CC BY
88INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 4, 2023
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
INTERNETDA MULOQOT QILISH USULLARI
X.U.Urokov
Samarqand davlat chet tillar instituti o'zbek tili va adabiyoti kafedrasi stajyor-o'qituvchisi
Annotatsiya: Maqolada globallashuv jarayonininig inson muloqotiga ta 'siri haqida ma'lumotlar berilgan. Jumladan, internet orqali muloqotningo'ziga xosjihatlariga munosabat bildirilgan. Muallif tomonidan internet orqali muloqotning afzalliklari, shuning bilan birga ularda muloqotga kiruvchilarning tarmoqqa moslashuvi haqida atroflicha to'xtalgan.
Kalit so'zlar: internet, virtual olam, virtual shaxs, muloqot turlari, elementlar, raqamlar, harf va raqamlar.
Annotation: The article provides information about the impact of the globalization process on human communication. Including the specific aspects of communication through the internet. The author elaborated on the advantages of communication through the Internet, as well as on the adaptation of the participants to the network.
Аннотация: В статье представлена информация о влиянии процесса глобализации на человеческое общение. В том числе была выражена реакция на специфику общения через Интернет. Автор подробно остановился на преимуществах общения через Интернет, а также адаптации участников к сети.
Keywords: internet, virtual world, virtual personality, types of communication, elements, numbers, letters and numbers.
Ключевые слово: интернет, виртуальный мир, виртуальная личность, виды общения, элементы, цифры, буквы и цифры.
Bugungi kunda dunyoda juda ko'plab aloqa qilish usullari mavjud: so'z bilan, so'zsiz, imo-ishoralar bilan, bulardan tashqari, yuzma-yuz tarzda muloqot qilish va onlayn tarzda
https://doi.ors/10.5281/zenodo.7510203
JOl 1RNA L-RESEA RCHS. COM
I
40
JANUARY, 2023
I
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 4, 2023
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
muloqot qilish. Internet paydo bo'lganidan so'ng muloqotning o'ziga xos ko'rinishlari ham kirib keldiki, bu muloqot tushunchasiga avvalgi qarashlarda nazar solishning xato ekanligini ko'rsatib qo'ydi. Chunki avval muloqot jarayoni bir uy, shahar, hudud ichida, ya'ni tor doirada olib borilgan bo'lsa, bugungi kunda muloqot uy, shahar, davlat chegarasini buzib o'tdi.
Dastlab internetda aloqa qilish mutlaqo tekin bo'lib, buning sababi internet tarmog'ini rivojlantirish va ishbilarmonlik aloqalarini yo'lga qo'yib olish edi. Keyinchalik internet orqali muloqot qilishning turli usullari paydo bo'la boshladi. Bu orqali internetga bo'lgan talab ham oshdi, insonlarning ma'lum bir guruhlari shakllandi. Bu guruhlarning shakllanishida albatta manfaatlarning birligi asosiy o'rinda turdi. Aynan ushbu shakllangan guruhlar orasida muloqot qilish vazifasi paydo bo'ldi. Shu orqali internetda ma'lum bir muloqot usullari paydo bo'ldi.
Odatda, tarmoqdagi aloqa uchun foydalanuvchi qisqartirilgan rasmiy ismdan foydalanadi ( nick , ingliz tilidan "taxallus" - kichraytiruvchi ism, taxallus). Bu orqali foydalanuvchi o'zining kimligini, o'zi haqidagi ma'lumotlarni berkitib, o'zidan sirlilikni paydo qiladi. Bu bilan suhbatdoshining unga bo'lgan qiziqishini oshiradi va muloqot jarayonini tezlashtiradi. Sirli inson bilan suhbat qurish xohishi narigi tarafning o'zini muloqot jarayoniga taklif qiladi. Bundan tashqari, internetdagi muloqotning anonimligi odamning virtual o'zligini topish imkoniyatlarini oshirib, unga nafaqat tinglovchi nazarida o'zi xohlagan taassurot qoldirish, balki o'zi xohlagan odam bo'lish imkonini beradi. Ya'ni internetdagi muloqotning xususiyatlari odamga o'zi tanlagan shaxsini yaratishga imkon beradi.
Internetdagi matnli aloqada odamlar ko'pincha o'zlari uchun «virtual shaxslar» ni yaratadilar, o'zlarini ma'lum bir tarzda tasvirlaydilar. Virtual odamga ism, ko'pincha taxallus berilgan bo'ladi. Internetda odamlar o'zlari uchun ba'zi «virtual shaxslar»ni yaratadi, bu shaxsiyatni o'rganish uchun qo'shimcha imkoniyatlarni keltirib chiqaradi. Bunday virtuallik odamlarning erkinligini oshiradi, ularni o'ziga xos bo'lmagan qiliqlarni qilishga, so'zlarni ishlatishga undaydi.
