CC BY
51Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
LEPTOPSPIROZ KASALLIGINI DAVOLASH
O'g'ilbu Imomali qizi Qo'ziboeva
Azamatjon Abdullajon Madinaxon Ulug'bek qizi o'g'li Turdaliyev Maxamadaliyeva
Samarqand veterinariya meditsinasi instituti Toshkent filiali
ANNOTATSIYA
Leptospiroz bu odam va hayvonlar jigar, qon tomirlari buyraklar tananing boshqa tizimlarini gemorragik shikastlashi bilan harakterlanadigan xavfli yuqumli zooantroprop kasallikdir.
Kalit so'zlar: Leptospiroz, leptospira, biluribin pigmenti, spiroxetlar sinfi, Subakut, gemorragik, dizuriya.
Leptospirosis is a dangerous infectious zoonotic disease characterized by hemorrhagic demage to the liver, blood vessels, kidneys and other systems of the body in humans and animals.
Keywords: Leptospirosis, leptospira, bilirubin pigment, class of spirochetes, Subacute, hemorrhagic, dysuria.
Mavzuning dolzarbligi: Mamlakatimizda fermer xo'jaliklarida kasalliklar chorva hayvonlariga ko'plab zarar yetkazmoqda bu ham chorva hayvonlarning podasiga zarar ham fermer xo'jalikka iqtisodiy zarar degani hamdir. Bu kasalliklardan keng tarqalgan biri leptospiroz kasalligidir.Leptospiroz kasalligi o'tkir infeksion kasallik bo'lib hayvonlarda jigar,qon tomirlari,buyraklar va tananing boshqa tizimlariga gemorragik shikastlanishi bilan xarakterlanadi. Leptospiroz kasalligi chiqqan fermer xo'jaliklari keng ko'lamda davolash ishlarini olib boradi bu vaqt ichida hayvonlar o'lishi ham kuzatiladi.
ASOSIY QISM
Leptospiroz - bu oldini olish va davolash mumkin bo'lgan kasallikdir. Bu kasallik odam va hayvonlarda uchraydigan o'tkir infeksion kasallik hamdir. Leptospiroz-jigar, qon tomirlari, buyraklar va tananing boshqa tizimlariga gemorragik shikastlanish bilan xarakterlanadigan yuqumli kasallik hisoblanadi. Leptospiroz
TREATMENT OF LEPTOPSPYROSIS
ABSTRACT
KIRISH
193
UZBEKISTAN | www.caajsr.uz
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
kasalligi hayvonlarda qisqa vaqtli isitma, gematuriya, anemiya, sarg'ayish, gemoglobinuriya, gemorragik diatez, shilimshiq qavatlar va teri nekrozi, hazm qilish organlarining atoniyasi, bazan homila tashlash, o'lik yoki hayotchanligi past organizm tug" ilishi bilan ham namoyon bo'ladi . Bu kasallik ozidan tabiiy o'choq qoldiradi, tabiiy o'choqli kasallik deyilishini sababi ham shunda. Bu kasallikda kopincha markaziy asab tizimida buzilishlar boladi.
Kasallikning tavsifi va xususiyatlari. Ko'plab sut emizuvchilar leptospirozga duchor bo'lishlari va yuqtirishlari mumkin. Bu kasallikning asosiy yuqtiruvchilari sichqonlar va kalamushlardir
Shu sababli ham sichqon va kalamushlar bu borada ancha xavflidir. Bir marta yuqtirilgan bo'lsa, bu organzm tashuvchi bo'lib qoladi. Kasal yoki yaqinda sog'aygan itlar bilan aloqa qilish natijasida odamga ham oziq ovqat orqali yuqadi. Infeksion manbalari - leptospira patogenlairidir. Sutemizuvchilar tanasida leptospiralar paydo bo'lganidan bir necha kun o'tgach kasallik belgilari paydo bo'ladi. Harorat ko'tariladi. Chunki bakteriyalar tez ko'payishi natijasida butun vujudga tarqalgan bo'ladi va buning natijasida organizm infeksiya uchun javob reaksiyasini beradi. Buyrak epiteliy naychalariga kirgandan keyin bakteriyaning ko'payishi jadallashadi. Qizil qon hujayralari infeksiya tufayli nobud bo'ladi, shu bilan birgalikda anemiya boshlanadi. Bilirubin pigmenti to'planib qoladi - jigar hujayralarini kasallik yo'q qiladi, yani buzuq bosqichga o'tadi. Kasallikka qarshi dorilarni qabul qilmaydigan hayvon buyrak yetishmovchiligi bilan vafot etadi.
