Научная статья на тему 'Conception of individual in Publiscistic text'

Conception of individual in Publiscistic text Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
73
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПУБЛИЦИСТИКА / ЖУРНАЛИСТ / ОЧЕРК / СОБЫТИЕ / ПОЛОЖЕНИЕ / ЛИЧНОСТЬ / КАЧЕСТВО / МИРОВОЗЗРЕНИЕ / PUBLISCISTICS / JOURNALIST / ESSAY / EVENT / PLIGHT / INDIVIDUAL / QUALITY / OUTLOOK / ПУБЛИТСИСТИКА / РӯЗНОМАНИГОР / ВОЦЕИЯТ / ВАЗЪИЯТ / ШАХСИЯТ / ХИСЛАТ / ЦАҳОНБИНӣ ВА ГАЙРАҳО

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Зарипова Шахноза Тохировна

Изучаются и научно осмысляются отражение концепции личности в публицистических произведениях известного таджикского журналиста и публициста Хилолиена Аскара, произведения которого характеризуются реалистичностью изображения, а также художественное мастерство и творческие искания писателя. Подчеркивается, что писатель с целью раскрытия подлинного образа личности прежде всего обрисовывает социальные и нравственные качества своих героев, а затем, на основе социологического исследования и анализа, рассматривает суть их деяний в общем потоке социальных и культурных событий. Такой способ художественного описания составляет две стороны его творчества, одной из которой является познание событий и реальных судеб, другой главенство созидательных мыслей во имя настоящего и будущего общества, независимо от времени и места. Сделан вывод, что манера показа личности в произведениях Х. Аскара специфична, так как он своеобразно изображает конкретные условия жизни и поступки героев.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

КОНЦЕПЦИЯ ЛИЧНОСТИ В ПУБЛИЦИСТИЧЕСКОМ ТЕКСТЕ

The author examines and comprehends scientifically reflection of a conception of an individual in publiscistic works belonging to the well-known Tajik journalist and publiscist Hiloliyon Askar, whose productions are characterized with realism of depiction and also with artistic mastership and creative quests. It is underscored that in order to disclose a genuine image of an individual the writer delineates, first of all, social and moral qualities of his personages and after it, proceeding from sociologic investigation and analysis, he canvasses the gist of their actions in the general stream of social and cultural events. Such a made of imaginative portrayal averages two sides of his creation one of which is a cognition of events and real fortunes, and another is a dominance of creative ideas in the name of present and future society, irrespective of time and place. The conclusion is mode that the manner ofportrayal of an individual in H. Askar's works is a specific one as he depicts concrete life conditions and characters' deeds in the manner of his own.

Текст научной работы на тему «Conception of individual in Publiscistic text»

10 01 10 ЖУРНАЛИСТИКА 10 01 10 JOURNALISM

УДК 659 ББК 76.12

КОНСЕПСИЯИ ШАХСИЯТ Зарипова Шахноза Тохировна, омузгори

ДАРМАТНИ кафедраи журналистика ва назарияи тарцумаи

ПУБЛИТСИСТИКАИ МТД "ДДХ ба номи акад. Б. Fафуров "

ВОЦЕЪГАРО (Тоцикистон, Хуцанд)

КОНЦЕПЦИЯ Зарипова Шахноза Тохировна, преподаватель

ЛИЧНОСТИ В кафедры журналистики и теории перевода ГОУ

ПУБЛИЦИСТИЧЕСКОМ «ХГУ им. акад. Б. Гафурова» (Таджикистан,

ТЕКСТЕ Худжанд)

CONCEPTION OF Zaripova, Shahnoza Tohirovna, assistant of the INDIVIDUAL IN department ofjournalism and theory of translation PUBLISCISTIC TEXT under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov"

(Tajikistan, Khujand) E-MAIL: shahnoz_0005@mail.ru

Калидвожа^о: публитсистика, рузноманигор, очерк, воцеият, вазъият, шахсият, хислат, цауонбини ва гайрауо

Дар мацола масъалаи инъикоси шахсият дар осори воцеагарои (реалистии) публитсистии рузноманигор ва нависандаи шинохта Xилолиён Аскар тауциц ва таулил шуда, заминауои уунари ва касбии цустуцууои эцодии муаллиф мавриди арзёби царор гирифтааст. Дар мацола , таъкид меравад, ки нависанда барои ошкор сохтани чеураи комил ва воцеии шахсиятуо нахуст фазилатуои ицтимои ва маънавии онуоро нишон дода, сипас бо ёрии тауциц ва таулили сотсиологи моуияти фаъолият ва уайсияти инсонии онуоро дар цараёни воцеиятуои ицтимоиву фаруанги барраси менамояд. Ин тарзи нигориши у ду паулуи фаъолияташро шакл медиуад, ки яке идроки уодисауо ва сарнавиштуои воцеи, дигаре мудирияти андешауои созанда барои пешрафти имрузу фардои цомеа, новобаста ба замону макон, мебошад. Муаллиф ба хулосае меояд, ки дар тарзи нигориши шахсият низ X. Аскар равиши хос дошта, шароити мушаххаси зиндаги ва амалу кирдори цаурамонон бо услуби цолиб инъикос ёфтаанд.