Virtual dunyo ta'sirida insonlar bugungi kunda juda ko'plab noma'qul ishlarni amalga oshirmoqda, ularning onlayn internet o'yinlariga tobeligi oshib bormoqda. Bo'sh vaqtlarini qo'ya turing, hatto biror ish bilan mashg'ul bo'lganlarida ham virtual olam ta'siridan chiqib keta olmayaptilar. Natijada internetting ham salbiy tomonlari namoyon bo'la boshlaydi. Bularga tobe bo'lgan qatlamning asablari taranglashadi, tajang bo'lib qoladi, sal narsaga jahli chiqib ketadi.
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 4, 2023
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
Internet orqali muloqot qilishning turli xil usullari mavjud bo'lib, bu usullar ma'lum bir maqsad yo'lida birikkan guruhlar ichida olib borilishini yuqorida ham ta'kidlab o'tdik. Ma'lum bir maqsad bo'lmasa, albatta, insonlarning bir-birlari bilan muloqot qilishlaridan ma'ni yo'qdek go'yo. Shuning uchun ham insonlarning muloqot qilishi uchun guruh ichida mushtarak g'oyalar bo'ladi.
Muloqot jarayonida ko'p elementlar raqamlar bilan almashtiriladi. Muloqotda maxsus til yaratilgan bo'lib, uning asosiy xususiyati qisqartmalarning keng qo'llanilishidir. Harf va raqamlar bir ibora yoki leksik birlikda almashinib ishlatilishi mumkin. Masalan, F2F - yuzma-yuz (yuzma-yuz). Bundan tashqari, raqamlar ma'lum bir so'z, bo'g'in yoki gap o'rnida ham almashinib ishlatilishi mumkin.
1. 1 (bir) raqami grafik va fonetik jihatdan so'z yoki bo'g'inning o'rnini bosish uchun ishlatiladi: NE1 - har kim (kimdir); NO1 - hech kim (hech kim);
2. Ingliz tilida 2 (ikki) raqami talaffuzi bilan o'xshash inglizcha so'zlar ham: 2NITE -bugun kechasi (kechasi, kechasi), F2T - gapirish erkinligi (fikr erkinligi);
3. 8 (sakkiz) raqami ba'zan butun so'zlarni almashtirish uchun ishlatiladi: H8 - nafrat (men nafratlanaman), GR8 - ajoyib (ajoyib);
4. 4 (to'rt) raqami bosh gap o'rniga qo'yiladi: B4 - oldin (oldin), 4U - siz uchun (siz uchun) va boshqalar.
Bu holatda internetda muloqot qilish ham osonlashadi. Bunday qisqartmalardan foydalanish, albatta, so'zlovchi va tinglovchining tafakkur doirasining kengligidan nishona hisoblanadi.
Bundan tashqari, internetda ma'lum bir fikrlarni tinish belgilari yordamida yozma ravishda ifodalash mumkin. Yozma matnda inson hissiyotlarini ifodalash vositalaridan biri tinish belgilardir. Tinish belgilari turli xil his-tuyg'ularni yetkazish uchun katta imkoniyatlarni o'z ichiga olgan murakkab va boy tizimdir: so'roq, undov belgilari, tire, nuqta yordamida siz kuchli hissiy hayajon, g'azab, zavq, quvonchni ifodalashingiz mumkin. Lekin shunga qaramay, V. Mayakovskiy matnda tinish belgilarining ishlatilishida soyalar borligi va ular yozma bayonotda inson his-tuyg'ularini to'liq ifodalash uchun yetarli emasligini ta'kidlaydi. Masalan, Ertaga hamma ommaviy yig'ilish (miting) o'tkazish uchun avvaldan kelishilgan maydonga chiqsin!! ! Kim kelmasa, u bizning fraksiya a'zosi emas!..(Facebook)
Tez-tez muloqotda bo'lgan odamlar guruhining o'ziga xos xususiyati - bu faol foydalaniladigan ijtimoiy tarix munosabatlarining (hazillar, umumiy vaziyatlar, nizolarni hal
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 4, 2023
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
qilish usullari va boshqalar) to'planishidir. Muloqotning o'ziga xos uslubini shakllantirishda dialogli qisqartirishlar va ba'zan jargon paydo bo'ladi. Bunday muhitdagi muloqot uslubi oddiy hayotga qaraganda erkinroq. Chunki bunda inson o'zi xohlagan narsani internet etikasiga rioya qilgan holda bayon qilaveradi. Bu yerda qonuniyatlar, qarorlar mavjud emas.
Bulardan tashqari, telekommunikatsiya tarmoqlari paydo bo'lishining boshida hissiyotlar va odamning holatini bildiruvchi belgilar ixtiro qilingan, ular kulgichlar yoki «tabassum» deb atalgan. Bu chinakam ajoyib g'oyaning muallifi noma'lum. Matn aqliy ravishda soat yo'nalishi bo'yicha 90 daraja aylantirilganda kulgichlarni ko'rib, o'qishingiz mumkin. Mana bir nechta eng keng tarqalgan «tabassumlar» va ularning an'anaviy talqini: :-) Oddiy tabassum, ;-) Ko'z qisib tabassum qiling, :-(G'azablangan, ma'yus, g'amgin yuz, :-Men befarq.
