Научная статья на тему 'КРЕАТИВНОСТЬ, ЭМОЦИОНАЛЬНЫЙ ИНТЕЛЛЕКТ И ТОЛЕРАНТНОСТЬ - КЛЮЧЕВЫЕ ФАКТОРЫ ФОРМИРОВАНИЯ БУДУЩЕГО СПЕЦИАЛИСТА'

КРЕАТИВНОСТЬ, ЭМОЦИОНАЛЬНЫЙ ИНТЕЛЛЕКТ И ТОЛЕРАНТНОСТЬ - КЛЮЧЕВЫЕ ФАКТОРЫ ФОРМИРОВАНИЯ БУДУЩЕГО СПЕЦИАЛИСТА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
80
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИНТЕЛЛЕКТ / ПСИХИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ / УНИВЕРСАЛЬНЫЙ РАЗУМ / МЫШЛЕНИЕ / ПОЗНАВАТЕЛЬНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ / ЭМОЦИОНАЛЬНЫЕ РЕАКЦИИ / ИННОВАЦИОННАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ / ПРАКСИЧЕСКИЕ ЧУВСТВА / ЦЕЛЕПОЛАГАНИЕ / ЭМОЦИИ / СТРАТЕГИЯ РАЗВИТИЯ / СОЦИАЛЬНЫЙ СТАТУС / СТРУКТУРА ЛИЧНОСТИ / ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ УСПЕШНОСТЬ / ЭМОЦИОНАЛЬНЫЙ ИНТЕЛЛЕКТ / ЭФФЕКТИВНОЕ МЫШЛЕНИЕ / КОМПЕТЕНТНОСТЬ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бобоева Сайёра Бобораджабовна

Статья освещает круг требований современного общества сегодняшним выпускникам - будущим специалистам. Формирование нового типа мышления, творческого подхода, креативного решения различных задач, является злободневной проблемой современности. В обстановке развития качественно иных социально - экономических, политических, идеологических отношений особый смысл обретает научное обоснование и приспособление к ним всех звеньев системы образования, в частности высшего. Современное высшее образование, как в теоретическом, так и в практическом плане обладает огромным опытом развития творческого потенциала как наиболее важного фактора процесса социализации личности, адаптирования студентов к реалиям современного мира. Можно с уверенностью сказать, что, система высшего образования Таджикистана обладает на сегодняшний день значительным потенциалом развития творческого, креативного мышления студентов. С удовлетворением нужно отметить наметившиеся тенденции улучшения качества образования в нашей республике в последние несколько лет. Создаются благоприятные условия для всестороннего развития молодёжи, обучения её согласно последним достижениям науки и техники. Инновационное мышление, открытость нововведениям, творческий подход к деятельности, креативность, эмоциональный интеллект, толерантность - качества, необходимые специалисту для успешности в дальнейшей профессиональной деятельности. Наличие их, обеспечивает его конкурентоспособность на рынке труда. Проблема наращивания интеллектуального и творческого потенциала, повышение конкурентоспособности все настойчивее выдвигается в разряд наиболее актуальных задач современного общества.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CREATIVITY, EMOTIONAL INTELLIGENCE AND TOLERANCE - KEY FACTORS FOR FUTURE PROFESSIONAL DEVELOPMENT

Modern conditions require a university graduate - a future specialist, motor skills and the ability to quickly change their profession, which is directly related to creative and unusual intellectual activity. Today's graduates face a number of problems of a practical nature, which, due to their newness, were not taken into account in the process of university education. Such problems can be solved by relying on the latest scientific achievements, innovative thinking and an unusual and creative approach to their profession. Creativity, on the other hand, provides an opportunity to embody any activity, which in turn is associated with an innovative worldview and the comprehensive implementation of new challenges. In this regard, professionals need to develop a free vision, creative abilities, the level of development of emotional intelligence. In the new requirements for specialists, these qualities are to some extent accepted. On the basis of adequate assessment and benevolent attitude to others, the effectiveness of the activity requires from the student empathy, a high level of communication, tolerance, because the desired result and return on various activities depends largely on these factors. Therefore, it is necessary to change the system of views on the individual psychological abilities of future professionals, to select specific personal aspects that contribute to their competitiveness, to restructure the scientific and practical basis for the study of cognitive, emotional, individual characteristics. Various factors influence the transformation of this process. First of all, we are talking about the modernization of society, which depends on the national goals of its development strategy.

Текст научной работы на тему «КРЕАТИВНОСТЬ, ЭМОЦИОНАЛЬНЫЙ ИНТЕЛЛЕКТ И ТОЛЕРАНТНОСТЬ - КЛЮЧЕВЫЕ ФАКТОРЫ ФОРМИРОВАНИЯ БУДУЩЕГО СПЕЦИАЛИСТА»

ТЕСТ РАВЕНА И ЕГО ВОСМОЖНОСТИ В ДИАГНОСТИКЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ ПОДРОСТКОВ

Статья посвящена важной проблеме психологии и педагогики - проблеме диагностики интеллектуальных способностей в подростковый период. Подростковый период рассматривается как как чувствительный и благоприятный для развития интеллектуальных способностей, так как в этот период осваиваются много научных понятий, развивается умение использовать их, думать логически, что является следствием развития теоретического или словесно-логического мышления. В то же время происходить интеллектуализация всех познавательных процессов и наблюдается умение дедуктивного и индуктивного рассуждения.

Проблема интеллектуальных способностей рассматривается с позиций выдающихся исследователей сферы способностей, таких как Б.М. Теплов, К.К. Платонов, З.И. Калмыкова и предлагаются конкретные выводы.

