CC BY
10УДК 821.161.3.09(092)
ШТЭРТЭКСТУАЛЬНЫЯ ЭЛЕМЕНТЫ У ТВОРЧАСЦ1 Э. АКУЛ1НА
канд. фтал. навук Т.А. АЛЯШКЕВ1Ч (Гродзенск дзяржауны утвератэт Мя Я. Купалы) [email protected]
Артикул прысвечаны анализу ттэртэкстуальных элементауу паэзй Эдуарда Акулта. Нав1зна працы заключаецца у тым, што аутар артыкула упершыню анал1зуе дыялаггчны характар паэтычнага слова Э. Акулта, як свядома уводзщь у тэкст свагх творау ттэртэкстуальныя элементы. Ва уводзтах абгрун-тоуваецца выбар тэмы, атсваецца стан тэорьп па вывучаемым пытант. Вызначаюцца асноуныя напрамю у вывучэнт ттэртэксту i iнтэртэкстуальнасц у паэтычнай творчасцг Э. Акулта. У асноунай частцы аутар ажыццяуляе анал1з ттэртэкстуальных элементау у творчасцi беларускага паэта. Сярод ix - алюзй, рэмткцэнцып, цытаты, кампазщыйныя сувязi тэкстау. Аутар артыкула звяртаецца да даследавання аутарскай прыроды катэгорып iнтэртэкстуальнасцi. У заключэнт аутар прыходзщь да высновы, што ттэртэкстуальныя элементы у паэзй Э. Акулта адрознiваюцца разнастайнасцю i прысуттчаюць на розных узроунях мастацкага твора, пачынаючы ад кампазщыйнага (архтэкстуальнасць), праз паратэксту-альныя адносты (адносты тэксту да сваёй пэунай частю), да непасрэдна iнтэртэкстуальнасцi.
Ключавыя словы: ттэртэкст, алюзiя, рэмiнiсцэнцыя, цытата, паэзiя.
Уводзшы. Для MHorix шсьменткау айчыннай лггаратуры канца XX - пачатку XXI стст. тэртэксту-альнасць стала адным з мехашзмау стварэння уласных сэнсау i нават болей: наяунасць у паэтычным тэксце штэртэкстуальных элементау можна разглядаць як адзш з прыёмау фармiравання аутарскага стылю. У су-часным лггаратуразнаустве тэрмш 'Чнтэртэкстуальнасць" вельмi распаусюджаны. Алюзiя, пародыя, адапта-цыя, перайманне i iнш. - шэраг паняццяу, што утвараюць аб'ём паняцця iнтэртэкстуальнасцi. Сам жа тэрмiн выкарыстоуваецца поруч з тэрмiнамi "чужое мауленне" i "аутарскае слова", "феномен прэцэдэнтнасцi", "межтэкставыя сувязi". Насамрэч, дакладна вызначыць, што ёсць штэртэкстуальнасць, не так лёгка (змест i межы паняцця штэртэкстуальнасщ яшчэ канчаткова не вызначаны), нягледзячы на празрыстую этыма-лoгiю гэтага тэрмiна - яно Узыxoдзiць да дзеяслова "intertexere" (лат.) у значэнш "пераплятаць".
Колькасць прац замежных навукоуцау (Р. Барт, Н. П'егэ-Гро, Ж. Жэнет, М. Рыфатэр i шш.) i руск1х даследчыкау (М.М. Бахцш, Н.А. Фадеева) па пытаннях катэгорьп iнтэртэкстуальнасцi давoлi прадстаунiчая. Таму, каб акрэслiць стан тэoрыi узнятай у загалоуку артыкула праблемы, мы абмяжуемся аглядам мапстраль-ных прац, што носяць агульны характар па пытаннях штэр-тэкстуальнасщ, а таксама звернемся да тых напра-цовак, як1я дазволяць убачыць стан вывучанасщ i спецыфшу рэалiзацыi катэгoрыi iнтэртэкстуальнасцi у ма-стацк1х тэкстах i непасрэдна пытанне iнтэртэксту у прасторы паэзй Эдуарда Акулша.
