Научная статья на тему 'МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИКЛАР ВА МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИК КОЭФФИЦИЕНТИ'

МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИКЛАР ВА МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИК КОЭФФИЦИЕНТИ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

280
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИКЛАР ВА МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИК КОЭФФИЦИЕНТИ»

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

МАХДЛЛИЙ КАРШИЛИКЛАР ВА МАХДЛЛИЙ ЦАРШИЛИК

КОЭФФИЦИЕНТИ

Т. Рахимов

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари

институти доценти

С. Меликузиев

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари

институти таянч докторант

У. Икромова

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари

институти магистранти

А. Абдурасулов

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари

институти талабаси

А. Т. Рахимов

Тошкент давлат иктисодиёт университети катта укитувчи

sarkor.93@mail .ru

Кувурлардаги махаллий гидравлик каршиликларга уларга урнатилган хар хил курилма ва элементлар киради. Ушбу жойларда окимнинг харакати узгаради, яъни оким деформацияга учрайди, натижада оким уртача тезлигининг йуналиши хамда кийматининг узгаришига олиб келади. Бундай курилма ва элементларга кувурларга кириш, кескин кенгайиш ва торайишлар, секин-аста кенгайиш ва торайишлар, фильтрлар, сеткалар, окимни бошкариш учун урнатилган клапанлар, хар хил куринишлардаги ва хар хил бурчакларга бурилишларни мисол килиб келтириш мумкин [1,2]. Махаллий гидравлик каршиликларни умумлаштириб куйидаги иккита катта гурухларга ажратиш мумкин:

1.Оддий махаллий гидравлик каршиликлар.

2.Мураккаб махаллий гидравлик каршиликлар.

April 21-22

580

^^pecialists^n^heFieldoimÊamÊpmÊm

Oggufi Maxannufi rugpaBnuK KapmunuKnap, okum ypTana Te3nnrHHHHr fiyHanumu ëKH KHHMaTHHHHr y3rapumu SunaH xapaKTepnaHagu (1-pacM).

1-pacM. OggHH Ma^aiinfl rngpaBinK Kapwn.inK.iap.

OgaTga KyBypnapgaru Maxannufi rugpaBnuK KapmunuKnapga fiyKoranraH HanopHH aHHK^amga BeficSax ^opMynacugaH ^ofiganaHunaguQ).

fin 2g

By epga fJfI - MaxajiJiHH KapujHjiHK K03(}x})HUHeHTH, ß

e2

OKHMHHHr ypTana Te3nuru,

- Te3HHK Hanopu.

Maxannufi KapmunuKnapga fiyKOTunraH Hanop Te3nuK Hanopura Ba Maxannufi KapmunuKHHHr SeBocuTa y3uHuHr xycycutfrara SorauKgup. By xycycuaTHu ogaTga Maxannufi rugpaBnuK KapmunuK кoэ$$нцнентн Senrunafigu. Mayamuü ^aprnmm кoэ$$ициeнти öupnuK me3ÄUK Hanop^a myspu Kemö^aH üffiomumaH HanopHu u^oganafigu [3,4]. Maxannufi KapmunuK кoэ$$нцнeнтннннr KufiMaraHu aHuKgam MypaKKaS Macana xucoSnaHuS, ogaTga rugpaBnuK xucoSnamnapga Maxarnufi KapmunuK кoэ$$нцнeнтпapннннr KufiMaraapu ^agBarnapgaH onuHagu ëKu MaB^yg WKopugaru KaSu ^opMynanap ëpgaMuga xucoSnaHagu. By KufiMaraap y3rapMac atHu gouMufi, neKuH Sy xonaT TypSyneHT xapaKarnuHr KBagpaT KapmunuK (aBTOMogenb^oxacugaruHa, atHu PefiHontgc coHuHuHr ^yga Karra KKfiMaTnapuga ypuHnu xucoSnaHagu. OKuMHuHr KBagpaT ëKu KBagpaTrana KapmunuK coxanapugaH SomKa coxanapga MacanaH yTum Ba naMuHap coxanapga Maxarnufi KapmunuK кoэ$$нцнeнтннннr KufiMara KaTTa guano3oHga yзrapнmннн Ky3aram MyMKuH. OKUM тeзпнrннннr yHna KaTTa SynMaraH xonaraga ëKu ënumKoKguru KaTTa

April 21-22

581

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

суюкликлар харакатига доир масалалар ечишда напор йукотилиши аник хисоблашларни талаб этади [5].

Метод. Юкорида келтириб утилганидек махаллий гидравлик каршиликлар окимнинг деформацияланишига олиб келади ва шунинг учун яъни оким деформацияланиши учун энергиясини йукотади. Махаллий каршилик коэффициентини тажриба асосида аниклаймиз. Тажрибаларни утказиш учун махаллий гидравлик каршиликлардан кескин кенгайиш танлаб олинди (2-расм).

2-расм. Кескин кенгайишда напор йуколиши

Махаллий каршилик коэффициентининг кийматини аниклаш учун куйидаги богланишни асос килиб оламиз:

(2)

Îm imKE

Бу ер да А - коэффициент, унинг киймати махаллий каршиликдан келиб чикиб, тажрибалардаи аникланади, £ткБ- квадрат каршилик сохасидаги махаллий каршилик коэффициента, Re- Рейнольде сони.