Ключевые слова: публицистика, журналист, очерк, событие, положение, личность, качество, мировоззрение

Изучаются и научно осмысляются отражение концепции личности в публицистических произведениях известного таджикского журналиста и публициста Хилолиена Аскара, произведения которого характеризуются реалистичностью изображения, а также художественное мастерство и творческие искания писателя. Подчеркивается, что писатель с целью раскрытия подлинного образа личности прежде всего обрисовывает социальные и нравственные качества своих героев, а затем, на основе социологического исследования и анализа, рассматривает суть их деяний в общем потоке

социальных и культурных событий. Такой способ художественного описания составляет две стороны его творчества, одной из которой является познание событий и реальных судеб, другой - главенство созидательных мыслей во имя настоящего и будущего общества, независимо от времени и места. Сделан вывод, что манера показа личности в произведениях Х. Аскара специфична, так как он своеобразно изображает конкретные условия жизни и поступки героев.

Key words: publiscistics, journalist, essay, event, plight, individual, quality, outlook.

The author examines and comprehends scientifically reflection of a conception of an individual in publiscistic works belonging to the well-known Tajik journalist and publiscist Hiloliyon Askar, whose productions are characterized with realism of depiction and also with artistic mastership and creative quests. It is underscored that in order to disclose a genuine image of an individual the writer delineates, first of all, social and moral qualities of his personages and after it, proceeding from sociologic investigation and analysis, he canvasses the gist of their actions in the general stream of social and cultural events. Such a made of imaginative portrayal averages two sides of his creation one of which is a cognition of events and real fortunes, and another is a dominance of creative ideas in the name of present and future society, irrespective of time and place. The conclusion is mode that the manner ofportrayal of an individual in H. Askar's works is a specific one as he depicts concrete life conditions and characters' deeds in the manner of his own.

Дар макола мо баъзе мушохидахоро оид ба масъалаи мохияти андеша ва хунари касбии рузноманигор, ки дар шинохт ва инъикоси шахсият бевосита бо фардияти эчодии у алокаманд аст, дар мисоли тачрибаи эчодии Х,илолиён Аскар баён кардем. Ин масъала, ки ба феноменологияи (хирикашиносии) тафаккури касбй алокаманд аст, хадаф ва вазифаи тахкикоти моро муайян мекунад. Дар замина осори публитсистй ва бадеии Х,илолиён Аскар дар мисоли очеркхои "Духтар ва ачал", "Дас-ти сабуки Мушарраф", "Аз Адрасмон то Алмаато" (бо хамкаламии А. Воситзода), "Орзу чомаи амал мепушад", "Ч,уянда ёбанда", повести "Имзои шахсй" ва романи хуччатии "Печутоби роххо" (бо хамкаламии А. Шукухй) чолиб буда, дар ин осор шахсият бо хусусиятхои ичтимоиву таъмимии (типии) худ чун нируи фаъоли таърих ва субъекти муносибатхои чамъиятй ба тасвир омадааст, ки намоёнгари касбияти муаллиф аст.

Дар асари публитсистй хонанда аз кадом пахлуе, ки таваччух кунад, дар навбати аввал бо шахсият ва хайсияти инсонй ру ба ру мешавад. Вокеан хам, агар публит-систи асил дар таълифоташ, аввал кадам мутаваччехи сарнавишти вокеии инсон ва мохияти амалу кирдори у нашавад, хайсияти инсонии шахсиятхоеро, ки иштирок-чиёни бевоситаи вокеиятхои таърихиву имрузии мавриди назараш хастанд, дарк накунаду дакик нашиносад, вай на факат мохияти вазъият ва амалу кирдори инсонхоро дарнамеёбад, балки накш ва чойгохи шахсияти мавриди назарашро дар матни вокеият сахех инъикос карда наметавонад.

Нависандаи публитсист, пеш аз он, ки гузашта ва имрузро ба таври вокей тас-вир кунад, сарнавишти шахсиятхо, хакикати чараёни зиндагй ва фаъолияти афроди хар давру замонро дакик меомузад. Агар навиштаи у хислатхои гуногуни шахсият-хоеро, ки дар холатхои мушаххас амал мекунанд ба намоиш нагузорад, хонанда мохияти ичтимову иктисодй ва ахлокии аъмолу рафтори онхоро дакик дарк нахохад

54

кapд. Дap ин дол, 6a ифодaи Е.П.Пpохоpов "тиpи пу6литсист 6a дaдaф нaмepacaд"(7, 211). X,aмaи ин то чое paвшaн aст Ba 6a собит кapдaн зapypaт нaдоpaд. Вaлe он чи ки исбот мeходaд ин acr, ки публитсист дap кaдом caтди кaсбй бa дaлли ин мaсъaлa дaст ёфтa Ba бa гадом тадлуи aмaлy киpдоp Ba дaйcияти инсонии шaхcиятдои оcоpaш дaмчyн yнcypи мaънaвй Ba cохтоpии пyблитcиcтикaи вок,eъгapо тaвaччУд кapдaacт.

