Internal security studies in the process of preparing human resources for the institutions responsible for security. Preliminary and comparative studies - selected problems Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

I

BADANIA I ROZWÓJ

dr inz. Tadeusz Kçsona)*

'> Szkola Glówna Sluzby Pozarniczej, Wydzial Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego, Katedra Bezpieczenstwa Wewnçtrznego, Zaklad Zarzqdzania Bezpieczenstwem i Logistyki / The Main School of Fire Service, Civil Safety Engineering Faculty, Internal Security Department, Institute of Security Management and Logistics *Autor korespondencyjny / Corresponding author: tkeson@sgsp.edu.pl

Studiowanie na kierunku bezpieczenstwo wewn^trzne w procesie przygotowania kadr dla instytucji zajmuj^cych si^ bezpieczenstwem. Badania poznawcze i porownawcze - wybrane problemy

Internal Security Studies in the Process of Preparing Human Resources for the Institutions Responsible for Security. Preliminary and Comparative Studies - Selected Problems

Обучение в области внутренней безопасности в процессе подготовки кадров для учреждений, занимающихся вопросами безопасности. Когнитивные и сравнительные исследования - выбранная проблематика

ABSTRACT

Cel: Celem niniejszych rozwazan jest przedstawienie wybranych wyniköw badan, ktöre mialy m.in. pozwolic na udzielenie odpowiedzi na pytania: Kim sq studiujqcy na kierunku bezpieczenstwo wewn^trzne? Skqd pochodzq? Czym kierujq si§ w wyborze kierunku studiöw? Co chcieliby robic po ukonczeniu studiöw? Ile czasu przeznaczajq na naukQ wlasnq?

Projekt i metody: Badania zrealizowano w dwöch etapach. Na przelomie lat 2014/2015 na pröbie liczqcej 350 studentöw z pi^ciu uczelni przeprowa-dzono badania rekonesansowe, a w 2017 r. na pröbie liczqcej 408 respondentöw z 4 uczelni - badania poröwnawcze. Wykorzystano metod? sondazu diagnostycznego. Material badawczy zebrano w kwestionariuszach ankiety, zawierajqcych po 25 pytan, w tym 3 otwarte.

Wyniki badan: Wyniki badan ankietowych poddano analizie statystycznej w programie Statistica 10.0, przy przyjQtym poziomie istotnosci p < 0,5, a na-st^pnie dokonano ich analizy i syntezy. Wyniki badan potwierdzily hipotezy badawcze, ze studiujqcy na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem sq przedstawicielami röznych srodowisk spolecznych, sq zröznicowani wiekowo i rozpoczynali studia w röznym okresie po zdaniu matury. Znaczna cz^sc studiujqcych, nie tylko w trybie niestacjonarnym, ale röwniez stacjonarnym Iqczy studia z pracq zawodowq.

Wnioski: Uzyskane w wyniku przeprowadzonych badan wyniki i wyciqgniQte z nich wnioski sq bardzo wartosciowym materialem - zaröwno teoretycznym, jak i praktycznym. Pozwalajq z jednej strony na przygotowanie przez uczelnie zmian w programach, metodach i formach ksztalcenia oraz przygotowac si§ do procesu rekrutacji absolwentöw szköl srednich. Z badan wynika, ze w przewazajqcej cz^sci studiujqcymi na kierunku bezpieczenstwo wewn^trzne sq osoby pochodzqce z malych miejscowosci i zasadniczq przyczynq podejmowania studiöw na tych kierunkach jest ch§c podj^cia pracy, w pierwszej kolejnosci zgodnie z kierunkiem studiöw w sluzbach mundurowych lub w administracji publicznej. Jest röwniez znaczna cz^sc studentöw, ktörzy podj^li studia bez zwiqzku z przyszlq pracq. Negatywnym zjawiskiem jest fakt, ze ponad 50% studiujqcych przeznacza na naukQ wlasnq mniej niz 2 godziny dziennie. Stawia to pod znakiem zapytania, nie tylko poziom i wymagania stawiane przed studentami, ale röwniez ich merytoryczne przygotowanie do podj^cia pracy.

Stowa kluczowe: bezpieczenstwo wewn^trzne, zarzqdzanie zasobami ludzkimi, zarzqdzanie ciqglosciq dzialania, studiowanie bezpieczenstwa Typ artykutu: doniesienie wst^pne

Przyjçty: 31.08.2018; Zrecenzowany: 09.11.2018; Zatwierdzony: 22.11.2018; Identyfikator ORCID autora: 0000-0002-7047-7811;

Proszç cytowac: BiTP Vol. 51 Issue 3, 2018, pp. 86-103, doi: 10.12845/bitp.51.3.2018.6; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRACT

Aim: The purpose of this discussion is to present selected research results which were aimed at obtaining answers to the following questions: Who are internal security students? Where do they come from? What are they guided by in choosing their field of study? What do they intend to do after graduation? How much time do they spend on self-study?

Design and methods: The survey was carried out in two stages. In late 2014/early 2015, a preliminary study was conducted on a sample of 350 students from five universities, and in 2017 a sample of 408 respondents from 4 universities was covered by a comparative study. The research used one of the quantitative research methods, which is a diagnostic survey. The research material was collected using a questionnaire containing 25 questions, including 3 open-ended ones.

Results: The results of the survey were analysed and synthesised following statistical analysis using the Statistica 10.0 software with the assumed significance level of p < 0.5. The study results confirmed the research hypotheses that students in areas related to safety and security come from a variety of social backgrounds, are age-diverse and started their studies at various times after passing their secondary school leaving exams. A significant number of students, not only of part-time studies but also of full-time studies, combine studies with professional work.

Conclusions: The results obtained in the study and the conclusions drawn from them provide a highly valuable source of both theoretical and practical information. They enable universities to prepare changes in the programmes, methods and forms of education and to plan the recruitment process of secondary school graduates. Research shows that the majority of students of internal security come from small towns and the main reason for undertaking studies in these fields is their intention to find a job that is primarily compatible with their field of study, in uniformed services or in public administration. There is also a significant proportion of students who have taken up studies with no relation to future work. A negative phenomenon is the fact that over 50% of students spend less than 2 hours a day on self-study. This puts into question not only the level and requirements set for students, but also their acquired level of expertise needed to pursue a professional career.

Keywords: internal security, human resources management, business continuity management, security studies Type of article: short scientific report

Received: 31.08.2018; Reviewed: 09.11.2018; Accepted: 22.11.2018; Author's ORCID ID: 0000-0002-7047-7811;

Please cite as: BiTP Vol. 51 Issue 3, 2018, pp. 86-103, doi: 10.12845/bitp.51.3.2018.6;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativec0mm0ns.0rg/licenses/by-sa/4.0/).

АННОТАЦИЯ

Цель: целью настоящих размышлений является представление отдельных результатов исследований, которые, среди прочего, должны были дать ответ на следующие вопросы: Кем являются студенты, изучающие внутреннюю безопасность? Откуда они родом? Каковы руководящие принципы при выборе области обучения? Что они хотели бы сделать после окончания обучения? Сколько времени они уделяют собственному обучению?

Проект и методы: Исследование проводилось в два этапа. На рубеже 2014/2015 годов по выборке из 350 студентов из пяти университетов было проведено предварительное исследование, а в 2017 году по выборке из 408 респондентов из 4 университетов проводилось сравнительное исследование. Использован метод диагностического исследования. Материал исследования был собран в анкетах, содержащих 25 вопросов, в том числе 3 открытых.

Результаты исследований. Результаты анкетных опросов были подвергнуты статистическому анализу в программе Statistica 10.0 с предполагаемым уровнем значимости р < 0,5, а затем были выполнены их анализ и синтез. Результаты исследования подтвердили гипотезы исследования о том, что учащиеся на факультетах, связанных с безопасностью, являются представителями различных социальных сред, различны по возрасту и начали свои занятия в разные периоды после сдачи выпускных экзаменов. Значительная часть студентов, не только на нестационарных, но и на дневной форме обучения, совмещает учебу с профессиональной работой.

Выводы: полученные результаты и сделанные из них выводы являются очень ценным материалом - как теоретическим, так и практическим. Они позволяют, с одной стороны, подготовить изменения в программах, методах и формах обучения в университетах и подготовиться к процессу набора выпускников средней школы. Исследования показывают, что по большей части те, кто обучается на факультетах, связанных с внутренней безопасностью, - это люди из небольших городов, и главной причиной выбора студентами таких направлений обучения является их желание работать, в первую очередь, согласно выбранной области обучения, в органах безопасности или государственного управления. Существует также значительная доля студентов, которые приступили к учебе без связи с будущей работой. Негативным явлением является тот факт, что более 50% студентов посвящают менее 2 часов в день на собственное обучение. Это ставит под вопрос не только уровень и требования, предъявляемые к студентам, но и их основную подготовку к будущей работе.

Ключевые слова: внутренняя безопасность, управление персоналом, управление непрерывностью деятельности, исследования безопасности

Тип статьи: предварительный отчет

Принята: 31.08.2018; Рецензирована: 09.11.2018; Одобрена: 22.11.2018; Идентификатор ORCID автора: 0000-0002-7047-7811;

Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 51 Issue 3, 2018, pp. 86-103, doi: 10.12845/bitp.51.3.2018.6;

Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/

licenses/by-sa/4.0/).

Wprowadzenie

Integralnq czçsciq systemów zapewniania bezpieczenstwa jest cztowiek, który bazuj^c na wiedzy, umiejçtnosciach i do-swiadczeniu, jest w stanie, nie tylko zarzqdzac i kierowac tymi

Background

People are the integral part of every security management system. Knowledge, skills and experience enable them not only to manage and control such systems, but also to make

systemami, ale podejmowac kluczowe z punktu widzenia skutecz-nosci i ciggtosci ich dziatania decyzje. Zdolnosc dziatania w ob-liczu zagrozen, a w szczególnosci zapewnienie jego ciggtosci, zwtaszcza w sytuacjach niedoboru sit i srodków, czy tez w mo-mencie, gdy parametrem krytycznym staje si? czas, stawia de-cydenta, operatora systemu zapewniania bezpieczenstwa przed specyficznym zadaniem udowodnienia, ze tworzy on wartosc do-dang systemu. Stanowi on bowiem zasadniczy element zasobów kazdej organizacji [1]. Dlatego tez, to wiedza i umiej?tnosci czto-wieka sprawiajg, ze c nie jest on najstabszym ogniwem systemu.