Тэарэтычная база па пытаннях штэртэкстуальнасщ была закладзена у ХХ ст. М.М. Бахщным, Ю.М. Тынянавым, В.У. Вшаградавым, А.М. Весялоусшм, В.М. Жырмунсшм, Б.М. Эйхенбаумам i шшыеш. Па сутнасцi, менавiта М.М. Бахщн без выкарыстання самога тэрмiна "штэртэкстуальнасць" вызначыу кан-цэпцыю дыялапчнасщ тэксту, якая легла у падмурак лтаратуразнаучага падыходу да вытлумачэння назва-най катэгорын. Ён выдвшуу палажэнне аб тым, што зразумець любы тэкст можна пры умове яго суаднясення з iншымi тэкстамi: "Два выказванш, аддаленыя адзiн ад другога i у часе i у прасторы ... пры сэнсавым супастауленнi выяуляюць дыялапчныя аднoсiны, калi пам1ж iмi ёсць хоць якая-небудзь сэнсавая канвер-генцыя" [1, с. 303]. М.М. Бахцш разумеу дыялапчнасць у шырошм значэннi: яна як бы абдымае i паглынае усю тэкставую прастору, робячы яе марк1раванай на самых розных узроунях, пачынаючы ад жанру щ кам-пазiцыi (арх1тэкстуальнасць), праз паратэкстуальныя аднoсiны (аднoсiны тэксту да сваёй пэунай части), да непасрэдна штэртэкстуальных, прадстауленых у выглядзе штэртэкстэм (iнтэртэкстуальныx элементау).
Навуковая тэорыя М.М. Бахщна была праз пэуны час пераасэнсавана Ю. Крысцевай. Яна трактавала дыялапзм пераважна як перакрыжаванне, узаемадзеянне, дыялог менавiта пам1ж тэкстамi i прапанавала для гэтага выкарыстоуваць тэрмш "штэртэкстуальнасць" (быу уведзены Ю. Крысцевай у 1967 годзе). Тым самым даследчыца акрэслiла мажлiвасць тэкстау спасылацца адзiн на аднаго вiдавoчнымi або няяунывш спoсабамi, у той час як камушкатыуны дыялог, пра яш гаварыу М.М. Баxцiн, быу значна шырэйшы i уклю-чау самыя розныя культурныя алюзй i асацыяцш. Iдэi iнтэртэкстуальнасцi былi працягнуты Р. Бартам,
H. П'егэ-Гро, Ж. Жэнетам i шшыш.
Кожнае выказванне скравана на пэуны прадмет думк1. Таму яго прысутнасць у творы "абцяжарана" iншымi, чужим акцэнтамi, як1я мiжвoлi праступаюць у тэксце. Менавiта штэртэкстуальнасць, на думку
I.У. Арнольд, выступае тым "аптычным шклом", якое дапамагае чытачу убачыць тое, што "залежыць ад першапачатковага кантэксту, з якога цытата бярэцца, i ад таго, у яш яна змешчана, у якой ступеш яна
мариравана 1 трансфармавана фармальна 1 семантычна; усё гэта звязана з тэзаурусам рэцытента, залежыць ад яго умення быць чытачом" [2, с. 13]. Думка М.М. Бахщна 1 1.У. Арнольд дэманструе, што з'ява штэр-тэкстуальнасщ вымагае трох чыншкау - аутара, пратэксту, чытача. Пры чым адносшы пам1ж гэтыш склад-ткам1 нагадваюць будову атама, дзе ядром выступае аутарси тэкст, а электронам, што круцяцца вакол яго, - папярэдшя 1 сучасныя элементы культуры у выглядзе пратэкстау. Поле, у яюм знаходзщца ядро-тэкст 1 электроны-пратэксты, з'яуляецца пазатэкставым кантэкстам, у яшм здзяйсняецца дыялог памгж аутарам (тэкстам) 1 пратэкстам, памгж аутарам (тэкстам) 1 чытачом. Апошш, у сваю чаргу, павшен прачытаць, успры-няць 1 зразумець тэкст: без глыбокага усведамлнення межтэкставай шфармацып таю працэс немагчымы.
