CC BY
43"SUSTAINABLE FORESTRY"
14-15 October 2022 | scientists.uz
ЛАВАНДА УСИМЛИГИНИ ДОРИВОРЛИК ХУСУСИЯТИ Эшмуродова Мавлуда ^одиралиевна
Самарканда давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети катта укитувчиси eshmurodovamavluda@mail.ru.
Тожиев Бекзод Гуломович Самарканда давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети 2-боскич талабаси tojiyevbegzod61@gmail.com Насимов Мамуржон Салимович Самарканда давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети 2-боскич талабаси nasimovmamurjon@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.7193833 Annotatsiya. Lavanda o'simligi mamlakatimizda yetishtirilishi mumkin bo'lgan ajoyib hidga ega bo'lgan shifobaxsh o'simlik hisoblanadi.U oziq-ovqat sanoatida, kosmetalogiya va parfumeriya hamda tibbiyot sohalarida ishlatiladi. Lavanda o'simligining ildizi namlikka juda sezgir.Shuning uchun bu o'simlikni yaylov va adirlarda ko'paytirish samarali natija beradi. Kalit so'z. Oziq-ovqat, kosmetalogiya, parfumeriya, tibbiyot, yaylov, adir
ЛЕКАРСТВЕННЫЕ СВОЙСТВА ЛАВАНДЫ Аннотация. Лаванда замечательное растение, которое можно выращивать в нашей стране. Помимо чудесного аромата, растение обладает еще и целебными свойствами. Применяется в пищевой промышленности, косметологии и в областях парфюмерии, медицины. Корни лаванды очень чувствительны к влаге. Поэтому еффективно разможать это растение на пастбищах и холмах.
Ключевые слова: Еда, косметология, парфюмерия, медицина, пастбище, горка.
MEDICINAL PROPERTIES OF LAVENDER Abstract. Lavender is a wonferful plant that can be grown in our country. In addition to the wonderful aroma, the plant also has healing properties. It is used in the food ingustry, cosmetology and in the fields of perfumery, megicine. Lavender roots are very sensitive to moisture.
Keywords: food, cosmetology, perfumery, medicine, pasture, slide.
Mamlakatimizda dorivor o'simliklarni etishtirish va farmokologiya sanoatimizni mahalliy homashyo bilan ta'minlash hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biridir. Ushbu muammoni hal etish uchun so'ngi yillarda bir qator qarorlar qabul qilindi va amalga oshirilmoqda. Respublikamizning tuproq iqlim sharoiti dorivor lavanda etishtirish uchun juda qulay hisoblanadi.
Lavanda (Lavandula) — labguldoshlilar oilasiga mansub buta yoki doim yashil chala butalar shaklidagi, efir moyli o'simlik hisoblanadi. Yer yzasining O'rta Dengiz sohillarida 25 dan ortiq turi uchratish mumkin. Fransiya, Italiya, Ispaniya, Vengriya, Moldaviya, Qrim, Rossiyaning Krasnodar o'lkasida asosan, ensiz bargli Lavanda. (Lavanda. angustifolia) turi yetishtiriladi.
Lavanda. angustifolia
"SUSTAINABLE FORESTRY"
14-15 October 2022 | scientists.uz
Lavandaning yangi to'pgulida 1,2 — 2,3% efir moyi mavjud. U parfyumeriya, oziq-ovqat sanoati, tibbiyotda keng qo'llaniladi. Lavanda yorug'sevar hamda issiqsevar, qurg'oqchilikka chidamli manzarali dorivor o'simlik, 30° sovuqqa bardosh bera oladi. Asosan qalamchasidan ko'paytiriladi. Ildizi 40—50 ta uzun ipsimon ildizchalardan iborat. Tuproqqa 2 m chuqur kirib boradi. Sershox, bir tupida 400—800 ta poya hosil qiladi hususiyatiga ega. Mevasi qo'shaloq, 4 ta yong'oqchadan iborat bo'lib, rangi sariq — jigarrang. Ekilgan ko'chatlardan 2-yildan boshlab 20—25 yilgacha hosil olish mumkin. Har 6—7 yilda lavandazorlardagi ko'chatlarni yoshartirish samarali natija beradi.[1]
Lavandaning kelib chish markazi O'rta yer dengizidir. G'arbiy Hindistonga cho'zilgan tor chiziqda tabiiy holda ko'proq o'sadi. Lavanda deyarli barcha Evropada, Janubiy va Shimoliy Afrikada, tropiklarida katta maydonlada, Avstraliya, Osiyo va Amerika mamlakatlarining tog'li hududlarida etishtiriladi.[2]
/
Evropadagi lavandaplantasiyasi Qozog'iston tog'laridagi tabiiy lavandazor
Lavandaning ko'p yillik butasimon shakllari Lamiaceae oilasining vakillari hisoblanadi. Uning ildiz tizimi juda kuchli rivojlangan. Yuqori qismida kuchli tarvaqaylab ketgan. Asosiy skelet ildizlari ikki metr chuqurlikka kiradi.Voyaga etgan o'simliklarda magistral erga yaqin joyda shoxlana boshlaydi va deyarli sezilmaydi. Yog'ochli pastki shoxlari, bir necha marta shoxlangan va kamarli, kulrang-jigarrang po'stlog'iga ega.