Пypи Ч,aдонгиp (Низом Косим) дap як мycодибaaш бо Х,илолиён Аcкap aз боби модияти зиёнбоpи мyдочиpaт Ba тaълифоти y дap ин боб cyхaн кapдa, бо лyкмaи истедзоомези "Албaттa, бapои тapгиби мyдочиpшaвй?" чapaёни мyдочиpкyниpо дap дaвpони шypaвй ноpaво Ba зиёновap мeдонaд Ba дap ин зaминa то чое бa оcоpи дap ин мaвзyъ эчодшyдa бо тaмacхyp мeнигapaд. Х,илолиён Аcкap дaмон Ba^ бa дaмcyдбaтaш чунин посухи бодaлeл додaacт: "Ope, бapои тapгиби мyдочиpшaвй. Аз кyллaи имpyз гaлaтдои гyзaштapо дидaн осон, лекин он Ba^ мо cидкaн бa дypycтии ин ^p бовap доштем. Аз дигap, aмaли мaзкyp бeacоc дaм нaбyд - дap Мacчоди

^дта мapдyм aдволи хуб нaдошт. Тaaccyби динй чунон caхт буд, ки та китъaдои мaвчyдapо хуб иcтифодa мeкapдaндy нa бapои худу aвлодaшон икомaтгоди мyвофиктape бунёд. Аз мyйcaфeдe caбaб пypcидaм, чaвоб дод, ки "хотаи ин дунё мудим нест, одaм бояд хонaи охиpaтpо обод кутад..." Мaкcaди мо aз тapгиби мyдочиpaт бa зиндaгии шоиcтaтape дaъвaт кapдaни мapдyм буд" (5).

Бa ин тapтиб, aз огози фaъолияти pyзномaнигоpиaш Х,илолиён Аcкap бa тaдкикy тaдлил Ba инъикоси мacъaлaдоe пapдохтaacт, ки бapои пeшpaфти чомea такши гали-дй доштa, дap дaллy фacли ондо, пеш aз дaмa, caдми инсони огоду коpcоз бyзypг acт. Аз ин вобacтa бa модият Ba микёси вокeиятдои тacвиpшyдa, ^дони шaхcият-

дои оcоpи публитсистии y мypaккaб, пypмaънй Ba тaъcиpгyзоp бyдa, новобacтa бa зaмони вyкyъ Ba нaшpaшон apзиши и^тимой, мaънaвй Ba aхлокиaшонpо то бa имpyз дифз нaмyдaaнд.

Дap тaълифоти pyзномaнигоp шaхcият хyдpо бa вacилaи aмaл Ba киpдоpe, ки бa оpмондо, тaлошдо, одaнгдо, дacтypдо, apзишдо Ba pyдияи худи y мyтaноcибaнд, бa нaзapи хонaндa мeнaмояд. Вaлe дap пacи ин дyнap ифодaи оpмондои ^мъй дap симои фapдe мeиcтaд, ки мaкомaшpо мyaллиф дap чомea шинохтaacтy мeходaд дигapон низ ypо шиноcaнд Ba aмaлy киpдоpaш бapои чомea, aдли он Ba чомeaдоpон нaмyнaи ибpaт бошaд. Х,илолиён Аcкap бо дaмин нияти нек Ba тacвиpи дyнapмaндонa, пеш aз дaмa, бa ошкоp нaмyдaни модияти aмaл Ba киpдоpи шaхcиятдои мaвpиди тaвaччУдaш

мeпapдозaд. У capнaвишти шaхcиятдо Ba aмaлy киpдоpи ондоpо тacвиp кapдa,

омилдои тaъcиpгyзоpи ин paвaндpо бо кaмоли кacбият Ba дaкикнaзapй инъикос мeнaмояд. Бapои ошкоp cохтaни дaйcияти шaхcияти инсонй нaхycт бeштap бa инъикоси фaзилaтдои и^тимой Ba мaънaвии кaдpaмононaш тaвaччyд кapдa, ситас aз тaдлил Ba тaдкики сотсиологй бо гамоли дyнap иcтифодa метамояд. Дap ин нaкш y и^тимоъшиноси моддигapо бyдa, бa тaкозои cacara дaвp, ки бa ифодaи худи y "cидкaн бa он бовap дошт"(5), чeдpaи вокeии шaхcиятдо Ba мyноcибaтдои ^мъиятии одaмони кacбy коpи гyногyнpо бa тacвиp гиpифтa, бa ин вacилa aмaлy киpдоpи шaхcиятдои вокeиpо, ки aз омилони мycбaти чунин мyноcибaтдо дacтaнд, дap оcоpи пyблитcиcтиaш мyчaccaм мecозaд. У бо ин aмaл нaхycт модияти фapдияти шaхcpо нишон додa, cипac ycтyвоpй, бeмонaндй Ba хусусиятдои хоси онpо дaмчyн омили тaшaккyл Ba тaдaввyли чунин инсондои бодaйcият мeдонaд, ки бaхycyc дap pyзномaнигоpии солдои танчоду шacтyми caдaи гyзaштa ибpaтaнгeз aCT. Яъне ин тapзи нигоpиши y ду пaдлyи фaъолиятaшpо шaкл мeдидaд, ки ибоpaт acт aз идpоки