Przygotowanie czynnika ludzkiego nabiera szczególnego znaczenia nie tylko w sytuacjach zwalczania znanych i nowo po-jawiajgcych si? zagrozen, ale jest ono istotne zwtaszcza na eta-pie przygotowywania wszelkiego rodzaju planów: zarzgdzania kryzysowego, ciggtosci dziatania, ratowniczo-gasniczych, ochro-ny i obrony w tym: ludnosci, infrastruktury krytycznej, obiektów

0 szczególnym znaczeniu dla bezpieczenstwa i obronnosci pan-stwa, przeciwpozarowych, przeciwpowodziowych i wielu innych. Kazda z osób funkcjonujgcych w systemie zapewniania bezpieczenstwa, bez wzgl?du na podmiot i przedmiot jej dziatania, musi zdawac sobie spraw?, ze moze zdarzyc si? sytuacja, kiedy to jej dziatanie, wiedza i umiej?tnosci mogg przyczynic si? do osiggni?-cia sukcesu, zlikwidowania zagrozenia i usuni?cia jego skutków. Brak wiedzy i umiej?tnosci, a takze zaniechanie dziatania mogg spowodowac negatywne skutki dla osób, mienia i srodowiska.

Kazdy proces dotyczgcy zapewniania bezpieczenstwa nie jest tylko dziataniem realizowanym w sytuacji kryzysowej, ale zwigzany jest z biezgcym zapobieganiem, przygotowaniem do dziatania w sytuacji kryzysowej, utrzymaniem gotowosci do jak najszybszej reakcji, a po zdarzeniu odtworzeniem i przywróce-niem do dziatania infrastruktury oraz uczynienie jej bardziej odpornej na negatywne i destrukcyjne zdarzenia. Cykl ten po-winien stale doskonalony, a czynnosci z niego wynikajgce po-winny opierac si? na analizowaniu i diagnozowaniu zagrozen. Osoby realizujgce zadania w tym zakresie muszg zdawac sobie spraw? z faktu, ze przygotowanie i utrzymanie skutecznego systemu zapewniania bezpieczenstwa, bez wzgl?du na skal? (mikro czy makro), wymaga od nich niezwykle doktadnej analizy wszelkich procesów zachodzgcych w systemie oraz na niego oddziatujgcych. Analiza ta dotyczy takze relacji zachodzgcych mi?dzy tymi procesami, a takze ryzyka (w tym jego wtascicieli) oraz poziomu jego akceptacji. Tylko system tworzony na podsta-wie takiej analizy i diagnozy oraz wynikajgcych z nich wniosków

1 prognoz pozwalat b?dzie na mozliwie najbardziej skuteczng ochron? przed zagrozeniami oraz skutkami negatywnych zda-rzen Umozliwi to podejmowanie uzasadnionych w zakresie [2]:

- funkcjonowania elementów systemu w warunkach zagrozen oraz wdrazania mechanizmów i procedur majg-cych ma celu ograniczenie wystgpienia zaktócen w jego funkcjonowaniu czy tez minimalizujgcych ryzyko prze-rwania jego dziatalnosci;

- dziatan planistycznych w zakresie przeznaczania i uru-chamiania srodków inwestycyjnych umozliwiajgcych sku-teczne odtworzenie zniszczonych elementów systemu.

Aby tak przygotowac dziatanie wszelkich ogniw systemów zapewniania bezpieczenstwa, bardzo wazne jest bazowanie na odpowiednio przygotowanej kadrze. Dlatego istotne jest

key decisions in the context of their effectiveness and continuity. Due to the necessity for the system to remain operational in the face of danger, and particularly to retain continuity, especially where manpower and equipment is scarce, or where time is of the essence, the decision-maker who is the security management system operator is faced with the task of proving that he or she provides added value to the system. The decision-maker forms the essential component of every organisations's resources [1]. For this reason, it is the knowledge and skills that preclude him or her from being the weakest link in the system.

Not only does the appropriate preparation of the human factor acquire special significance in situations of fighting known and new threats, but it is also important at the stage of developing plans of any type, including crisis management, business continuity, fire and rescue, security and defence of, i.a., the population, critical infrastructure, buildings of vital significance for state security and defence, firefighting, flood protection and in many other areas. Every person being part of a security management system, regardless of the subject and object of their activity, must realise that there are possible situations where their action, knowledge and skills might contribute to success, eliminating the threat or removing its effects. On the other hand, lack of knowledge or skills and inaction might endanger people, property and the environment.

Every process aimed at maintaining safety involves not only responding to emergency situations, but also ongoing prevention, preparation to action, constant preparedness to respond quickly and, after an event, the restoration and bringing back into use of infrastructure and making it more resistant to adverse and destructive events. This cycle should be constantly improved and the actions involved should be based on the analysis and identification of the risks. Individuals performing such tasks should be aware of the fact that preparing and maintaining an effective security management system, regardless of scale (micro or macro), requires a meticulous analysis of all processes occurring within and affecting the system. This analysis also involves the relationships between these processes and also the risk (including to its owners) and the level of risk acceptance. Only a system developed on the basis of such analysis and identification, and the resulting conclusions, will allow the most effective protection against risks and effects of adverse events. This will facilitate making informed decisions in terms of [2]:

- the functioning of the system's elements under conditions involving risks and the implementation of mechanisms and procedures aimed at reducing the occurrence of disruptions in its operation or minimising the risk of breaking its continuity;

- planning activities involving the designation and deployment of funds which allow the effective restoration of the damaged elements of the system.

To prepare the operation of all elements in security management systems in this way, it is essential to base it on properly trained personnel. For this reason, it is important to acquire knowledge about students in areas of security, who are the human resources to make up the future decision-making

zdobycie wiedzy na temat studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem, którzy stanowic bçdq zasoby ludzkie, z których mogq wywodzic siç przyszli decydenci i operatorzy systemów zapewniania bezpieczenstwa. Celom takim stuzyty dwa cykle badan dotyczqcych osób studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem - badania rekonesanso-we przeprowadzone w 2015 r. i badania porównawcze w 2017 r.

bodies and operators of security management systems. This was the purpose of two series of surveys of people in study programmes related to security - the preliminary studies performed in 2015 and the comparative studies conducted in 2017.

Student i studiowanie bezpieczenstwa - badania rekonesansowe i porownawcze. Podstawowe informacje o badaniach

Zatozeniem zespotu badawczego byto przeprowadzenie dwöch edycji badan ankietowych studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem. W pierwszym etapie - badania rekonesansowe, realizowane pod auspicjami Katedry Podstaw Bezpieczenstwa Uniwersytetu Warminsko-Mazurskiego w Olsz-tynie, na przetomie lat 2014 i 2015. Badaniami objçto N = 350 studiujqcych na pierwszym stopniu studiöw w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym, na kierunkach: bezpieczenstwo wewnçtrzne (bw) i bezpieczenstwo narodowe (bn). Badania przeprowadzo-no na piçciu wyzszych uczelniach: Akademii Obrony Narodowej w Warszawie, Akademii Pomorskiej w Stupsku, Szkole Gtöwnej Stuzby Pozarniczej w Warszawie, Uniwersytecie Warminsko--Mazurskim w Olsztynie, Wyzszej Szkole Handlowej w Radomiu.

W drugim etapie - badania porownawcze, realizowane w 2017 r. pod auspicjami Katedry Bezpieczenstwa Wewnçtrz-nego i Informatyki Panstwowej Wyzszej Szkoty Zawodowej w Koninie. Badaniami objçto N = 408 studiujqcych na studiach pierwszego stopnia, w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym, na kierunku bezpieczenstwo wewnçtrzne. Badania przeprowa-dzono na czterech wyzszych uczelniach: Panstwowej Wyzszej Szkole Zawodowej w Koninie, Szkole Gtöwnej Stuzby Pozarniczej, Uniwersytecie Warminsko-Mazurskim w Olsztynie, Wyzszej Szkole Informatyki i Zarzqdzania w Radomiu.

Wyniki badan:

- rekonesansowych (poznawczych) zostaty opublikowane i omöwione w 2015 r. w monografii Student i studiowanie bezpieczenstwa. Badania rekonesansowe. Raport koncowy autorstwa Tadeusza Kçsonia i Mariana Lutostanskiego (obliczenia i zestawienie danych statystycznych wyko-rzystanych do opracowania Raportu przygotowali: Monika Radzyminska i Wojciech Rejmer);

- poröwnawczych - sq na etapie opracowywania.

Liczebnosc grup badawczych studentöw kierunköw zwiqzanych z bezpieczenstwem, röznita siç o 58 badanych (w ba-daniu rekonesansowym N = 350, a w badaniu poröwnawczym N = 408). Nalezy zaznaczyc, ze badania z 2015 r. objçty studiujqcych na dwöch kierunkach: bezpieczenstwo narodowe (Nbn = 232) i bezpieczenstwo wewnçtrzne (Nbw = 118), a badania z 2017 r. objçty studiujqcych na kierunku bezpieczenstwo we-wnçtrzne (N = 408). Taki bowiem kierunek studiöw prowadzo-ny byt na uczelniach, ktörych studentöw wtqczono do badan.

Analiza uzyskanych w 2015 r. odpowiedzi jednoznacz-nie wskazuje, ze bez wzglçdu na to, czy badani studiowali na

Students and studying security - preliminary and comparative studies. Basic information on the surveys

The objective of the research team was to conduct two series of survey studies of students in study programmes related to security. The first stage involved a preliminary survey conducted under the auspices of the Department of Security Fundamentals of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn, in late 2014/early 2015. The surveys involved N = 350 full-time and part-time students of the first-cycle programmes in internal security (bw) and national security (bn). The surveys were conducted at five higher education institutions: National Defence University in Warsaw, Pomeranian University in Stupsk, the Main School of Fire Service in Warsaw, University of Warmia and Mazury in Olsztyn and Radom Academy of Economics.

The second stage involved a comparative study conducted in 2017 under the auspices of the Department of Internal Security and Information Technology of the State University of Applied Sciences in Konin. The survey involved N = 408 full-time and part-time students of first-cycle programmes in internal security and national security. The surveys were conducted at four higher education institutions: The State University of Applied Sciences in Konin, the Main School of Fire Service, the University of Warmia and Mazury in Olsztyn and the Higher School of Information Technology and Management in Radom.

