CC BY
0II. MENEJMENT VA MARKETING
KORXONADA SIFATNI BOSHQARISH USLUBLARINI TAKOMILLASHTIRISH YO'NALISHLARI
Tursunov F.U.
SamISI, "Menejment" kafedrasi mudir, i.f.n., dotsent
Annotatsiya: maqolada korxonalarda sifat menejmenti uslublarini takomillashtirishning dolzarbligi sifat vositalari va usullarini joriy etish orqali mahsulot va xizmatlar sifatini oshirishga qaratilganligi bilan izohlangan.
Kalit so'zlar: raqobatbardoshlik, sifat boshqaruvi, nazorat, avtomatlashtirish, ishlab chiqarish, haridor.
Bozor iqtisodiyotining zamonaviy sharoitlari u ishlab chiqaradigan mahsulot va xizmatlarning raqobatbardoshligiga qarab korxonaning muvaffaqiyatli ishlashi uchun shart-sharoitlarni belgilaydi. Ishlab chiqarilayotgan tovarlarning raqobatbardoshligining asosi ularning sifati bo'lib, barqarorlikka sifat tizimlarini joriy etish orqali erishiladi.
Mahsulot sifatiga qo'yiladigan asosiy talablar mahsulot yoki xizmatga bo'lgan talablardan va iste'molchilarning talablaridan iborat bo'ladi. Shundan kelib chiqib sifatni boshqarish kompleks tizimi ushbu talablarni sifat faoliyati natijasini va uni nazorat qilish jarayonini ta'minlash zarur. Sifatni nazorat qilish zaruriyati ob'ektni boshqarish - mahsulot sifatini boshqarish, mahsulot sifatini ishlab chiqish, foydalanish yoki iste'mol qilishdan yetarli daromadni saqlab turish, mahsulot sifatini maqsadli ta'sir etuvchi sharoit va omillarni doimiy ravishda nazorat qilishdan iborat bo'lib, ularga quyidagilar kiradi: mahsulot sifatini nazorat qilish; mahsulot sifatini baholash; mahsulot sifatini boshqarish va unga tizimli yondashish bosqichlari; har qanday boshqarish uslubi asosida sifatni texnik nazorat qilish va uni tashkil etish turadi.
Mahsulot sifatini nazorat qilishni tashkil etish — bu barcha belgilangan me'yor va talablarga javob beradigan mahsulotlar ishlab chiqarishni ta'minlash bo'yicha harakatlar majmui. Yuqori darajadagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun kompaniya zamonaviy texnologiyalardan faol foydalanishi kerak. Shu munosabat bilan kompaniyada sifat menejmenti bir qator shartlarni hisobga olgan holda tashkil etilishi kerak.
Birinchidan, barcha texnik hujjatlar tayyorlanishi va tahrir qilinishi kerak, shunda ulardan foydalanish mahsulotning to'g'ri sifatini kafolatlaydi.
Ikkinchidan, texnologik jarayonlar batafsil ishlab chiqilishi kerak, shunda xodimlar boshqa hujjatlar va mutaxassislarning yordamiga murojaat qilmasdan ularni tez, oson va to'liq o'zlashtirishlari mumkin (mavjudlik va tushunarlilik prinsipi).
Uchinchidan, sifat nazorati ma'lumotlarini texnik reglament va texnologik jarayonlar (texnik nazorat) talablariga muvofiqligini aniqlash uchun ilova qilingan hujjatlardan foydalanish kerak.
To 'rtinchidan, nosozlik yuz berganda ularni ishlab chiqarish jarayonidan o'z vaqtida olib tashlash uchun ishlatiladigan o'ichash asboblari va asboblarini muntazam ravishda tekshirish kerak.
Beshinchidan, barcha ishlab chiqarish binolarida yuqori darajadagi madaniyat va tartibni saqlash muhimdir.
Oltinchidan, texnik hujjatlarga muvofiq ishlab chiqarishni zarur xom ashyo, materiallar, butlovchi qismlar bilan to'liq ta'minlash kerak.
Yettinchidan, korxonaning ritmik ishi barqaror ta'minlanishi kerak.
Mahsulotning xususiyatlari miqdoriy va sifat parametrlari bilan tavsiflanishi mumkin. Miqdoriy parametrlarga narx, mahsulot hajmi va boshqa texnik xususiyatlarni o'z ichiga oladi. Sifat parametrlari orasida, masalan, bezatish, dizayn va qadoqlash materiallarini ajratib ko'rsatish mumkin. Shu bilan birga, korxonada sifatni boshqarish uchun mahsulotning belgilangan xususiyatlari o'ichanishi kerak, aks holda ularni boshqarish qiyin bo'ladi.