садеди вокеиятдову сарнавиштдо ва таргибy тарвичи андешадои дилход. Дар ин дол санад дар чараёни фаъолияти эчодй таъсири мутакобила дошта, Х,илолиён Аскар бо интишори он тавонистааст дам фардияти шахсиятро тачассум намояд, дам ба ондое, ки онро мехонанд ё мешунаванд, таъсири бевосита расонад (4,211).

Очерки "Замини шуру харбузаи ширин" аз чумлаи дамин гуна асардои Х,илолиён Аскар буда, дар он "чедраи ичтимоию гурудй"-и мардеро офаридааст, ки бе шинохти шахсияти y "манзараи зинда"-и (7, 217) вокеияти дирузаи аллакай _таърихиро наметавон тасаввур кард. Ин мард кадрамони даврон Саидхоча Урунхочаев мебошад, ки "дамчун "инсони зинда" таърихи худро сохта ва дамчунон сохта истодааст"(7, 216). Рузноманигор аз ин асар пештар дар бораи ин шахсият бо дамкаламии Амичон Шукудй повести "Имзои шахсй" ва романи дуччатии "Печутоби роддо"-ро низ навишта буд. Дар дар дуи ин асардо Урунхочаев касест, ки "дар такдири y роди инкишофи таърихии як халк тачассум шудааст. Вай аз бедудагардию авбошидо гузашта, яке аз коммунистони содик шуда, бар зидди босмачиён чангидааст ва дар сохтмони даёти колхозй иштирок карда, ба чи кадар нокомидо дучор омада, чанд бор бегунод дабс шуда, бо тудмат аз сафи партия ронда ва боз баркарор гашта, дар охир раиси яке аз хочагидои калонтарини колхозии республика шудааст. Ду карат Кддрамони Меднати Сотсиалистй шудан ба y ба осонй даст надода буд"(9, 140). Аскар Х,аким дар ин асар "характери Саидхочаро" факат "тасвирй" нашинохта, "дар он консепсияи муайяни шахсият"-ро дидааст (9, 141).

Дар повести "Имзои шахсй" ва романи "Печутоби роддо", ки дар ду асари дуччатианд, шахсият иборат аз мачмуи хислатдо, аломатдо, амалу кирдори хос, рафтори муваччад, рудия ва чедраи хоси зодирй, гуфтор ва сарнавишти инфиродй, муносибати равшан бо худ, чойгоди созанда дар зиндагй, муносибати дадафманд бо атрофиён, садокат ба сохти ичтимой ва гайра мебошад. Саидхоча Урунхочаев дар тасвири Х,илолиён Аскар фарди мушаххас, таърихй ва зинда буда, бо чадони вокей муносибати вокей дорад. Ба ифодаи дигар, дар он чи аз сари y гузаштааст, мундари-чаи равониву рудии сарнавишти y буда, модияти ичтимой мавкеи шахсияташро муайян намудааст. Дамчунон ки С. Л. Рубинштейн низ таъкид меварзад, "модияти шахсияти инсониро анчоми сарнавишти y муайян мекунад" (8, 676). Ба ин тартиб, Х,илолиён Аскар бо инъикоси амал ва кирдори мудим дар рафтор, таассурот ва одоби шахсият "ба доираи фанни дунар" ворид шуда, дамчун публитсисти дунарманд он чиро, ки хусусияти шахсиятро ифода намекунад, фуру мегузорад. Аз хурдтарин амалу кирдори кадрамонаш шучоати инсониро дармеёбад, ки "хислати шахсро бештар тачаллй медидад"(6, 38-39).

Дар повести "Имзои шахсй" обрую эътибори Саидхочаро вазифа не, балки хулку ху, амалу кирдор, робитааш бо мардум ва масъулияти маъмурй муайян мекунад. Муаллифон ба василаи тасвири ботаанй ва истифода аз дуччатдо хислатдои мудими кадрамонро тасвир карда, эътимоди хонандаро ба вокеияти сарнавишти Саидхоча афзудаанд. Намоёнгари шахсият дар ин дол, пеш аз дама, фаъолияти ичтимоии кадрамон аст. Вале муаллифон ба ин каноат накарда, олами моддию маишй, зиндагии даррузаи кадрамон, дилбастагидои вай ба кору зиндагй ва сарнавишту шахсияти инсондои дигарро низ бо камоли диккат тасвир кардаанд ва ба ин васила ба хислати шахсияти аслии асар равшанй бахшидаанд.

