CC BY
3IQLIM OMILLARINING MIGRATSIYA JARAYONLARIGA TA'SIRINING
NAZARIY-METODOLOGIK ASOSLARI
Baxtiyor Ulug'bek o 'g'li Ismoilov
Tayanch doktarant Toshkent davlat sharqsh un oslik universiteti E:mail: inglizxitoy@gmail. com
Annotatsiya. Atrof-muhit va iqlim sharoitlarining aholining migratsiya harakatlariga ta'siri va uning natijasida yuzaga keluvchi muammolar demografik tadqiqotlar uchun mutlaqoyangisoha sifatida qabulqilish mumkin, chunki olimlar bu mavzuga e'tiborlarini nisbatan yaqinda, insoniyat iqlim hodisalarining salbiy oqibatlariga duch kela boshlagandagina jalb qila boshladilar. Iqlim va ekologik omillar ta'sirida yuzaga kelgan migratsiyani o'rganishga nazariy va uslubiy yondashuvlarni ishlab chiqish hali ham davom etmoqda. Ushbu maqolaning maqsadi iqlim bilan bog'liq migratsiyaning empirik tadqiqotlarida migratsiya nazariyasi qanday qo'llanilishini o'rganish va paydo bo'lgan iqlim harakatchanligi sohasida nazariya bilan shug'ullanish uchun takliflarberishdir
Kalitso'zlar. Iqlim migratsiyasi, iqlim qochqinlari, migratsiya, Globalisish, Xalqaro migratsiya tashkiloti(XMT), ekologik migratsiya,aholi migratsiyasi.
THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASIS OF THE INFLUENCE OF CLIMATE FACTORS ON MIGRATION PROCESSES
Bakhtiyar Ismailov
PhD student, TSUOS, Department of "Foreign economic activity and tourism " Tashkent State University of Oriental Studies Email: inglizxitoy@gmail. com
Annotation. The influence of environmental and climatic conditions on the migratory movements of the population and the resulting problems can be considered a completely new fieldfor demographic research since scientists began to pay attention to this topic relatively recently when humanity began to face the negative consequences of climate events. The development of theoretical and methodological approaches to the study of migration caused by climate and environmental factors is still ongoing. The purpose of this paper is to explore how migration theory is applied to empirical studies of climate-related migration and to offer suggestions for engaging with theory in the emergingfield of climate mobility.
Keywords. Climate migration, climate refugees, migration, Global warming, International Migration Organization (ILO), environmental migration, population migration.
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ВЛИЯНИЯ КЛИМАТИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА МИГРАЦИОННЫЕ ПРОЦЕССЫ
Бахтиёр Исмоилов
PhD докторант,
Кафедра "Внешнеэкономическая деятельность и туризм " Ташкентский государственный университет востоковедения
E:mail: inglizxitoy@gmail. com
Аннотация. Влияние экологических и климатических условий на миграционные перемещения населения и связанные с этим проблемы можно рассматривать как совершенно новую область демографических исследований, поскольку этой теме ученые начали уделять внимание относительно недавно, когда человечество начало сталкиваться с негативными последствиями. климатических событий. Разработка теоретико-методологических подходов к изучению миграции, вызванной климатическими и экологическими факторами,
продолжается до сих пор. Цель данной статьи — изучить, как теория миграции применяется к эмпирическим исследованиям миграции, связанной с климатом, и предложить предложения по использованию теории в новой области климатической мобильност и.
Ключевые слова. Климатическая миграция, климатические беженцы, миграция, глобальное потепление, Международная организация по миграции (МОТ), экологическая миграция, миграция населения.
Kirish.
Odamlar ko'p sabablar: iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy omillarga ko'ra o'zlarining istiqomat qilayotgan makonlarini tashlab ketishga majbur bo'lishgan va bu davom etmoqda. Hozirgi kunda esa iqlim o'zgarishi sabab o'z uylarini tashlab chiqib ketayotgan odamlar soni ortmoqda va bu tendensiya kelajakda yana ko 'payishi prognoz qilinmoqda. Iqlim o' zgarishi ichki migratsiyani harakatga keltiruvchi qudratli kuch bo'lib, u aholinig daromad mabalariga chambarchas bog'liq va uning ta' siri eng ko'p seziladigan hududlarda aholining hayot sifatiga keskin ta'sir ko 'rsatadi. Xalqaro Migratsiya Tashkilotining (XMT) Global migratsiya ma'lumotlarini tahlil qilish markazining so'nggi byulletenlariga ko' ra, "Migratsiya, atrof-muhit va iqlim o'zgarishi" mavzusidagi birinchi empirik va nazariy tadqiqotlar 1980-yildagina paydo bo'lgan[1]. Ammo, u yoki bu tarzda atrof-muhit va iqlimning aholi migratsiyasiga ta'sirini ko 'rsatadigan ilmiy nashrlar ancha oldin, ya'ni 19-asr oxirida paydo bo'lgan deyish maqsadga muvofiq bo'lar edi.