The results of:

- Preliminary (exploratory) studies were published and discussed in 2015 in the monograph The student of and studying security. Preliminary studies Final report by Tadeusz Kçson and Marian Lutostanski (the calculations and comparison of statistical data for the report were prepared by: Monika Radzyminska and Wojciech Rejmer);

- comparative studies - processing in progress.

The population of sample groups of students of security-related programmes differed by 58 respondents (N = 350 in the preliminary study and N = 408 in the comparative study). It should be noted that the surveys from 2015 covered students of two programmes: national security (Nbn = 232) and internal security (Nbw = 118), and the surveys from 2017 covered students of internal security (N = 408). It was the field of study available at the higher education institutions whose students were enrolled in the studies.

An analysis of the responses obtained in 2015 indicates that regardless of whether the respondents studied national security

kierunku bezpieczenstwo narodowe, czy bezpieczenstwo we-wn?trzne, to procentowo uzyskiwane wyniki byty zblizone. Kie-runek studiów nie zmieniat wi?c charakteru odpowiedzi.

Ponadto w analizie statystycznej i rozktadzie Chi-kwadrat Pearsona wyników badan z 2015 r. grup? badanych studiujgcych na obu kierunkach w znacznej cz?sci analizy traktowano tgcznie N = 350. Jednoczesnie analiza statystyczna wyników badan studiujgcych na poszczególnych kierunkach nie wskazywata istot-nych rozbieznosci mi?dzy nimi (np. w zakresie gtównej przyczyny podj?cia studiów na kierunku zwigzanym z bezpieczenstwem, czasu, jakim student dziennie dysponuje i jaki przeznacza na sa-modzielng nauk?) [3]. Mozna zatem, zdaniem autora, dokonac porównania wyników badan prowadzonych w latach 2015 i 2017.

Zestawienie liczby badanych studiujgcych w badaniu reko-nesansowym i porównawczym w podziale na tryb i kierunek studiów oraz ze wzgl?du na ptec studiujgcego przedstawia tabela 1.

Studiujgcych badanych byto odpowiednio w 2015 r. i 2018 r. na:

- I roku studiów 127 osób (36,3%) oraz 106 osób (26%);

- II roku studiów 75 osób (21,4%) oraz 138 osób (33,8%);

- III roku studiów 148 osób (42,3%) oraz 164 osoby (40,2%). Chociaz badanych studiujgcych na II roku studiów w 2018 r.

byto o 84% wiçcej niz w 2015 r., to okazato siç, ze charakter udzie-lanych odpowiedzi nie zmienit trendów, które zidentyfikowane zostaty w badaniach rekonesansowych 2015 r. Zdaniem auto-rów badan uwiarygodnito to zarówno zastosowane narzçdzia badawcze, jak i uzyskane wyniki.

Metody badawcze, cele badan problemy oraz hipotezy badawcze

W obu badaniach postuzono siç metodg sondazu diagno-stycznego i kwestionariuszem ankiety, w którym ankietowani odpowiadali na 25 pytan, w tym:

- 23 pytania zamkniçte - dotyczgce: ptci i wieku studiujg-cego;, stanu cywilnego i liczby posiadanych dzieci; lat od zdania matury i podjçcia studiów; roku, trybu i kierunku studiów; miejsca: zamieszkania/pochodzenia; statusu

or internal security, the percentage results were similar. The field of study did not affect the response type.

Furthermore, in the statistical analysis and Pearson's Chi-square test of the study results from 2015 the groups of students of both programmes were substantially treated as a single group N = 350. At the same time, the statistical analysis of the results of students of each programme did not show significant discrepancies between them (e.g. in terms of the main reason for taking up studies in a security-related field and the time that students have at their disposal every day and spend on learning) [3]. According to the author, it is possible to compare the results of studies conducted in 2015 and 2017.

Table 1 presents a comparison of the number of student respondents in the preliminary and comparative studies divided by mode and programme of study and by the gender of the student.

2017 r. 2017

(49%)

(51%)

The students who took part in the survey in 2015 and 2018 included, respectively:

- first-year students - 127 respondents (36.3%) and 106 respondents (26%);

- second-year students - 75 respondents (21.4%) and 138 respondents (33.8%);

- third-year students - 148 respondents (42.3%) and 164 respondents (40.2%);

Although there were 84% more respondents who were second-year students in 2018 than in 2015, it was found that the trends in the responses given did not change from the ones identified in the preliminary survey in 2015. In the opinion of the authors, it adds credibility to both the research tools used and the results obtained.

Research methods, objectives, problems and hypotheses

Both studies used the diagnostic survey method and a survey questionnaire featuring 25 questions, including:

- 23 closed-ended questions regarding the student's gender and age, marital status and number of children; years from passing the secondary school leaving exam and taking up studies, mode and programme of studies; place of residence/origin; professional sta-

Tabela 1. Zestawienie liczby badanych studiujgcych w badaniu rekonesansowym i porownawczym w podziale na tryb i kierunek studiow oraz ze wzgl^du na ptec studiujgcego

Table 1. Comparison of student respondents in the preliminary and comparative research, divided by the mode and programme of study and by the gender of the student

Badania/Research

Tryb studiów/Mode of study

Rekonesansowe 2015 Preliminary 2015

Porównawcze 2017 r. Comparative 2017

Liczba badanych/Number of respondents

N Nbn Nbw N = Nbw

Stacjonarne/Full-time studies 170 137 33 311

Niestacjonarne/Part-time studies 180 95 85 97

Ogótem/Total 350 232 118 408

Badania/Research

Rekonesansowe 2015 r. Preliminary 2015

Porôwnaw Compara

Ptec studiuj^cego/Student ger

Kobiety/Female

196 (56%)

Mçzczyzni/Male

154 (44%)

209

Zrodto: Dane za 2015 r. Opracowanie na podstawie danych statystycznych [4, s. 16 i 17]. Dane za 2017 r. - opracowanie wtasne. Source: Data for 2015 based on statistical data [4, p. 16 - 17]. Data for 2017 - own study.

zawodowego, w tym: rodzaju wykonywanej pracy/stuzby; przyczyn podjçcia oraz wyboru kierunku studiöw; proce-su uczenia siç, w tym: liczby godzin przeznaczanych na naukç wtasnq, zainteresowania i przeznaczania czasu na naukç poszczegölnych przedmiotöw; zidentyfikowania przedmiotöw sprawiajqcych najwiçcej trudnosci, prefe-rowanych form prowadzenia zajçc oraz ich efektywnosci;

- 2 pytania otwarte - majqce na celu podanie przyczyn problemöw w przyswajaniu wiedzy z przedmiotöw wy-mienionych przez studiujqcego jako trudne.

Badanie rekonesansowe/poznawcze miato na celu dostar-czenie danych, ktöre umozliwiq okreslenie profilu studiujqcego na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem, sprawdzenie sformutowanych hipotez badawczych, zweryfikowanie opra-cowanego narzçdzia badawczego oraz przygotowanie do prze-prowadzenia drugiego etapu badan - badan poröwnawczych.

Badanie poröwnawcze miato na celu potwierdzenie hipotez badawczych, sprawdzenie uzyskanych wyniköw w badaniach rekonesansowych, potwierdzenie lub zanegowanie wniosköw i trendöw wytaniajqcych siç po badaniach pierwszego etapu.

W badaniach rekonesansowych poszukiwano odpowiedzi na trzy zasadnicze pytania problemu badawczego [5, s. 8]:

1. „Czym siç charakteryzuje student ksztatcqcy siç na kierunku bezpieczenstwo narodowe (BN) lub bezpieczenstwo wewnçtrzne (BW)?

2. Jaki jest poglqd studenta ksztatcqcego siç na kierunku BN i BW na temat studiowania bezpieczenstwa oraz jaki jest powöd studiowania?

3. Czy przyjçte narzçdzia i procedury badawcze sq wystar-czajqco uzyteczne do sformutowania optymalnego planu badawczego i przeprowadzenia badan wtasciwych?"

oraz weryfikowano trzy hipotezy badawcze [5, s. 9]:

1. „Studenci ksztatcqcy siç na kierunku BN lub BW sq przed-stawicielami röznych srodowisk spotecznych (miasto, wies), sq zröznicowani wiekowo, majq rözne obowiqzki rodzinne, zawodowe, ktöre mogq wptywac na jakosc studiowania.

2. Studenci ksztatcqcy siç na kierunku BN lub BW nie za-wsze wiqzq podnoszenie kwalifikacji z przysztq pracq zawodowq, co moze oznaczac, iz studiowanie bezpieczenstwa jest postrzegane jako sposöb na uzyskanie dyplomu ukonczenia studiöw wyzszych.

3. Przyjçte w badaniach rekonesansowych narzçdzie badawcze i procedura badawcza mogq okazac siç nieoptymalne i wy-magac korekty przed przeprowadzeniem badan gtöwnych".

Poniewaz badania rekonesansowe wykazaty przydatnosc narzçdzia badawczego, a kwestionariusz ankiety nie wymagat zmian w tresci pytan, w badaniu poröwnawczym skupiono siç na zweryfikowaniu dwöch pierwszych pytan problemu i hipotez badawczych oraz sprawdzeniu:

- czy i na ile zmienita siç charakterystyka studiujqcego na kierunku bezpieczenstwo wewnçtrzne;

- czy i jak zmienity siç poglqdy oraz powody podejmowa-nia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem.

W obu badaniach obliczenia statystyczne wykonano w pro-gramie Statistica. Wykorzystujqc test Chi-kwadrat Pearsona, przy poziomie istotnosci p < 0,05, okreslono, ktöre z badanych zmiennych sq zalezne, a ktöre niezalezne.

tus, including the type of work/service; the reasons for starting and choosing a specific programme of study; the learning process, including the number of hours spent on own learning, interests and time spent studying by subject; identifying the most difficult subjects, the preferred form of classes and their effectiveness.

- 2 open-ended questions - for specifying the reasons of problems in acquiring knowledge in subjects mentioned by the student as difficult.

The preliminary study was aimed at providing data to define the profile of a student of security-related programmes, to test the specified research hypotheses and to verify the prepared research tool and to prepare the second stage of research - the comparative study.

