CC BY
7IQTISODIYOTDAGI RAQAMLI O'ZGARISHLAR SHAROITIDA QURILISH SANOATI FAOLIYATNI TASHKIL ETISH VA
BOSHQARISHDAGI O'ZGARISHLARNING NAZARIY-USLUBIY
JIHATLARI
Iskandarov Bekzod Abdijalilovich
SamlSI "Iqtisodiyot nazariyasi" kafedrasi katta o'qituvchisi bekzodiskandarov1988@gmail.com Hasanov Farrux SamISI talabasi
Annotatsiya. Mazkur maqolada bugungi kunda iqtisodiyotdagi raqamli o'zgarishlar sharoitida qurilish sanoati faoliyatni tashkil etish va boshqarishdagi o'zgarishlarning nazariy-uslubiy jihatlari bo'yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so'zlar: qurilish sanoati, korxonalar, tashkiliy-iqtisodiy mexanizm.
Аннотация. В этой статье такая статья разработала предложения и рекомендации по изменениям в организации и управлении строительной отраслью в экономике.
Ключевые слова: строительная отрасль, предприятия, организационные и экономические механизмы.
Mamlakatimizda iqtisodiyot sohalarining barcha tarmoqlarida jadallashtirish, diversifikatsiya ishlari keng davom etmoqda. Ayniqsa qurilish sanoati faoliyatini tashkil etish va boshqarishda ko'plab qilinishi lozim bo'lgan ishlar bisyor. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 23 maydagi "Qurilish materiallari sanoatini jadal rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi PQ-4335-sonli Qarori asosida respublikamizda raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish va eksport qilish bo'yicha barqaror o'sish suratlarini ta'minlash, shuningdek, korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashga qaratilgan qurilish materiallari sanoatidagi tarkibiy o'zgartirishlarni yanada chuqurlashtirish yuzasidan tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.
Tarmoqni jadal rivojlantirish va diversifikatsiya qilish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, mahalliy mineral xomashyo resurslarini qayta ishlashga investitsiyalarni jalb qilish va qurilish materiallarini eksport qilish hajmlarini oshirish orqali qurilish sanoatini yanada rivojlantirish masalalari belgilab berilgan. Qurilish sanoati faoliyatini tashkil etish va boshqarish jarayonida quyidagi funksiyalar alohida belgilab olinadi:
1. Loyiha maqsadlari va rejalarini belgilash, shu jumladan ko'lamini belgilash, byudjetni tuzish, rejalashtirish, ishlash talablarini belgilash va loyiha ishtirokchilarini tanlash.
2. Orqali resurs samaradorligini maksimal darajada oshirish xaridlar mehnat, materiallar va uskunalar.
3. Butun jarayonni rejalashtirish, loyihalash, smeta, pudrat va qurilish ishlarini muvofiqlashtirish va boshqarish orqali turli operatsiyalarni amalga oshirish.
4. Samarali rivojlanmoqda aloqa va nizolarni hal qilish mexanizmlari.
The Amerikaning Qurilishni boshqarish assotsiatsiyasi (CMAA) Qurilish bo'yicha menejerning eng keng tarqalgan vazifalari quyidagi 7 toifaga bo'ladi: loyiha menejmentini rejalashtirish, xarajatlarni boshqarish, vaqtni boshqarish, sifat menejmenti, kontrakt ma'muriyati, xavfsizlikni boshqarish va CM professional amaliyoti. CM professional amaliyoti loyihalarni boshqarish guruhining mas'uliyati va boshqaruv tuzilmasini aniqlash, loyiha boshqaruvini tashkil etish va boshqarish, rol va mas'uliyatni belgilash, aloqa protokollarini ishlab chiqish va loyihani ishlab chiqish va qurish elementlarini aniqlash kabi aniq faoliyatni o'z ichiga oladi.
Qurilishni boshqarish bo'yicha ta'lim turli formatlarda mavjud: rasmiy diplom dasturlari (ikki yillik) dotsentlik darajasi; to'rt yillik bakalavr darajasi, magistrlik darajasi, loyiha boshqaruvi, operatsiyalarni boshqarish muhandis darajasi, falsafa doktori daraja, doktorlikdan keyingi tadqiqotchi ); ish joyida o'qitish va uzluksiz ta'lim va kasbiy rivojlanish.
Diplom dasturlari to'g'risida ma'lumotni quyidagi manzildan olish mumkin: ABET, Amerika Qurilish Ta'limi bo'yicha Kengashi (ACCE), Amerika Loyiha Boshqaruvi Akademiyasi (AAPM), Amerika Qurilish Boshqaruvi Assotsiatsiyasi (CMAA) yoki Associated Schools Construction (ASC).