"SUSTAINABLE FORESTRY"
14-15 October 2022 | scientists.uz
Lavanda Lamiaceae
Buta yarim sharsimon shaklga ega va balandligi 50-70 santimetrga etadi, diametri 60-80 sm.Yillik yosh 4 qirrali kurtaklar o'tli va o'simlikdir. Ular gul va barglari bo'lgan poyalarni hosil qiladi. Ikkinchisi kulrang-yashil, chiziqli-nayzasimon, zich tuklar va butundir. Barglarning uzunligi 2,5-6,5 santimetr, kengligi esa 1,1 dan 5,0 mm gacha.Gulzorlari boshoqsimon. Bitta o'simlikda pedunkullar soni 40 dan 1000 tagacha etadi.[3]
Gullash, o'z navbatida, qarama-qarshi joylashgan burmalardan (4-12 dona) iborat. Ularning har birida 7-20 ta kichik biseksual gullar mavjud. Naychali kosa ko'p sonli tuklar bilan qoplangan. Ikki labli quvurli korolla to'q binafsha yoki oq rangga ega. Gullashdan keyin u tushadi. Mevasi silliq va mayda bir urug'li yong'oq, oval shaklda.[3]
Ochiq maydonda lavandani parvarish qilish va etishtirish quyidagi usullar bilan amalga oshirilishi mumkin: urug'larni yoppasiga ekish, qalamchasidan, egatlarlar olib ekish.
Lavanda urug'lar, agar siz urug'lari saqlanadigan idishni havo o'tkazadigan qilib saqlansa, ular yig'ilgandan keyin ham ko'p yillar davomida unib chiqish qobiliyatini saqlab qoladi. Lavanda ekish uchun yilning eng yaxshi vaqti kuzning o'rtasidir. Urug'larni ekish chuqurligi tuproqni ekishga tayorlangandan so'ng 4 mm dan oshmaydi. Ekish vaqtida havoning nisbiy namligi past bo'lsa, urug'larni suv bilan qo'shimcha sug'orish lozim.[4]
Lavandani bahor faslida faqat iyun oyining birinchi kunlarida ekish kerak. Lavanda ekish uchun juda nam, soyali maydonlarni tanlanmaslik kerak. Lavanda butasi ortiqcha namlikka chidamsiz hisoblanadi . Tajribali bog'bonlar ko'chatlar uchun quruq, quyoshli joy tayyorlashni tavsiya qiladilar.[5]
REFERENCES
1.Atabaeva X.N., Umarova N.S.Lekarstvennaya rasteniya.
2.Ahmedov O\ Ergashev A., Abzalov A.A. Dorivor o simliklar va ularni yetishtirish texnologiyasi. Darslik.Toshkent. 2008. 232 b
3.Otabaeva X.N. va boshqalar. Botanika. T., Trud, 2000.
4.Bo'riev X. Ch., Dosmuratova S.I. Qishloq xo'jaligi ekinlarining urug'chiligi. Toshkent. Mexnat, 2000 yil.
5.To'xtaev B.Yu., Maxkamov T.X., To'laganov A.A., Mamatkarimov A.I., Maxmudov A.V., Allayarov M.O. Dorivor va oziq-ovqat o'simliklari plantatsiyalarini tashkil etish va xom ashyoni xarid qilish bo'yicha korsatmalar. -Toshkent, 2015. 144 b.