The comparative study was aimed at confirming the research hypotheses, testing the results obtained in the preliminary study and confirming or rejecting the results and trends found at the first stage of research.

The preliminary study involved looking for answers to the three fundamental questions of the research problem [5, p. 8]:

1. "What are the characteristics of the student of national security (BN) or internal security (BW)?

2. What is the opinion of the student of BN or BW about studying security and what is the reason for taking up studies?

3. Are the adopted research tools and procedures sufficiently useful to define an optimal research plan and to conduct proper research?"

and the verification of three research hypotheses [5, p. 9]:

1. "The students of BN or BW come from various social backgrounds (urban and rural) and are of diverse ages, with a variety of family and professional responsibilities which might affect the quality of studying.

2. The students of BN or BW do not always associate improving their skills with future employment, which could mean that studying security is perceived as a way to obtain a university diploma.

3. The research tool and procedure adopted in the preliminary study might be suboptimal, necessitating adjustments before the main study is launched."

As preliminary studies showed the suitability of the research tool and there was no need to introduce changes in the content of questions in the survey questionnaire, the comparative study focused on verifying the first two questions and research hypotheses and verifying:

- whether and to what extent the characteristics of a student of internal security changed;

- whether and how the opinions and reasons for taking up studies in security-related programmes changed;

Both studies used Statistica software for statistical calculations. Using Pearson's Chi-square test with the significance level p < 0.05, it was determined which of the studied variables were dependent and which were independent."

Wybrane wyniki oraz wnioski z badañ rekonesansowych i porównawczych Wiek i okres rozpoczynania studiów

Wyniki badan rekonesansowych i porównawczych dotyczg-ce wieku studiujgcych oraz okresu rozpoczynania studiów (ta-bela 2) nie odbiegajg od wyników, jakie otrzymano by badajgc jakikolwiek inny kierunek studiów. Najliczniejszg ponad 50% grupç studiujgcych na kierunkach zwigzanych z bezpieczen-stwem stanowig studenci w przedziale wiekowym 21 ^ 23 lata, a tgcznie z grupg 19 ^ 20-latków, ich procentowy udziat wsród studiujgcych na tych kierunkach w 2017 r. w stosunku do 2015 r. (85,2%) wzróst o 8,9 punktów procentowych (p.p.).

Jezeli wezmiemy pod uwagç, ze jeszcze wyzszy procen-towo wzrost zanotowano w zakresie rozpoczynania studiów - w tym samym roku co matura - o 10,1 p.p., to widzimy, ze studiujgcy na kierunkach zwigzanych z bezpieczenstwem nie sg osobami przypadkowymi. Aby zatem pozyskac wartoscio-wych absolwentów szkót srednich, uczelnie prowadzgce kie-runki zwigzane z bezpieczenstwem bçdg musiaty rywalizowac o nich nie tylko z innymi uczelniami oferujgcymi taki kierunek studiów (zwtaszcza w duzych miastach, gdzie kierunki zwigzane z bezpieczenstwem prowadzone sg na kilku uczelniach), ale równiez przedstawiac ofertç atrakcyjnych ze wzglçdu na rynek pracy specjalnosci, aby byc konkurencyjnymi dla innych kierun-ków studiów. W innym wypadku pozostaje zawçzenie obszaru rekrutacji do absolwentów szkót srednich, którzy zdali egzamin dojrzatosci na bardzo niskim poziomie punktowym i na inne kierunki nie mieliby szans zostac przyjçtymi.

Selected results and conclusions from preliminary and comparative studies Age and time of taking up studies

The results of preliminary and comparative studies regarding the age of students and the time of taking up studies (Table 2) do not differ from the results that would be obtained for any other programme. The most numerous group of security-related students (over 50%) were students aged 21 ^ 23 years and, combined with the group of 19 ^ 20-year olds, their percentage share in the total number of students of those programmes in 2017 in relation to 2015 (85.2%) increased by 8.9 percentage points (p.p.).

Given the fact that an even higher percentage increase was recorded for taking up studies in the same year as passing the secondary school leaving exam - of 10.1 p.p., we can conclude that students of security-related studies are not random people. To attract valuable secondary-school leavers, higher education institutions providing security-related programmes of study will have to compete for them not only with other higher education institutions offering the same programmes (especially in big cities, where security-related programmes are available at several higher education institutions), but also present a package of attractive specialisations regarding the labour market in this area, to remain competitive in relation to other fields of study. Otherwise, they would have to limit their recruitment to those secondary school leavers who have passed their exams with very low results and would not be admitted to other programmes.

Tabela 2. Przedziat wiekowy studiujgcych i okres rozpoczynania studiow - badania rekonesansowe i porownawcze Table 2. The age range of students and the period of starting studies - preliminary and comparative research

Badania/Research Rekonesansowe/Preliminary Porownawcze/Comparative

Przedziat wiekowy studiujacych/Age range of students studiujacych/ Procent/Percent L!czba studiuj^cych/ Procent/Percent

' " ' a a Number of students Number of students

19 -f 20 lat/19 + 20 years old 101 28,9 162 39,7

21 -f 23 lata/21 -f 23 years old 197 56,3 222 54,4

Wi^cej niz 24 lata/More than 24 years old 52 14,8 24 5,9

(N) 350 100,0 408 100

Rozpocz^cie studiowania/Taking up studies Liczba studiujgcych/ Number of students Procent/Percent Liczba studiujgcych/ Number of students Procent/Percent

W tym samym roku co matura In the same year as the school-leaving exam 228 65.2 307 75,3

Rok po maturze/A year after the school-leaving exam 48 13,7 59 14,4

Dwa lata po maturze/Two years after the school-leaving exam 26 7,4 23 5,6

Inna odpowiedz/Other answer 48 13,7 19 4,7

(N) 350 100,0 408 100

Zrodto: Dane za 2015 r. opracowanie na podstawie danych statystycznych [4, s. 19 i 23]. Dane za 2017 r. opracowanie wtasne. Source: Data for 2015 based on statistical data [4, pp. 19 and 23]. Data for 2017 own study.

Nie nalezy równiez oczekiwac, ze pozyska siç wystarczajg-cg liczbç absolwentów do prowadzenia kierunku studiów, wsród tych którzy z róznych przyczyn nie podjçli studiów bezposrednio po maturze. Studiujgcych, którzy rozpoczçli studia rok lub dwa lata po maturze, byto w 2015 r. tgcznie 21,1% (w 2017 r. nastgpit

In addition, it should not be expected that a sufficient number of secondary school leavers to run a course would be obtained among those who, for various reasons, did not take up studies immediately after their secondary school leaving exam. In 2015 a total of 21.1% of students began their studies one or two years

spadek o 1,1 p.p.). Zatem, aby uczelnie wypetnity limity przyjçc musiatyby rekrutowac ich 5 razy wiçcej niz obecnie. Mozna röwniez powiedziec, ze wyczerpujq siç zasoby osöb, ktöre podejmujq studia w okresie pözniejszym (w wieku ponad 24 lat). W 2017 roku byto ich tylko 5,9%, tj. ponad 2,5 razy mniej niz w 2015 r. Znalazto to odzwierciedlenie wsröd tej grupy studiujqcych, ktörzy w py-taniu o rozpoczynanie studiöw udzielili „innej odpowiedzi". Ich procentowy udziat w 2017 r. wyniöst jedynie 4,7% i byt 2,9 razy mniejszy niz w 2015 r. Moze to swiadczyc o tym, ze konczy siç zasöb osöb, ktöre wybieraty kierunki zwiqzane z bezpieczenstwem jako studia umozliwiajqce uzyskanie wyzszego wyksztat-cenia, niezbçdnego do obejmowania kolejnych stanowisk pracy.

Miejsce zamieszkania/pochodzenia i aktywnosc zawodowa studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem

Zaröwno wyniki badan rekonesansowych, jak i poröwnaw-czych jednoznacznie wskazujq, ze naturalnym zapleczem oso-bowym dla uczelni prowadzqcych kierunki studiöw zwiqzane z bezpieczenstwem sq absolwenci szköt srednich pochodzq-cy/mieszkajqcy w wioskach (tabela 3). W kazdej edycji badan stanowili oni prawie 48% ogötu studiujqcych.

Organy jednoosobowe i wieloosobowe uczelni oraz osoby przygotowujqce i prowadzqce rekrutacjç na studia, nawet jezeli uczenia jest w duzym miescie, w zadnym przypadku nie powinni zaktadac, ze uda im siç dokonac naboru na I rok studiöw, tylko sposröd mieszkancöw danego miasta. Bez wzglçdu na wielkosc miasta, w ktörym miesci siç uczelnia, nalezy zaktadac, ze chçt-nych na podjçcie studiöw sposröd absolwentöw szköt srednich bçdqcych zarazem mieszkancami tych miast bçdzie nie wiçcej niz 20%. Aby zapewnic funkcjonowanie kierunku studiöw zwiqzanych z bezpieczenstwem, nalezy docierac do mieszkancöw osciennych miejscowosci.

Nalezy bardzo wyraznie podkreslic, ze badania z 2017 r. po-twierdzity, z doktadnosciq do dziesiqtych czçsci procenta, procentowe udziaty studiujqcych pochodzqcych z röznej wielkosci miast oraz wiosek/osad wiejskich. Röznice w uzyskanych wy-nikach nie przekroczyty 0,9 p.p.

Taki rozktad wyniköw, a zwtaszcza ograniczone zaintereso-wanie studiowaniem na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem mtodych ludzi pochodzqcych z miast, przy kilkukrotnie, czy nawet kilkunastokrotnie wiçkszym zainteresowaniu takim kierunkiem studiöw mieszkancöw wiosek potwierdza, ze wciqz aktualne pozostaje hasto: „zywiq i broniq". Z drugiej jednak strony wyniki badan nie napawajq optymizmem. Swiadczq one miçdzy innymi o tym, ze ewentualna przyszta praca w szeroko rozumianym obszarze odpowiedzialnosci za bezpieczenstwo nie jest priorytetem absolwenta szkoty sredniej mieszkajqcego w miescie. Nasuwa to takze nastçpujqce pytania: Czy studiowanie na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem pozwala beztrosko myslec o przysztosci przysztym absolwentom tych kierunköw pochodzqcym/mieszkajqcym w wioskach? Czy jest to tylko jedna z form podniesienia ich prestizu w srodowisku, w ktörym dotychczas zyli, zwiqzanego z faktem ukonczenia studiöw wyzszych?

after their school leaving exams (this decreased by 1.1 p.p. in 2017). Therefore, for higher education institutions to fill their lists, they would have to recruit 5 times more candidates than now. It can also be said that there are fewer and fewer people who take up studies at a later time (over 24 years of age). In 2017 they accounted for only 5.9% i.e. 2.5 times less than in 2015. This was reflected in this group of students who responded "other" to the question about taking up studies. Their percentage share in 2017 was only 4.7% and was 2.9 times smaller than in 2015. This could mean that there are fewer and fewer people choosing security-related programmes as studies which enable them to obtain a higher education degree necessary to take up jobs on the labour market.