Etiologiyasi. Leptospiroz qo'zg'atuvchisi 1914-yilda aniqlangan. 1915-yilda esa spiroxetlar sinfida Leptospiraceae oilasi va leptospira jinsi aniqlangan. Patogen bakteriyalar uchi "C" simon egiladigan uzun spiral shaklli tanaga ega. Uning uzunligi 6-20mikron, qalinligi 0,1 mikron Uning kichikligi va harakatchanligi infeksiyadan keyin tananing tez tiklanishi uchun yordam beradi. Leptospira bakteriyalari ko'p turlidir va ayyor desa ham mubolog'a bo'lmaydi, chunki ular oz tashuvchiarini organizmiga hech qanday tasir qilmaydi. Ammo shu bilan birgalikda u oz xo'jayini organizmiga kirishi bilan organizmga patogenlik mohiyatini namoyon qiladi. Leptospiralar hovuzlar, kolmaklar, nam tuproqlarda bir necha oy yashashi mumkin.
Leptospira Icterohaemorrhagiae turlarining zotlari asosan kemiruvchilardir. Kemiruvchilar siydik tarkibidagi suv bilan yoki to'g'ridan-to'g'ri ushlangan sichqonlar va kalamushlar orqali odamlar va hayvonlar infeksiyalanishi mumkin . Ushbu turdagi bakteriyalar orqali olingan leptospiroz sariqlikka olib kelishi deyarli kafolatlangan.
Leptospiroz kasalligini itlarda belgilari. Itlarda leptospiroz belgilari sekin rivojlanadi. Avvaliga hayvon harorati ko'tariladi. It doimo ichadi, tez-tez siyadi. Shu
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
bilan birga itning og'zida tilda yaralar paydo bo'lishi ham mumkin. Diareya qon va qusish boshlanadi va sariqlik ham paydo bo'ladi. Ayni shu paytda it tushkunlikka tushadi. Buni tashqi ko'rinishidan ham bilinib turadi hamda uning ichki og'riqdan azob chekayotgani seziladi.
Leptospiralarning kanikolasi xilma xilligi sababli kelib chiqqan leptospiroz birinchi variantdan yengilroq, sariqlikning yo'qligi va kuchsizligida farq qiladi. Ko'pincha bakterial hujum bemor yoki endigina sog'aygan hayvon siydigi orqali sodir bo'ladi.
Kasallikning bosqichlari va shakllari. Leptospiroz jarayonida ikkita asosiy bosqich mavjud: Bakterial bosqich - organizmga kirgandan keyin qon aylanish tizimi orqali mikroorganizmlarning ko'payishi. Toksik bosqich - ichki organlarning shikastlanishi va tananing kuchli intoksikatsiyasi. Kasallikning ushbu bosqichida alomatlar paydo bo'ladi. Kasallikning rivojlanishiga qarab bir necha bosqichlar ajratiladi:
Kasallik yuqori tezlikda davom etadi. Bir-ikki kun ichida buyraklar, jigar va boshqa ichki organlarning ishini rad etish shaklida asoratlar rivojlanishi mumkin.
Kasallikni oldini olish. Leptospirozning oldini olishga qaratilgan eng yaxshi profilaktika choralari uy hayvonlarini va kasbi qishloq xo'jaligi hayvonlari bilan ishlash bilan bog'liq bo'lgan odamlarni emlash hisoblanadi. hayvonlar. Bundan tashqari, quyidagilar:
- turg'un suv havzalarida suzmang;
- bog 'va bog'da ishlaganda qo'lqop va rezina etiklarni kiyish kerak;
- ichishdan oldin sutni qaynatib oling;
- kasal hayvonlarni ajratib turing va ularga g'amxo'rlik qilayotganda himoya kiyim kiying;
- veterinariya nazorati haqida unutmang;
- kemiruvchilardan ovqatni himoya qilish;
- hayvonot mahsulotlaridan termik ishlov berish;
- ochiq suv omborlaridan suv ishlatishdan bosh tortish;
- uylarda, oziq-ovqat do'konlarida va omborlarda kichik kemiruvchilarni nazorat qilish;
- sanitariya-ma'rifiy ishlarini olib borish.
Davolash. Leptospirozni davolash uzoq vaqt davom etadigan jarayon bo'lib, itning egasidan sezilarli ta'sir talab qiladi. Hech qanday holatda o'zingizni dori-darmonlar bilan davolash kerak emas, bu faqat o'limni tezlashtiradi. Davolash rejimi har bir holatda individual, kasallikning yoshi, shakli va hayvonning umumiy holatiga bog'liq.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
Dori-darmonlarni veterinar shifokor tayinlaydi, davolanish va barcha protseduralar mutaxassisning nazorati ostida amalga oshiriladi. Infektsiyaga qarshi shaxsiy xavfsizlik choralariga rioya qilish qoidalarini e'tiborsiz qoldirmaslik kerak. Davolash kompleks bosqichda olib boriladi va 4 bosqichga bo'linadi:
- Leptospirani yo'q qilish - kasallikning qo'zg'atuvchisi.