Tahlillar va natijalar.
Migratsiya jarayonlarini zamonaviy talqin qilishga asos solgan ingliz geogrifi Ernst Ravenshteyn ham migratsiya va aholining taqsimlanishi uchun iqlim va tabiiy sharoitlarning muhimligini keltirib o'tgan. E.Ravenshteyn bir tomonlama geografik determinizmdan voz kechib, o'zining mashhur "Migratsiya qonunlari" (1889) asarida
migratsiya oqimlari intensivligi oshishining asosiy sabablari sifatida sanoat, savdo va transportning rivojlanishi kabi omiHarni ko 'rsatgan bo'lsa-da, lekin u tabiiy va iqlim sharoitining, ayniqsa, Amerika va Afrikaning Yevropa mustamlakasi uchun qanday rol o'ynaganini ham ta'kidlagan: "Unga ko 'ra, U Shimoliy Afrikada istiqomat qilganlar orasida italiyaliklar, shuningdek, ispanlar, janubiy fransuzlar va yunonlarning ulushi qanchalik katta ekanligini ta'kidlagan. Ular o'z vatanlarini o'zlari yashagan joylarni yangi mamlakatga almashtirib, iqlim sharoitida keskin o'zgarishlarga duch kelmadilar, ular o'sha erda gullab-yashnaydilar va farqli ravishda, Jazoirga uzoq yo 'lni bosib o'tgan Alzatiya va Germaniyadan kelgan migrantlar bilan bo'lgani kabi, bevaqt o'lmadilar deb e' tirof etgan.
Shu o'rinda, E.Ravenshteyn migratsiyaning asosiy sabablaridan biri sifatida "noqulay iqlim", "adolatsiz yoki zolim qonunlar", "yuqori soliqlar", "noqulay ijtimoiy sharoitlar", va "odamning moliyaviy ahvolini yaxshilashga intilish" kabilar bilan birga "noqulay iqlim" omilini ham keltirib o'tgan[2].
Ta'kidlash joizki, iqlim zonalari xilma-xil bo'lgan Rossiyada olimlar va davlat amaldorlari demografik jarayonlarning rivojlanishida tabiiy-iqlim sharoitlarining rolini yevropalik hamkasblariga qaraganda ancha oldinroq tushunib, hisobga olishni boshladilar. Bu borada, M.V.Lomonosov 1761-yilda o'zining "Rus xalqining ko 'payishi va saqlanib qolishi to'g'risida"gi risolasida geografik joylashuv va iqlim xususiyatlari demografik vaziyatga sezilarli ta'sir ko'rsatishini ta'kidlagan[3].
Iqlim va atrof-muhit o'zgarishlari va demografik jarayonlar o'rtasidagi bog'liqlikni to'g'ridan-to'g'ri o'rganadigan ilk ishlardan yana biri bu Lester Braun va Jahon Kuzatuv Institutining 1976-yildagi hisoboti bo'lib, unda neo-Maltuscha nuqtai nazardan ekologik vaziyatning yomonlashuvida, insonning iqtisodiy faoliyatining kuchayishi, aholining o' sishi va rivojlanishining roli tahlil qilinadi. Shunisi e'tiborga loyiqki, ushbu tadqiqotda "ekologik migrantlar" atamasi birinchi bo'lib eng qashshoq mamlakatlarning chorva mollarining haddan tashqari tartibsiz boqish natijasida
cho'llanish natijasida yuzaga kelgan qurg'oqchil mintaqalaridagi (Mali, Niger, Nepal, Efiopiya va boshqalar) ko ' chuvchi aholiga nisbatan qo'llanilgan[4].
1985-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit bo'yicha dasturidagi (UNEP) Essam El-Hinaviy tomonidan "Ekologik qochqinlar" asarini nashr etdi, unda u atrof-muhitning sezilarli darajada yomonlashishi tufayli yashash joyini vaqtincha yoki doimiy ravishda tark etishga majbur bo'lgan odamlarga maqom berish taklif qilindi[5]. 1988-yilda Jahon Kuzatuv Institutining yana bir hisobotida atrof-muhit degradatsiyasi natijasida kelib chiqqan aholi harakatlarini tasvirlash uchun "ekologik qochqinlar" atamasi ham qo'llanildi[6].