Place of residence/origin and professional activity of students of security-related programmes

The results of both preliminary and comparative studies clearly indicate that the natural personal capital of higher education institutions offering security-related programmes are secondary school leavers coming from or living in rural areas (Table 3). In both studies they comprised nearly 48% of all students.

The single-person authorities and collective bodies of higher education institutions and the people preparing and conducting the recruitment process, even if the institution is based in a large city, should not assume that they will find enough first-year students only among the residents of their city. Regardless of the size of the city in which a higher education institution is based, it should be assumed that no more than 20% of all candidates among secondary school leavers would also be the residents of those cities. To maintain security-related programmes, higher education institutions must reach the residents of the neighbouring villages and towns.

It should be clearly emphasised that the 2017 study confirmed with one decimal place accuracy, the percentage shares of students coming from various-sized towns and cities and villages/rural settlements. The differences in the obtained results did not exceed 0.9 p.p.

Such a distribution of results and especially the limited interest among young people from cities in security-related programmes paired with a several or even more than a dozen times higher interest in this field among the residents of villages confirms that the slogan "they feed and defend" is still current. On the other hand, the survey results are not a cause for optimism. One of the conclusions is that a potential future job in the broadly understood field of responsibility for security is not a priority for secondary school leavers living in cities. This also brings to mind the following questions: Do security-related studies enable their students coming from villages to look at their future with optimism? Is this only one of the ways to improve their position in their environment by graduating from a higher education institution?

Tabela 3. Miejsce zamieszkanie/pochodzenie studenta oraz aktywnosc zawodowa Table 3. Place of residence/origin of the student and professional activity

Badania/Research Rekonesansowe/Preliminary Porównawcze/Comparative

Zamieszkanie/Pochodzenie Residence/origin Liczba studiujgcych/ Number of students Procent/Percent Liczba studiujgcych/ Number of students Procent/Percent

Miasto > 200 tys. mieszkancow/City > 200 thousand inhabitants 21 6,0 22 5,4

Miasto < 200 tys. mieszkancow/Town < 200 thousand inhabitants 67 19,2 82 20,1

Miasto < 50 tys. mieszkancow/Town < 50 thousand inhabitants 50 14,3 56 13,7

Miasto < 15 tys. mieszkancow/Town < 15 thousand inhabitants 46 13,1 52 12,8

Wies/osada wiejska/Village/rural settlement 166 47,4 196 48,0

(N) 350 100,0 408 100,0

Aktywnosc zawodowa - poza studiowaniem/Professional activity beyond studies

Pracujç/I work 207 59,2 186 45,6

Nie pracuj^, z powodu studiow dziennych/I don't work because of my full-time studies 97 27,7 190 46,6

Nie pracuj^, nie mog^ znalezc pracy/I don't work, I can't find a job 28 8.0 11 2.7

Inna odpowiedz/Other answer 18 5,1 21 5,1

(N)_350_100,0_408_100,0

Zrodto: Dane za 2015 r. opracowanie na podstawie danych statystycznych [4, s. 24 i 25]. Dane za 2017 r. opracowanie wtasne. Source: Data for 2015 based on statistical data [4, pp. 24 and 25]. Data for 2017 own study.

Odpowiedzi na tak postawione pytania mogg dac badania biur karier i sledzenie losów absolwentów kierunków zwigza-nych z bezpieczenstwem.

Z doswiadczenia autora wynikajgcego z wieloletniej pracy w róznych podmiotach odpowiedzialnych za bezpieczenstwo wynika, ze mozliwosci podejmowania pracy przez absolwentów kierunków zwigzanych z bezpieczenstwem, w znacznym stopniu zalezg nie tylko od ich wiedzy i umiejçtnosci, ale od struktur po-szczególnych komórek i jednostek organizacyjnych. Ostatnie lata pokazaty, ze ulegto likwidacji wiele stanowisk pracy zwigzanych z wykonywaniem zadan obronnych na wszystkich szczeblach podziatu administracyjnego panstwa oraz na szczeblu ministe-rialnym. Zlikwidowano departamenty, biura, wydziaty, które me-rytorycznie odpowiadaty za realizacjç ustawowych zadan w tym zakresie. Ustawa o zarzgdzaniu kryzysowym okreslita system i me-chanizmy dziatania systemu bezpieczenstwa, wskazata podmio-ty, jakie powinny funkcjonowac na kazdym jego szczeblu, ale nie wskazata minimalnych wymogów strukturalnych tych podmiotów. Wskutek tego w wielu centralnych instytucjach zadania obronne, zarzgdzania kryzysowego, czy tez obrony cywilnej realizuje jedna lub dwie osoby (nie zawsze na petnych etatach). Zdarza siç tez, ze zadania te sg im powierzane jako dodatkowe obowigzki. Osoby te wtgczane sg w struktury róznych biur, których odpowiedzialnosc merytoryczna w zaden sposób nie odnosi siç do zadan zwigzanych z zapewnianiem bezpieczenstwa. Nagminne jest wtgczanie zadan szeroko rozumianego bezpieczenstwa do zadan dodatko-wych pionu ochrony informacji niejawnych. Swiadczy to niestety o kompletnym niezrozumieniu przez kierownictwo poszczególnych instytucji wagi tych zadan, a przeciez na kazdym szczeblu podziatu administracyjnego panstwa zadania zapewniania bezpieczenstwa nalezg do wtadzy administracyjnej i sg ich zadaniami wtasnymi.

Przy tak tworzonym systemie stanowisk pracy zwigzanych z zapewnianiem bezpieczenstwa osób, mienia i srodowiska, wy-konywania zadan obronnych oraz zarzgdzania kryzysowego, to od przygotowania najnizszego szczebla systemu w duzej mierze

Responses to such questions may be provided by studying career offices and tracking the career paths of graduates of security-related programmes.

The author's long-standing experience in working at various bodies responsible for security demonstrated that the ability to find jobs by graduates of security-related studies largely depends not only on their knowledge and skills, but also on the structures of individual entities and organisational units. In recent years a large number of jobs connected with defence have been cut at all stages of the state's administrative division as well as at the ministerial level. Numerous departments, offices and divisions which were responsible for implementing statutory tasks in this field have been shut down. The Crisis Management Act defined the system and operational mechanisms of the security system, indicating the bodies that should operate at each level, but did not indicate the minimum structural requirements for such organs. As a result, in many central institutions, only one or two individuals are responsible for tasks related to defence, crisis management and civil defence (not always full-time). Sometimes these are only their additional responsibilities. Such individuals are part of the structure of various departments which are responsible for other fields and are completely unrelated to security. It is often the case that broadly understood security tasks are an additional responsibility of departments dealing with the protection of classified information. Unfortunately, this demonstrates a complete lack of understanding on the part of the management of those institutions of the importance of such tasks. After all, at every level of the state's administrative division, security tasks are entrusted to administrative authorities and are, in fact, part of their own tasks.

With such a system of jobs related to ensuring the security of people, property and the environment, and performing defence and crisis management tasks, it is the qualifications of the lowest levels of the system that largely determine the

zalezy jego skutecznosc dziatania. Potwierdza to takze general-na zasada reagowania na zdarzenia zagrazajqce ludziom, mie-niu i srodowisku, ze rozpoczyna dziatanie ten podmiot, ktöry pierwszy uzyskat informacjç o zdarzeniu. Zatem minimalizowa-nie struktur odpowiedzialnych za zapewnianie bezpieczenstwa na najnizszych szczeblach, przy nieadekwatnosci posiadanych sit i srodköw na kolejnych poziomach systemu, jest co najmniej nieroztropnosciq organöw wtadzy samorzqdowej i rzqdowej. Jed-noczesnie przektada siç to na ograniczone mozliwosci podejmo-wania pracy przez absolwentöw kierunköw zwiqzanych z bezpieczenstwem w miejscach swojego zamieszkania lub w najblizej okolicy. Mozliwosc podjçcia pracy we wtasnym srodowisku ma tç zaletç, ze absolwent zna nie tylko okolicç, w ktörej dorastat, ale czçsto przezyt wiele sytuacji kryzysowych zwiqzanych z zagro-zeniami naturalnymi. Zdaje sobie sprawç z ich zasiçgu, oddzia-tywania na poszczegölne rodzaje zabudowy, zna mieszkancöw, zatem utatwia mu to i skraca czas niezbçdny do oceny sytuacji i podjçcia skutecznych dziatan majqcych na celu maksymal-ne ograniczenie zagrozenia lub eliminowanie skutköw zdarzen.

Znaczna czçsc studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem, juz na etapie studiöw podejmuje dziatania zarob-kowe. Nie zawsze sq to prace w obszarach zwiqzanych z kierun-kiem studiöw, ale pozwalajq im one zdobywac doswiadczenie i umiejçtnosci pracy zaröwno samodzielnej, jak i zespotowej. W 2015 r. studiujqcy w trybie niestacjonarnym stanowili 51,4% ogötu badanych, w czasie studiöw pracowato o 9,8 p.p. wiçcej studiujqcych. Jednoczesnie 8% nie pracowato z powodu trudno-sci ze znalezieniem pracy. W 2017 r. wskazniki te ulegty bardzo istotnej zmianie. Przy 23,8% studiujqcych w trybie niestacjonarnym, pracowato 45,6% studiujqcych, a trudnosci ze znalezieniem pracy wskazato procentowo 2,96 razy mniej ankietowanych.

effectiveness of the whole structure. This is confirmed by the general rule of responding to events posing a threat to people, property and the environment, which states that the first unit to receive information about the event is the first to act. Therefore, reducing the structures responsible for security at the lowest levels, paired with the inadequacy of the available personnel and resources at higher levels, is at least an imprudence on the part of local and central authorities. This is reflected in reduced job opportunities for graduates of security-related programmes near their place of residence. The ability to take up work locally is advantageous, as the graduate not only knows the area in which he or she grew up, but might have also experienced a number of crisis events related to natural disasters occurring locally The graduate is aware of their area of influence and impact on specific types of buildings and structures and knows the residents, which facilitates and reduces time needed for assessing the situation and taking effective action aimed at mitigating danger or eliminating the results of incidents.

