CC BY
0
Baratov L.S.
Jizzax politexnika instituti "Energetika" kafedrasi assistenti
KORXONALARINING SAMARADORLIK KO'RSATKICHINI OSHIRISH MAQSADIDA ELEKTR YUKLAMALARI KARTOGRAMMASINI QURISH VA BPP NING O'RNATILISH JOYINI
ANIQLASH
Annotatsiya. Ushbu maqolada zavodning elektr energiyaga bo'lgan extiyojidan kelib chiqgan holatda elektr energiya isrofini kamaytirish hamda samaradorlik ko 'rsatkichini yaxshilash maqsadida elektr yuklamalari kartogrammasi qurilgan va bosh pasaytuvchi padstansiyaning o 'rnatilish joyini aniqlangan.
Kalit so 'zlar: aktiv quvvat, reaktiv quvvat, elektr yuklamalar kartogrammasi, bosh pasaytiruvchi podstansiya.
Baratov L.S. assistant "Energy" department Jizzakh Polytechnic Institute
FOR THE PURPOSE OF INCREASE, THE EFFICIENCY INDEX OF
THE ENTERPRISES, CONSTRUCTION OF ELECTRIC LOAD CARTOGRAM AND DETERMINATION OF THE PLACE OF BPP
INSTALLATION
Abstract. In this paper, a mapping of electrical loads has been constructed and the location of the main step-down substation has been identified in order to reduce energy losses and improve efficiency of the plant's in terms of needed electricity.
Key words: active power, reactive power, electrical load cartogram, main step-down substation.
BPP joylanish o'rnini tanlash uchun korxona bosh planiga yuklamalar kartogrammasi chiziladi. Kartogramma deganda har bir sex, ob'ektlar maydonlarida chizilgan doiralar tushuniladi. Ularning markazlari qilib ob'ektlar, sexlar planlarining markazlari olinadi. Chizilgan doiralarning yuzalari, olingan masshtabda, sex yuklamalariga teng bo'ladi. Sex yoki korxona yuklamalarining markazlari elektr energiya qabul qiluvchilarning simvolik markazi hsoblanadi. BPP va sex podstansiyalarini imkoniyat boriga ushbu markazga joylashtirish kerak. Bu esa yuqori kuchlanishli elektr energiyasini iste'molchilarga yaqinlashtiradi, yukqori va past kuchlanishli tarqatuvchi elektr tarmoqlarining
uzunligini qisqartiradi, sarflanadigan o'tkazgichlar uzunliklarini kamaytiradi va elektr energiyasini nobudgarchiligini ozayishiga olib keladi. Bulardan tashqari kartogrammasi asosida elektr yuklamalarni korxona hududida qanday taqsimlanganligini tassavvur qilish imkoniyati yaratiladi [1-8].
Kartogrammani aktiv va reaktiv yuklamalar uchun alohida-alohida qurish maqsadga muvofiqdir. Chunki aktiv va reaktiv quvvat iste'molchilarning korxona maydoni bo'yicha joylashishlari har xil bo'lib, ular ayrim-ayrim manbalarga ulanishlari mumkin [9,10].
Kartogramma doiralarining radiuslari quyidagi formulalardan aniqlanadi [11,12]:
ria = V Pxil™n: rip = ^ Qxil%m;
Bu yerda, Pxi - i-sexning hisobiy aktiv quvvati; Qxi - i-sexning xisobiy reaktiv quvvati; m - doira yuzini aniqlash uchun mashtab.
Aktiv yuklamalarning ta'minoti elektr sistemasidan bajarilsa, reaktiv quvvat man'basi sifatida mahsus kondensator batareyalarini, sinxron kompensatorlarni, reaktiv quvvatning ventilli statik manbalarini ishlatilishi mumkin. Reaktiv quvvat manbalarini o'rnatish joyi reaktiv quvvat kartogrammasi asosida yuklamalarning simvolik markazini aniqlash natijasida topiladi. Reaktiv quvvat kompensatorlari o'rinlarini noto'g'ri tanlash reaktiv quvvat oqimlarini elektr ta'minoti tizimi elementlaridan keraksiz xarakatlariga olib keladi va elektroenergiyaning qo'shimcha nobudgarchiliklariga sabab bo'ladi [13].
Bosh pasaytiruvchi podstansiya (BPP) - bu korxona elektr ta'minotini amalga oshirishga mo'ljallangan bosh transformator podstansiyasidir. BPP dan barcha sex transformator podstansiyalari ta'minlanadi. Uning o'rnatish joyi yuklamalarning og'irlik markaziga to'g'ri keladi, ya'ni BPP katta quvvatli iste'molchilar hududida joylashadi [14-18].
Har bir sex koordinata qiymatlari va hisobiy yuklamalari yordamida korxonaning elektr yuklamalar markazi aniqlanadi:
n
Z px £ptyt
Y = i -1 ' t, i =1
x 0 = n ' y0 = —
Z p Z p.
i-1 i-1
bu yеrdа: Pi; Xi; Yi - i-chi sеxning hisоbiy аktiv quvvаti vа uning gеоmеtrik mаrkаzining kооrdinаtlаri.
