Научная статья на тему 'КОБАЛТ (II) AСЕТAТ ТУЗИ (Co(CH3COO)2) ВA П-ОКСИБЕНЗОЙ КИСЛОТAСИ (C6H4(COOH)(OH)) AСОСИДAГИ МЕТAЛЛ ОРГAНИК КAРКAС'

КОБАЛТ (II) AСЕТAТ ТУЗИ (Co(CH3COO)2) ВA П-ОКСИБЕНЗОЙ КИСЛОТAСИ (C6H4(COOH)(OH)) AСОСИДAГИ МЕТAЛЛ ОРГAНИК КAРКAС Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
10
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
металл органик каркас (МОК) / кобалт (II) ацетат тузи ((Co(CH3COO)2) / п-оксибензой кислотаси (C6H4(COOH)(OH)) / монокристалл / лиганд / адсорбент / катализатор / кристалл рентген диффрактометр / Х-Ray деффрактограммасининг h / k / l қийматлари / гидротермал / солвототермал.

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Якубов Йўлдош Юсупбаевич, Қодамбоев Пирназар Қодамбоевич, Шарибов Имомжон Икром Ўғли

Тўртта ғовакли бўшлиқдан иборат асосан ((Co(CH3COO)2) тузи ва (C6H4(COOH)(OH)) лиганд томонидан синтез қилинди ва уларнинг структуралари рентген диффрактометр билан тавсифланди. Кимёвий таҳлил ва монокристалли рентген нурлари диффракцияси 1 ва 2-комплекслар алломерлар бўлиб, тригонал фазо гуруҳида кристалланади. Ғоваклар тахминан 4,9 х 4,9 A˚ кубик бўшлиқларга эга бўлган 3 ўлчамли бўшлиқларни намойиш этадилар ва унинг таркибига эркин сув молекулалари киради, шунингдек сув молекулаларини тузилмалардан чиқариб юбориш мумкинлигини тасдиқлайди. Демак каркасни бузмаган ҳолда унда газни сақлаш ва адсорбциялашда потенциал қўлланилиши мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по химическим наукам , автор научной работы — Якубов Йўлдош Юсупбаевич, Қодамбоев Пирназар Қодамбоевич, Шарибов Имомжон Икром Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОБАЛТ (II) AСЕТAТ ТУЗИ (Co(CH3COO)2) ВA П-ОКСИБЕНЗОЙ КИСЛОТAСИ (C6H4(COOH)(OH)) AСОСИДAГИ МЕТAЛЛ ОРГAНИК КAРКAС»

КОБАЛТ (II) АСЕТАТ ТУЗИ (Co(CH3COO)2) BA П-ОКСИБЕНЗОЙ КИСЛОТАСИ (C6H4(COOH)(OH)) АСОСИДАГИ МЕТАЛЛ ОРГАНИК КАРКАС

1 *"* 2 3

Якубов Йулдош Юсупбаевич, Кодамбоев Пирназар Кодамбоевич, Шарибов

Имомжон Икром ^ли

1Узбекистон Респуликаси Фанлар академияси Умумий ва ноорганик кимё институти Бош илмий ходими,кимё фанлари доктори. +998917718341 yakubov@gmail.com Хоразм маъмун академияси таянч дактарантура (PhD) изланувчиси +998999697667

pqodamboyev@mail.ru Узбекистон Респуликаси Фанлар академияси Умумий ва ноорганик кимё институти стажор тадкикотчи изланувчиси.+998937411722 shariboimomjon@gmail.com

https://doi.org/10.5281/zenodo.8372373

Аннотация. Туртта говакли бушлицдан иборат асосан ((Co(CH3COO)2) тузи ва (C6H4(COOH)(OH)) лиганд томонидан синтез цилинди ва уларнинг структуралари рентген диффрактометр билан тавсифланди. Кимёвий та^лил ва монокристалли рентген нурлари диффракцияси 1 ва 2-комплекслар алломерлар булиб, тригонал фазо гуру^ида кристалланади. Fоваклар тахминан 4,9 х 4,9 A° кубик бушлицларга эга булган 3 улчамли бушлицларни намойиш этадилар ва унинг таркибига эркин сув молекулалари киради, шунингдек сув молекулаларини тузилмалардан чицариб юбориш мумкинлигини тасдицлайди. Демак каркасни бузмаган %олда унда газни сацлаш ва адсорбциялашда потенциал цулланилиши мумкин.