Дар насри дуччатии точикй Х,илолиён Аскар дамрод бо Аминчон Шукудй бо таъ-лифи романи "Печутоби роддо"консепсияи шинохти шахсиятро бо усули дар матни

вокeиятдо нишон додaни хусусиятдои хоси хиcлaти шaхcият Ba мaчмyи вaзъиятдоepо, ки ин хиагатдо зодиp мeшaвaнд тaкмил бaхшидa, aмaлy киpдоpи вокeии шaхcиятpо бa хонaндa мeнaмоянд. Мyдимтapин коpe, ки мyaллифон бо тaълифи ин pомaн aнчом додaaнд, нишон додaни нaкши шaхcият дap чaдоpчyби вaзъиятдои ичтимой мeбошaд, ки мaвкeи шaхcиятpо дaмчyн субъекти мyноcибaтдои ичтимой дap колaби додиcaдовy вaзъиятдои ичтимой мyшaххac мecозaд. Сaидхочa бо мaчмyи хусусиятдои инcонивy ичтимой, ки фapдияти ypо тaъмин кapдaaнд, чeдpaи мyaллифонpо дaмчyн публитсист Ba сотсиологи чомeaшиноc бa нaзapи хонaндa чилвa мeдидaд.

Ин ду acap хусусияти пyблитcиcтивy бaдeй доштa, Уpyнхочaeв дap он, бa aндeшaи А. X,aкимов "чун шaхcи тaъpихй Ba чун обpaзи бaдeй"(9, 148) бa тacвиp омaдaacт. Oчepки "Зaмини шypy хapбyзaи шиpин" бошaд, acapи cиpф публитсистй бyдa, шaхcият вacилaи мeдвapии тaблигии он acт. Х,илолиён Аcкap ин acappо соли 1991 чоп кapдa, дap хотимaи он бо ифтихоp нигоштa буд: "Oдaм, дaнгомe ки пиp мeшaвaд, одaтaн бa aкиб бapгaштa, бa pоди тaйкapдaи зиндaгиaш нaзap мeкyнaд. Чй кapдaacтy чй нaкapдaacт? Kоpдои caвобaш кaдомaндy гyнодaш кaдом? Мaн низ aз дaмcолонaм мycтacно нecтaм. Ba arap дap yмpaм коpдои хaйpe_бa чо овapдa бошaм, яке aз мyдимтapини ондо нaвиштaни acap дap дaкки Сaидхочa Уpyнхочaeв acт, ки бо тaмоми буду вyчyдaш дycтдоpy гaмхоpи вaлинeъмaти бaшap - бapзгap буд"(3, 27).

Oхиpин acapи Х,илолиён Аcкap нa фaкaт шaхcияти Сaидхочa Уpyнхочaeвpо 6озгу нaмeкyнaд, бaлки мо дap ин acap "бо кaтоpи чeдpaдои нaмояндaгони гypУддои гуногуни ичтимой"(7, 217) вомeхypeм. Дapмeёбeм, ки capнaвишти худи мyaллиф, ки низ шaхcият aCT, aз capнaвишти Аминчон шукудй, Мудиддин Аминзодa, Сaидхочa Уpyнхочaeв Ba дю^ шaхcиятдои сиёсии он зaмон чудо нaбyдaacт. У дap ин Ba бaъзe дигap нaвиштaдояш зepи тaъcиpи cиёcaти зaмон aз бaъзe гypУддои ичтимой бa хотиpи тaaллyкоти синфташон димоят нaмeкyнaд, вaлe дap тaмоми оcоpи пyблитcиcтиaш "типдои ичтимой" мeъёpи шинохт Ba apзёбию кaдpшиноcии шaхcияти инсон acт. Рyзномaнигоp ин paвиши эчодиpо дap очepки ёдшyдa тaквият бaхшидa, дap боби шaхcиятдои ичтимоту фapдaнгиe мисли хyдaш, а.шукудй, М.Аминзодa, С. Уpyнхочaeв Ba дигapон дapфи бодaлeл Ba охиpинaшpо гyфтa тaвониcтaacт. Хонaндa aз тaлошдо Ba фидокоpидои yBy шукудй бapин шaхcиятдо бapои бa тaвpи чомеъ офapидaни чeдpaи ичтимой Ba нотaкpоpи Сaидхочa Уpyнхочaeв, ки ифодaкyнaндaи мaнфиaтдои чомeaи он pyзгоp бyдaнд огод гapдидa, мyтaвaччeди хусусиятдои нaвъии (типии) шaхcияти ондо мeшaвaд. Дap очepк усуле иpоa шyдaacт, ки бa воcитaи он публитсист дaмчyн ичтимоъшинос aмaл кapдa, хусусиятдои ичтимоивy типй Ba модияти aмaлy киpдоpи шaхcиятpо ошкоp метамояд Ba бa ин тapтиб такши aйнии шaхcиятpо дap дaёти ичтимой нишон мeдидaд.

