CC BY
10
D. I. Shandyba, A. I. Denchik, Zh. M. Yksan, A. A.Tkachuk Formation of the aluminium ingot's surface relief
S. Toraighyrov Pavlodar State University, Pavlodar.
Material received on 01.06.15.
Бул мацалада дайындаманыц цатуы кезiндегi беттегi бедерт цалыптастыру, сонымен цатар сапаны бацылау кезiндегi алынган крршаган ортада ацауларга ыкпалын тигiзетiн факторлар жвшнде мэселелер зерттеледi7
This article studies the problem ofa surface relief formation during the ingot's solidification and the impact of environmental factors on the defects resulting from the quality control.
УДК 669.162.8
Ж. Шошай1, А. Ц. Жун'сов2, Н. Ц. Цулымбаев3
магистр, ага окытушы; т.г.к., доцент; магистр, доцент, С. Торайгыров атындагы Павлодар мемлекетпк университет^ Павлодар к.
ЖОТАРЫ ТЕМ1РЛ1БОЛАТ БАЛЦЫТУ ОНД1Р1С1НЩ ЦОЖДАРЫНАН ШОЙЫН АЛУДЫ ЗЕРТХАНАЛЫЦ ЗЕРТТЕУ
Бул мацалада авторлармен жасалган балцыту пешшц моделтде KSP «Steel» ЖШС болат балцыту зауытынъщ жогары темiрлi цождарынан шойын алудыц зертханалыц нэтижелерi келтiрiлген.
Кiлттi свздер: Квмiртектi тотыцсыздандыргыш, кокс, шойын, шиюцурам, цож.
^a3ipri уакытта металлургиялык зауыттарда Yлкен келемде кондицияльщ емес шимзат жиналуда. Мундай кондицияльщ емес шиюзатка эртYрлi шандар, сонымен катар металлургияльщ кождар жатады. ТМД-нын кептеген металлургияльщ зауыттарында кождарды курылыс материалдары ретшде, тастак жене т.б. колданады. KSP «Steel» (Павлодар к.) ЖШС болатбалкыту зауытында, калдьщтарды залалсыздандыру бойынша меселе шешiмiн таппаFан жене бул езект меселе болып отыр [1]. Зауытта Yлкен келемде металлургиялык кождар жиналады, сонымен катар мундаFы темiр оксидiнiн мелшерi 28-35 % курайды. Бул кождарFа Fылыми кызыFушылыктардын туындауы ондаFы темiр оксидшщ кеп мелшерде болуы. Осы Fылыми сурактарFа байланысты зерттеудiн бiрiншi кезенiнде 6i3 шойын алуFа сынамаларды еткiзу Yшiн KSP «Steel» ЖШС № 2 цехыньщ металлургиялык кождардын сынамасы алынды. 1 - кестеде кождардьщ химиялык курамы керсетiлген.
Кесте 1 - Болатбалкыту кождарынын химиялык курамы, %
FeO SiO2 MnO Al2O3 MgO CaO S P
34,9 12,(5 4,5 4,0 2,9 27,9 0,12 0,26
Балкыту С. ТораЙFыров атындаFы ПМУ «Металлургия» кафедрасыныц арнайы зертханасында tík орналаскан индукторлы индукциялык пеште жYргiзiлдi. Сынамаларды жYргiзуде болатбалкыту eндiрiсiнiц кожынан кура^ан шикщурамды пайдаландык, тотыксыздандырFыш ретiнде Шубаркел кeмiрi колданылды. Есептелген шикiк¥рам графита тигельге, содан кешн пешке салынды. Балкыту YPДiсiнде пештiц куаты жетюпей т¥рFаны байкалды. Бул индукциялык пеш тYстi металдарды балкыту Yшiн арналFан, сол себептi пештiц куатыныц аздь^ынан YPДiс киын балкитын кождардыц тYзiлуiмен сипатталды. Тигельден металды шыFарFанда кож суык жэне созыцкы болды. Индукциялык пеш максималды куатында жумыс ктей алмады, сондыктан балкыту YPДiсi 60 минуттан кешн токтатылды. Пеш кызып, индуктордыц шегенiнде тiк жарыктар пайда болды.
Бiрак, техникалык акаулардыц болуына карамастан шикiкурам массасыныц жалпы салмаFынан 18 % мeлшерiн курайтын шойын алынды. ТYзiлген кожда кеп мелшерде металдыц киыршыктары (вкрапления, корольки) байкалды.
Сурет 1 - Балкыту пешi
Бiрiншi тэжiрибенi eткiзгеннен кейiн, балкыту Yрдiсiн eзiмiз жасаFан балкыту пешшщ моделiнде балкыту туралы шешiм кабылдадык. 1 суретте балкыту пешi ^рсе^те^
Тэжiрибелiк балкытуды жYргiзу YPДiсiнде балкыту отыны ретiнде Ресейде жасалFан кесек кокс колданылды, пештщ былаушасына жYктелдi (тYбiне салынып отырды). Коксты пешке жуктер алдында, пештi кыздырып жэне отынды жаFу Yшiн оттык ретшде тыFыз аFаш сыныктары мен аFаш коксы салынып отырды. Содан кешн отынныц жануына жэне былаушаныц кызуына байланысты пештiц тeменгi бeлiгiнде орналаскан штуцер аркылы сыFылFан ауа бершш отырды. Элшенген шикiкурам графиттi тигельге жYктеп, шикiкурам курамында болатбалкыту eндiрiсiнiц кожы, аздаFан eлшемде откабыршак жэне темiрлi кум, кождауыш ретiнде далалы шпаты колданылды. Пештiц кызуына байланысты былаушаFа аздаFан порциямен отын салынып турды. Содан кейiн былауFа графита тигель
жYктелдi. Тигель мен шю шеген арасындаFы бос орын отынмен толтырылып, пештщ кызу шамасына байланысты OTTeri беру мелшерш жоFарлатып отырдык.