Калит сузлар: металл органик каркас (МОК), кобалт (II) ацетат тузи ((Co(CH3COO)2), п-оксибензой кислотаси (C6H4(COOH)(OH)), монокристалл, лиганд, адсорбент, катализатор, кристалл рентген диффрактометр, Х-Ray деффракто-граммасининг h,k,l цийматлари, гидротермал, солвототермал.

Аннотация. Четыре пористых полости были в основном синтезированы солью [Co(CH3COOH)2] илигандом [C6H4(COOH)(OH)] и их структура охарактеризована методами рентгеновской диффрактометрии, химического анализа и монокристаллической рентгенографии дифракция лучей. Комплексы 1 и 2 являются алломерами и кристаллизуются в тригональной пространственной группе. Поры представляют собой трехмерные полости с кубическим пространством примерно 4,9 x 4,9 А и содержат свободные молекулы воды, что также подтверждает, что молекулы воды могут быть вытеснены из структур. Это означает, что его можно использовать для хранения и адсорбции газа без повреждения каркаса.

Abtsract. The four porous cavities were mainly synthesized by the [Co(CH3COOH)2] salt and the [C6H4(COOH)(OH)] ligand, and their structures were characterized by X-ray diffractometer and, Chemical analysis and monocrystalline X-rays diffraction. Complexes 1 and 2 are allomers and crystallize in the trigonal space group. The pores represent 3D cavities with approximately 4.9 x 4.9A° cubic spaces and contain free water molecules, which also confirms that water molecules can be expelled from structures. This means that it can be used for gas storage and adsorption without damaging the carcass__

Дунёда металл тузларининг органик лигандлар билан МОФ синтези, таркиби, тузилиши, термик тах,лили, електрон тузилиши, реаксион кобилияти ва биологик хоссаларини оърганиш боъйича катта хджмда тадкикот ишлари олиб боришга коъпчилик

машхур олимларнинг илмий изланишларига багъишланган. Металл органик координатсион полимерлар (МОФ-металл органик фраме,^рк), шунингдек, говакли координатсион полимерлар ёки тармокли координатсион полимерлар деб аталади, наногъовак материалларнинг махсус синфи сифатида пайдо булган. Металл кластерлар ва органик богловчиларнинг улкан танловидан ташкил топган метал органик полимерлар кенг сирт майдони, гъовак хажми ва функсионаллигига ега; шунинг учун улар саклаш, ажратиш, катализ килиш куп киррали материаллар сифатида каралди.Утган ун йил ичида минглаб МОФлар синтез килинди, тавсифланди ва синовдан утказилди[1].

МОФлар сони доимий равишда усиб бормокда ва принтсипиал жихатдан чексиздир. Мухим йутуклар нафакат анъанавий адсорбентларнинг сирт майдонидан ошиб кетадиган рекорд даражадаги материалларни топишга олиб келди.Йукори баркарор алйуминий ва зиркондий МОФларнинг ривожланиши туфайли дастлабки МОФларнинг заиф гидротермал баркарорлиги каби асосий тусиклар бартараф етилди.

Металл органик координатсион полимерлар (МОФ) органик-ноорганик гибрид кристалли говакли материаллар булиб, улар органик "богловчи" молекулалар билан уралган мусбат зарядланган металл ионларининг мунтазам каторидан иборат. Металл ионлари богловчиларнинг кулларини бир-бирига боглайдиган тугунларни хосил килиб, такрорланувчи, кафасга ухшаш тузилма хосил килади. Ушбу ичи буш тузилиш туфайли МОФлар жуда катта ички сирт майдонига ега.