Асноуная частка. Творчасць папулярнага сучаснага беларускага паэта Эдуарда Акулша, як1 вядо-мы таксама як бард 1 перакладчык, уяуляе сабой разнастайную карщну свету са шматслойным кантэкстам. Безумоуна, сучасная паэз1я мае давол вялжую колькасць паэтау, чыёй творчасщ уласщвыя штэртэксту-альныя сувяз1. Яны дапамагаюць творцам--сучасшкам актыуна выпрацоуваць сваю 1ндыв1дуальную манеру тсьма, свой непауторны голас у шматлЫм паэтычным ансамбле Сярод 1х 1мёны Андрэя Хаданов1ча, Ле-ашда Дранько-Майсюка, Вжтара Ваб1шчэв1ча, Алеся Разанава, Аляксандра Скарынк1на, Вжтара Шнша 1 мнопх шшых. Наш зварот да творчасщ Эдуарда Акулша абумоулены яшчэ 1 тым, што мастацкае слова паэта не тольш з пункту гледжання штэртэкстуальнасщ, але увогуле цягам доугага часу застаецца амаль па-за увагай даследчыкау. Сустракаюцца спарадычныя артыкулы, прысвечаныя пэуным аспектам яго творчасщ. Так, напрыклад, Н. См1рнова [3] звярнулася да жанру бардаускай песш у арсенале творчасщ паэта, а Т. Барысюк [4], Н. Кузьм1ч [5], А. Ваньков1ч [6] асвятлш тэматычныя абсяп паэзи Э. Акулша. У 2016 г. выйшла кшга А. Бяляцкага "Бой з сабой" [7], у якой аутар стварыу творчы партрэт паэта 1 барда Э. Акулша.
Як паказвае першае набл1жэнне да паэзп Э. Акулша, яе тэкставая "манада" вельм1 яскрава дэманструе самыя розныя праявы катэгорып штэртэкстуальнасщ, пачынаючы з разумения характару культурнага дыялогу, рэакцьп на папярэдшя тэксты да асабл1васцей выкарыстання паэтам "чужога слова", спосабау яго перакадз1равання. Характар штэртэкстуальных сувязей, што узшкаюць у творах Э. Акулша, давол1 розна-баковы. Сярод акулшаусшх шгэртэкстэм вылучаюцца: цытаты (яуныя - марираваныя 1 прыхаваныя -немаршраваныя); алюзИ; эпгграфы; рэмткцэнцьп; кампазщыйныя сувязг тэкстау.
Самы багаты пласт штэртэкстэм звязаны з асобай 1 1мем Макама Багданов1ча, з яго творчасцю, яе жанравай разнастайнасцю. Менавгга яго, поруч з Я. Купалам 1 Я. Коласам, Э. Акулш л1чыу сва1м духоуным настаушкам. Доуп час Э. Акулш працавау у фшяле музея Макама Багданов1ча "Беларуская хатка", праводз1у экскурси, паказвау батлеечныя спектакле Раб1у усё гэта з-за духоунай неабходнасщ. У прадмове да зборшка "Малтгва воч" Л. Дранько-Майсюк тсау: "Макам Багданов1ч - гэта скразная тэма паэзп Эдуарда Акулша! Дастаткова прачытаць некальш яго вершау - 1 вы зразумееце, што гэта так!" [8, с. 7].
Так, у паэзп Э. Акулша знаходз1м розныя паэтычныя формы - рандо, актава, трыялет, тэрцыны, вшанэль, рытурнэль, канцона, газэля, туюг. Кал1 параунаць са спадчынай М. Багданов1ча, як1 уводз1у роз-ныя новыя жанры 1 "прышчапляу" 1х да беларускай глебы, дэманструючы тым самым, што беларуская паэз1я таксама прыдатная да усялякага шэрагу новаувядзенняу, няма тых формау, як1я б не был уласщвыя нашай нацыянальнай лтгаратуры, то Э. Акулш, хутчэй, аддае дашну памящ М. Багданов1чу, выкарысто-уваючы 1х у сваёй творчасщ. Большасць трыялетау Э. Акулша маюць штымныя матывы, што збл1жае яго з клаачным трыялетам. Напрыклад, "Трыялет": "Каб только бачыць Вашы вочы, // Каб только Вас адну любщь. // Гатоу ахвяраю я быць, // Каб только бачыць Вашы вочы. // Каб тольш 1х бяздонне пщь, // Я прачынаюся штоночы. // Каб только бачыць Вашы вочы, // Каб только Вас адну любщь..." [9, с. 10].