Tadqiqotlarga ko'ra, odam kommunikatsiyasining har kungi aktida so'zlar - 7%, tovush va ifodalar - 38%, nutqiy bo'lmagan o'zaro ta'sir - 53%ni tashkil etadi. Publitsiy aytganidek: "Ovoz orqali gaplashamiz, butun tanamiz orqali suhbatlashamiz".
Bundan ko'rinib turibdiki, kundalik hayotimizda muloqot vositalaridan biri noverbal aloqa sanaladi, internet tarmog'ida ham aynan ushbu aloqa vositasida muloqot qilish ham samarali, ham foydali hisoblanadi.
Internetdagi muloqot qilish usullarining kundalik hayotimizdagi oddiy muloqot qilish usullaridan farqli tomonlari, foydali taraflari ham juda ko'p. Internetdagi muloqot usullarining foydali tomonlari sirasiga biz juda tezkorlik bilan ma'lumot almashishni kiritishimiz mumkin. Bunda biz istalgan joydan turib muloqotga kirisha olishimiz bizga turli xil qulayliklarni yaratib beradi.
Demak, bugungi kunda internetda muloqot qilishning bir necha turlari mavjud bo'lib, ulardagi muloqot jarayonida verbal va noverbal vositlardan foydalanilmoqda. Muloqot usullarining ham bir-biridan farqli tomonlari mavjud bo'lib, undagi insonlar guruhi ma'lum bir maqsadda birikkanligini unutmasligimiz lozim.
1. T.Sharifov."Iqtisodiyotda axborotkomplekslari va texnologiyalari" fanidan mustaqil ta'limlar to'plami.TMI.2009
2. Muloqot va kommunikatsiya jarayoni. Maqola. Ziyo.uz sayti.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
JOl R\A L-RESEA RCHS. COM
I
43
JANUARY, 2023
I
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 4, 2023
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
3. Internetda muloqot qilishning asosiy usullar. Internet aloqasi vositalari. Totrdlo.ru
4. Rossiyadagi eng mashhur 10 ta ijtimoiy tarmoqlar [Elektron resurs] // InterNovosti. Rossiya va dunyodagi voqealar [Sayt]. Kirish rejimi: URL: http://www.internovosti. ru/text/?id=3 0134. 29.07.2015
5. Bondarenko S.V. Ijtimoiy tuzilma virtual tarmoq hamjamiyatlari. Rostov: Rostov universiteti nashriyoti, 2008.
6. Abduraximovna, A. H. (2021). REFLECTION OF MYSTICAL-EDUCATIONAL IDEAS IN GADOI LYRIC. Thematics Journal of Social Sciences, 7(5).
7. Abdurakhimovna, A. H. (2018). ACQUIRING PROFICIENCY IN CREATING SYMBOLS AND LITERARY ART IN GADOI'S POETRY. Zbior artykulow naukowych recenzowanych., 274.
8. Асланова, Х. А. (2014). ЖАНРОВЫЕ ОСОБЕННОСТИ ПЕРВЫХ ТЮРКСКИХ ДИВАНОВ1 И ХУДОЖЕСТВЕННАЯ КОМПОЗИЦИЯ ДИВАНА ГАДОИ. The Way of Science, 33.
9. Асланова, Х. (2018). Гадоий сиймосининг манбалардаги ифодаси. Иностранная филология: язык, литература, образование, 3(1 (66)), 62-65.
10. SHIRINBOYEVNA, M. D. Basic Features Of Advertising Language. JournalNX, 6(10), 325-330.
11. Холова, М. (2019). Рауф парфи шеърлари бадиияти. Иностранная филология: язык, литература, образование, 4(1 (70)), 67-70.'
12. Давронова, М. И., & Холова, М. А. (2014). РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ХУДОЖЕСТВЕННОЙ ДЕТАЛИ В ПОЭЗИИ. СОВРЕМЕННАЯ ФИЛОЛОГИЯ: ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА, 59.
13. Khalova, M. (2014). SKILL OF CREATING EPITHETS IN MODERN UZBEK POETRY. The Way of Science, 44.
14. Mamayunusovna, P. I. (2021). "BOBURNOMA" AS A HISTORICAL AND LITERARY SOURCE. Thematics Journal of Social Sciences, 7(5).
15. Пардаева, И. (2020). Еоя, бадиият, таркиб ва тартиб. Иностранная филология: язык, литература, образование, (1 (74)), 74-77.
16. Pardaeva, I. M. (2014). ON THE EXAMPLE OF THE ARTISTIC AND HISTORICAL PROSE OF NAVOI IN TURKISH. The Way of Science, 73.
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 4, 2023
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
17. SHIRINBOYEVNA, M. D. Basic Features Of Advertising Language. JournalNX, 6(10), 325-330.