Тадкикотчилар бир грамм учун 7800 квадрат метрдан ортик сирт майдонига ега булган МОФларни синтез килишди. Буни контекстга келтириш учун, агар сиз ушбу материалнинг бир чой кошигида (бир грамм каттик модда атрофида) мавжуд сирт майдонини куйсангиз, у бутун футбол майдонини камраб олган булар еди. МОФлар бошка полимер материаллардан фаркли уларок, узига хос структуравий хилма-хилликни таклиф килади. МОФнинг ноёб структураси дизайни ва созланиши - каттик даврий тармокли тузилишдаги органик ва ноорганик компонентлардан ташкил топган кристалли говакли материаллардир[2].

Х,озирги кунда говакли, сирт юзаси юкори булган материалларга эхтиёж ошиб бормокда. Шундай бирикмалардан бири металл органик каркас (МОК)лар хисобланади. МОКларни адсорбент, катализатор, ташувчи ва яна куплаб сохаларда куллаш мумкин. Ишлатилган МОКларни куп марталик регенерация килиш, лигандларнинг хусусиятидан келиб чикиб максадли говак бирикмалар синтез килиш мумкин. Бундан ташкари МОКлар дунё олимларини бир канча хайратланарли хусусиятлари билан узига жалб килиб келмокда.

Металл-органик каркаслар ва мувофиклаштирувчи полимерлар (МП) синтезида сунгги йилларда жуда катта усиш руй берди. Бунга уларнинг ажойиб каттик холат стуруктуравий тузилишини хосил килиш учун мулжалланган ноорганик тугунлар ва органик богловчиларнинг деярли чексиз танлови хамда комбинацияси сабаб булди [3,5-7]. Уларнинг кристалл панжара тушилишидаги хилма-хиллиги хайратланарли. Уларнинг газни саклаш ва ажратиш, гетероген катализ, магнитланиш каби хоссалари кимёнинг замонавий бир канча сохаларида кенг амалий фойдаланишда муваффакиятга эришган асосий омилдир [4,8].

Металл органик каркас ва металл органик полимерлар синтезида энг кенг гидротермал ва солвототермал усуллари кулланилади.

3D- metal organik koordinatsion polimer

Металл тугунларини хосил килиш учун ((Со(СИзСОО)2) дан, органик лиганд сифатида п-оксибензой кислотаси (C6H4(COOH)(OH)), эритувчи сифатида сув, диметил формамид (ДМФ) ва этил спирт танлаб олинди. 2 мл сувда 20 мг (0,17 ммол) ((Co(CH3COO)2) тузидан солиб 25 °C эритилди. 1 мл этил спирт ва 1 мл ДМФ эритувчиларда 20 мг (0,145 ммол) п-оксибензой кислотаси эритилди. Улар яхши эриб кетгунча 25 °C да ултратовушли ваннада 3 дакика давомида ушлаб турилди ва чин эритма хосил булди. Эритма яхши аралашиши учун25 °C да ултратовушли ваннада яна 5 дакика давомида ушлаб турилди. Шундан сунг 25 мл хажмли тефлонли автоклавга жойлаб 110 °C да киздириш печида 72 соатга куйилди. Юкори босим ва хароратда ушлаб турилган эритмани 72 соатдан сунг олиб кристалл устириш учун 35 °C да термостатга куйилди. Турт суткадан сунг яшил кичик хажмли кристалл куртаклари хосил булди. Кристаллардан намуна олиниб кристалл ренгенструктуравий деффроктометр курилмаси оркали унинг кристаллокимёвий курсатгичлари текширилганда 3Д тузилишли полимер хосил булгани маълум булди.