Пештщ былаушасында температура ВР-1500 термопара аркылы елшегенде 1574 оС жоFары болды, сэйкeсiншe кыздырьютан ауанын кысымы есeдi де, нэтижесшде бул Yрдiскe графиттi тигель шыдамайды екен.
Тэжiрибeнi жасау бойынша жумысты бастар алдында бiздiн болжамымыз бойынша бул зерттеу сэтсiз аякталуы мYмкiн деген тужырым болFан. Нэтижeсiндe тэжiрибeлeрдi жасаFанда бeлгiлi болFандай бiздiн болжамымыздын шойынды графиттi тигелде алу мYмкiн eмeстiгiн керсeттi.
Кeлeсi тэжiрибeлeрiмiздe кемiртeктi периклаз кiрпiшiнeн жасалFан тигeлдi колдандык. Бул откатезiмдi материалды доFалы бакыту пeштeрiндe (ДБП) жэне таратып кую шемшшде шеген рeтiндe колданады. ЖасаFан тэжiрибeлeрiмiз алдындаFы тэжiрибeлeрiмiз сиякты сэтсiз аякталды, ейткeнi тигeлдi кыздыру Yшiн 1500 оС жоFары температура кажет eдi. Бiрак жоFары тeмiрлi кождан шойынды балкыту бойынша мYмкiндiктeрiмiздiн сэгаз болуына карамастан, сощы тэжiрибeдe барлык мYмкiндiктeрiмiздi пайдаланып кую ендiрiсiнe жарамды сур шойын алдык. Осылай жасаFан тэжiрибeлeрдiн; корытындысы бойынша мынадай тужырымFа кeлдiк, зертханалык жаFдайда шойынды алуFа болады екен. Бiрак бул Yшiн балкыту пешшщ конструкциясын жeтiлдiру кажет, осыдан пештщ TYбi кажeттi тeмпeратураFа дeйiн кызуы керек, бул шойынды домнада балкытудыц шарты.
Бiз пештщ теменп белiгiндe температураныц аз болу мэселесше тап болдык. КYЙмe тусындаFы шикiкурам кажeттi температурада болады, бiрак балкыFан металдыц керiк аймаFына жеткенде шикщурамныц кабаттары аркылы металдыц жылдам сууы байкалады, бул кождыц созылмалынына (коймалжынды^ына) экeлeдi.
Бул бiр жаFынан пешке бeрiлeтiн ауаныц eрeкшeлiгi домнадаFы температура 1400 оС болса, ал бiздe белме температурасында жYргiзiлуi эсер eтуi мYмкiн, екiнiшкe орай бiздe зертханада мундай мYмкiндiк жок. Екiншi жаFынан пeштi шегендеу Yшiн пештщ шегеш жэне пеш фурмасыныц конструкциясы кыздырылFан кокс кажeттi температураны камтамассыз eтпeйдi, сeбeбi пештщ темeнгi белЫнен ауа бeрiлiп турды, бул сонымен катар толык балкыту Yрдiсiн суытып отырды. Мундай Yрдiстe нeгiзiнeн кожды жэне металды пeштiц аFызып аFуезeк (летка) аркылы алу мYмкiн болмайды. Домна Yрдiсiндe кожды жэне шойынды алу мен балкыту Yшiн температура 1400 оС жоFары болу кажет.
^аз1рт уакытта балкыту пeшiнiц модельдш жeтiлдiру (реконструкция) бойынша жумыстар жYргiзiлудe. Шеген рeтiндe магнeзиттi жэне пeриклаздi откатезiмдi кiрпiш колдану жоспарланып отыр.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Жиембаева, Д. М., Ахметов, А. Б. Применение техногенных отходов сталеплавильного производства в металлургическом переделе // Сб. докл. по материалам Межд. науч.практ.конф. «Проблемы и перспективы горнометаллургической отрасли: теория и практика». - Караганда, 2013. - С. 327-328.
Материал 01.06.15 баспаFа тYстi.
Ж. Шошай, А. К. Жунусов, Н. К. Кулумбаев
Лабораторные исследования получения чугуна из высокожелезистых сталеплавильных шлаков
Павлодарский государственный университет имени С. Торайгырова, г. Павлодар. Материал поступил в редакцию 01.06.15.
Zh. Shoshai, A. K. Zhunusov, N. K. Kulumbaev
Laboratory studies on cast iron production from high ferrous steel smelting slag
S. Torayghyrov Pavlodar State University,
Pavlodar.
Material received on 01.06.15.
В данной статье приводятся результаты лабораторных исследований получения чугуна из высокожелезистых шлаков сталеплавильного завода АО KSP «Steel» на разработанной авторами модели плавильной печи.
This article presents the results of laboratory studies on getting cast iron from high ferrous slag of steel smelting plant JSC "KSP Steel" in the smelting furnace model, designed by the authors.