Тажрибалар гидравликада кабул килинган умумий коидаларга амал килган холда олиб борилди. Сув сарфи хажмий усулда улчанди, пьезометр курсаткичлари урнатилган шкала ёрдамида аникланди.

April 21-22

582

^^pecialists^n^heFieidofmÊamÊpaam

Ta^puSanapgaH KypuHuS TypuSguKu, PefiHontgc coHuHuHr kuhuk KKfiMaTnapuga, atHu naMuHap Ba yTum coxanapuga Maxannufi KapmunuK кoэ$$нцнeнтннннг KufiMaTu TySyneHT xapaKaTHuHr KBagpaT KapmunuK coxacugaru KufiMaTugaH aHna KaTTa.

(3)

KB M

April 21-22

583

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-297-302

Specialists in the Field

■ 100% =

10,04-0,938 10,04

■100% = 90.6

KecKHH KeHrafiumga Maxannufi KapmunuK кoэ$$нцнeнrн 2 xun onum

MyMKHH!

Arap 6h3 Hanop fiyKonumuga hkkhhhh KyBypgaru KeHrafiraH KyBypgaru Te3HHK HanopuHH onaguraH öyncaK, y xonga Maxannafi Kapmunuru Kyfiugaru u^ogara TeHr öynagu.

Ta^puöanapga öyHH KufiMarn naMHHap xapaKaraapga Re cohh khhhk KHfiMaraapuga TaxMHHaH 14-15 aTpo^uga KufiMaraapHH TamKun этgн. Ey KUfiMaT y3H MaHa my ^opMyna Syfiuna xucoönaHraHga 6y KUfiMaT TaxMHHaH 8 gaH opTHKpoK KHHMarau Tammn Kunagu. ^eMaK, naMHHap xapaKaT nafiTuga ^opMyna öunaH xucoönaHraH KufiMarau onuö KapafiguraH öyncaK, 6u3HHHr xaronuruMro Kyfiugaruna gapa^aga öynumH MyMKHH: MaHa myHna $oh3hh TamKun Kunagu geö MaHa öy KypcarnnagH. KaTTa $oh3hh TamKun Kunagu [6].

Ëkh arap ÖH3 Te3HHK Hanopu ynyH öupuHHH KyBypgaru Te3nuKHH onuguraH öyncaK, y xonga Maxannufi KapmunuK кoэ$$нцнeнrн

Hanop fiyKonumnapuHH xucoöra onraHHMH3ga. Y xonga aHa myHgaH ^ofiganarnguraH öyncaK, Karra xarora fiyn KofiumHMH3 MyMKHH. ^yHKH y nafiTgaru xaronHKHH $apKu Kypcaranagu. 0.95-0.93 afiupuö $oh3hhh HHKapuö Kyfiunagu.

Xynoca. AfiTum MyMKHHKu, PefiHongc cohh khhhk KUfiMaraapuga xapaKaT naMHHap Ba yTum coxacuga öynraHga Maxannufi KapumunuK кoэ$$нцнeнrннн KHfiMaTH ÖH3 aHanuTHK ^opMynanapga MacanaH BopT ^opMynacu opKanu aHHK^aHaguraH Maxannufi KapmunuK кoэ$$нцнeнrннн KufiMaraapugaH Kypa aHHa KaTTa $apK Kunagu Ba öy Hanop fiyKonumuga KaTTa xaronuKKa onuö Kenumu MyMKHH. fflyHHHr ynyH xaM ÖH3 onguH xapaKaT TapTHÖHHH ypraHuö Typuö, yHgaH KefiuHruHH yHH KufiMaTHHH aHHKnam MyMKHH. Kena^aKga ^agBarnap opKanu aHHK^HK khthö KyfiumHH TaBCua Kunum MyMKHH.

f ™ = ( 1 — — ) tehr ôyjiagn. Y xojiga xapaKaran Re cohh khhhk khhmaraaphga

April 21-22

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022

Google Scholar indexed Prospects for Training International

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-297-302 Specialists in the Field of Transport

REFERENCES

1. Арифжанов А.М., Абдураимова Д.А., Рахимов КТ., Пути использования гидравлической энергии водоемов. «Проблемы повышения эффективности использования электрической энергии в отраслях агропромышленного комплекса» Международная научно-практическая конференция. 25-26 май. -Ташкент, 2015. С. 234-237.

2. Арифжанов А.М., Фатхуллаев А.М, Рахимов К.Т. Распределение скоростей при равномерном движении взве- сенесущего потока. Журнал Проблемы механики. Ташкент-2005. С 25-29.

3. Arifjanov А.М., Rahimov Q.T. Abduraimova D.A. Hydrotransport of exceptional flow in pipelines with various pulls. European Science Review. Austria, Vienna, 2017. Рр. 124-126

4. Рахимов К.Т. Абдураимова Д.А., Лойкали окимни хисобга олган хрлда струяли аппаратнинг сув сарфини аниклаш. "Irrigatsiya va melioratsiya" журнали. - Тошкент, № 1(19) 2020, Б. 41-44.

5. Рахимов К., Хамраев С., Расулов Р. Турбулентное течение потока // Журнал "Агро Илм" - Ташкент, 2010. - С.41-45.

6. Zuykov A.L., Pressure and open flows. Hydraulics of constructions. MIISI-MGSU. Moscow. 2015. 425 p.

April 21-22

585

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.