Анализируется и рассматривается Тест Равена и ее возможности в диагностики интеллектуальных способностей подростков.

В конце статьи предлагаются полезные выводы.

Ключевые слова: подростковый период, способности, интеллектуальные способности, развитие, диагностика интеллектуальных способностей, тест Равена.

THE TEST OF RAVEN AND ITS POSSIBILITIES IN DIAGNOSTICING THE INTELLECTUAL ABILITIES OF ADOLESCENTS

The article is devoted to an important problem of psychology and pedagogy - the problem of diagnosing intellectual abilities in adolescence. The adolescent period is viewed as sensitive and favorable for the development of intellectual abilities, since during this period many scientific concepts are mastered, the ability to use them, to think logically develops, which is a consequence of the development of theoretical or verbal-logical thinking. At the same time, intellectualization of all cognitive processes occurs and the ability of deductive and inductive reasoning is observed.

The problem of intellectual abilities is consideredfrom the standpoint ofprominent researchers of the sphere of abilities, such as B.M. Teplov, K.K.Platonov, Z.I.Kalmykov and offers specific conclusions.

The Raven's Test and its possibilities in diagnosing the intellectual abilities of adolescents are analyzed and considered.

A t the end of the article, useful conclusions are offered.

Key words: adolescence, abilities, intellectual abilities, development, diagnostics of intellectual abilities, Raven's test.

Сведения об авторе:

Фариза Файзизода - соискатель кафедры психологии Таджикского национального университета (734025, г. Душанбе, проспект Рудаки, 17). Тел: (+992) 905357700, Email: bfaizizoda@mail.ru.

About the author:

Fariza Faizizoda - post-graduate student of the Department of Psychology, Tajik National University (734025, Dushanbe, Rudaki Avenue, 17). Phone: (+992) 905357700, E-mail: bfaizizoda@mail. ru.

УДК 371.015 ББК - 74.00 Б - 74

КРЕАТИВНОКЙ, ЗЕХРИ ЭМОТСИОНАЛЙ ВА ТА^ММУЛПАЗИРЙ - ОМИЩОИ КАЛИДИИ РУШДИ МУТАХАССИСИ ОЯНДА

Бобоева С.Б.

Донишго^и давлатии Хуцанд ба номи академик БТафуров

Инсони муосир хамеша дар фазой муаммовй карор дорад ва ин проблемахо дар сатху чанбахои мухталифи хаёту фаъолияти вай бо шиддати таъсиррасонии гуногун мушохида мешаванд. Дар ин раванд, хар як шахс вобаста ба махсусиятхои чараёни фикрй, сифатхои тафаккур, ташаккули зехнй, дарачаи донишу махорат, истеъдоду кобилият ва боз як катор хусусиятхои психологй-инфиродии худ, роххои гуногуни халли ин проблемахоро истифода мебарад.

Барои ноил гаштан ба муваффакият дар бартараф намудани муаммохои замони муосир шахс бояд сохиби кобилиятхои эчодй бошад - танхо эчодиёт ба маънои нихоят фарохи ин мафхум, метавонад комёбй, устуворй, суботи уро таъмин намояд. Ин омил на танхо ба

пeшapвии одaми aлохидa, бaлки 6a пpогpeccи тaмоми чaмъият, cоxтоpхои гyногyнcохaи он, 6Kroxnpa 6a тaшaккyли миллaтy дaвлaт тaллyк Доpaд, зepо paвaндхои глобaлизaтcионй cтaндapтикyнонии хaётpо, ки бо ^мг^оии мaдaниятхо Ba кишвapхои гуногун 6a мaнтики ягонaи бозоpгонй вобacтa acr, дap нaзap доpaнд.

Бошaндaи acpи нaвин - шaxcи озод, эчодкоp, гохи6и тaфaккypи чaндиp, дидгохи кyшодa 6a нaвовapихои илмиву тexникй, дapaчaи бaлaнди кpeaтивнокй, коммyникaтcионй, эмпaтиянокй, тaхaммyлпaзиpй мeбошaд, ки шapтхои кaлидии paкобaтпaзиpй Ba дapxоcтaшaвии y дap бозоpи чaхонии мeхнaт мaхcyб мeёбaнд.

Ч,омeaи имpyзa 6a мyтaxaccиcонe ниёз доpaд, ки доpои фикppонии инновaтcионй, эчодй Ba кpeaтивй бошaнд, зepо дap ояндa мaхз ко6илиятхои номбypдa мyвaффaкияти онхоpо дap фaъолияти гyногyнcохa тaъмин мeнaмоянд. Ин тaлaботи чиддии acpи XXI - acpи тexникa Ba тexнологияхои нaвин, хaмзaмон тaлaби чaмъияти ояндaи дapaчaи бaлaнди caлоx,иятнокй Ba caмapaнокй 6a мyтaxaccиc мeбошaд.

Шapоити мyоcиp as xaтмкyнaндaи мaкотиби олй - мyтaxaccиcи ояндa, кacбиятнокии мyхappик Ba ко6илияти боcypъaт ивaз кapдa тaвониcтaни иxтиcоcи xyд, ки бeвоcитa 6о фaъолияти фикpии эчодй Ba Faйpиоддй вобacтa acT, тaлaб мeкyнaд. Хaтмкyнaндaи имpyзa 6о як KaTOp пpоблeмaхои xycycияти aмaлй доштa, ки aз caбaби нaв бyдaнaшон, дap paвaнди тaълими донишгохй 6a х,жо6 гиpифтa нaшyдa бyдaнд, во мexypaд. Чунин мyaммохоpо 6о тaкя 6a дacтовapдхои нaвтapини илмй, тaфaккypи инновaтcионй Ba мyноcибaти Faйpиоддивy эчодй 6a кacби xyд, хaл нaмyдaн мумкин acT. Эчодиёт - имконияти aмcилacозии хaмa гут фaъолиятpо мeдихaд, ки дap нaвбaти xyд 6о чaхонбинии инновaтcионй Ba тaтбики хapтapaфaи мyaмммохои нaвин aлокaмaнд acT.