Sifat tizimida sertifikatning mavjud bo'lishi bozorda raqobatni saqlashning zaruriy sharti bo'lib hisoblanadi, u o'zida:
1. Ishlab chiqarishni boshqarish bilan bog'liq muammolarning mavjud emasligi;
2. Korxona ishlab chiqarayotgan mahsulotlarga buyurtmachilar tomonidan bildirilayotgan shikoyatlar sonining ko'p emasligi;
3. Haridorlar mol yetkazib beruvchining sifatni boshqarish tizimidan qoniqish hosil qilish;
4. Haridorlar mavjud sifatni boshqarish tizimi to'g'risidagi hujjatlarni talab qilishi;
5. Haridor mol yetkazib beruvchida sifatni boshqarish tizimining mavjudligi shaxsan o'zi tekshirishi va baholay olishini;
6. Haridor korxona sifatni boshqarish tizimini sertifikatlagan organ sertifikatini so'rash orqali buyurtmachi mol yetkazib beruvchining sifatli boshqarish tizimining baholashda yuqoridagi variantlaridan foydalanishi mumkin.
Sifat boshqaruvi sifat siyosati va maqsadlariga erishish uchun jarayonlar, protseduralar va javobgarlikni hujjatlashtiradigan rasmiylashtirilgan tizim sifatida tavsiflanadi. Sifat boshqaruvi buyurtmachi va tartibga soluvchi organlarning talablariga muvofiq tashkilot faoliyatini muvofiqlashtirish va yo'naltirishga, shuningdek uning samaradorligi va samaradorligini doimiy ravishda oshirishga yordam beradi. Sifat boshqaruvi ko'plab maqsadlarga xizmat qiladi.
Sifat siyosatini korxonaning barcha xodimlarini sifat menejmenti jarayoniga ongli ravishda jalb qilish maqsadida yetkazish. Korxona direktori siyosat va sifat maqsadlarini amalga oshirish uchun zarur resurslarni ta'minlash uchun javobgarlikni o'z zimmasiga oladi.
Bozorda tovar tanlashda sifat hal qiluvchi shartga aylanadi va uni to'g'ri ta'minlash samarali sifat boshqaruvi tizimi ishlamay turib mumkin emas. Haqiqiy
sifatli mahsulot turli to'siq va ko'ngilsizlikka uchramaydi. Ishlab chiqarish korxonalarida sifatni boshqarish tizimini takomillashtirish yuzasidan quyidagi takliflar tavsiya etiladi:
- avvalo sifatli mahsulot ishlab chiqarish uchun sifatli xom-ashyo kerak. Shuning uchun ta'minotchilar bilan shartnoma ishini sifatli xom-ashyolarni adashmay, tanlay bila oladigan malakali mutaxassisga topshirish kerak;
- sifatli tovar ishlab chiqarish uchun ishchi - xodimlarning o'zlari ham tajribali bo'lishlari kerak va o'z ustida muntazam ishlashlari, malakalarini mutassil oshirib borishlari kerak;
- chet el korxonalari bilan tez tez tajriba almashish;
- boshqaruv ishlarini mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish;
- xodimlarga qulay ish joylarini tashkil etish;
- xodimlar ish vaqtidan tejamli foydalanishga undash katta ahamiyat kasb etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 24 apreldagi "O'zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligining faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 348 sonli qarori.
2. Бирюков, А. П. Основные принципы создания системы управления качеством функционирования ЖКХ с использованием современных информационных технологий и средств связи / А. П. Бирюков. М.: Юго-Восток-Сервис, 2005. 218 с.
3. Дж. Харрингтон. Управление качеством в американских корпорациях /М. \"Экономика\", 1990, с.272
4. Джуран о планировании качества, Нью-Йорк, Нью-Йорк: Свободная пресса, 1988 Джозеф М. Джуран https://ru.qaz.wiki/wiki/ Joseph_M._Juran#The_Juran_trilogy
5. Мхитарян, Ю. И. Совершенствование бизнеса на основе оценки и управления качеством услуг / Ю. И. Мхитарян, В. С. Лагутин. М.: Интерэкомс, 2004. 191 с.
6. Эдвардс Деминг и философия управления качеством. http://quality.eup.ru/MATERIALY/guru.htm
