CC BY
9KORXONA VA TASHKILOTLARDA TELEKOMMUNIKATSIYA XIZMATLARI HOLATI VA RIVOJLANTIRISHDAGI MUOMMOLAR
Niyozova Shohsanam Nuritdinovna
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti Mustaqil izlanuvchisi
Annotatsiya: Ushbu maqolada telekommunikatsiya xizmatlari bozorining rivijlantirishda duch kelayotgan muommolar o'rganilib ular bo'yicha kerakli taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so'zlar: Telekommunikatsiya, aloqa, kasbiy ko'nikma, operator, aloqa liniyalari, tizim.
Annotatsion: In this article, the problems encountered in the development of the telecommunication services market are studied and the necessary proposals and recommendations are developed.
Key words: telecommunication, communication, professional skills, operator, communication lines, system
Ma'lumki kundalik hayotimizda barchamizning telekommuniktsiya xizmatlariga ehtiyojimiz katta. Telekommunikatsiya (tele... va kommunikatsiya) — signal, belgi, matn, tasvir, ovoz va boshqa turdagi axborotlarni uzatish, qabul qilish va qayta ishlash tizimlari majmuidir. O'zbekistonda telekommunikatsiya sohasi iqtisodiyotning jadal rivojlanayotgan tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Telekommunikatsiya bozorining rivoji milliy iqtisodiyot va axborot iqtisodiyotining rivojlanishini barqaror ta'minlash manbaalaridan biri sanaladi. Ushbu bozor aholining ijtimoiy va iqtisodiy hayotini yaxshilashda, shu jumladan zamonaviy ta'lim texnologiyalarini modernizatsiya qilishda, kasbiy ko'nikmalarga ega bo'lish imkoniyatini yaratishda qulaylik tug'dirishda muhim rol o'ynaydi.
O'zbekistonda telekommunikatsiya sohasi jadallik bilan rivojlanmoqda. Uyali aloqa xizmatlari bozorida raqobatning eng yuqori darajasi kuzatilmoqda. Bugungi kunda O'zbekistonda uyali aloqa bozori o'nga yaqin (UMS, Ucell, Beeline, Humans, Perfektum, Uzmobile boshqalar) operator tomonidan taqdim etib kelinmoqda. Uyali aloqaning takomillashuvida asosiy mexanizmlarni texnologiyalardagi mukammallik va raqobatni rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi.
O'zbekiston Respublikasida faoliyat ko'rsatayot mobil aloqa operatorlari orasida abonentlar soni bo'yicha yetakchi uchlikni "Beeline", "Ucell" va "Uzmobile" kompaniyalari band etgan. Jami mobil aloqa bilan ta'minlangan abonentlar (jismoniy shaxslar)ning 79,8 % qismi mazkur 3 ta aloqa operatorlari hissasiga to'g'ri kelmoqda.
Telekommunikatsiyalar texnika vositalari to'plami
telekommunikatsiya tarmog'i deb ataladi. Jumladan telekommunikatsiya bozorida eng katta muommolardan biri - bu ma'lumotlarni uzatish va tashqi muhit bilan aloqa qilish jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklardir.
Telekommunikatsiya xizmatlarida muammolar turli sabablarga ko'ra paydo bo'lishi mumkin. Birinchi, juda keng tarqalgan sabab - bu odamlarning aloqa rolini yetarli darajada baholamasliklari. Atrofdagi har bir kishi uning xatti-harakatlarini, fikrlarini va qarorlarini osongina tushunishi mumkin, chunki u o'z faoliyatida hamma narsani tushunadi. Shuning uchun, ko'pincha odam boshqa odam undan kutilganidan butunlay boshqacha ish qilsa yoki bajarilgan ishni ikkinchi marta bajarsa yoki biron bir narsani qilmasa, hayratda qoladi.
Shu sababli muammolar xavfini kamaytirish uchun rahbar jamoaviy ruhni shakllantirishi kerak. Qiyinchilik shundaki, ba'zi odamlar mustaqil va avtonom ishlashni afzal ko'rishadi, jamoaga yo'naltirilganlik va jamoani shakllantirish faoliyati ularga salbiy munosabatni keltirib chiqaradi. Ammo bunday vaziyatda ham, xodimga uning qarorlari va faoliyati uning eng yaqin hamkasblariga ham, butun tashkilotning faoliyatiga ham ta'sir qilishi haqida ma'lumot berish kerak.
Xodimlar menejerga o'z faoliyati to'g'risida hisobot berishlarini aniq bilishlari kerak, bu nafaqat uning nazoratini amalga oshirishi, balki faoliyatni muvofíqlashtirishi, ishlarning holati, muvaffaqiyatlari va qiyinchiliklari haqida ma'lumot berishi kerak. Menejer, o'z navbatida, har bir xodimning faoliyati to'g'risida muhim ma'lumotlar boshqa xodimlarga hisobot beradigan tizimni qurishi kerak. Shuningdek, xodimlar to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita tegishli hamkasblariga ma'lumotlarni yetkazish orqali gorizontal aloqada ishtirok etishlari kerak.
Aloqa muammolarining paydo bo'lishining ikkinchi sababi - menejerlarning bo'ysunuvchilar ishini muvofíqlashtirish, axborot oqimlari va axborotlarni boshqarish qobiliyati. Shu sababli xavflarni kamaytirish uchun menejerlar axborotni boshqarish jarayonlarini o'rganishlari, tashqi ma'lumotlarga va kompaniya xodimlaridan (ichki) olingan ma'lumotlarga nisbatan axborotni boshqarish usullarini o'zlashtirishlari kerak.