А.Мacлоy кзйд мeнaмояд: "Азбacки мо дap олaмe зиндaгй мeкyнeм, ки ниcбaти тешит xeлe тeзтap тaFЙиp мeёбaд, aмaлхоepо, ки одaмон пeштap ичpо мeкapдaнд, кapдa нaмeтaвонeм " [3, c.403].

X,aмaи ин дap мaчмyъ дap донишчyён мaвчyд бyдaни ко6илиятхои кpeaтивй, дapaчaи бaлaнди зeхни эмотcионaлй Ba тaхaммyлгapоии тaшaккyлёфтapо дap нaзap доpaд.

Мaфхyми "кpeaтивнокй" 6a иcтифодaи фaъол дap илми пcиxология 6a кapибй воpид гapдидaacт. Дap '^yFa™ мyxтacapи истилохоти пcиxология Ba тaвcифи бaъзe мaфхyмхо" - и Р.Атaxонов он чунин мaънидод кapдa шyдaacт - ко6илияти умумй 6a эчодкоpй, ки шaxcpо 6a тaвpи том тaвcиф мeдихaд; дap cоx,ax,ои гуногуни фaъолй зох^ мeшaвaд Ba хaмчyн омили ниcбaтaн новобacтaи лaёкaт мyоинa кapдa мeшaвaд. Бa кpeaтивнокй мyноcибaти тaнкидй 6a чизи нaв мaвкeи тaчpибaи мaвчyдбyдa нe, бaлки aз нaзapи 6a фикpy тaклифхои нaв xacœc мондaн бaхо додa мeшaвaд. Ин чо мaънои истилохд '^pearaB" низ овapдa шyдaacт - одaми эчодкоpe, ки 6a тapзхои колaбии хaлли мacъaлaмaйл нaдоpaд; ко6илият доpaд, ки aмaлхои aчиб Ba Faйpиколaбй иcтифодa бapaд, ^шф^ти нaв кyнaд, мaхcyлоти бeхaмто 6a вyчyд овapaд [2, c.64].

X,aмзaмон истилохи зeхни эмотcионaлй низ шapхи xyдpо мeтaлaбaд. Аз голхои 90 acpи ХХ дap илми пcиxология истилохи "интeллeкти эмотсиотлй" /'^хни эмотcионaлй"/ 6a тaвpи pacмй чоpй rap^^ Онpо олимони aмpикой Питep Сaловeй Ba Чон Мaйep (1993) воpид нaмyдaнд. Бa aкидaи онхо '^хни эмотсиотлй" - ин як нaвъи зex,ни ичтимой мeбошaд, ки ко6илияти монитоpинги хитете™ xyд Ba одaмони дигappо бapои мyaйян нaмyдaни фapкияти онхо иcтифодa мeбapaд Ba ин мaълyмотpо дap идоpa кapдaни тaфaккyp Ba aмaлхои xyд тaтбик мeнaмояд [1, 198]. Мyвофик 6a тaхкикотхои Мaйep Ba Сaловeй, одaмони доpои дapaчaи бaлaнди зeхни эмотcионaлй ко6илияти pyшди боcypъaт дap cохaхои мyaйян, иcтифодaи caмapaноктapи ко6илиятхои xyдpо cохибaнд [7, c.134].

Дap ин paдиф ниcбaти донишчyён - мyтaxaccиcони ояндa низоми нaви тaлaботхои ичтимой - гомолога гyзоштa шуд, ки aœrn онpо yнcypхои зepин тaшкил мeдихaнд:

> дap шapоитхои доимо тaFЙиpёбaнaдaи ичтимоивy и^и^дй, мaдaнивy идeологй, илмту тexникй хaётy фaъолият бypдa тaвониcтaн;

> 6a олaми глобaлии мyоcиp 6a зудй мyтобикшaвaндa бyдaн;

> ниcбaти aшёхо Ba ход^оти мухити rap,^ aтpоф дидгохи нaв Ba Faйpимaъмyл доштaн;

> дap зaминaи бaхогyзоpии aдeквaтй Ba мyноcибaти теккохот 6a aтpофиён, фaъолиятpо caмapaнок гapдонидaн;

Талаботхои номбypдa дap мачмуъ, зaминaи кобилияти кpeaтивй. 3ex^ эмотcионaлй вa тaхaммyлпaзиpиpо тaшкил мeдихaнд. ки бapои pохaндозии FOяхои кpeaтивй. дидгоххои инноватсионй. муносибати мусбат ва самаранок бо атрофиён. мусоидат мекунад (расми 1).

Рacми 1.

Тaфcиpи расм нишон медих,ад. ки хар як талаботи нисбати донишчуён гyзоштaшaвaндa бо кобилиятхо. xycycMix^ пcиxологй-инфиpодии онхо вобacтaгй доpaд. чунончи - aгap аз донишчу дap шapоитхои доимо тaFЙиpёбaнaдaи ичтимоиву иктжодй, маданиву идeологй. илмиву тexникй. хаёту фаъолият бypдa тaвониcтaн талаб кapaд шавад, nac y бояд гохиби тaфaккypи чaндиpy мох,иp. кобилияти эчодй ва эчодкоpй. вачхи aзxyдкyнии нaвовapих,ои гуногун дap илму тexникa, иктиcодиётy ичтимоиёт. дapк ва кабули мycбaти дигapгyнихоe, ки дap шхахои муэталифи хаёти чомea мунтазам ба амал мeоянд. зиндадилй, нeкxох,й бошад.