Iqlim va ekologik omillar ta'sirida yuzaga kelgan migratsiyani o'rganishga nazariy va uslubiy yondashuvlarni ishlab chiqish hali ham davom etmoqda va ushbu masala bo'yicha nisbatan katta hajmdagi ilmiy-tadqiqot va nashriyot faoliyatiga qaramay, hatto "iqlim migratsiyasi" atamasini talqin qilish va qo'llash bo' yicha olimlar o'rtasida keng konsensus hali ishlab chiqilmagan. XMT mehnat dunyosi va iqlim o'zgarishi o'rtasidagi munosabatni tushunish uchun kamida uchta asosiy jihatni hisobga olish lozimligini ta'kidlaydi[7]:
- To'g'ridan-to'g'ri va bilvosita ish o'rinlari ekotizimlar taqdim etadigan xizmatlarga bog'liq (masalan, qishloq, baliqchilik, o'rmon xo 'jaligi va turizm). Iqlim o'zgarishi ushbu muhim xizmatlarning ko'pchiligini (masalan, chuchuk suv bilan ta'minlash, biologik xilma-xillik, bo'rondan himoya qilish, zaxiralarni yangilash) taqdim etilishiga tahdid soladi va ularga tayanadigan iqtisodiy faoliyat va ish joylariga salbiy ta'sir qiladi. Ushbu salbiy ta'sirlar orasida mehnat unumdorligining pasayishi ham kuzatiladi.
- Ishlar va yaxshi mehnat sharoitlari ekologik xavf-xatarlarning yo'qligiga (bo'ronlar va havoning ifloslanishi kabi) va atrof-muhit barqarorligini ta'minlashga (masalan, haroratning ma'lum bir diapazonda qolishi va yog'ingarchilikning taxminiy shakllari) bog'liq. Iqlim o'zgarishi harorat va yomg'ir rejimiga ta'sir qilar ekan, butun
hududlarni samarasiz qilib qo'yishi va ish joylarini ish uchun juda issiq qilib qo'yishi mumkin, bu esa iqlim sabab migratsiyaga, xavfli va norasmiy mehnatning ko'payishiga va ishsizlikning oshishiga olib keladi.
- Atrof-muhitning buzilishi bilan bog'liq xavflar ko'proq "zaif" ishchilarga, xususan, ayollar, mehnat mirgrantlari, qashshoq odamlar, mahalliy va qabila xalqlari, nogironlar va mamlakat yoki mintaqaga qarab boshqa noqulay guruhlarga ta'sir qiladi, bu esa tengsizlikni keltirib chiqaradi va davom ettiradi.
"Ekologik migratsiya" keng qamrovli tushunchadir. Hozirgi vaqtda u ko'pincha atrof-muhit o'zgarishi natijasida kelib chiqadigan migratsiyaga murojaat qilish uchun ishlatiladi. O'zbek tilidagi nutqda uni qo'llashning qiyinligi, asosan, ixchamroq tarjima qilish imkoniyatining yo'qligidadir. Shu bilan bir qatorda "iqlim va atrof-muhit migratsiyasi"ning umumlashtirilgan kontseptsiyasi taklif qilinishi mumkin.
Shunday qilib, yuqorida aytib o'tilgan tushunchalar yomonlashib borayotgan ekologik vaziyat va iqlim o'zgarishining chuqur o'zaro bog'liqligi tufayli yaqin, lekin har doim ham bir xil emas (1-rasmga qarang).
"Iqlim migratsiyasi" atamasining o'zi rasmiy atama sifatida keltirilmagan. U hech qanday xalqaro shartnomalarda mustahkamlanmagan, amaliy ta'rif bo'lib qolmoqda, ammo u ilmiy adabiyotlarda ham, Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) agentliklari va boshqa xalqaro tashkilotlar hujjatlarida ham qo'llanilib kelinmoqda[8].