Uchinchi sabab birinchisiga qarama-qarshidir va kommunikatsiyalarning rolini qayta baholashdan iborat.
To'rtinchi sabab - axborot sifati va ishonchliligi bilan bog'liq. Ma'lumot uzatilganda, har bir bosqichda muqarrar ravishda buzilishlar yuzaga keladi:
• fikrlar va tasvirlarni og'zaki shaklga aylantirganda;
• so'zlarni qabul qiluvchi tomon fikr va tasvirga aylantirganda.
Til to'sig'i bo'lmagan taqdirda ham har bir kishi o'z bilimi, hayotiy tajribasi va shaxsiy xususiyatlariga qarab so'zlarga o'ziga xos ma'no soyasini qo'yadi. Shuning uchun, faqat bitta so'z aytilganda ham, idrokning buzilishi sodir bo'lishi mumkin. Ushbu muammoni to'liq bartaraf etish mumkin emas, lekin uning jiddiyligini kamaytirishga muhokama qilish, keng qamrovli kontekstni yaratish orqali erishish mumkin. Muhim masalalarni muhokama qilishni boshlashdan oldin, ularga investitsiya qilingan atamalar va tushunchalarni aniqlab olish tavsiya etiladi. "Men buni to'g'ri tushundimmi...", "Shuni nazarda tutyapsizmi..." kabi savollarda mujassamlangan fikr-mulohazalarni qabul qilish, umumlashtirish ham foydalidir.
Zamonaviy tashkilotlarda aloqa muammolarining oqibatlari
Aloqa muammolari bir nechta aniq salbiy oqibatlarga olib keladi:
• korxona faoliyatini muvofiqlashtirishni buzish, rejalashtirish samaradorligini pasaytirish. Xuddi shu ish bir nechta ishchi tomonidan takrorlanishi mumkin:
• tashkilotning imidjini yo'qotish. Bu bevosita yoki bilvosita faoliyat samaradorligini, rentabellikni, rentabellikni va shunga mos ravishda barqarorlikni pasaytiradi. Masalan, bitta menejer mijoz bilan ishlashni boshlaydi. Qisqa vaqt o'tgach, boshqa menejer u bilan bog'lanadi va mijoz o'z ehtiyojini qayta tushuntirishi kerak. Bu muqarrar ravishda xizmatdan qoniqishni pasaytiradi (hamkorlikdan to'liq rad etishgacha),
• yangi xodimlarni moslashtirishda qiyinchiliklar. Noto'g'ri tashkil etilgan aloqalar tufayli ular jarayonlarni tushunishga, kim nima uchun javobgar ekanligini va o'zlari nima qilishlari kerakligini aniqlashga ko'p vaqt sarflashlari kerak. Tashkilotda allaqachon ishlayotgan xodimlar yangi shaxsning paydo bo'lishi, uning vakolatlari, huquq va majburiyatlari haqida o'z vaqtida o'rganmaydilar va shunga mos ravishda uning jamoaga kirib borishiga hissa qo'shmaydilar.
Xulosa va taklif qilib aytadigan bo'lsak telekommunikatsiya xizmatlarining ushbu salbiy hodisalarning oldini olish uchun bir qator shartlarga rioya qilish kerak:
• aloqa kanallarini aniq belgilash va ulardan foydalanish haqida xodimlarni xabardor qilish. Shunday qilib, ko'plab kompaniyalar elektron hujjat aylanish tizimlarini, tezkor xabarchilarda korporativ chatlarni va boshqalarni joriy qildilar. -barcha xodimlar ularga kirish huquqiga ega bo'lishi va xabarlarni muntazam ravishda ko'rib chiqishi kerak;
• Aloqa liniyalarini imkon qadar minimallashtirish va soddalashtirish. Axborot qanchalik ko'p bosqichlardan o'tsa, u adresatga shunchalik uzoq vaqt yetkazilmaydi va buzilish xavfi shunchalik yuqori bo'ladi.
• Aloqa markazi rolini bajaruvchi xodimlar tegishli malakaga ega bo'lishi kerak;
• Tizim aloqa uzilishlaridan himoyalangan bo'lishi kerak.
Aloqa sohasidagi muammolarning oldini olishga qaratilgan mashhur chora - bu ichki kommunikatsiyalarning yaxlit tizimini va yagona axborot makonini tashkil etishdir. O'zbekiston Respublikasida telekommunikatsiya xizmatlari 2023-yilning yanvar-iyun oylarida telekommunikatsiya xizmatlari hajmi 8,3 trln. so'mni tashkil etib, 2022-yilning shu davriga nisbatan o'sish sur'ati 120,0 %ni tashkil etdi. Bu esa ushbu sohani kelajakda rivojlantirishni talab etadi.
Taqqoslash uchun: 2022 yil yanvar-iyun oylarida ushbu ko'rsatkich 6,8 trln. so'mni tashkil etib, o'sish sur'ati 119,0 % darajasida qayd etilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'xati
1. Юсупова Ш. Инвестиции в человеческий капитал // Журнал «Рынок, деньги и кредит», 2007, № 4. -С.47-48.
2. Журнал «Экономическое обозрение», 2007, № 2. -С.12
3. Y3ÔeKHCTOHga TatnHM: Tanaö Ba TaKnu^ MyTaHOCHÖnuru. HHCOH TapaKKHëTH Tyrpucuga Matpy3a.-T.: EMT Tapa^KHëT gacTypu, H^THCO^HH TagKHKpraap MapKa3H, 2008, -E. 41.
