CC BY
7>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
MA'NAVIY BARKAMOL AVLOD TARBIYASIDA XALQ KUYLARINING
lW
>
o'rni
j j i *
Guzal Muminova
J > | > ;
Yunus Rajabiy nomidagi O'zbek milliy musiqa san'ati instituti "Maqom cholg'u ijrochiligi" kafedrasi katta o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.6783600
3 J >SW> iw J >
Annotatsiya: Vatanimiz o'zining nafaqat hayratga soluvchi bebaho moddiy
yodgorliklari bilan, balki ma'naviy olami - nafis, betakror san'ati bilan ham
qadimdan mashhur. Xalq kuy-qo'shiqlari namunalarida, xususan, dostonlar, nodir
pandnomalar, odobnomalar, xikmatu-rivoyatlar yetuk insonlarni voyaga yetkazishga
katta etibor qaratiladi. Inson sehrli ohanglar og'ushida zavqlanadi, ma'naviy
barkamollikka erishadi. Bu borada aniq chora-tadbirlarni yanada kuchaytirish zarur.
Kalit so'zlar: kuy, qo'shiq, milliy meros, san'at, musiqa, doston, madaniyat,
*
yoshlar, tarbiya, istedod, milliy an'analar, axloq, ohang, odobnoma. Î )> * Vatanimiz o'zining nafaqat hayratga soluvchi bebaho moddiy yodgorliklari
m?
bilan, balki ma'naviy olami - nafis, betakror san'ati bilan ham qadimdan mashhur va manzur. Ma'naviy va moddiy boyliklar yaratish inson tabiatiga xos fazilatlardan. Moddiy ne'matlarsiz odam yashay olmaganidek, jamiyatning bir bo'lagi sifatida ma'naviy qadriyatlarsiz istiqboli ham yo'q.
"Agar jamiyat hayotining tanasi iqtisodiyot bo'lsa, uning joni va ruhi ma'naviyatdir "[1.], - deydi yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyev. 2021 yil 19 yanvar kuni bo 'lib o 'tgan ushbu ma 'naviy-ma 'rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirishga bag'ishlangan videoselektor yig'ilishida davlatimiz rahbari yangi O'zbekistonning mafkurasi deganda, avvalo, fikr tarbiyasi, milliy va umuminsoniy qadriyatlar tarbiyasi ekanligini takidlab o 'tdi.
O'zbek xalqining tarixi chuqur qadimiy ildizga ega bo'lgani kabi uning qadriyatlari ham shunchalik tarixiy ildizga ega. Xalqning ma'naviy qadriyatlari, ma'naviy merosi uning bolalik davridanoq shakillantirib boriladi. Har bir xalqning J-jt milliy an'analari, marosim va udumlari hamda rasm-rusumlari o'sha xalqning ma'naviy negizini tashkil etadi. Binobarin, ma'naviy qadriyatlar asrlar mobaynida ko'z qorachig'iday asrab avaylab kelinadi. Bizning xalqimiz ham bundan mustasno emas.
Moddiy va ma'naviy yodgorliklarda bo'lganidek, qadimiy kuy-qo'shiqlarni saqlab qolishda, ularni asrab-avaylab avlodlardan-avlodlarga yetkazib, meros sifatida qoldirishda ustoz-shogird an'anasining o'rni beqiyos.
M j > li^V
>q ] q )> >
> j
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
Ma'lumki, yosh avlodni yuksak ahloqiy fazilatlarga ega bo'lib yetishuvida eng
#
yaxshi urf-odatlar, udumlar, an'analar, sharq odobnomasining ahamiyati katta. Chunki kim yoshlikdan xalqimizning asrlar mobaynida sinovdan o'tgan pandnomasini yaxshi o'zlashtirib olsa, ota-bobolarimizning pand nasihatlariga va o'gitlariga quloq solsa, unday inson elda ichida baland obro' va hurmatga sazavor bo'ladi.
O'zbek xalqining yozilmagan qonunlari bor, jumladan kattalarni hurmat qilish va ularni e'zozlash o'zbek xalqining an'anaviy odob qoidasi bo'lib, u oilada
1 J> w N j.
yoshlikdan bolalar ongiga singdirilib boriladi. Bola oilada katta bo'lar ekan u
an'analar, marosim va urf-odatlar ichida ulg'ayib boradi.