Талаби ба олами глобалии мyоcиp ба зудй мутобикшаванда будан бо кобилияти баланди мутобикшавй ба хакикати объeктивй, зeх,ни эмотcионaлии ташаккулёфта, caтхи баланди peфлeкcияи ичтимой алокаманд acт. Ин талабот ба якe аз вазифахои мухима/ЁЖни 3e^H -мyтобикгapдонии одам ба мухити гиpдy aтpоф. такя мeкyнaд. Хамзамон дapaчaи баланди зeх,ни эмотcионaлй имконият мeдихaд. ки муаммохои мypaккaби хаётй ба тaвpи позитивй кабул ва хал кapдa шаванд.

Талаботи ниcбaти ашёхо ва ходдаоти мухити гapдy aтpоф дидгохи нав ва Faйpимaъмyл доштан бо дидгохи кушод ба нaвовapих,о, кpeaтивнокй, фикppонии бeмиcл, Faйpиоддй. нотaкpоp вобacтaгй доpaд, зepо xycycияти мyхимтapини кpeaтивнокй. омили халкунандаи зохиpшaвии он - нуктаи нaзapи фapккyнaндa ва Faйpи маъмул ба ашё ва ходиcоти мухит мaхcyб мeёбaд.

Дap заминаи бaхогyзоpии aдeквaтй ва мyноcибaти нeкxохонa ба aтpофиён, фaъолиятpо caмapaнок гapдонидaн, аз донишчу кобилиятхои эмпатиянокй, дapaчaи баланди коммуникатсионй, тaхaммyлпaзиpиpо талаб мeкyиaд, зepо натичаи дилxох ва боздeх дap фаъолияти муэталиф бeштap аз омилхои номбypдa вобacтaгй доpaд.

Хycycиятхои иод^у инфиpодии шaxc махз дap мухити ичтимой ташаккул мeёбaнд. махз ЧOмea бо низоми мeъёpy apзишхо. бо талаботхои ба фapд гузоштааш, шмои чамъиятии вай. мaвкeи ypо муайян мeкyнaд. Хамзамон чомeaи муайян бо xycycиятхои xоcи тaъpиxи-мaдaнй. мaчpои фаъолияти кacбии xyд, боиcи ташаккули фapдият ва нотaкpоpии шaxc, аз чумла кобилиятхои эчодии вай - aндeшapонии пeшкaдaм. фикppонии бeмиcл. чустучуи pоххои Faйpиоддии халли муаммохо, мyошиpaти боcaмap, эмпатиянокй, мaвкeи озод ва кушода ба хама гуна нaвовapй мeгapдaд. Дap ин paдиф талаботи чомea бо талаботи шaxc ба вачхи ягонаи эчодкоpй. cозaндaгapой. кpeaтивнокй, муношбати мycбaт, тaхaммyлпaзиpй пaйвacт мeшaвaд.

Бо вучуди пeшpaвии куллии чомea. тapaккиёти бeмиcли илму тexникa дap замони мyоcиp ва дap pобитa ба ин дигapгvншaвии хадафхои инкишофу ташаккули хамачонибаи шaxcият. apзишхои vмvмибaшapй бокй мeмонaнд ва бунёди низоми омодагозии мyтaxaccиcони ояндapо дap тамоми чахон ташкил мeдихaнд.

Аз ин py. тaFЙиp додaни низоми дидгоххо ниcбaти ко6илиятхои инфиpодй-пcиxологии мyтaxaccиcони ояндa, интиxоби чaнбaхои мaxcycи шaxcиe, ки 6a paкобaтпaзиpии онхо мycоидaт мeкyнaнд, aзнaвcозии 6унёди илмию aмaлии тaхкики paвaндхои мaъpифaтй, эмотcионaлй, xycycиятхои фapдй, зapypaти зaмон мeбошaд. Бa дигapгyнcозии ин paвaнд омилхои гуногун тaъcиpи xyдpо мepacонaнд. Пeш aз хaмa - модepнизaтcияи хaёти чомea, ки мaкcaдхои миллии cтpaтeгияи инкишофи он вобacтaгй доpaнд, тaшaккyли пaй дap пaйи шapоитхои ичтимоии чaмъиятй, ки дacтpacии тexнологияхои нaвинpо бapои чaвонон дap нaзap доpaнд, тaъмини фaъолияти инновaтcионй бapои мyтaxaccиcони ояндa, ки пeшpaвии cохaхои мушадифи иктиcодиётpо мyaйян мeкyнaнд, дacтгиpии хaмaчонибaи мyтaxaccиcони чaвони лaёкaтмaнд Ba мошнди инхо. Ин хaдaфхо aз тaлaботи чомea дap дaвpaи мyaйяни инкишофи он вобacтaaнд Ba як нaвъ "фapмоиши ичтимой" мaхcyб ёфтa, хaм мyтaxaccиc, хaм шaxcи aлохидapо водоp мeкyнaнд, ки 6a мeъёp Ba тaлaбхои чaмъияти ояндa мyвофикaт шмояд.

Дap ин paдиф, 6ояд ^йд нaмоeм, ки cиёcaти дaвлaтии инкишоф Ba дacтгиpии чaвонони боиcтeъдод дap мaчpои cиёcaти pyшди хaмaчонибaи зaxиpaхои инcонй, коpкapд Ba pохaндозии тaдбиpхо оиди дacтгиpй Ba хaвacмaндкyнии шaхpвaндони болaёкaти чaвон дap cохaи мaоpиф, илм, тexникa Ba мaдaният 6a aмaл овapдa мeшaвaд. [91.

