Научная статья на тему 'КУНЖУТ УРУҒИНИ СОВУҚ ФОРПРЕСЛАБ МОЙ ОЛИШНИНГ ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТИ'

КУНЖУТ УРУҒИНИ СОВУҚ ФОРПРЕСЛАБ МОЙ ОЛИШНИНГ ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
83
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кунжут / совуқ пресслаш / қуруқ ферментловчи субстрат / парфюмерия / косметика. / sesame / cold pressed / dry substrate for fermentation / perfumery / cosmetics.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — D. Raximov, N. Kenjaev, Sh. Asanboev, Z. Ataboev, K. Shomaqsudova

Кунжут уруғи ва мойининг лотинча номи – (Sesamum indicum Linnaeus). Кунжут – Ўзбекистонда қадимдан экиладиган асосий мойли экинлардан бири. Мазкур илмий тадқиқотдан мақсад: кунжут мойини совуқ пресслаб олишда буғдой, шоли похолини майдалаб кунжут кунжарасига аралаштириб сиқиб олиш ускунасида максимал ишкаланишга ферментловчи қуруқ субстрат кукун иштирокида эришиб тугал кунжут мойини кунжара ва янги уруғ аралашмасидан сиқиб олишга қаратилган. Кунжут мойини ўзига хос авзалликларига эга мойлардан ҳисобланади асосан косметика ва парфюмерия соҳасида жуда аҳамиятга эга қийматли мойлар сарасига киришини гувохи бўламиз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCIENTIFIC RESEARCH OF COLD PRESSED SESAME OIL

Latin name for sesame seeds and oil (Sesamum indicum Linnaeus). Sesame is one of the main oilseeds grown in Uzbekistan since ancient times. The purpose of this scientific study is to achieve maximum grinding by mixing wheat and rice straw with sesame seeds, cold pressing sesame oil in a pressing equipment with a fermenting dry substrate powder and pressing whole sesame oil from a mixture of seeds and oilcake. Sesame oil is one of the oils with its own benefits, and we are seeing it enter the ranks of very important valuable oils mainly in the field of cosmetics and perfumery.

Текст научной работы на тему «КУНЖУТ УРУҒИНИ СОВУҚ ФОРПРЕСЛАБ МОЙ ОЛИШНИНГ ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТИ»

 2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

КУНЖУТ УРУГИНИ СОВУЦ ФОРПРЕСЛАБ МОЙ ОЛИШНИНГ ИЛМИЙ

ТАДЦЩОТИ Рахимов Дилшод Пулатович

Тошкент кимё-технология институти, т.ф.ф.д. (PhD), доцент Асанбоев Шухрат Эшматович

XII "Yangiyo'l yog'-moy" AJ бош мухдндиси Кенжаев Нуриддин Туракобилович

Тошкент кимё-технология институти ассистенти Атабоев Зокир Ботирович

Тошкент кимё-технология институти тютори Шомаксудова Камола Джураевна

Тошкент туризм ва сервис коллежи махсус фан ук;итувчиси Файзуллаева Нодира Зайнутдиновна

Тошкент туризм ва сервис коллежи, махсус фан ук;итувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.6983143 Аннотация. Кунжут уруги ва мойининг лотинча номи - (Sesamum indicum Linnaeus). Кунжут - Узбекистонда цадимдан экиладиган асосий мойли экинлардан бири. Мазкур илмий тадцицотдан мацсад: кунжут мойини совуц пресслаб олишда бугдой, шоли похолини майдалаб кунжут кунжарасига аралаштириб сициб олиш ускунасида максимал ишкаланишга ферментловчи цуруц субстрат кукун иштирокида эришиб тугал кунжут мойини кунжара ва янги уруг аралашмасидан сициб олишга царатилган. Кунжут мойини узига хос авзалликларига эга мойлардан щсобланади асосан косметика ва парфюмерия сощсида жуда а^амиятга эга цийматли мойлар сарасига киришини гувохи буламиз.

Калит сузлар: кунжут, совуц пресслаш, цуруц ферментловчи субстрат, парфюмерия, косметика.

НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ХОЛОДНОГО ФОРПРЕСНОГО ОТЖИМА

КУНЖУТНОГО МАСЛА Аннотация. Латинское название семян и масла кунжута (Sesamum indicum Linnaeus). Кунжут - одна из основных масличных культур, выращиваемых в Узбекистане с древних времен. Целью данного научного исследования является достижение максимального помола путем смешивания пшеничной и рисовой соломы с семенами кунжута при холодном отжиме кунжутного масла в прессовом оборудовании с наличием ферментирующего сухого порошка субстрата и отжима цельного кунжутного масла из смеси семян и жмыха. Кунжутное масло является одним из масел со своими преимуществами, и мы наблюдаем его вхождение в ряды очень важных ценных масел в основном в области косметики и парфюмерии.

Ключевые слова: кунжут, холодный отжим, сухой субстрат для ферментация, парфюмерия, косметика.