Qurilish ta'limi bo'yicha Amerika Kengashining (AQShda qurilishni boshqarish dasturlarini akkreditatsiya qilish uchun mas'ul bo'lgan akademik akkreditatsiya agentliklaridan biri) fikriga ko'ra, qurilishni boshqarish akademik sohasi juda ko'p mavzularni qamrab oladi. Bular umumiy boshqaruv ko'nikmalaridan, ayniqsa qurilish bilan bog'liq bo'lgan boshqaruv ko'nikmalaridan tortib, qurilish usullari va amaliyotlarining texnik bilimlariga qadar. Qurilishni boshqarish dasturlarini taklif qiladigan ko'plab maktablar mavjud, ularning ba'zilari magistr darajasiga ega.
Dasturiy ta'minot
Kapital loyihalarni boshqarish uchun dasturiy ta'minot (CPMS) kapital loyiha egalari / operatorlari, dastur menejerlari va qurilish menejerlari uchun kapital qurilish loyihalari yaratadigan ko'plab ma'lumotlarni boshqarish va boshqarish uchun yordam beradigan hozirgi vaqtda mavjud bo'lgan tizimlarni anglatadi. Loyihalar to'plami yoki portfeli buni yanada katta qiyinchiliklarga olib keladi. Ushbu tizimlar turli xil nomlarga ega: kapital loyihalarni boshqarish dasturi, kompyuter qurilish dasturlari, qurilishni boshqarish dasturlari, loyihalarni boshqarish bo'yicha axborot tizimlari. Odatda qurilishni boshqarish CPMSning kichik to'plami deb atash mumkin, bu erda CPMS doirasi loyihaning qurilish bosqichlari bilan chegaralanmaydi. Asosiy qurilishni boshqarish dasturlari orasida alohida qayd etish mumkin: Procore va PlanGrid , Qurilish bo'yicha menejer.
Qurilish materiallari ishlab chiqarish sanoatining eng muhim vazifalari mahalliy xom ashyodan keng foydalanish va buyum ishlab chiqarishni rivojlantirish, ularning sifatini oshirish va qurilishning tannarxini kamaytirishdir.
Xozirgi zamon sintetik polimerlar va detallar ishlab chiqarish qurilish materiallari sohasida tub burilish yasadi. Sintetik materiallarni qurilishda ishlatishning afzalligi shundaki, qurilish qurilmalari yengillashadi va uni tayyorlash uchun kam mehnat sarflanadi, yog'och, tsement,rangli metallar va boshqa qurilish materiallari tejaladi.
O'zbekistondagi qurilish materiallarini o'rganish va ularni ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirishda ko'pgina ilmiy tekshirish institutlari va tajribaxonalari hamda markaziy institutlarining o'rni juda ham katta.
Qurilish materiallari texnologiyasini rivojlantirishda va ularni ishlab chiqarish nazariyasini o'rganishda Respublika olimlaridan M.O'razboev, K.Axmedov, A.Ashrabov, Yu.Toshpulatov, F.Tojiev va boshqa olimlar o'z hissalarini qo'shdilar.
Akademiklar X.A.Abdullaev, D.S.Belyankina, G.O.Mavlonov va boshqa olimlar juda ko'p yangi tabiiy qurilish materiallari topishga muyassar bo'ldilar.
Xulosa qilib aytganda, O'zbekistonda qurilish materiallari sanoati o'tgan yillar ichida qoloq va mayda tarqoq hunarmandchilik ishlab chiqarish holatidan zamonaviy va to'la avtomatlashtirilgan og'ir industriyaga aylandi. Respublikamizdagi qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi zavodlar yuqori unumli mashina va agregatlar bilan jixozlangan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Iqtisodiy ta'limning o'qitish texnologiyalari G' Akademik S.S. Gulomov taxriri ostida mualliflar jamoasi. - T.: TGEU, 2005.
2. Kudratov E.O' Korxonaning ishlab chiqarish fondlari samaradorligini oshirish yo'llari («Fayz» ochiq xissadorlik Xolding kompaniyasi misolida). Toshkent, TDIU, BMI, 2004.
3. Salimov B.T., Mustafakulov Sh.I. Mikroiqtisodiyot: masalalar, naunalar, topshiriqlar, testlar. - Т.: «Gi Print», 2010.-244 b.
4. Muminov N.G. Industrial iqtisodiyot: Darslik. I qism / T.: "Tafakkur-bo'stoni" nashriyoti, 2020., 261 bet.
5. Бойжигитов С. К. Маркетинговые стратегии повышения эффективности (на примере промышленного предприятия)/СК у. Бойжигитов //Маркетинг в России и за рубежом. - 2021. - Т. 1. - С. 95-97.