Вельм1 паказальным у плане 1нтэртэкстуальных сувязей выступае верш "Анёл-Стращм":
Мне прысьн1уся Маким Багданов1ч -беларуск1 Анёл-Страц1м у б1блейсюм вянку цярновым, у пражылках густ^гх кр^1в1... Мов1у ён, [ пауночн^1 вецер яго словы м1ж хмар разьнёс: - Ш на т^1м , ш на гэт^1м сьвеце не л1чыце валошак-сьлёз, не ч^1тайце чуж^1я тсьмы, не давайце сьвятыт псам... I растау у нябеснай выс1, там, дзе зьшкт сьляд^1 Хрыста [10, с. 35].
Ён утрымл1вае алюзп на асобу 1 творы М. Багданов1ча - Страцгм, валошт, сляды Хрыста, а таксама маршраваную граф1чна цытату "не давайце сьвятыш псам...". Яна узятая Э. Акулшым з верша У. Карат-кев1ча "Багданов1чу". Даследчыкам1 ужо дауно вызначана пр^1рода гэтых слоу. У. Караткев1ч паз^гчыу 1х з Евангелля, а Э. Акулш, як запавет, пераняу 1х, уклаушы у вусны М. Багданов1ча.
Адным з прыярытэтных паказчыкау м1жтэкставага дыялогу з'яуляецца этграф, яш, як правша, уяуляе сабой цытату з якой-небудзь крынщы. Сярод крынщ, на як1я спасылаецца Э. Акулш, можна вы-лучыць рэлшйныя крынщы (Евангелле), творы клаачнай лгтаратуры - беларускай 1 рускай, творы паэтау-сучасткау. 1х выкарыстанне указвае чытачу шлях да штэрпрэтацы1 тэксту. Так, да свайго верша "Ткачы" Э. Акулш выкарыстау у якасщ этграфу цыгату з верша М. Багданов1ча "Iтчэ забыушысярука...":
Паклжаныя Голасам з вышынь на месячным развесненым утоку ткуць словы закаханыя ткачы, каб Той, хто клжау - радвауся звысоку. Лiгую нiтку з срэбраных аблок снуюць у кроу параненыя рукi, ды нi адзш прымусщь з iх не змог душу адмовщца ад рабскае прыную...
I тчэцца верш з чырвонага радка, як шлях-рушн1к да боскага парога... I тчэцца боль - ад церняу да «Вянка».
I тчэцца Бог... Дакладней - вера у Бога [8, с. 29].
Гэты верш натсаны па матывах верша "Слуцкая ткачыхТ', асноуныя вобразы якога - жанчыны-ткачыга, адданыя сваёй справе, сваёй крайне. Так, семантыка вобразу ткачоу у аднайменным вершы лёгка распазнаецца - гэта паэты, апантаныя сва1м прызваннем, паклжаныя Богам. Вобраз, створаны пры дапамозе перыфразы, багата насычаны паралелям1. Напрыклад, у Э. Акулша - "ды нi адзiн прымусiць з iх не змог // душу адмовщца ад рабскае прынуш..." - сугучна Багданов1чу - "I тчэ, забыушыся, рука // Зам1ж перадскага узора // Цьвяток радз1мы васшька". Аднак у Э. Акулша верш насычаецца дадатковым1 рэмь шсцэнцыям1 1 алюз1ям1, тым самым дэманструе свой культурна-пстарычны дыскурс. Вобраз церняу адсы-лае нас да Евангелля, з якога ведаем, што з церневых галшак Хрысту быу сплецены вянок. Таму вобраз самога "вянка" мае у творы двайную кадз1роуку: назва багданов1чаускага зборшка Вянок, выкарыстоува-ючыся у вершы у сва1м прамым значэнш, з'яуляецца 1 агульнай назвай любога мастацкага твора, а па -другое, выступае знакам невыноснага болю, яю выпау на лёс Хрыста. Бачым, што у дадзеным вершы штэртэкстуальны дыялог выконвае найперш генератыуную функцыю: "чужое слова" - цытата "I тчэ забыушыся рука...", алюзп вянок, цернг - генерыруе новы дадатковы сэнс. Менавиа у тэксце Э. Акулша названыя штэртэкстэмы прымушаюць нашу свядомасць, спасылаючыся на тэксты Евангелля 1 творчасць М. Багданов1ча, генерыраваць новыя вобразы-сэнсы.