Дap тapзи нигоpиши Х,илолиён Аcкap шapоити мyшaххacи зиндaгй Ba модияти aмaлy киpдоpи чeдpaдои ичтимоивy фapдaнгй шeвaи хоси шaхcиятпapдозиpо мaтpaд кapдaacт, ки чaнд мyшодидapо дap зaминa бaён мeдоpeм.

Рyзномaнигоp бapои шaхcиятпapдозй acоcaн aз шeвaдои зep иcтифодa кapдaacт. Нaхycт иpоaи capeди шaхcиятдо бо иcтифодa aз шapдy тaвзeди мycтaким. Иcтифодaи дaмин ycyлpо мо дap очepкдои "Дyхтyp Ba aчaл", "Дacти caбyки Мyшappaф", "Аз Адpacмон то Алмaaто" (бо дaмкaлaмии А.Bоcитзодa), "Opзy чомaи aмaл мeпyшaд", "Ч,yяндa-ёбaндa" Ba гaйpa мyшодидa мекунем. Мyaллиф бо шapд Ba тaдлил paфтоpy aъмол Ba aфкоpи шaхcиятдои оcоpaшpо бa хонaндa мyappифй мeкyнaд ё aз нигоди

фардии худаш хусусиятдо ва хислатдои шахсиятдои дигарро тавзед дода, аъмоли ондоро мавриди тафсир ва таъбир карор медидад.

Ироаи сареди шахсияти очерки "Дасти сабуки Мушаррафа"-Мушаррафа Хдсанова баста ба хусусиёти шахсии ровй ё худ вижагидои дунарии рузноманигори огод аст, ки аз вокеияти сарнавишти кадрамонаш ва пасту баландидои зиндагии y огодии комил дорад. Муаллиф чузъиёт ва тафсилоти сарнавишти шахсияти очер-кашро муфассал тафсир ва таъбир карда, хонандаро бо пасту баландидои зиндагии духтури дунарманд ва падараш, ки аз аввалин рузноманигорони точик буда "нахустин газетаро дар Ленинобод (Хучанди имруза) асос гузошт, солдо мударрири газетаи "Овози точик", чонишини Вазири маорифи республика буд"(8, 15), ошно месозад ва аъмолу кирдори кадрамонро хонанда ба василаи ташред ва тафсири муаллиф мешиносад, на аз амал ва кирдораш дар бархурд бо даводиси сарнавишташ ва масоили ичтимоиву ахлокии мудит.

Х,илолиён Аскар тарики амали шахсият бо каме шарду тафсир ё бидуни он сарнавишти кадрамононашро мучассам сохтааст, ки шеваи дуюми ироаи шахсият аз чониби уст. Дар очерки "Духтур ва ачал" муаллиф дамин шеваро истифода карда, бо равиши намоишй аъмол ва рафтори шахсиятдоро ба хонанда мешиносонад, ки дар бештарини долатдо рафтор ва гуфтори кадрамон баёнгари дайсияти шахсияти инсонии уст. Масалан, судбати батафсили кампир бо рузноманигор ва ходиши y оид ба он ки дар бораи духтур нависад, хонандаро гайримустаким аз хую хислати кампири хурофотпараст ва чараёни зиндагиву фаъолияти Камол Баротович Охунов-шахсияти аслии очерк, ки дамчун табиби дозик ба мудити ичтимоиву ахлокй таъсири бафайз дорад, бохабар месозад. Бештарини кисматдои очерк дар заминаи гуфтугуи кадрамону ашхоси дигар ва ё ондое, ки дар бораи духтур, сифатдои инсонй ва касбии y андеша рондаанд, шакл гирифта, муаллиф бо дамин усул хонандаро бо саднадои фаъолият ва аъмолу кирдори шахсияти асар ошно мекунад. Хонанда чун тамошобини театр сарнавишти пурвокеаи кадрамон, додисадоеро, ки y дар тули фаъолияташ бо ондо рубару шудааст, бархурдаш бо гуруддои гуногуни ичтимой, пасту баландидои рузгор ва гайраро гуиё бо чашми худ дида, ба ин ё он тарз сари масъаладое, ки муаллиф ба миён гузоштааст, меандешад ва худро бетараф намегирад. Ё бо муаллиф дамфикр аст ё мухолиф. Дар саднадои муколамавие, ки бештарин кисматдои очерк аз ондо таркиб ёфта ва "мазмуни асосии очеркро ташкил медиданд, мушкилоти аз руи модият, табиат ва шакл печидатарин дар судбат бо хонанда равшан ва фадмо мегардад"(6, 351).