Xo va Yo koordinata qiymatlar orqali korxonaning shartli elektr yuklamalr markazi aniqlanib, bosh planda ko'rsatib o'tiladi.
BPP o'rnatiladigan elektr yuklamalar markazi har doim ham hisob orqali aniqlangan nuqtada belgilanmaydi. Uni o'rnatish quyidagi faktorlar asosida amalga oshiriladi:
• BPPga yuqori kuchlanish tomondan keladigan havo liniyasini ishchilar harakati taqiqlangan yoki kam qatnov hududlardan olib o'tish zarur;
• BPPni imkon qadar katta quvvatli iste'molchilarga yaqinroq qilib joylashtirish kerak.
Hisob yordamida aniqlangan yuklamalar markazi yuqoridagi ikkita talabga javob bersagina, bu markaz korxonaning haqiqiy yuklama markazi hisoblanadi.
Elektr yuklamalar kartogrammasi bu - korxona bosh planida yuklamalarning qanday taqsimlanganligini tasavvur qilish maqsadida sex quvvatiga bog'liq ravishda aniqlangan radius asosida chizilgan doiradir. Doira sex yuklamalarining katta kichikligini ifodalaydi [15].
Nazariy qismda berilgan ifodalar yordamida berilgan jadvaldagi iste'molchilar zavod hududida joylashgan mavjud sexlar. Ularning koordinata qiymatlari va hisobiy yuklamalari yordamida korxonaning elektr yuklamalar markazi aniqlanadi [16,17]:
№ Zavoddagi sexlar X Y Ph, kVt
1 1chisex 19,5 7 400
2 2chisex 19,5 10,3 650
3 3chisex 5 10,7 1500
4 4chisex 9,5 17,9 250
E Px
xo =
i=1
Ep
i =1
n
EPy
400*19,5 + 650*19,5 +1500*5 + 250*9,5 400 + 650 +1500 + 250
= 10,84
y0
i=1
n
Ep
400*7 + 650*10,3 +1500*10,7 + 250*17,9 400 + 650 +1500 + 250
10,72
i=1
Nazariy qismda berilgan ifodalar yordamida 1chi sex uchun elektr yuklamalar kartogrammasi aniqlaymiz [2,3]: Pvh=400 kVt, Ph.yo=30 kVt.
= 6,52 771
m=3 deb qabul qilamiz.
2chi sex uchun elektr yuklamalar
kartogrammasi aniqlaymiz: Pvh=650 kVt, Ph.yo=50 kVt.
Ti =
x
k * m
\
650
3,14 * 3
650
9,42
= 8,3 771
m=3 deb qabul qilamiz [4,5,6].
kartogrammasi aniqlaymiz [18]:
Pvh=1500 kVt, Ph.yo=80 kVt.
3chi sex uchun elektr yuklamalar
П =
\
2 Px
1500
к *m 3,14*3
Л
1500
9,42
= 12,6 m
m=3 deb qabul qilamiz.
4chi sex uchun elektr yuklamalar kartogrammasi aniqlaymiz: P^h=250 kVt,
Ph.y0=35 kVt.
m=3 deb qabul qilamiz.
Taxlil va natijalar asosida shuni aytish joizki, zavodning x o'qda x o=10,84 y o'qda yo=10,72 kelib chiqdi. Bu natija korxonaning BPP ning o'rnatilish o'rnini belgilaydi. Yuklamalar kartogramasi 1-sex uchun a=27o, 2-sex uchun a=28o, 3-sex uchun a=19o, 4-sex uchun a=28o hosil bo'ldi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Суюн Л. и др. РЕАКТИВ КУВВАТ МАНБАЛАРИНИ НАЗОРАТ ВА БОШКАРУВИ УЗГАРТГИЧЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ ВА УЗГАРТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ ТАДЛИЛИ //INTERNATIONAL CONFERENCE DEDICATED TO THE ROLE AND IMPORTANCE OF INNOVATIVE EDUCATION IN THE 21ST CENTURY. - 2022. - Т. 1. - №. 4. - С. 202-207
2. Baratov L., Majidov X. ELEKTROMAGNIT O 'ZGARTGICH PARAMETRLARI //Talqin va tadqiqotlar. - 2023. - Т. 1. - №. 21.
3. Qurbanov A., Baratov L., Jalilov O. QUYOSH ENERGIYASIDAN FOYDALANISHDA QUYOSH FOTOELEKTR O'ZGARTGICHLARINING AXAMIYATI //Interpretation and researches. - 2023. - Т. 1. - №. 6.
4. Qurbanov A., Baratov L., Jalilov O. SANOAT KORXONALARINING SAMARADORLIK KO'RSATKICHINI OSHIRISH MAQSADIDA ELEKTR YUKLAMALARI KARTOGRAMMASINI QURISH VA BPP NING O