Xyкyмaти кишвap бaхpи тaтбики aмaлии имкониятхои эчодии чaвонон дap тaшкил Ba гyзapонидaни озмунхо, олимпиaдaхо, фecтивaлхои гyногyнcохa, чyмлa фaъолияти кacбивy cохибкоpй caхми apзaнлapо мeгyзоpaд. Тaтбики конceпcияи миллии cиёcaти дaвлaтии чaвонон aз pyзхои aввaли cохибиcтиклол гapдидaни кишвapи мо дap зepи .^^ara мaxcycи XУкУмaт кapоp доpaд. Xyкyмaт 6о дapки мохияти мaxcycи чaмъиятии шaxcи лaёкaтмaнд, фapохaм овapдaни шapоитхои мycоидpо бaхpи ошкоp нaмyдaн, тaшaккyл додaни ко6илиятхои вaй зapyp мeшyмоpaд. Бо мaкcaди нигохдоpй Ba инкишофи потeнcиaли интeллeктyaлии чомea, 6a вyчyд овapдaни шapтy шapоитхои xyдтaтбиккyнии эчодии чaвонон, коpкapди комплeкcи тaдбиpхо дap нaзap доштa шyдaacт:

> хaвacмaндкyнии модии мyaccиcaхо, иттиходияхои чaмъиятй, фондхои xaйpиявй, шaхpвaндони aлохидae, ки чaвонони боиcтeъдодpо дacтгиpй мeнaмоянд;

> мyaйян нaмyдaни мукофотхо, cтипeндияхо, кyмaкпyлихо бapои aчвонони болaёкaт;

> дacтгиpии дaвлaтии фaъолияти эчодй Ba инновaтcионии чaвонон.

Бeшyбхa, дaлeлхои дap 6оло овapдaшyдa тaшaккyли потeнcиaли эчодии чaвононpо кyввaт мeбaxшaнд, 6a чустучуи pоххои инновaтcионй, бeмиcл, кpeaтивии мyaммохои пeшомaдa водоp мecозaнд.

Бapои cypъaтбaxшии дигapгyнcозихо дap cохaхои гуногуни хaёти чомea, xaтмкyнaндaгони имpvзaи мaкотиби олй, мyтaxaccиcони ояндa, пeш хaмa потeнcиaли эчодй, тaфaккypи инновaтcионй, кpeaтивнокй, дapaчaи бaлaнди зeхни эмотcионaлй Ba дидгохи ботaхaммyл тaлaб кapдa мeшaвaд. Хaтмкyнaндae,ки доpои чунин cифaтхо мeбошaд, нaвгонихоpо 6a ошнй xyд мeкyнaд, paкобaтпaзиp acт, 6a хaйcи мyтaxaccиc бeштap дapxоcт кapдa мeшaвaд.

Аз ин лихоз - кpeaтивнокй, зeхни эмотcионaлй Ba тaхaммyлпaзиpй, ки yнcypхои тapкибии потeнcиaли шaxcии донишчvPO тaшкил мeдихaнд Ba хaмчyн мaчмvи ко6илиятхои кaлидии мyтaxaccиcи ояндa бapомaд мeкyнaнд, дap низоми омодacозии онхо 6ояд 6a cифaти cтpaтeгияи acоcии pyшд ^6ул гapдaнд [S].

Чи xeлe ки Б.С.Гepшyнcкий кaйд мeкyнaд, тaмaддyни rnB дap нaзди инcон мacъaлaхои Faйpимaъмyл Ba ниcбaтaн мypaккaбpо мeгyзоpaд. Онхо чоpчyбaхои cиёcй Ba иктиcодй мeбapоянд. Xaмин тaвp, бapобapи то aндозae кaноaтмaнд нaмyдaни тaлaботи моддй, 6a мaдди aввaл низоми кaноaтмaнд гapдонидaни тaлaботи пcиxологй мeбapояд. Дap ин мaвpид одaм 6о пpоблeмaи интиxоби aфзyн 6ap мexypaд. У мaчбyp мeшaвaд, ки 6о фapмони aз 6оло омaдa aмaл нaкapдa, бaлки мacъyлиятpо 6a зиммaи xyд гиpaд, бapои интиxоби кapдaaш чaвобгy бошaд [4, c.45S].

Интиxоби cepшyмоp 6a шaxc имконияти интиxоби озодpо мeдихaд, ки шapти мyхимтapини эчодиёту нaвовapй мeбошaд. Дap чунин вaзъият бapои эчодкоpии y монea вyчyд нaдоpaд, вaй FOяхои нaвpо озодош пeшниход мeнaмояд, зepо мохияти FOяи пeшкaдaм, Faйpимaъмyл, нотaкpоp - xyд як нaвъ вaйpон кapдaни мeъёpхои ycтyвоpшyдa, кaбyлшyдa, одaтшyдa мeбошaд. Тaнхо дap холaти '^^acratf', "вaйpон кapдaн"-и тapзи пeштapa, ycлyби кухши ^py фaъолият, нaвигapй, инновaтcия 6a он воpид мeгapдaд. Аз хaмин ca6a6 кулли нaвовapихо дap чомea ce зиши воpидшaвиpо дap 6ap мeгиpaнд:

> инкоp нaмyдaн, кaбyл нaкapдaн;

> одaт кapдaн;

> ^6ули нaвовapй.