Ingliz tilidagi adabiyotlarda "ekologik migratsiya" (ekologik o'zgarishlar natijasida yuzaga kelgan migratsiya), "iqlim migratsiyasi", "ekologik migratsiya" tushunchalari va ularning o'zgarishi ko'pincha sinonim sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari, ko'pincha ushbu turdagi migratsiya bilan shug'ullanadigan odamlarga nisbatan "migrantlar" (migrantlar), "qochoqlar" (qochoqlar) va "ko'chirilganlar" tushunchalari qo'llanilib kelinadi.
taksonomiyasi Manba: muallif tomonidan tuzilgan
"Iqlim migratsiyasi" aniq tushuncha bo'lib, odatda global iqlim o'zgarishi bilan bog'liq tabiiy ofatlar, masalan, toshqinlar, bo'ronlar, qurg'oqchiliklar, ekstremal haroratlar va boshqalar natijasida kelib chiqqan aholi harakatlarini anglatadi.
Boshqa tomondan, "ekologiya" so'zining semantik xususiyatlaridan kelib chiqib, "ekologik migratsiya" deb tarjima qilingan "ekologik migratsiya" tushunchasi iqlim o ' zgarishi bilan bevosita bog' liq bo ' lmagan omillar, masalan, suv ta' sirida ko ' chirishni anglatishi mumkin va u havoning ifloslanishi, qishloq xo'jaligi erlari sifatining yomonlashishi, o'simliklar va hayvonlarning yo'q bo'lib ketishi yoki texnogen ofatlar kabi omillar natijasida ko'chishni ifodalashi mumkin.
XMT o'zining "Migratsiya lug'ati" (2019) da ushbu tushunchalarning quyidagi talqinlarini taklif qiladi[9]:
"Atrof-muhit o'zgarishlari natijasida yuzaga kelgan migratsiya (ekologik migratsiya) - asosan atrof-muhitning to'satdan yoki bosqichma-bosqich o'zgarishi, ularning hayotiga yoki aholi turmush sharoitiga salbiy to'sir ko'rsatib, o'z joylarini tark
etishga majbur bo'lgan shaxslar yoki shaxslar guruhining harakatlanishidir. Doimiy yashash joyiga ega bo'lgan yoki shunday qilishga qaror qilgan bo'lsa, bu vaqtinchalik yoki doimiy, o'z mamlakati ichida yoki doimiy yashash joyidan tashqarida kabi tasniflanishi mumkin
"Iqlim migratsiyasi (iqlim migratsiyasi) - asosan iqlim o'zgarishi natijasida atrof-muhitning keskin yoki bosqichma-bosqich o'zgarishi sababli doimiy yashash joyini tark etishga majbur bo'lgan yoki vaqtincha yoki doimiy ravishda shunday qilishga qaror qilgan shaxslar yoki shaxslar guruhining harakatidir. Bu ham o'z navbatida mamlakat chegaralari ichida yoki tashqarisida kabi shakllarga ega bo'lishi mumkin.
Iqlim migratsiyasi - bu atrof-muhit o'zgarishlari natijasida yuzaga keladigan migratsiyaning kichik to'plami bo'lib, bu kontseptsiya iqlim o'zgarishi natijasida atrof-muhit o'zgarishiga olib keladigan migratsiyaning maxsus turini belgilaydi. "Ekologik migratsiya" atamasi XMT lug'atida mavjud emas, u xalqaro tashkilotlarning boshqa nashrlarida ham foydalanilmaydi.
Shunday qilib, biz turli olimlarning "iqlim migratsiyasi" yoki "ekologik migratsiya" tushunchalarini turlicha, ba'zan sezilarli darajada farqli talqinlarini taklif qilishini ko'ramiz (1-jadvalga qarang). Shu bilan birga, bir qator olimlar migratsiya har doim ko'p sabablarga bog'liqligini ta'kidlashga urinib, odatda bunday atamalardan o'zlarini uzoq tutib, atrof-muhit omillarining aholi migratsiyasiga ta'siri haqida fikr yuritadilar.
1-jadval
Iqlim va atrof-muhit o'zgarishlari natijasida yuzaga kelgan migratsiya uchun turli tadqiqotchilar tomonidan taklif qilingan ba'zi tushunchalar va
talqinlar
Ish, muallif Kontseptsiya Izoh
El-Hinnaviy E. "Ekologik Qochqinlar" (1985)[10] Ekologik migrant Atrof-muhitning sezilarli buzilishlari tufayli doimiy yashash joyini vaqtincha yoki doimiy ravishda tark etishga majbur bo'lgan shaxslar
ularning mavjudligini xavf ostiga qo'yadigan yoki hayot sifatiga jiddiy ta'sir ko'rsatadigan (tabiiy yoki odamlar tomonidan yuzaga kelgan).
Jeykobson J. "Ekologik qochqinlar: yashashga yaroqlilik mezoni" (1988)[11] Ekologik migrant Atrof-muhit buzilishidan qochgan odamlar.