A large part of students of security-related programmes take up gainful employment during their studies. This employment is not always related to the field of study, but it allows students to gain experience and skills in working on their own and as part of teams. In 2015 part-time students comprised 51.4% of all respondents and 9.8 p.p. more respondents had jobs during their studies. At the same time, 8% did not work as they experienced difficulties finding a job. In 2017 these indicators changed significantly. Of 23.8% part-time students, 45.6% had jobs and 2.96 times fewer respondents said they experienced difficulties finding one.

Przyczyna podjçcia studiow na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem

Podejmowanie decyzji o kierunku studiöw wiqze siç z prze-mysleniami o przysztej pracy potencjalnego studenta oraz wi-zjq jego dorostego zycia. Mtodzi ludzie czçsto w bardzo ogra-niczonym stopniu biorq pod uwagç rzeczywiste mozliwosci jej podjçcia i bezkrytycznie podchodzq do swojego procesu studiowania. Zapominajq, ze dyplom uczelni wyzszej nie przektada siç automatycznie na zapewnienie absolwentowi miejsca pracy zgodnego z kierunkiem ukonczonych studiöw.

Przyktadowe poröwnanie wyniköw badan dotyczqcych przy-czyny podjçcia studiöw na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem w zaleznosci od ptci studiujqcego przedstawiajq tabele 4.A. i 4.B.

Badania rekonesansowe i poröwnawcze niezmiennie wska-zujq, ze ogötem ponad 83% studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem zaktada, ze po zakonczeniu studiöw podejmie prôbç podjçcia pracy bqdz w stuzbach mundurowych, bqdz w administracji publicznej na stanowiskach zwiqzanych z bezpieczenstwem (w 2015 r. 83,15%, w 2017 r. 83,82%).

W 2015 r. ponad 66% ogötu badanych studiujqcych wyraza-to chçc pracy w stuzbach mundurowych, z tego ponad potowç

The reason for taking up security-related studies

Choosing the field of study is related to thinking about a potential future job and one's outlook on adult life. Young people often pay very limited attention to the actual career prospects and lack a critical approach to the course of their studies. They tend to forget that a diploma of a higher education institution does not automatically pave the way to finding a job compatible with one's field of study.

Tables 4.A and 4.B show an example comparison of results concerning the reason for taking up security-related studies depending on the student's gender.

Preliminary and comparative studies invariably indicate that over 83% of students of security-related programmes assume that after graduation they will attempt to take up work in uniformed services or public administration in positions related to security (83.15% in 2015 and 83.82% in 2017).

In 2015 over 66% of all respondents expressed their plans to work in the uniformed services, of which more than half were women (4.57 p.p. more than men). If we consider only female students, then over 63% of them indicated their plans to find a job compatible with their field of study in the "uniformed services".

stanowity kobiety i byto ich o 4,57 p.p. wiçcej niz mçzczyzn. Je-zeli wezmiemy pod uwagç jedynie studiujgce kobiety, to ponad 63% z nich wskazywato chçc podjçcia pracy zgodnie z kierun-kiem studiow w „stuzbach mundurowych".

Jednoczesnie byto ich o 46,95 p.p. wiçcej niz wskazujgcych chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow w „admini-stracji publicznej", a zarazem o 42,86 p.p. wiçcej niz razem wziç-tych studentek, ktore jako gtowng przyczynç podjçcia studiow na kierunku zwigzanym z bezpieczenstwem, wskazaty chçc zdoby-cia kwalifikacji z zakresu bezpieczenstwa „bez zwigzku z pracg" bgdz wybraty „inng przyczynç" podjçcia studiow na tym kierunku.

Tabela 4.A. Gtowna przyczyna podjçcia studiow na kierunku zwigzanym z bezpieczenstwem - w zaleznosci od ptci studiujgcego - 2015 r. Table 4.A. The main reason for taking up studies in a field related to security - depending on the gender of the student - year 2015

Student/Male student Studentka/Female student Razem/Total

Gtôwna przyczyna podjçcia studiôw na kierunku zwigzanym z bezpieczenstwem/The main reason for taking up studies in a field related to security Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/Stratum weight [in %] Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/Stratum weight [In %] Liczba bada-nych/Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/Stratum weight [in %]

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w „stuzbach mundurowych'Vintention to work in accordance with the field of study - in "uniformed services" 108 70,13 124 63,27 232 66,29

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w administracji publicznej/intention to find a job compatible with the field of study - in public administration 27 17,53 32 16,32 59 16,86

chçc zdobycia kwalifikacji z zakresu bezpieczenstwa - bez zwiqzku z pracq/willingness to gain qualifications in the field of security - not related to work 14 9,09 28 14,29 42 12,00

Inna przyczyna/Other reason 5 3,25 12 6,12 17 4,86

Razem/Total 154 100,00 196 100,00 350 100,00

Analiza statystyczna/Statistical analysis Chi-kwadrat Pearsona: 2.433245; df (stopnie swobody) Pearson's Chi square: 2.433245; df (degrees of freedom) = 3; p = 0,487476 = 3; p = 0.487476

Zrodto: Opracowanie na podstawie danych statystycznych [3, s. 28]. Source: Study based on statistical data [3, p. 28].

Tabela 4.B. Gtowna przyczyna podjçcia studiow na kierunku zwigzanym z bezpieczenstwem - w zaleznosci od ptci studiujgcego - 2017 r. Table 4.B. The main reason for taking up studies in a field related to security - depending on the gender of the student - year 2017

Student/Male student Studentka/Female student Razem/Total

Liczba Wskaznik Liczba Wskaznik Liczba Wskaznik

badanych/ struktury [w %]/ badanych/ struktury [w %]/ badanych/ struktury [w %]/

Number of Stratum weight Number of Stratum weight Number of Stratum weight

respondents [in %] respondents [in %] respondents [in %]

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w „stuzbach mundurowych"/ intention to work in accordance with the field of study - in "uniformed services" 129 61.72 134 67.34 263 64.46

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w administracji publicznej/ intention to find a job compatible with the field of study - in public administration 37 17.70 42 21.11 79 19.36

chçc zdobycia kwalifikacji z zakresu bezpieczenstwa - bez zwiqzku z pracq/ intention to gain qualifications in the field of security - not related to work 24 11.48 18 9.05 42 10.29

Inna przyczyna/Other reason 19 9.09 5 2.51 24 5.88

Razem/Total 209 100.00 199 100.00 408 100.00

Analiza statystyczna/Statistical analysis Chi-kwadrat Pearsona: 9,195748; df (stopnie swobody) = 3; Pearson's Chi square: 9.195748; df (degrees of freedom) = 3 p = 0,0268 ; p = 0.0268

Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

This group was also 46.95 p.p. more numerous than the group of female students who declared their plans to find a job compatible with their field of study in "public administration," and 42.86 p.p. more numerous than all female students who indicated that they wanted to obtain qualifications in the field of security without any relation to work or chose another reason for taking up studies.

Gtowna przyczyna podj^cia studiow na kierunku zwigzanym z bezpieczenstwem/The main reason for taking up studies in a field related to security

Wyniki badan studentöw wskazywaty taki sam trend jak wsröd studentek. Ponad 70% z nich uznato chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiöw w „stuzbach mundurowych" jako gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw na kierunku zwiqza-nym z bezpieczenstwem. Jednoczesnie byto ich o 52,6 p.p. wiçcej zainteresowanych po studiach pracq w „administracji publicznej", a zarazem o 57,79 p.p. wiçcej niz razem wziçtych studentöw, ktörzy na pytanie dotyczqce gtöwnej przyczyny podjçci studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem, odpowiedzieli, ze chcieli zdobyc kwalifikacje z zakresu bezpieczenstwa „bez zwiqzku z pracq" lub wybrali opcjç „inna przyczyna".

Jednoczesnie nalezy podkreslic, ze procentowo studentöw byto wiçcej niz studentek, zaröwno wsröd chcqcych podjqc pra-cç zaröwno w „stuzbach mundurowych", jak i w „administracji publicznej". Studentki przewazaty nad studentami w grupach wskazujqcych jako gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw chçc zdobycia kwalifikacji z zakresu bezpieczenstwa „bez zwiqzku z pracq" (o 5,2 p.p.) oraz wsröd wybierajqcych „innq przyczynç" podjçcia studiöw (o 2,87 p.p.).

W 2017 r. wyniki zmienity siç nieznacznie - o 1,83 p.p. zmniejszyt siç ogötem procentowy udziat zainteresowanych podjçciem pracy w stuzbach mundurowych. Procentowo röwniez przewazaty kobiety i byto ich ogötem o 1,22 p.p. wiçcej niz mçzczyzn. W grupie badanych studentek byto ich procentowo 3,2 razy wiçcej niz wskazujqcych chçc podjçcia pracy zgodnej z kierunkiem studiöw w „administracji publicznej", a zarazem 5,53 razy wiçcej niz tqcznie studentek, ktöre przy wyborze kierunku studiöw kierowaty siç chçciq zdobycia kwalifikacji „bez zwiqzku z pracq" i wybierajqcych „innq przyczynç" studiowania.

W 2017 r. w grupie badanych studentöw w stosunku do 2015 r. nastqpit spadek o 8,41 p.p. zainteresowanych chçciq podjçcia pracy w „stuzbach mundurowych". Pomimo tego wskazujqcych chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiöw w „stuzbach mundurowych" jako gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem byto procentowo 3,49 razy wiçcej niz wskazujqcych chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiöw w „administracji publicznej", a zarazem 3 razy wiçcej niz tqcznie studentöw, ktörzy przy wyborze kierunku studiöw, kierowali siç chçciq zdobycia kwalifikacji „bez zwiqzku z pracq" i wybierajqcych „innq przyczynç" studiowania.