У "Баладзе сустрэчы з Купалам", што мае этграфам словы з верша Я. Купалы "А хто там щзе?" Э. Акулш уступае у часавы дыялог з "паэтам неба". Этграф актыв1зуе чытацкую думку, завастрае галоуную вдэю твора. Купалавы словы апелююць да паэтычных радкоу паэта: "А хто там вдзе, а хто там щзе // У агромтстай такой грамадзе? // - Беларусы". Цягам гадоу Э. Акулш адказвае на купалаускае пытанне, 1 адказ не спрауджвае надзеяу-марау беларускага песняра. I быццам падсвядомае купалаускае, у якое, аднак, яму так не хацелася верыць, гучыць з вуснау Э. Акулша: "Нас няма, беларусы! Не было 1 няма!" [10, с. 38].
Этграфам да верша Э. Акулша "Было..." паслужыла цыгата з верша М. Багданов1ча "Калюь глядзеу на сонца я". Выкарыстоувае Э. Акулш этграфы з творау шшых аутарау - А. Сыса "Магша - чорныя вошы" (верш "Вошы, або маналог Анатоля Сыса" [8, с. 107]), Р. Барадулша "Трэба дома бываць часцей" (верш "Дома" [8, с. 127]), Л. Дранько-Майсюка "Прыгожая жанчына побач - // Я забываю пра сям'ю" (верш "Прыгожая" [8, с. 56]), А. Грыбаедава "И дым отечества нам сладок и приятен" (верш "Дым айчыны -чарнобыльсш дым" [9, с. 37]), Я. Купалы "А хто там щзе?" (верш "Балада сустрэчы з Купалам" [10, с. 38]), М. Багаданов1ча "Раяль цалуе тонкая рука" (верш "Памящ музыканта" [11, с. 26]), з Евангелля - "А Бог сказау: - Не спакушай // сябе святлом агню чужога" (верш "О, як ты, грэшная душа" [9, с. 78]), В. Мандэль-штама "Бессонница. Гомер. Тугие паруса. Я список кораблей прочел до середины..." (верш "Макам1ляну Валошыну" [8, с. 31]). Дыялапчная функцыя этграфу у паэзи Э. Акулша навщавоку. Найперш, этграф шфармуе нас аб крынщы, на якую трэба спасылацца для таго, каб пашырыць дыскурсную прастору твора. Функцыя этграфу як штэртэкстуальнага элементу 1 крэатыуная. Дзякуючы этграфу ствараюцца рознага кшталту алюзп - найперш знакавыя.
Выкарыстоувае у сваёй творчасщ Э. Акулш 1 няяуныя рэмшюцэнцып. Самым ярк1м прыкладам выступае акрапаэма "Шлях да Радз1мы", якая, складаючыся з 15 частак, нагадвае па форме вянок санетау: апошш радок папярэдняй частк1 з'яуляецца пачатковым для наступнай. Да таго ж, апошняя частка склада-ецца з першых радкоу папярэдтх (такое правша вытрымл1ваецца у апоштм санеце з вянка санетау). Прауда, Э. Акулш не вытрымл1вае да канца такое архиэкташчнае кальцо: ён двойчы адступае ад канону вянка санетау. Таксама рыфмоука, характэрная для тальянскага щ то франзузскага санету, не вытрымана. Таму части акрапаэмы только на першы погляд могуць падацца санетам1. Пры чытант згаданы твор апелюе да жанравай формы вянка санетау. Такое адчуванне узмацняецца яшчэ 1 тым, што у якасщ першых радкоу
узяты словы з санету М. Багдановiча "Памiж пяскоу Егтецкай 3RMni... ". Аутар нiяк у тэксце не маршруе "чужое слова". А только прысвячэннем - "Светлай памящ Максiма Багдановiча" - пазначае дыялапчную крышцу. Такiм чынам, штэртэкстуальныя сувязi дадзенага твора прасочваюцца на кампазщыйным узроун (алюзiя на вянок санетау) i праз няяуныя рэмiнiсцэнцыi.