Myers N. "Ekologik qochqinlar: 21-asrning o'sib borayotgan hodisasi" (2002)[12] Ekologik migrant Qurg'oqchilik, tuproq eroziyasi, cho'llanish, o'rmonlarning kesilishi va boshqa ekologik muammolar va ular bilan bog'liq muammolar tufayli o'z vatanida tirikchilikni ta'minlay olmaydigan odamlar.
Suhrke A. "Atrof-muhitning buzilishi va aholi oqimi" (1994)[13] Ekologik migrant Atrof-muhit sharoitlarining yomonlashuvi tufayli qisman migratsiya qilgan odamlar.
Wood W. B. "Ekomigratsiya: atrof-muhit o'zgarishi va migratsiya o'rtasidagi bog'liqlik" (2001)[14] Ekomigratsiya (ekomigrantlar) Ekologik va iqtisodiy sabablarga ko 'ra ko' chib kelgan odamlar.
Foresight. "Migratsiya va global ekologik o'zgarishlar -kelajakdagi muammolar va imkoniyatlar" (2011)[15] Ekologik o'zgarishlar ta'sirida migratsiya (atrof-muhit o'zgarishi ta'sirida migratsiya) Atrof-muhit o'zgarishi migratsiya omillariga ta'sir qiladi va shuning uchun migratsiya qarori uchun omil bo'ladi.
Migratsiya va global ekologik o'zgarishlar -kelajakdagi muammolar va imkoniyatlar (2011) 138 Tuzoqqa tushgan aholi Migratsiya qilmaydigan, lekin xavf ostida bo' lgan hududlarda joylashgan aholi atrof-muhit ta'siriga va qashshoqlikka eng zaif bo'lgan "tuzoqqa" tushib qolish xavfi ostida.
Xalqaro Migratsiya Tashkilotiga (XMT)ko'ra Iqlim migrantlari bu-iqlim o'zgarishi va global isish oqibatlari tufayli o'z uylarini va jamoalarini tark etishga majbur bo'lgan odamlar.
Bir tomondan, migrantlarning aksariyati iqlim o'zgarishi va tabiiy va iqlim omillarining iqtisodiy faoliyatga ta'sir qilish mexanizmlari haqida yaxshi ma'lumotga ega emas, ular moliyaviy ahvolini yaxshilash maqsadida migratsiyaga qaror qilganlarida hududlarni iqtisodiy va infratuzilmaviy rivojlantirish va boshqa tomondan, ularning turmush darajasining pasayishiga qanday aniq sabablar sab ab bo'lganligi odamlar uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lmay qoladi.
Xulosa.
Iqlim bilan bog'liq hodisalar tufayli ko'chirilgan odamlarning haqiqiy umumiy soni hali ham aniq emas, chunki iqlim o'zgarishining majburiy migratsiyaga ta'siri darajasi to'g'risida aniq kelishuvlar mavjud emas. Ammo, favqulotda yuzaga kelgan yoki tabiiy shakllangan iqlimiy noqulay iqlimlarga qaramasdan o'zining tug'ilib o'sgan joyiga nisbatan fidoyi aholining ko'chishni istamasligi va bu hukumat tomonidan majburiy ravishda amalga oshirilishi kabi holatlar kuzatiladi. Fikrimizcha, bunday holatlarga "ekologik migratsiyaning majburiy shakli" deb qarash maqsadga muvofiq bo'ladi.
Ba'zi olimlar ushbu tashvishli vaziyatlarda odamlarga murojaat qilish uchun yangi terminologiyani yaratdilar. Ular dastlab "iqlim migrantlari" yoki "ekologik qochqinlar" deb atalgan. Bu atama yillar davomida ommalashgan bo'lsa ham,
ko'pchilik olimlar va xalqaro institutlar bu atamani ko'chirilgan odamlarga nisbatan mos deb hisoblamaydilar.
Bugungi kunda qo'llanilayotgan nazariy va uslubiy yondashuvlardagi aniq farqdan tashqari, tabiiy-iqlim omillari ta'sirida yuzaga kelgan migratsiyani tartibga solishning mohiyati, oqibatlari va tegishli mexanizmlarini tushunishdagi bunday farq jarayonning o'zi bilan izohlanadi.
Shu nuqtai nazardan, biz iqlim va ekologik omillarning aholi migratsiyasiga ta'sirini tadqiq etayotganimizda "iqlim migratsiyasi" tushunchasini ishlatishimiz va ishchi so'z sifatida qabul qilishimiz mumkin.