SCIENTIFIC RESEARCH OF COLD PRESSED SESAME OIL Abstract. Latin name for sesame seeds and oil (Sesamum indicum Linnaeus). Sesame is one of the main oilseeds grown in Uzbekistan since ancient times. The purpose of this scientific study is to achieve maximum grinding by mixing wheat and rice straw with sesame seeds, cold pressing sesame oil in a pressing equipment with a fermenting dry substrate powder and

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

pressing whole sesame oil from a mixture of seeds and oilcake. Sesame oil is one of the oils with its own benefits, and we are seeing it enter the ranks of very important valuable oils mainly in the field of cosmetics and perfumery.

Keywords: sesame, cold pressed, dry substrate for fermentation, perfumery, cosmetics.

КИРИШ

Бугун бозорларда усимлик мойларининг сон-саноксиз турларини учратиш мумкин. Бирок, олимлар энг шифобахш хусусиятга эга мойлар турига азалдан ота-боболаримиз томонидан истеъмол килиб келинган кунжут, зигир, рапс мойлари ва полиз мах,сулотлари уруглари хдмда мева данакларини кайта ишлаб олинадиган мойларни киритди. Кунжут уруги ва мойининг лотинча номи - (Sesamum indicum Linnaeus). Кунжут - Узбекистонда кадимдан экиладиган асосий мойли экинлардан бири. ^уйида 1-расмда кунжут уругининг етилган давридаги кусакчасини келтирилган. Бу уруг етилганидан йигиштириб олинмаса дарх,ол тукилиб кетиш эх,тимолига эга. Мазкур илмий тадкикотдан максад: кунжут мойини совук пресслаб олишда бугдой, шоли похолини майдалаб кунжут кунжарасига аралаштириб сикиб олиш ускунасида максимал ишкаланишга ферментловчи курук субстрат кукун иштирокида эришиб тугал кунжут мойини кунжара ва янги уруг аралашмасидан сикиб олишга каратилган.

Расм-1. Кунжут уруFи кусакчасининг тузулиши.

Кунжут уруги таркибидаги мой микдори буйича мойли экинлар орасида биринчи уринни эгаллайди. Совук пресслаш (жувозда) йули билан олинган кунжут хуштаъмлиги буйича зайтун мойига тенглашади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Кунжут энг кимматли мойли экинлардан, уруги таркибида 65% мой, 16—19% оксил, 16—17% азотсиз моддалар мавжуд. Кунжут мойи ярим курийди, йод сони 103— 112 га тенг, зайтун мойидан х,ам устун туради[1].

Пресслаб олинган Кунжут мойи истеъмол учун, озик-овкат

саноатида, консерва ва кандолатчилик мах,сулотлари ишлаб чикариш, табобат, парфюмерияда ишлатилади. Дархдкикат шундай, масалан, кунжут мойи х,ам куплаб дардларга малкам булади. Жумладан, кунжут мойини меёрида ичиш кон ивишининг бузилиши, гастрит, колит, ич котишида кул келади. Шунингдек, ташки томондан ичак санчикларида, корин терисига, дерматит, отит, мастит, тиш огрикларида суртилганда бемор тезда шифо топади. Х,аркандай истеъмол килинадиган мой кайси хом ашёдан

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

олинишидан катъий назар инсон соглигига таъсири жихатидан озик-овкат хавфсизлиги меъёрлари талабларига жавоб бериши керак. Хавфсизлик талаблари билан боглик озукавий ёг-мой махсулотларини ишлаб чикариш (тайёрлаш) жараёнларида ишлаб чикарувчи корхоналар 2022 йил 1 январгача ХАССП (Hazard Analysis and Critical Control Points) тамойилларига асосланган тартиботларни ишлаб чикиши ва жорий килиши хамда бажарилишини таъминлаши керак[2]. Кунжут мойини сифат ва таркиб жихдтидан урганиш учун ёг кислота таркибини (Agilent Technologies 7820А, GC System, Serial # CN 14292012) газ хромотографидан утказилди бунда хромотограф газ колонкаси куйидаги конфигурациядан (SPtm-2560, cat # 24056, seria # 251888-07) иборат.

Кунжут мойини уругидан максимал сикиб олишда биз бугдой похолини майдалаб бирмарта сикилган кунжут кунжарсига нисбатан 3 кисмга булиб кушиш оркали Хитойнинг YZLXQ140 маркали комбинацияланган хаво тортгичли фильтрли мой прессидан фойдаландик. Бу пресснинг куввати буйича авзалликлари куйидаги 1 -жадвалда келтирилган.