У творах Э. Акулша вельмi багата вершау, яшя могуць быць аб'яднаныя у асобны кластар вершау -прысвячэнняу: "Лён" (ахвярую Алесю Бяляцкаму), "Арда" (Вользе 1патавай), "Памалiся" (ахвярую Веры Мжута), "Я вас лю6Гу!" (памяцi А.С. Грачанiкава), "Шлях да Радамы" (Светлай памяцi Максiма Багда-новiча), "Сьпяшайма жыць" (Мiхасю Скоблу), "Плашчанiца" (Барысу Пятровiчу), "Выбар" (Раке Баравшо-вай), "Тут Знiч уваскрос" (Галiне Дзягiлевай), "На Палессе - услед за песняй" (Л. Дранько-Майсюку) i iнш. У пераважнай большасщ гэта спасылк1 на знакавых у лёсе Э. Акулша асобау. У сваiм змесце вершы-пры-свячэннi утрымтваюць нейк1 прадметны вобраз, як1 адсылае нас да асобы, фактау з яе жыцця, пазначанай у прысвячэнш. Так, верш "Тут Знiч уваскрос" прысвечаны мастацкаму кiраунiку паэтычнага тэатра аднаго актора "Знiч" Галiне Дзягшевай. Згадвае у творы Э. Акулш i тэатральную назву Знiч, i саму з'яву тэатра, яго паэтычную сцэну:
У лёхах касьцёла Сымона й Алены,
якiм любавауся катсьщ Макам, Драуляны алтар - паэтычную сцэну -ахутау бiблейскага вогшшча дым...
Тут Зьнiч уваскрос - нашай марай аб ВолГ, якой нi разьбщь, нi спынщь, m стрымаць!" [10, с. 12]
Аднак акулшаусш Зтч знакавы: ён сягае у мiфалагiчныя глыбш i перадае архетыпiчнасць дадзенага вобраза - святога агню, боскага вогнiшча. Уступаючы у штэртэкстуальны дыялог з Я. Коласам, Э. Акулш перафразуе класжа беларускай лггаратуры. Першы радок яго верша сугучны Я. Коласу: "Мой родны лiфт, як ты мне мшы..." [10, с. 38]. У дадзеным выпадку такая графiчна марк1раваная цытата нясе адценне камiзму i не выконвае той эстэтычнай нагрузка, якой надзелены словы Я. Коласа. Таму, лiчым, дадзены iнтэртэкстуальны элемент заснаваны на чыста гульнёвым прынцыпе.
Заключэнне. Тэкст Э. Акулiна фармiруецца на аснове папярэдняй тэкставай прасторы: ён убiрае у сябе увесь назапашаны культурны багаж i аздабляецца новым^ прыунесенымi у пэунай хранатопнай астэме каардынат, сэнсамi. Прысутнасць "чужога слова" у творах Э. Акулiна выглядае вельмi натуральна, не зауважаецца наумыснасщ i "абцяжаранасцi" паэтычнай думк1. Наадварот, штэртэкстуальныя элементы, што прысутшчаюць у тэкставай тканше акулшаускага паэтычнага слова, выконваюць генератыуную функ-цыю i цалкам апрауданы творчай задумай паэта. Характар штэртэкстуальных сувязей, што узшкаюць у творах Э. Акулiна, разнастайны. Сярод акулiнаускiх iнтэртэкстэм вылучаюцца: цытаты, алюзй, эni-графы, рэмiнiсцэнцы, кампазщыйныя сувязi тэкстау. 1нтэртэкстуальныя элементы актуалiзуюць пэуныя гран сэнсу тэксту-папярэднiка, мадыфiкуюць i узбагачаюць новымi сэнсамi творы паэта.
1нтэртэкстуальны аналiз дыскурснай прасторы Э. Акулша патрабуе ад рэцыпiента дасведчанасцi i высокай эрудыцып. Каб раскадзiраваць сэнсы, якiмi шчыльна напоунены акулiнаускi тэкст, трэба ведаць тэксты папярэдняй культуры i культуры акаляючай. У тэкстах Э. Акулша у вялiкай колькасщ прадстаулены уласныя iмёны паэтау, музыкау, фiлосафаУ, ваенных постацей, вобразы хрысцiянскай i паганскай мiфа-логп. Сярод iх - Ка1н, 1уда, Бэтлеем, Понцш Пiлат, Сатана, Варава, Марыя Магдалена, Ной, Радэн, Арфей, Ду Фу, Вiйён, Верлен, Бетховен, Пагашш, Шапэн, Вердзi, Гарацый, Янка, Макам, Ясон, Грааль, Мамай i шш. 1х прысутнасць у тэкстах Э. Акулша пашырае межы зашыфраваных знакавых вобразау i iмёнау, тым самым адкрываючы перспектыву iнтэртэкстуальнага досведу.