Shunday ekan, "iqlim migratsiyasi" ga aholining tabiiy iqlim sharoitlari ta'siri, shu jumladan ularning to'satdan yoki asta-sekin yomonlashishi, iqlim o'zgarishi, hattoki normal iqlim rejimi ham sabab bo'lishi mumkinligi anglashiladi. Bunday harakat majburiy yoki ixtiyoriy ravishda davlat chegaralari ichida yoki undan tashqarida va istalgan vaqt davomida amalga oshirilishi mumkin.
Shunday qilib, iqlim migratsiyasi borasida quyidagi xulosalarni keltiramiz: Ma'lum bir hududga xos noqulay tabiiy-iqlim sharoitlarining vujudga kelishi, shuningdek iqlim o'zgarishi natijasida tabiiy iqlim sharoitining yomonlashishi kabi omillar tufayli migratsiya jarayoni sodir bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, to'satdan yoki sekin o'sib boruvchi xavfli tabiat hodisalari (ekologik sharoitlarning yomonlashishi) sababli ham migratsiyani keltirib chiqarishi mumkin.Bundan tashqari bu kabi, tabiiy-iqlim omillari ta'sirida bevosita yuzaga kelgan migratsiyalar majburiy va ixtiyoriy shakllarda sodir bo'lishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
[1]. Data-Gram by IOM's Global Migration Data Analysis Centre. May - June 2018 // Mailchimp. Marketing automation platform. URL: https://mailchi. mp/dfa01f2e74d8/gmdac -newsletter-may-june-1260945?e=ff57eab50e (accessed on 12.07.2021).
www.sharqjurnali.uz
[2]. Ravenstein E. G. The Laws of Migration. Journal of the Royal Statistical Society. 1889. Vol. 52. No. 2. Pp.241-305.
[3]. Ломоносов М. В. О размножении и сохранении российского народа. 1761. // Демоскоп Weekly. Электронный демографический журнал. URL: http://www.demoscope.ru/weekly/2011/0491/history01.php (дата обращения: 20.07.2021).
[4]. Brown L., Mcgrath P., Stokes B. Twenty-Two Dimensions of the Population Problem. Worldwatch Paper 5. Washington: Worldwatch Institute, 1976. 86 p.
[5]. El-Hinnawi E. Environmental Refugees. Nairobi: United Nations Environmental Program, 1985. 41 p.
ISBN: 92-807-1103-2.
[6]. Jacobson J. Environmental Refugees: A Yardstick for Habitability. Worldwatch Paper, 86. Washington: Worldwatch Institute, 1988. 46 p. ISBN: 0916468879.
[7]. The employment impact of climate change adaptation. Input Document for the G20 Climate Sustainability Working Group International Labour Office - Geneva, ILO, 2018, ISBN 978-92-2-031115-8 (web pdf), P.-14.
[8]. IOM and Migration, Environment and Climate Change // Environmental Migration Portal / International Organization for Migration. URL: https://environmentalmigration. iom. int/iom-and-migration-environment-and-climate-change-mecc (accessed on 12.08.2021.
[9]. Glossary on Migration. International Migration Law. No. 34. Geneva: International Organization for Migration, 2019. 247 p. ISSN: 1813-2278
[10]. El-Hinnawi E. Environmental Refugees. Nairobi: United Nations Environmental Program, 1985. 41 p.ISBN: 92-807-1103-2.
[11]. Jacobson J. Environmental Refugees: A Yardstick for Habitability. Worldwatch Paper, 86. Washington: Worldwatch Institute, 1988. 46 p. ISBN: 0916468879.
[12]. Myers N. Environmental Refugees: A Growing Phenomenon of the 21st Century. Philosophical Transactions ofthe Royal Society B: Biological Sciences. 2002. Vol. 357 (1420). Pp. 609-613. DOI: 10.1098/rstb.2001.0953.
[13]. Suhrke A. Environmental Degradation and Population Flows. Journal of International Affairs. 1994. Vol. 47. No. 2. Pp. 473-496.
[14]. Wood W. B. Ecomigration: Linkages between Environmental Change and Migration. In: Global Migrants, Global Refugees / Zolberg A. R., Benda P. M. (eds.) New York and Oxford: Berghahn. 2001. Pp. 42-61. ISBN: 978- 1-57181169-1.
[15]. Foresight. Migration and Global Environmental Change - Future Challenges and Opportunities. London: Government Office for Science, 2011. 234 p.