Podobne zainteresowanie przesztq pracq w sferze budze-towej (w stuzbach mundurowych, bqdz w administracji na sta-nowiskach zwiqzanych z bezpieczenstwem) wyrazato w:

- 2015 r. - 87,66% studiujqcych w trybie stacjonarnym i 79,59% studiujqcych w trybie niestacjonarnym;

- 2017 r. - odpowiednio 85,21% i 79,38% studiujqcych.

Przyktadowe zestawienie wyniköw uzyskanych w badaniach

rekonesansowych w 2015 i poröwnawczych w 2017 r. zakresie wskazania gtöwnej przyczyny podjçcia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem w zaleznosci od trybu studiowania przedstawiajq tabele 5.A. i 5.B.

Studies among male students showed the same trend as those among female students. More than 70% declared their willingness to find a job compatible with their field of study in the "uniformed services" as the main reason for studying a security-related programme. This group was also 52.6 p.p. more numerous than the group of male students who declared their plans to find a job in "public administration," and 57.79 p.p. more numerous than all male students who indicated that they wanted to obtain qualifications in the field of security "unrelated to work" or chose "another reason" for taking up studies.

At the same time, it should be emphasised that the percentage of male students was higher than that of female students, both among those who planned a job in "uniformed services" and among those who intended to work in "public administration" More female students than male students indicated the intention to obtain qualifications in the field of security "unrelated to work" (by 5.2 p.p.) and chose "other reason" of taking up studies (by 2.87 p.p.).

In 2017 the results changed only slightly - the total percentage share of students interested in taking up work in the uniformed services dropped by 1.83 p.p. The percentage share of women was also higher and there were 1.22 p.p. more of them than men. In the group of female respondents, a 3.2 times higher percentage declared their intention to find a job compatible with their field of study in "public administration" and also 5.53 times higher than the total percentage of female students who wanted to obtain qualifications "unrelated to work" and chose "other reason" of taking up studies.

In 2017 the there was an 8.41 p.p. decrease in the number of people interested in finding a job in "uniformed services" in relation to 2015. Despite this, the percentage of respondents who indicated their intention to find a job compatible with their field of study in "uniformed services" as the main reason for taking up studies in a security-related field was 3.49 times higher than those who indicated their intention to find a job compatible with their field of study in "public administration" and 3 times more than the total percentage of students who wanted to obtain qualifications "unrelated to work" and chose "another reason" of taking up studies.

A similar interest in future work in the public sector (in uniformed services and administration at positions connected with security) was expressed in

- 2015 - by 87.66% full-time students and 79.59% of part-time students;

- 2017 - by 85.21% and 79.38% of students, respectively.

Tables 5.A and 5.B show an example comparison of results

obtained in preliminary studies in 2015 and in comparative studies in 2017 in terms of indicating the main reason for taking up studies in a security-related field depending on the mode of study.

Tabela 5.A. Gtöwna przyczyna podj^cia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem - w zaleznosci w zaleznosci od trybu studiowania - 2015 r. Table 5.A. The main reason for taking up studies in a field related to security - depending on the study mode - year 2015

Stacjonarne Full-time study Niestacjonarne/Part-time study Razem Total

kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem/ The main reason for taking up studies in a field related to security Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/ Stratum weight [in %] Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/ Stratum weight [in %] Liczba bada-nych/Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/ Stratum weight [in %]

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w „stuzbach mundurowych"/intention to work in accordance with the field of study - in "uniformed services" 117 75.97 115 58.67 232 66.29

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w administracji publicznej/intention to find a job compatible with the field of study - in public administration 18 11.69 41 20.92 59 16.86

chçc zdobycia kwalifikacji z zakresu bezpieczenstwa - bez zwiqzku z pracq/intention to gain qualifications in the field of security - unrelated to work 12 7.79 30 15.31 42 12.00

Inna przyczyna/Other reason 7 4.55 10 5.10 17 4.86

Razem/Total 154 100.00 196 100.00 350 100.00

Analiza statystyczna/Statistical analysis Chi-kwadrat Pearsona: 7,312082; df (stopnie swobody) : Pearson's Chi square: 7.312082; df (degrees of freedom) = 3; p = 0,062599 = 3; p = 0.062599

Zrôdto: Opracowanie na podstawie danych statystycznych [3, s. 29]. Source: Study based on statistical data [3, p. 29].

Wyniki badan rekonesansowych wykazaty, ze jedynie V4 studiujqcych w trybie stacjonarnym nie wyrazata chçci podjç-cia pracy zgodnie z kierunkiem studiow w „stuzbach munduro-

The preliminary study results demonstrated that only '/4 fulltime students were not willing to take up work compatible with their field of study in "uniformed services." In the comparative

wych". W badaniach porownawczych byto to juz ponad '/3 stu- study, this proportion increased to more than '/ In 2015 over 2/5

diujqcych w trybie stacjonarnym. Wsród studiujqcych w trybie niestacjonarnym w 2015 r. ponad 2/5 studiujqcych nie tqczyto studiowania na kierunkach zwi^zanych z bezpieczenstwem z chçciq podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiów w „stuzbach mundurowych". Badania porównawcze w 2017 r. wykazaty, ze procentowo zmniejsza siç grupa tak odpowiadajqcych. Byto ich bowiem nieco ponad '/3 ogótu badanych.

part-time students did not think of the pursued security-related programme in the context of finding a job compatible with their field of study in "uniformed services." The comparative study performed in 2017 demonstrated that this group of respondents is decreasing in percentage. They accounted for slightly more than '/3 of all respondents.

Tabela 5.B. Okreslenie gtöwnej przyczyny podj^cia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem - w zaleznosci w zaleznosci od trybu studiowania - 2017 r.

Table 5.B. Determination of the main reason for taking up studies in a field related to security - depending on the study mode - year 2017

Gtôwna przyczyna podjçcia studiôw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem/ The main reason for taking up studies in a field related to security Stacjonarne/Full-time study Niestacjonarne/Part-time study Razem/Total

Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/ Stratum weight [in %] Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/ Stratum weight [in %] Liczba badanych/ Number of respondents Wskaznik struktury [w %]/ Stratum weight [in %]

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w „stuzbach mundurowych"/intention to work in accordance with the field of study - in "uniformed services" 117 75,97 115 58,67 232 66,29

chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiow - w administracji publicznej/intention to find a job compatible with the field of study - in public administration 18 11,69 41 20,92 59 16,86

chçc zdobycia kwalifikacji z zakresu bezpieczenstwa - bez zwiqzku z pracq/intention to gain qualifications in the field of security - unrelated to work 12 7,79 30 15,31 42 12,00

Inna przyczyna/Other reason 7 4.55 10 5,10 17 4,86

Razem/Total 154 100,00 196 100,00 350 100,00

Analiza statystyczna/Statistical analysis

Chi-kwadrat Pearsona: 7,312082; df (stopnie swobody) = 3; p = 0,062599 Pearson's Chi square: 7.312082; df (degrees of freedom) = 3; p = 0.062599

Zrôdto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Jednoczesnie podkreslic nalezy, ze badania poröwnawcze w stosunku do badan rekonesansowych wykazaty wsröd stu-diujqcych w trybie stacjonarnym wzrost zainteresowania pracq zgodnq z kierunkiem studiöw w „administracji publicznej" o 9,53 p.p. do poziomu 21,22%. W ciqgu trzech lat nastqpit wiçc 81,5% wzrost odpowiadajqcych w ten sposöb na pytanie o gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw na kierunku zwiqzanym z bez-pieczenstwem.

Wsröd studiujqcych w trybie niestacjonarnym nastqpit spa-dek o 7,52 p.p. uznajqcych za gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiöw w „administracji publicznej". W ciqgu trzech lat nastqpit 36% spadek udzielajqcych ta-kiej odpowiedzi. Jednoczesnie procentowo studiujqcych w trybie niestacjonarnym, ktörzy wykazywali chçc podjçcia pracy zgodnej z kierunkiem studiöw w „administracji publicznej, byto o 1,03 p.p. mniej niz tych, ktörzy kierowali siç chçciq zdobycia kwalifikacji „bez zwiqzku z pracq".

Zaröwno w 2015 r., jak i w 2017 r. utrzymywat siç niski wskaz-nik tych, ktörzy w odpowiedzi na pytanie o gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw na kierunku zwiqzanym z bezpieczenstwem wybrali opcjç „inna przyczyna". W 2015 roku byto to ok. 5% badanych w obu trybach studiöw. Studiujqcych w trybie niestacjonarnym, ktörzy udzielili takiej odpowiedzi, byto o 0,55 p.p. wiçcej niz studiujqcych w trybie stacjonarnym. W 2017 r. w obu trybach byto to ok. 6% badanych. Studiujqcych w trybie niestacjonarnym byto o 0,4 p.p. wiçcej niz studiujqcych w trybie stacjonarnym.

Podkreslic nalezy, ze w 2017 r. w stosunku do 2015 r. zmie-nity siç, w zaleznosci od trybu studiowania, procentowe udziaty w zakresie gtöwnej przyczyny podejmowania studiöw. W 2017 r. studiujqcych w trybie niestacjonarnym, ktörzy wskazywali chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiöw w „stuzbach mundurowych", byto procentowo wiçcej niz studiujqcych w trybie stacjonarnym o 1,99 p.p. W 2015 r. przewazali o 17,3 p.p. studiujqcy trybie stacjonarnym. Odwrotnie byto wsröd uznajqcych za gtöwnq przyczynç podjçcia studiöw chçc podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem studiöw w „administracji publicznej". W 2015 r. studiujqcych w trybie stacjonarnym, ktörzy wybrali takq odpo-wiedz byto o 9,23 p.p. mniej niz wsröd studiujqcych w trybie niestacjonarnym. W 2017 r. natomiast studiujqcych w trybie stacjonarnym, ktörzy udzielili takiej odpowiedzi byto o 7,82 p.p. wiçcej niz wsröd studiujqcych w trybie niestacjonarnym.

It should also be emphasised that there was an increase in interest among full-time students in finding a job compatible with their field of study in "public administration" from 9.53 p.p. in preliminary studies to 21.22% in comparative studies. This means that over a span of three years there was an 81.5% increase in respondents who provided this answer to the question about the main reason of taking up security-related studies.