Ин низом 6a шaxcияти нaвовap низ тaъcиpи xyдpо мepacонaд. Акcapaн ниcбaти aшxоcи эчодкоp дap чомea мyноcибaти "cap^'^ мyшохидa мeнaмоeм, зepо тapзy ycyли мaъмyлy одaтшyдa 6a мо бeштap кутай acт Ba тaFЙиp додaни он мaлол мeояд. Maхз чунин мyноcибaт 6a пeшpaвии инcони aлохидa Ba дap умум 6a тaшaккyли чомea монeaи чиддй бapпо мeкyнaд. Maъмyлaн - кaлиди инкишофи ycтyвоpy бeмaйлони хap як чaмъият дap эчодиёти мyнтaзaмy доимо пeшpaв acт.

Андeшaхои дap 6оло гyфтaшyдa нa тaнхо 6a мyaммохои yмyмибaшapию глобaлии тapaккиёти ичтимой-иктиcодй, cиёcй, тexнологй, бaлки 6a пpоблeмaхои инкишофи миллй, минтaкaвй низ дaxл доpaнд. Ärap cолхои тешин тaвaччyхи acоcй 6a тapaккиёт Ba тaкмили пeшapвии тexникй, воpид нaмyдaни тexнологияхои нaвин, мyкaммaлгapдонии cоxтоpхои тaшкилотх,о додa мeшyд, дap зaмони мyоcиp тaмоюли диккaт 6a омили игеонй мyшохидa мeшaвaд. Myaммо дap он aCT, ки дap шapоити pa^6ara шaдид бapои иcтeъмолкyнaндa Ba бозоpи фypyш, 6о мaвчyд бyдaни тaъминоти бapобapи тexникй Ba тexнологй, мyвaффaкият они кace мeшaвaд, ки зaxиpaи инcониpо бeхтap иcтифодa бapaд.

Maфхyмхои "зaxиpaи инcонй", "омили ижонй", "иктидоpи инcонй" бeштap мaкyлaхои иктжодй мeбошaнд Ba 6о дapки мaвкeи мyтaxaccиcон, мeъёpи фоидaвоpй, мyaммохои мyтобикaт Ba омодacозии онхо дap бозоpи мeхнaт aлокaмaндaнд. Xaмзaмон, xycycиятх,ои paBa4^ фaъолияти инcон, бaхиcобгиpии ко6илиятх,ои y дap чapaёни мyвaффaк шyдaн дap ин фaъолият, омилхои мycоид Ba Faйpимycоид, ки 6a комё6 гaштaни одaм вобacтaaнд, бeштap пpоблeмaхои илми пcиxология мeбошaнд, яънe кaтeгоpияхои "зaxиpaи инcонй", "омили инcонй", "иктидоpи инcонй" мeтaвонaнд нyктaи нaзapи paвоншиноcй низ бappacй гapдaнд. Зepи ин мaфхyмхо ко6илиятх,ои зeхнй, мaъpифaтй, эчодй, мaxcycиятх,ои эхcоcy идpок, дак^ту xотиp, KHanai:*^ фapдии xapaктepологй, xycycиятх,ои cохaи эмотcионaлй-иpодaвй, дapaчaи мyошиpaтy мyноcибaт 6a aтpофиён Ba монaнди инхо дap нaзap доштa мeшaвaнд.

Аз ин py, гyфтaн мумкин acт, ки шapти тaтбики идоpaкyнии тaшaккyлёбaндa, инкишофи 6унёди зaxиpaвй мeбошaд, мexaнизми тapaккиёти он - peфлeкcия 6a шyмоp мepaвaд, яънe ко6илиятх,ои кpeaтивй, дapaчaи бaлaнди зeхни эмотcионaлй Ba тaхaммyлпaзиpй дap мaчмyъ зaминaи комё6ии мyтaxaccиcpо тaъмин мeнaмоянд. Дap нaвбaти xyд, идоpaкyнии тaшaккyли зaxиpaхои инcонй 6о кaтeгоpияхои иктидоpи зeхнии шaxcй, aфзaлиятнокии cифaти омодacозии кacбй, нигapонидaни y 6a ояндa мyaйян кapдa мeшaвaд [5, c. 152].

Б.Ф.Ломов шaxcpо хaмчyн низоми кyшодa, мaкcaднок, мyхappик, мyтracил Ba мypaккaб тaвcиф додa, мохият Ba cоxтоpи cифaтх,ои кacбии ypо 6a ce зepcиcтeмaи фyнкcионaлии aœrâ чудо нaмyдaacт:

1. Когнитивй - paвaндх,ои мaъpифaтиpо дap 6ap мeгиpaд - идpок, xотиp, тaфaккyp, тacaввypот.

2. Taнзимй - paвaндх,ои эмотиcонaлй-иpодaвиpо дap 6ap мeгиpaд Ba ко6илияти xyдтaнзимкyнии фaъолият Ba xyдтaхлилкyнии cyбъeктpо тaъмин мeнaмояд.

3. Kоммyникaтивй, ки дap мyноcибaт Ba мyошиpaт 6о одaмони дигap тaтбик мeгapдaд [б, c.16].

Tacнифоти пeшниходшyдapо дap вобacтaгй 6о xycycиятх,ои инфиpодй-пcиxологии шaxc тaвcиф додaн мумкин acт, чунончи, зepcиcтeмaи когнитивй, бeштap зaминaи ко6илияти кpeaтивиpо тaшкил мeдихaд, тaнзимй 6о киcмaтх,ои зeхни эмотcионaлй aлокaмaнд acт, коммyникaтивй 6о KMCTa"!:*^ тaхaммyлгapоёнaи шaxc pобитa доpaд.