- Yurak-qon tomir faoliyatini stimulyatsiya qilish.
- Toksinlarni olib tashlash, qusish va diareya hujumlarini to'xtatish.
- Buyrak va jigar faoliyatini tiklash, oshqozon-ichak trakti ishini barqarorlashtirish.
Muvaffaqiyatli davolanish uchun asos, avvalambor, parazitlarga qarshi kurash
ekanligini yodda tutish kerak. Terapiyaning qolgan bosqichlari uy hayvonining holatiga qarab farq qilishi mumkin.Faol leptospirani kamaytirish yoki butunlay yo'q qilish uchun, dastlabki soatlar va kunlarda eng samarali bo'lgan maxsus davolash o'tkaziladi. Buning uchun giperimmun zardob ishlatiladi. Dori dozasini hisobga olgan holda 2-3 kun davomida buyuriladi: 1 kg tana vazniga 0,5 ml preparat.Ichki organlarda joylashgan mikroparazitlarni inhibe qilish uchun keng spektrli antibiotiklar (Bitsillin-1, Bitsillin-3, Penitsillin, Amoksitsillin, Streptomitsin) teri ostiga, mushak ichiga yoki tomir ichiga kiritiladi. Dozani shifokor tomonidan individual ravishda belgilanadi.
Samarali protsedura gemodializdir, buning natijasida patogen qondan chiqarilishi mumkin. Biroq, har bir klinikada kerakli jihozlar mavjud emas.
Semptomatik davolash tomir ichiga infuziyalarni qo'llashni o'z ichiga oladi, ular tarkibida hidratsiya qiluvchi vositalar va antispazmodiklar mavjud. Gepaprotektiv dorilar (Essentiale, LIV-52, Karsil) soqchilikni bartaraf etish uchun jigarni, antikonvulsanlarni (Fenobarbital, Diazepam, Levitiracetam) qo'llab-quvvatlash uchun buyuriladi.
Yallig'lanish jarayoni Flaming va Dexafort yordamida olib tashlanadi. Terining shikastlangan joylari xlorheksidin, Miramistin yoki vodorod periksidi bilan davolanadi. Kasallikdan keyin it bir necha yil davomida barqaror immunitetni rivojlantiradi. Biroq, buyrak shikastlanishi bilan ko'plab hayvonlar uzoq vaqt davomida leptospirani olib yurishadi.Itning bakteriyalar tashuvchisi ekanligini bilish uchun, to'liq tiklanishdan bir necha oy o'tgach, siydik sinovini tekshirish kerak.
Prognozlarga kelsak, veterinariya shifokorlari ularni juda ehtiyotkorlik bilan berishadi. Agar davolanish o'z vaqtida boshlangan bo'lsa, unda 50% hollarda hayvonlar, qoida tariqasida, 14-21-kunlarda tiklanadi. Ammo jigar va buyraklar kabi hayotiy muhim organlar jiddiy zarar ko'rsa, o'lim xavfi juda katta.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
XULOSA
Avvalo bu kasallikka qarshi uy hayvonlarini emlash kerak. Shu bilan birga uy hayvonlarini kasal hayvonlar bilan aloqa qilishdan, hovuzlarda kop muddat suzishdan saqlash kerak. Kemiruvchilarni ham unutmasdan ularga qarshi vaqti-vaqti bilan kurashib turish hamda hayvonni kemiruvchilar bilan aloqa qilishdan saqlash kerak, chunki kemiruvchilar leptospirozni tashuvchisidir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR (REFERENCES)
1. A.B. Ganixonova, H.A Nazarova Umumiy mikrobiologiya kitobidan
2. I.Muhamedov, E.Eshiboyev, N.Zokirov, M.Zokirov Mikrobiologiy Immunologiya Virusologiya
3.Bozorov X.K ,Abdulakimova A.B Veterinariya virusologiyasi . O'quv qo'llanma . Samarqand 2016.
4. Oglu, K. S. I., & Qizi, K. B. A. (2022). MEASURES FOR THE PREVENTION OF DISEASES CAUSED BY DISORDERS OF BEE NUTRITION AND FEEDING CONDITIONS. Academicia Globe: Inderscience Research, 3(03), 5-8.
5. Oglu, K. S. I., & Qizi, K. B. A. MEASURES FOR THE PREVENTION OF DISEASES CAUSED BY DISORDERS OF BEE NUTRITION AND FEEDING CONDITIONS.
6. Subxonovich, H. P., Ergashevna, G. M., & Ogli, K. S. I. (2021). Distribution of helmintosis diseases of one-hoied animals. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(10), 880-883.
7. БУЗИЛИШЛАРИ, Ё. Улуков Бехзод Каромат угли магистранти, Хужахонов Шохрузхон Идирисхужа угли магистранти, Жуманазарова Мадина Кахрамон кизи.