Л1ТАРАТУРА
1. Бахтин, М.М. Эстетика словесного творчества / М.М. Бахтин. - М. : Искусство, 1979. - 423 с.
2. Арнольд, И.В. Читательское восприятие интертекстуальности и герменевтика / И.В. Арнольд // Интертекстуальные связи в художественном тексте: межвузовский сб. науч. трудов. - СПб. : Образование, 1993. - С. 12-20.
3. Смiрнова, Н.В. Жанр бардаускай пест у творчасщ Эдуарда Акулша / Н.В. Смiрнова // Актуальные проблемы филологии : сб. науч. ст. / Гомельский гос. ун-т им. Ф. Скорины - Гомель : 2013. - Вып. 6. - С. 75-79.
4. Барысюк, Т.П. Паэтычнае крэда Л. Дранько-Майсюка, В. Шшпа, Л. Рублеускай i Э. Акулша / Т.П. Барысюк // Выяуленча-мастацюя, аргашзацыйныя i щэалапчныя праблемы сучаснай беларускай лггаратуры у яе сувязях з грамадсют практыкамi : матэрыялы Рэспублжанскай навукова-тэарэтыч. канф., Мшск, 19-20 мая 2009 г. ; рэдкал.: М.А. Тычына [i шт.]. - Мшск : Права i эканомжа, 2009. - С. 300-303.
5. КузьмТч, Н.Л. Покуль лящм.. .(Тэматычныя абсяп паэзй Э. Акулiна) / Н.Л. КузьмГч // Христианский гуманизм и его традиции в славянской культуре : сб. науч. ст., посвящ. 200-летию со дня рождения Н.В. Гоголя / Гомельский гос. ун-т им. Ф. Скорины ; редкол.: Т.Н. Усольцева (гл. ред.) [и др.]. - Гомель, 2009. - С. 163-164.
6. Ваньковiч, А. Мастак у паэзй: паэтычныя акварэлi Э. Акулша / А. Ваньковiч // Рэпянальнае, нацыянальнае i агульначалавечае у лiтаратуры : Мiжнар. навук. чытанш, прысвеч. памяцi 1вана Навуменю: зб. навук. арт. /
М-ва адукацш РБ, УА "ГДУ iмя Ф. Скарыны" ; рэдкал.: 1.Ф. Штэйнер (гал. рэд.) [i гнш.]. - Гомель: ЦД1Р, 2009. -С. 236-240.
7. Бяляцю, А. Бой з сабой: творчы партрэт паэта Эдуарда Акулша: [успамгны] / А. Бяляцкг - Мшск : Регистр, 2016. - 188 с.
8. Акулш, Э. Малпва воч : вершы, пераклады / Э. Акулш. - Míhck : Медысонт, 2012. - 139 с.
9. Акулш, Э. Крыло анёла : вершы, акрапаэмы / Э. Акулш. - Мшск : Мастацкая лггаратура, 1995. - 174 с.
10. Акулш, Э. Непрычалены човен : вершы i балады / Э. Акулш. - Мшск : Мастацкая лггаратура, 2003. - 95 с.
11. Акулш, Э. Святая ноч : выбранае / Э. Акулш. - Мшск : Медысонт, 2013. - 542 с.
Пастушу 07.02.2020
INTERTEXTUAL ELEMENTS IN THE WORKS OF E. AKULIN T. ALIASHKEVICH
The article is devoted to the analysis of intertextual elements in the poetry of E. Akulin. The novelty of the work is that the author of the article for the first time analyzes the dialogical nature of the poetic word of Eduard Akulin, who consciously introduces intertextual elements into the text of his works. The introduction justifies the choice of topics, describes the state of the theory on the issue under study. The main directions in the study of intertext and intertextuality in the poetic work of E. Akulin are determined. In the main part, the author analyzes intertextual elements in the work of the Belarusian poet. Among them are allusions, reminiscences, quotes, compositional connections of texts. The author of the article turns to the study of the copyright nature of the category of intertextuality. In conclusion, the author concludes that the intertextual elements in the poetry of E. Akulin are diverse and present at different levels of a work of art, ranging from compositional (architextuality), through paratextual relations (the relationship of the text to its specific part), to directly intertextuality.
Keywords: intertext, allusion, reminiscence, quote, poetry.