O J
Xalq kuy-qo'shiqlari namunalarida, xususan, dostonlar, nodir pandnomalar, odobnomalar, xikmatu-rivoyatlarda yetuk insonlarni voyaga yetkazishga katta e'tibor qaratiladi.
Bola tug'ilibdiki uning qalbiga alla orqali ta'sir etiladi. Ona o'z go'dagiga alla
mr+nt* al/ nn rn r^nn nim lrrvmi I innrvn I in a't A/olnm rvn nrvrli n fo r>"7 nnn
aytar ekan, farzandini komil inson bo'lib yetishishini, o'z Vataniga sodiq farzand
>
bo'lishini tilab kuylaydi. Bu bejiz emas, yaxshi tilaklar bilan o'sgan bolaning ongosti dasturi shunga ko'ra rivoj topadi. Hali murg'akligidanoq onalarimiz:
Hcmuvfioñurn порnоц ceHum, annae-anna,
J^ ' J^Sp^ -
Eахтимга ceH omoh óyrnuH amae-ama.
Dunyoda inson zoti borki uning yuragida musiqa, qo'shik va raqsga moyilligi
bo'ladi. Sehrli ohanglar og'ushida zavqlanadi, ma'naviy barkamollikka erishadi.
Ulkan ijobiy o'zgarishlar jamiyatimizdagi ma'naviyat va madaniyat sohasini tubdan
o'zgartirib yubordi.
. . . ............. .....
"Ommaviy madaniyat G'arb madaniyati bilan bog'liq hodisa deb tushuniladi,
shuningdek, u g'oyasizlik, sifatsizlik va didsizlik namunasi sifatida talqin qilinadi. Ommaviy madaniyat chuqur ijtimoiy va madaniy ildizlarga ega. „.XX asrda radio, kino, televideniye, video, komputerlar tizimining paydo bo'lishi natijasida ommaviy madaniyat o'z rivojlanishining yangi bosqichiga qadam qo'ydi".[2.]
Ommaviy madaniyatning biron namunasining milliy mansubligini faqat uning tili yoki ijrochisiga qarab farqlash mumkin. Hozirgi kundagi "Ommaviy madaniyat" ta'siridan saqlovchi xalq ijodiga mansub asarlarimizning kuchi naqadar beqiyos J-jt ekanligini his etamiz.
Xalq musiqasi ajdodlarimiz tomonidan bizlargacha yetib kelgan benazir qadriyatlarimiz, millatimiz ko'rki, iftixoridir. Ular millatimizning ma'naviy, ruhiy boyligi bo'lib, davlatimiz madaniy-ma'naviy mustaqilligini ta'minlashda, yoshlarni
! K*
sharqona ahloq-odob, milliy qadriyatlarimiz ruhida tarbiyalashda katta ahamiyat kasb etadi. Bu xislatlarni o'zida jamlagan insonlargina milliy kamolot sari intilib, jamiyatda o'z nufuziga ega bo'ladi.
lV-4 N J ^
¡ >-;> > ■H* ^ #,3Í
• J^W
ы )>
PV
>>
Ьй
Ы )> 1 >?<>
Ы>
I ]>л
*f
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
Bu borada aniq chora-tadbirlarni yanada kuchaytirish zarur. Chunki, xalq yaratgan asarlarning targ'ibi asosida voyaga yetgan yoshlarimiz manaviy barkamol bo'lib yetishishi muqaггaг. Zeгo, qalbida mehr bilan ulg'ayotgan, vataniga sadoqat kurtagi qalbida nish urayotgan kelajak avlodimizning istiqboli yorug' bo'lishi tabiiydir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Sh.Mimyoev, Ma,naviy-ma,гifiy isЫaг tizimini tubdan takomillashtirishga bag'ishlangan videoselektor yig'ilishi, 2021 yil 19 yanvar.
2. Bekmurodov M., Yusupova N. Madaniyat sotsiologiyasi. - T.: Yangi Nashr, 2010. 38-39 bet.
jW^ У
q ж**
!>3*:
ЩУ
Ы )> Ы*
Ы>
! >5>
¡ >i>i Ы )>
] >4>
Ы >
Щ
Ш>
! >1 l3>-
m>
ы p ] >i> Ы > i >j>
+H >
л w> -
ы*
-^fV-iír f.--^SfV-^ï f.—
5B
ш >
q >>
^H >
Ы:> q >;*
ы >
Ы >
q
Ы >
q >Ъ-
3*1 >
ЦМ >
q
q >si>
fH>
q H> Ы >
q щъ
Щ >
q