Х,илолиён Аскар бо дамин усули писандидааш моро ба чадони андешадои худ ворид сохта, бо тагйир ва тадаввули вокеияти сарнавишти шахсияти аслии очерк ва одамони дигар ошно месозад ва ба ин васила мулодизоти худашро низ нисбат ба модияти вокеиятдову сарнавиштдо баён медорад. Ба ин тартиб, аз садифадои очеркдои муаллиф на факат чедрадои шахсиятдои мудим ва таъсиргузор берун меоянд, балки хонанда бо сурату сирати рузноманигори огоду чуё ва ба ормондои созандаи инсонй содик, инсони андешаманде, ки ба мудокимаронидои насанчида гароиш надорад, ошно мешавад.

Чунон ки ишора шуд, дар очерки "Духтур ва ачал" рузноманигор бештар аз шеваи ироаи шахсият аз тарики амали шахсият бо каме шарду тафсир ё бидуни он кор гирифтааст, ки намоишномаи гуёву пуёро аз сарнавишти кадрамонаш пеши назар меоварад. Ин шева дар дасти рузноманигор на факат василаи офаридани

шaхcият дap мaтни вокeияти публитсистй acт, бaлки дaдaфи пeшaкй тaъиншyдaи ичтимоивy мaънaвй низ доpaд. Бapои y дap aкcapи нaвиштaдояш aъмол Ba киpдоpи инсон дaдaфи мyaйян доpaд Ba модияти шaхcиятpо ифодa мeкyнaд. Тaбииcт, ки aз дaмин мaвкeъ мо бояд apзиши оcоpи ин pyзномaнигоppо мyaйян кунем. Ин мeъёp бa тaмоми оcоpи инсонй, ход коcибивy ход caTOaraBy ход дyнapй, мapбyт мeшaвaд.

Дap огози очepки ёдшyдa мyколaмaи дyхтyp бо яке aз шaхcиятдои очepк -пиpaзaнe, ки aнкapиб "ypфy одaтдои кyднapо"(2, 160) мeъёpи зиндaгиaш кapоp додa, мeтaвониcт фочeaepо бa capи хонaводaaш биовapaд, тacвиp шyдaacт. Аcоcитapин дaдaфи ин мyколaмa "интишоp додaни aндeшaдои илмй дap чомea, тacaввypоти нaзapй оид бa aмaлкapд Ba инкишофи "чисми ичтимой", дapки конуниятдои aйнй, ки дap acоcи ондо мeтaвон гyногyнpaнгии дaводиcи имpyзpо шapд дод"(7,75), мeбошaд. X,aдaфи нидоии мyaллиф бошaд, шaклдидии чaдонбинии илмй Ba peшaкaн кapдaни хypофот дap чомea acт. Инaк, ^pae aз очepк:

" Рузе ногадон дap оcтонaи дapaмон мaшинae омaдa истод. Дaвидa бapомaдaм. Дyхтypдо бyдaaнд. X,aйpон шyдaм, ки кacaлии apy№ мapо aз кучо дониcтaaнд.

-Шумо бeмоp доpeд?-пypcид aз мaн дyхтype, ки синну cолaш бa шacт нaздик шyдa

буд.

-Доpaм, додapaм. Аммо...шyмо...,-нaмeдонaм чй гуям, ки дyхтyp гaпaмpо бypидy гуфт:

"-Хдйфи шумо не? Аpycaтонpо кyштaнй дacтeд? Oхиp мо бapои мyоличaaмон aз шумо пул нaмeпypceм. Мисли тaбибдои кудта бeмоpонpо хонacaлот нaмeкyнeм. Чapо шодpодpо мондa бa тapaфи чapй мepaвeд?"

Гиpя кapдaм. Тaвбa нaмyдaм.Тaвaлло кapдaм, ки чони кeлинaмpо хaлоc кутад...

Бa хонa дapомaдa дид. Гиpифтa бa тaвaллyдхонa бypд...

"-Агap бa тaвaллyдхонa нaмeовapдeд, мeмypд!"-гyфтaнд бa мaн дaмшиpaдои шaфкaт дap вaкти чaвоб додaни apycaм.

-Шумо меходед мо ин додиcapо нaвиceм?-пypcидaм пac aз тaмом шyдaни нaкли пиpaзaн.

-Не, ин додиcapо не, capоceмaвоp чaвоб дод пиpaзaн,-дap тaмоми мaдaллa бeобpy шyдaм, кaм, ки дap дш^ чойдо дaм бeобpy кapдaнй дacтeд?

-nac, aз мо чй меходед?

-Мехосгам дap боpaи дyхтype, ки бa хонaи мо омaдa, apycaмpо нaчот дод, нaвиceд.Oхиp, фaкaт вaй чони келину нaбepaи мapо хaлоc кapдaacт! Ин хел одaмдоpо тaъpиф нaкapдa, киpо тaъpиф мекунед?"(2, 161-162).