Х-Ray деффрактограмма-сининг h,k,l кийматлари оркали текширишдан сунг хам бу говакли металл органик полимер хосил булгани аникланди. Туртта асосий бушликларнинг барчаси кучли адсорбцион хоссага эга. Уларнинг асосан Х-Ray деффрактограммасининг h,k,l киймат сатхлари 1550-1610 см-1 сатхга мос келади. Формиат анионининг тулкин чузилиши 1- ва 2- сатхларида, протонланган диметил-аммонийнинг тулкин чузилиши эса 3022-2796 см-1 да заиф ютилиш чизикларига мос келади. 1348, 1028 ва 812 см-1 булган богланишлар C-Н гурухларини характерлайди. 1 ва 2-алломеркомплекслар R-юкори симметрияли тригонал фазо гурухида кристалланади. Марказий Ni атоми олти формиат билан мувофиклаштирилган анионлар унинг октаэдрал координация сферасини якунлайди.

Уртача Co-O масофаси 2,082(3) A° ни ташкил килади. Х,ар бир формиат аниони куприк мувофиклаштириш режими билан иккита металл атомига уланади.Кейинги М-М масофаси 1 да 5,967 А°ва 2 да 6,021 А°га тенг булади [9,10]. Ушбу металл органик комплекс нафакат гидротермал усул оркали синтези, балки ечими хам келтирилган. Ягона

кристалли рентген нурлари диффракция комплекснинг 3 улчамли говакли тармокларга эга эканлигини курсатади ва туртта асосий катта говакларлари мавжуд. Говакларнинг хджми тахминан жами комплексни сорбцион хджмига нисбатан 26,5% ва 27,3% ни ташкил килади. Сув молекулалари говакларда ортикча деформациясиз адсорбция ва десорбция булиши бу айникса катализда фойдали иловаларни топиши мумкин.

REFERENCES

1. Fahmina Zafar and Eram Sharmin. Metal-Organic Frameworks. Published by ExLi4EvA. Copyright © 2016, 157.

2. LEONARD R. MACGILLIVRAY. METAL-ORGANIC FRAMEWORKS. University of Iowa City, IA March 2010, 363.

3. Di Sun, Geng-Geng Luo, Na Zhang, Zhan-Hua Wei, Cheng-Feng Yang, Rong-Bin Huang, and Lan-Sun Zheng. Capturing a Metastable Silver (I) Compound of Pyrazine-2,3-dicarboxylicAcid // State Key Laboratory for Physical Chemistry of Solid Surfaces and Department of Chemistry, College of Chemistry and Chemical Engineering, Xiamen University, Xiamen 361005, P. R. China.

4. 396-405; b) R. Ricco, L. Malfatti, M. Takahashi, A.J. Hill, P. Falcaro, J. Mater. Chem. A2013, 1, C. M. Doherty, D. Buso, A. J. Hill, S. Furukawa, S. Kitagawa, P. Falcaro, Acc. Chem. Res.2014, 47, 13033-13045; c) E. Coronado, G. M. Espallargas. Chem. Soc. Rev.2013, 42, 1525-1539.

5. K. Krogmann, R. Mattes, Z. Kristallogr., Kristallgeom., Kristallphys., Kristallchem. 118 (1963) 291.

6. K. Kandori, N. Ohkoshi, A. Yasukawa, T. Ishikawa, J. Meter. Res. 13 (1998) 1698.

7. N.N. Murthy, K.D. Karlin, Mech. Bioinorg. Chem. Adv. Chem. Ser. 246 (1995) 165.

8. A.L. Spek, PLATON, A Multipurpose Crystallographic Tool, Utrecht University, Utrecht, The Netherlands, 2001.

9. E. Sletten, L.H. Jensen, Acta Crystallogr. B 29 (1973) 1752.

10. T. Tanase, C. Inoue, E. Ota, S. Yano, M. Takahashi, M. Takeda, Inorg. Chim. Acta 297 (2000)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.