Аз ин мeбapояд, ки зaxиpaи acоcии чaмъияти мyоcиp capмояи инcонй 6о донишхо, мaхоpaтх,о Ba cифaтх,ои шaxcй мeбошaд. Бинобap ин тaхкики мaxcycиятх,о, чaнбaхои мyxтaлиф, зaминaхои пcиxологй-ичтимоии ко6илияти кpeaтивй дap pобитa 6о зeхни эмотcионaлй Ba тaхaммyлпaзиpй нихоят мухим acт.

АДАБИЁТ

1. Андpeeвa И. Н. Азбyкa эмоционaльного интeллeктa I И.Н. Андpeeвa. - Cn6.: БХВ-Пeтepбypг, 2012. - 288 c.

2. Атоxонов Р, ЛyFaти мyxтacapи иcтилохоти пcиxология Ba тaвcифи бaъзe мaфхyмхо.,I P. Атоxонов. ДДОТ-Дyшaнбe, 2017. - 260c.

3. Бaтлep-Боyдон, T. 50 вeликиx книг по токологии II T. Бaтлep-Боyдон; пep. c aнгл.: В.Д. Cоколовa. - M., Экcмо, 2012. - 608 c.

4. repiny^E™ Б£. Филоcофия обpaзовaния для XXI Bexa (в поиcкax пpaктико-оpиeнтиpовaнныx обpaзовaтeльныx концeпций). I Б.C. Гepшyнcкий - Изд-во «Cовepшeнcтво», M., 199S. - 608 c.

5. Иccлeдовaтeльcкий цeнтp пpоблeм кaчecтвa подготовки cпeциaлиcтов. КГУ им H.А.Heкpacовa, Kpecтьянcкий гоcyдapcтвeнный yнивepcитeт им. Kиpиллa и Meфодия. - CTO, M., 2001. - 182 c.

6. Ломов Б.Ф. Meтодологичecкиe и тeоpeтичecкиe пpоблeмы пcиxологии IIОтвecтв. peд. I Б.Ф. Ломов, Ю.M.Зaбpодин. - M.: Hayкa, 1984. - 28 c.

7. Сергиенко Е.А. Тест Дж. Мэйера, П. Сэловея, Д. Карузо «Эмоциональный интеллект» (MSCEIT v. 2.0): Руководство / Е.А. Сергиенко, И.И. Ветрова. -Изд-во «Институт психологии РАН», М., 2010. - С. 176.

8. Толерантность. Энциклопедия Кругосвет. Универсальная научно - популярная онлайн -энциклопедия [Электронный ресурс]. Режим доступа:http://www.krugosvet.ru/enc/gumanitarnye_nauki/filosofiya/

9. Электронный ресурс]. Режим доступа: info @ erasmusplus. tj. neo. tadjikistan @gmail com

КРЕАТИВНОСТЬ, ЭМОЦИОНАЛЬНЫЙ ИНТЕЛЛЕКТ И ТОЛЕРАНТНОСТЬ -КЛЮЧЕВЫЕ ФАКТОРЫ ФОРМИРОВАНИЯ БУДУЩЕГО СПЕЦИАЛИСТА

Статья освещает круг требований современного общества сегодняшним выпускникам -будущим специалистам. Формирование нового типа мышления, творческого подхода, креативного решения различных задач, является злободневной проблемой современности. В обстановке развития качественно иных социально - экономических, политических, идеологических отношений особый смысл обретает научное обоснование и приспособление к ним всех звеньев системы образования, в частности высшего. Современное высшее образование, как в теоретическом, так и в практическом плане обладает огромным опытом развития творческого потенциала как наиболее важного фактора процесса социализации личности, адаптирования студентов к реалиям современного мира. Можно с уверенностью сказать, что, система высшего образования Таджикистана обладает на сегодняшний день значительным потенциалом развития творческого, креативного мышления студентов. С удовлетворением нужно отметить наметившиеся тенденции улучшения качества образования в нашей республике в последние несколько лет. Создаются благоприятные условия для всестороннего развития молодёжи, обучения её согласно последним достижениям науки и техники. Инновационное мышление, открытость нововведениям, творческий подход к деятельности, креативность, эмоциональный интеллект, толерантность - качества, необходимые специалисту для успешности в дальнейшей профессиональной деятельности. Наличие их, обеспечивает его конкурентоспособность на рынке труда. Проблема наращивания интеллектуального и творческого потенциала, повышение конкурентоспособности все настойчивее выдвигается в разряд наиболее актуальных задач современного общества.

Ключевые слова: интеллект, психические процессы, универсальный разум, мышление, познавательная деятельность, эмоциональные реакции, инновационная деятельность, праксические чувства, целеполагание, эмоции, стратегия развития, социальный статус, структура личности, профессиональная успешность, эмоциональный интеллект, эффективное мышление, компетентность.

CREATIVITY, EMOTIONAL INTELLIGENCE AND TOLERANCE - KEY FACTORS FOR FUTURE PROFESSIONAL DEVELOPMENT.

Modern conditions require a university graduate - a future specialist, motor skills and the ability to quickly change their profession, which is directly related to creative and unusual intellectual activity. Today's graduates face a number ofproblems of a practical nature, which, due to their newness, were not taken into account in the process of university education. Such problems can be solved by relying on the latest scientific achievements, innovative thinking and an unusual and creative approach to their profession. Creativity, on the other hand, provides an opportunity to embody any activity, which in turn is associated with an innovative worldview and the comprehensive implementation of new challenges. In this regard, professionals need to develop a free vision, creative abilities, the level of development of emotional intelligence. In the new requirements for specialists, these qualities are to some extent accepted. On the basis of adequate assessment and benevolent attitude to others, the effectiveness of the activity requires from the student empathy, a high level of communication, tolerance, because the desired result and return on various activities depends largely on these factors. Therefore, it is necessary to change the system of views on the individual psychological abilities of future professionals, to select specific personal aspects that contribute to their competitiveness, to restructure the scientific and practical basis for the study of cognitive, emotional, individual characteristics. Various factors influence the transformation of this process. First of all, we are talking about the modernization of society, which depends on the national goals of its development strategy.