Бa ин тapтиб, мeтaвон хyлоca кapд, ки шaхcияти кaдpaмони ин Ba очepкдои дигapи мyaллиф, aз чyмлa "Аз Адpacмон то Алмaaто", "Мyдaббaти кacбy коp", "Ч,yяндa-ёбaндa", "Пиши caбз" Ba гaйpa вокeиятдоepо aз capнaвишти инсондои кacбy коpи гуногун киcca мeкyнaнд, ки дaдaфи тaкмили cохтоpи ичтимой Ba фapдaн-гии чомea Ba шaклдидии чaдонбинии солими илмиpо доpaнд. Чeдpaи ичтимой Ba тaъмимии шaхcиятpо дap ин гута оcоpи Х,илолиён Аcкap, тaдлил Ba apзёбии доди-caдои мудити ичтимотау фapдaнгй Ba aмaлy киpдоpи фapддои мyшaххac мyaйян rap-дa, нaтичaи он мyндapичaи тaблиготpо тaшкил мeдидaд. Бa ифодaи дaкиктap, шaхcи-ят дap мaтни вокeияти aйнии публитсистй, ки мyaллиф бa тacвиp гиpифтaacт, пеш aз дaмa, вaзифaи тaблиготии илмивy нaзapиpо бap душ доштa, дaмчyн дaдaфи вичдонии мyaллиф бapои шapди вокeиятдо Ba aъмолy киpдоpи шaхcиятдо пеш омaдaacт Ba симои cодибaшpо дaмчyн публитсисти долшинос Ba оpмонгapо бa нaзap мeнaмояд.

Тачрибаи эчодии Х,илолиён Аскар дар заминаи инъикоси накш ва чойгоди шахсият аз тарики фаъолиятдои и^тимоиву фардангии он, ки арзиши таблиготй ва ибрат-пазирй дошту дорад, садми ин рузноманигор ва нависандаро дар масъалаи истифода аз накши назарияи шахсият ва модияти корбасти он дар амалияи фаъолияти публитситй ба сародат нишон медидад, ки арзиши фаровони дунарй дорад.

Пайнавишт:

1. Аскар, Х. Дасти сабуки Мушаррафа /Хилолиён Аскар// Хунарварон.-Душанбе: Ирфон, 1964.-С.3-21.

2. Аскар, Х. Духтур ва ацал /Хилолиён Аскар //Бороуи Ленин.-Душанбе: Ирфон, 1970.-185с.

3. Аскар, Х. Замини шуру харбузаи ширин/Хилолиён Аскар.-Гафуров, 1991.-27с.

4. Ворошилов, В. В. Журналистика. Базовый курс. Учебник, 5-е издание / В. В. Ворошилов. -СПб.: Издательство Михайлова В. А., 2006. -640 с.

5. Кцссаи уикояи Зебо, Шауло, Шифо ва офарандаи онуо. Мусоуибаи Пури Цауонгир бо Хилолиён Аскар/Адабиёт ва санъат.-1991.-20-уми июн.

6. Лессинг, Г.Э. Гамбургская драматургия /Г. Э. Лессинг.-М.,1966.-180 с.

7. Прохоров, Е.П. Публицист и действительность/Е.П.Прохоров.-Издательство Московского университета,1973. - 317 с.

8. Рубинштейн, С. Л. Основы обшей психологии/С. Л. Рубинштейн.-Москва: Учпедгиз, 1966. - 690 с.

9. Хакимов, А. Дар цаламрави сухан/Аскар Хакимов.-Душанбе: Ирфон, 1982.-224с.

Reference Literature:

1. Askar H. The Light Hand of Musharraf // Hiloliyon Askar. - Mastership. - Dushanbe: Cognition, 1964. - pp. 3 - 21.

2. Askar, H. Doctor and Death //Hiloliyon Askar. By the Way of Lenin. - Dushanbe: Cognition, 1970. - 185pp.

3. Askar, H. Saline Soil and Sweet Melon. // Hiloliyon Askar. - Gafurov, 1991. - 27pp.

4. Voroshilov V.V. Journalism. Base Course. Manual, the 5-th edition // V.V. Voroshilov. - SPb: Publishing-house by Mikhaylov V.A., 2006. - 640 pp.

5. The Story about Zebo, Shakhlo, Shifo and their Creators. Conversation between Musohiba Puri, Djahongir and Hiloliyon Askar // Literature and Art. 1991, 20 June.

6. Lessing G.E. Hamburg Dramaturgy // G.E. Lessing. - Moscow, 1966. - 180 pp.

7. Prohorov Ye. P. Publiscist and Reality // Ye.P. Prohorov. Moscow University Publishing house, 1973. - 317pp.

8. Rubinstein S.L. The Grounds of General Psychology // S.L. Rubinstein. - Moscow: Educational-Pedagogical Publishing-House, 1966. - 690 pp.

9. Hakimov A. On the Territory of World //Askar Hakimov. - Dushanbe: Cognition, 1982. - 224 pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.