YZLXQ140 маркали комбинацияланган хаво тортгичли фильтрли мой пресс курсаткичлари

1-жадвал

Унумдорлиги (т/24 соат) 9-11

^урук кунжарадаги мой ми;дори(%) < 7,6

Мой пресс куввати (кВт) 18,5 или 22

Фильтрлаш куввати (кВт) 1,5

Улчовлари (ДхШхВ) 2120*1350*1890

Огирлиги (кг) 1400

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Кунжут мойини олиш учун YZLXQ140 маркали пресс бункерига дастлаб кунжут уругини тугридан тугри берди ва иккинчи боскичда 1 кисм ва учинчи 2 кисм, туртинчи боскичда 3 кисм майдаланган бугдой похоли бериш натижасида кунжарадаги мой колдигини текшириш натижасида энг кам мой колдикли кунжара олинди. Демак тушунишимиз мумкинки биз куйилган илмий вазифани бажариб бирмунча илмий ечимга эришдик. Олинган кунжут мойини 4 мг КОН кислоталиги билан концентрацияси 250 г/л иш;ор эритмаси билан рафинациялаб кислоталиги 0,2 мг КОН булган мой олдик[3].

Биз кунжут мойини совук усулда форпресслаб олиб уни кимёвий ва ёг кислата таркибини урганиб унинг таркибидаги фойдали витаминлар ва туйинмаган ёг кислаталарига бойлигини унинг инсон организмига фаол таъсир килувчи факторларини аникладик ва 2-жадвалда олинган маълумотларни келтирдик.

2-жадвал

Кунжут мойи таркибидаги витаминлар курсаткичи

Кунжут мойидаги витамин Мг/100г Суткалик меъёри, %

ва минераллар

Витаминлар

B 1(тиамин) 0,8 58

B2(рибофлавин) 0,2 15

B3(ниацин, FF) 4,5 23

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

B6(пиридоксин) 0,8 40

B9(фоли кислатаси) 0,1 24

Макро ва микроэлементлар

Кальций 975 98

Магний 351 88

Железо 14,5 81

Фосфор 629 63

Калий 468 13

Цинк 7,8 52

Медь 4,1 20,4

Марганец 2,5 12,3

Кунжут мойининг физик-кимёвий курсаткичлари ва газ хромотограф натижасида олинган ёг кислота таркиби куйидаги 3-жадвалда келтирилган.

Кунжут мойининг ёF кислаталари таркиби

3-жадвал

Кимёвий белгиланиши Ёг кислаталари номи Масса улуши, %

С16:0 Пальмитин 7,5

С18:0 Стеарин 4,6

С20:0 Арахин 1,3

С 16:1 Пальмитолеин 3,5

С 18:1 (омега-9) Олеин 25,4

С18:2 Линол 28,9

Омега-3 3,7

Омега-6 6,7

МУ^ОКАМА

Кунжут мойини сикиб олишда бугдой, шоли похоли нафакат ишлаланиш элементи вазифасида хизмат килади балки курук ферментловчи субстрат вазифасини бажариб мой чикишини бирмунча тезлаштиради асосан бугдой поясида 1,9%-аргинина, 1,7%-валин,3%-фенилалан амино кислаталари мавжуд. Бу амино кислатали хисобига курук ферментлаш хусусияти ошади. 2-жадвалдан куришимиз мумкинки инсон организми учун зарур булган витаминлар асосан рибофлавин, тиамин, фоли организм жуда агамиятга эга вазифаларни бажаради. Жадвалдаги кальций, магний, цинк, темир моддалари суяк ривожланишида ва унинг мустах,камлигини белгиловчи факторларни белгилайди. 3-жадвалдаги Омега-3, Омега-6, Омега-9 ёг кислаталри чакалоклар ривожланишида ва рахит касаллигини олдини олишда витамин сифатида истеъмол килинадиган ёг кислаталри туркимига киради[4]. Олинган мойимизнинг ранги ва кунжутниг куриниши 2-расмда тасвири келтирилган.

ХУЛОСА

Кунжут мойини узига хос авзалликларига эга мойлардан х,исобланади асосан косметика ва парфюмерия сохдсида жуда ахдмиятга эга кийматли мойлар сарасига киришини гувохи буламиз. Хозир Узбекистон бозорида 1 кг кунжут уругининг нархи 31000-35000 сумгача ва мойининг 1 литрини нархи 85000-90000 сумгача булаётганлигини х,исобга олиб бу мойни шифобахш хусусиятларни ва фармацевтика ва косметика сохаларида кулланилиши инобатга олиб асосан экспорт килишга тавсия киламан.

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Расм-2. Кунжут уруFи мойининг тасвири.

REFERENCES

1. Масла и жиры./Производство, состав и свойства, применение/ Санкт- Петербург издательство профессия, 2007. Р. О'Брайен. Перевод с англ.2-го изд. 744с.

2. Ёг-мой мах,сулотларини ишлаб чикариш жараёнларига куйиладиган талаблар. https://lex.uz/acts/5108431

3. Н.С. Арутюнян, Л.И. Янова, Е.А.Аришева, В.С. Косачев, М.А. Камышян. Лабораторный практикум по технологии переработки жиров. Москва,1991 г, агропромиздат, 157с.

4. Э.Ш.Санаев., Д.П.Рахимов., Н.Р.Мардонов., М.С.Абдуллаева. SCIENCE AND INNOVATION INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL2022, volume 3, // p.354-358: https://doi.org/10.5281/zenodo.6820584

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.