Keywords: creative thinking, creativity, intelligence, mental processes, emotional intelligence, individual characteristics, thinking, novelty, semantic flexibility, innovative thinking, effective thinking, creative activity, purposefulness, tolerance, behavior, tolerance, behavior, tolerance, behavior, behavioral factor, empathy, emotional sphere, individual reality.

Сведение об авторе:

Бобоева Сайёра Бобораджабовна - доцент кафедры социальной и профессиональной психологии Худжандского государственного университета им. академика Б.Гафурова, Тел: (+992) 927760797E-mail:kpntolerans@mail.ru

About the author:

Boboeva Sayora Boborajabovna - dotsent of the Department of Social and Professional Psichologi of the Khujand State University named after academician B Gafurov» Phone (+992) 927760797E-mail: kpntolerans@mail.ru

УДК 371.69:519.7135 МУНОСИБАТИ АРЗИШНОК БА ОИЛА ^АМЧУН ПАДИДАИ ПЕДАГОГИ - ПСИХОЛОГИ

Саидов С.Ш.

Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Н. Хусрав

Аз нуктаи назари илмхои педагогй тафсири педагогии оила хамчун арзиш аз як тараф агар ошкор намудани имконоти тарбиявй ва инкишофи хаёти оилавй, анъанаи оилавй, хаёту фаъолияти муосири оила бошад, аз тарафи дигар бошад чустучуйи роххои самараноки шиносоии чавонон ба арзишхои хамсарй, волидайнй, хешовандй мебошад. Муносибати арзишманд дар педагогика имконият медихад оиларо хдмчун падидаи ичтимоии ахамиятнок, ки аз тарафи инсоният тахия гардидааст ва онро дар мачмуъ инкишофёбанда тасаввур карда, хамзамон нисбат ба оила хамчун арзиши шахсии субъективй баррасй кардан лозим аст [1; с.10].

Дар ин маврид барои тадкикоти мо корхои аз тарафи Ю.В.Тягунова пешниход карда шуда, манфиати муайяне доранд [2, с.20-21] . Ба андешаи у оила дар чомеа якчанд вазифаро ичро мекунад: тавлиди биологии аъзоёни чомеа; ичтимоинамоии насли наврас; нигохдории саломатии чисмонии аъзоёни чомеа; ташкили муносиби вакти истирохат; назорати ичтимой; дар сохахои гуногун ба тартиб овардани ахлокии рафтори аъзоёни оила, масъулият ва вазифахои волидайн дар баробари фарзандон.

Ба чуз аз расонидани фоида ба чомеа ва ухдадорихои ичтимой оила инчунин вазифаи конеъ гардонидани талаботхои инфиродии инсонро низ бар душ дорад: конеъ гардонидани талаботи кудакон; конеъ гардонидани талаботи волидайн; аз тарафи як аъзои оила дарёфт кардани хизматрасонихои хочагй-маишй барои аъзоёни дигари он; аз тарафи як аъзои оила ба даст овардани воситахои моддй ба аъзои дигари он; ташаккул ва дастгирии тахримхои конунй ва ахлокй дар бобати вайрон кардани меъёрхои хаёти ичтимой дар хаёти оилавй ва муносибатхои оилавй; баланд бардоштани бойигарии маънавии аъзоёни оила; конеъ гардонидани талабот ба якчоя гузаронидани вакти холй, дастгирии эхсосотй дар оила; конеъ гардонидани талаботхои шахвонй.

Бояд кайд кард, ки оила инчунин дорои нишонахои махсуси зерин низ мебошад:

- тамоюли мусбати эхсосотии муносибатхои байнишахсй дар байни аъзоёни он;

- муттахидии оилавй, ягонагии максад ва вазифахои он;

- гуногунии ичтимоии оила аз назари чинсй, синну солй, вижагихои инфиродй, манфиатхои касбй, макоми ичтимой - фархангй;

- алокахои доимй дар дохили оила байни хамсарон ва фарзандон;

- махорати инкишоф додани фардияти шахсии кудак ва дар у инкишоф додани хислатхои зерин: махорати ба таври вокей кабул намудан ва фахмидани хеш ва дигарон, махорати худтатбиккунии хеш хамчун шахсият; зохир намудани хусусиятхои инфиродии хеш; махорати манфиатхо ва талаботхо; махорати хамкорй кардан; гам хурдан, мусоидат намудан ба дигарон; талаботи дуст доштани наздикон ва ба онхо бовар кардан; боварй ба лозим будани хеш ва ин ки вай дустдори дигарон аст.

Муносибатхои арзишнок дар равоншиносй аз нуктаи назари хамкории фаъол бо мухити вокей чун тавсифи хамгироии шахсияти инсон мавриди баррасй карор мегиранд. ^айд кардан ба маврид аст, ки агар максади фаъоли вокеият, ки ба он муносибат равона карда шудааст, ба таври вокей аз назари ичтимой мухим бошад, пас шахсият дар муносибатхои эхсосотй - аклонй, ба аксуламалхои зехнии худ бахои мусбат бидихад, муносибати шахсиятро нисбат ба арзишхо арзишманд мехисобад.

Гуфтахои болоро чамъбаст карда, метавон хулоса кард, ки мазмуни объективии арзиши оилаи шахсиятро инъикос намуда, хамзамон муносибатхои шахсиро нисбат ба он коркард

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.