Among part-time students, there was a 7.52 p.p. decrease in respondents who indicated their intention to find a job compatible with their field of study in "public administration" as the main reason of taking up security-related studies. The number of respondents providing this answer decreased by 36% after three years. At the same time, the percentage of part-time students who indicated their intention to find a job compatible with their field of study in "public administration" was 1.03 p.p. lower than of those who wanted to obtain qualifications "unrelated to work."

Both in 2015 and in 2017 there was a low percentage of those who indicated "other reason" as the main reason for taking up studies in a security-related field. In 2015 it was about 5% of respondents in both modes of study. This answer was given by 0.55 p.p. more part-time students than full-time students. In 2017 for both modes of study this percentage amounted to about 6% of respondents. This answer was given by 0.4 p.p. more part-time students than full-time students.

It should be stressed that in 2017, in relation to 2015, there were changes in the percentage shares of responses to the question about the main reason of taking up studies, depending on the mode of study. In 2017 the percentage of respondents who indicated their intention to find a job compatible with their field of study in "uniformed services" was 1.99 p.p. higher among part-time students than among full-time students. In 2015 there were 17.3 p.p. more full-time students who gave this response. The opposite was true for respondents who indicated the intention to find a job compatible with their field of study in "public administration" as the main reason of taking up studies. In 2015 there were 9.23 p.p. fewer full-time students who gave this response than part-time students. In 2017 this answer was given by 7.82 p.p. more full-time students than part-time students.

Czas przeznaczany na naukç dziennie przez studiujqcych na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem

Z punktu widzenia potencjalnych pracodawcöw istotne sq in-formacje dotyczqce, wiedzy, kompetencji i umiejçtnosci, jakich na-bywa studiujqcy na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem. Pewnym miernikiem rzetelnosci podejscia do studiowania i oce-ny, czy absolwent, jest dobrym kandydatem do pracy i posiada rzeczywistq oraz ugruntowanq wiedzç jest czas przeznaczany dziennie przez studiujqcych na naukç samodzielnq . Zmiennq tç badano w zaleznosci od: ptci studiujqcych, roku studiöw, trybu

Daily time spent on self-study by students of security-related programmes

Potential employers are interested in information regarding the knowledge, competences and skills acquired by students in security-related programmes. A certain measure of a student's reliability in terms of approach to studying, and a way of assessing whether the graduate is a good candidate and has actual and well-established knowledge, is the time spent daily on self-study. This variable was studied as divided by gender, year of study, mode of study, age, marital status, number of children, programme and employment. Table 6 shows

studiowania, wieku studiujqcego, stanu cywilnego, liczby posia- a comparison of the answers regarding the daily time spent danych dzieci, kierunku studiow, zatrudnienia studiujqcego. Ze- by students on self-study. stawienie odpowiedzi ogotem w zakresie czasu przeznaczanego przez studiujqcych na nauk? wtasnq dziennie przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Czas przeznaczany na nauk^ wtasng dziennie - badania rekonesansowe i porownawcze - liczba odpowiedzi Table 6. Daily time spent on self-study - preliminary and comparative studies - number of answers

Czas przeznaczany na nauk; wtasnq - dziennie/ Time spent on self-study - daily Liczba odpowiedzi (i procent)/Number of answers (and percent) 2015 r./Year 2015 2017 r./Year 2017

Ponad 4 godz./More than 4 hours 10 (2,86%) 12 (2,94%)

Ponad 2 godz./More than 2 hours 49 (14,00%) 53 (12,99)

Do 2 godz./Up to two hours 170 (48,57) 229 (56,13%)

Inny wymiar czasu/None of the above 121 (34,57) 114 (27,94%)

N 350 (100%) 408 (100%)

Zrodto: Dane za 2015 r. opracowanie na podstawie danych statystycznych [3, s. 61]. Dane za 2017 r. opracowanie wtasne. Source: Data for 2015, study based on statistical data [3, p. 61]. Data for 2017 own elaboration.

Uzyskane w obu edycjach badan wyniki nie napawajq zbyt-nim optymizmem. Mniej niz 3% ogotu badanych przeznacza na nauk? wtasnq dziennie ponad 4 godziny, a co 7 badany uczy si? ponad 2 godziny dziennie. Niepokojqcy jest fakt, ze w 2015 r. pra-wie co trzeci, a w 2017 r. prawie co czwarty badany, wybrat opcj? „inny wymiar czasu". Przy kategorii „do dwoch godzin", ktörq w 2015 r. wybrat prawie do drugi studiujqcy, a w 2017 r. wskaz-nik ten zwi?kszyt si? do 56,13%, oznacza to, ze ok. 30% studiujq-cych catkowicie lekcewazy codziennq nauk? i nie uczy si? wcale.

Analiza wynikow badan czasu przeznaczanego na nauk? w zaleznosci od roku studiow wskazuje, ze w badaniach reko-nesansowych na II roku studiow nie byto ani jednej osoby, ktora przeznaczataby na nauk? wtasnq ponad 4 godziny dziennie. Na I roku studiow byto 5,51% takich studentow, a na III roku 2,03%. Ponad 2 godziny dziennie na nauk? wtasnq przeznaczato najwi?-cej studiujqcych na I roku studiow - 15,75% i byto ich o 1,08 p.p. wi?cej niz studiujqcych na II roku oraz o 3,59 p.p. wi?cej niz stu-diujqcych na III roku. Najliczniejszq procentowo grup? stanowi-li przeznaczajqcy na nauk? wtasnq do dwoch godzin dziennie. Najwi?cej ich byto na II roku studiow 56% i byto ich o 7,18 p.p. wi?cej niz na I roku i o 11,41 p.p. wi?cej niz na III roku.

Badania rekonesansowe wskazaty niepokojqcy fakt, ze 34,57% studiujqcych wybrato „innq odpowiedz" - zatem nie miescili si? w kategorii przeznaczajqcych na nauk? wtasnq do dwoch godzin. Najwi?cej ich byto na III roku studiow - 41,22%. Na I i II roku odsetek tak odpowiadajqcych wynosit ponad 29%.

Badania porownawcze potwierdzity negatywne statystyki dotyczqce studiujqcych:

- ktorzy wybrali opcj? „innq odpowiedz" - ponad 27% ogo-tu studiujqcych nie przeznacza na nauk? nawet dwoch godzin dziennie;

- na II roku studiow - ponownie okazato si?, ze studenci II rocznika przeznaczajq najmniej czasu na nauk? wtasnq dziennie, aczkolwiek ok. 3% z nich przeznaczato na nauk? wtasnq ponad 4 godziny dziennie. Na I roku odsetek tak odpowiadajqcych zmniejszyt si? prawie dwukrotnie i wyniost jedynie 2,83%. Na III roku studiow procentowy udziat studiujqcych, ktorzy przeznaczali na nauk? wtasnq

The results of both studies are far from optimistic. Less than 3% of all respondents spend more than 4 hours on self-study and only one in seven studies more than 2 hours a day. It is disturbing that in 2015 nearly one in three and in 2017 nearly one in four respondents chose the answer "none of the above". With the category "up to two hours," which in 2015 was chosen by nearly a half of all respondents and in 2017 by 56.13% it means that about 30% of students completely ignore the need for daily self-study and choose not to study at all.

An analysis of the responses on self-study time by year of study shows that in the preliminary study there were no second-year students who said they spent over 4 hours a day on self-study. This was only 5.51% for first-year students and 2.03% for third-year students. Among the students who spent more than 2 hours a day on self-study, the most numerous group were first-year students - 15.75% (1.08 p.p. more than second-year students and 3.59 p.p. more than third-year students). The largest percentage of respondents spent up to two hours on daily self-study. Here, the most numerous group were second-year students - 56% (7.18 p.p. more than first-year students and 11.41 p.p. more than third-year students).

Preliminary studies demonstrated the disturbing fact that 34.57% of students chose "other answer," which meant that they did not fit in the category of spending up to two hours on self-study. The highest percentage was among third-year students - 41.22%. For first- and second-year students it was over 29%.

Comparative studies confirmed the poor statistics in this respect among students who:

- chose "other answer" - over 27% of all students did not spend as little as two hours a day on self-study;

- the results among second-year students once again demonstrated that they spend the smallest amount of time on daily self-study, although 3% spent more than 4 hours a day. Among first-year students the percentage of respondents providing this answer decreased almost twofold to only 2.83%. Among third-year students the percentage of students who spent over 4 hours a day on self-study increased to 3.66%. Clearly, it is

ponad 4 godziny dziennie zwiçkszyt siç do 3,66%. Trudno zatem o jakiekolwiek pozytywne wnioski w tej sprawie.

Podobnie jak w 2015 r. rowniez w 2017 r. najwiçkszg grupç na wszystkich rocznikach studiow stanowili studiujgcy, ktorzy przeznaczali na naukç wtasng do dwoch godzin dziennie. Ogo-tem byto ich 56,13%, w stosunku do badan rekonesansowych jest to o 7,56% wiçcej. W grupie tej dominowali studiujgcy III rocznika 57,32%. Na II roku byto ich 54,35%, a na I roku 56,6%.

Zmniejszyt siç natomiast ogotem procentowy udziat studiu-jgcych przeznaczajgcych na naukç ponad 2 godziny dziennie z 14% do 12,99%. W poszczegolnych rocznikach byto to: I rok - 14,55%, II rok - 15,94%, III rok - 9,76%.

Przeznaczanie na naukç wtasng tak matej liczby godzin moze swiadczyc o bardzo niepokojgcym zjawisku, gtçbokiej „pauperyzacji" studiowania na kierunkach zwigzanych z bez-pieczenstwem.

difficult to draw any positive conclusions from these results.

As in 2015, in 2017 the largest group in all years of study comprised those students who spent up to two hours a day on self-study. The total number of such respondents was 56.13%, which was 7.56% more than in the preliminary study. This group was dominated by third-year students (57.32%). This percentage was 54.35% among second-year students and 56.6% among first-year students.

Also, the total percentage of students spending more than 2 hours a day on self-study decreased from 14% to 12.99%. For respective years of study this amounted to: Year 1 - 14.55%, Year 2 - 15.94%, Year 3 - 9.76%.

Spending so little time on self-study might be a sign of a highly disturbing phenomenon - the advanced "pauperisation" of studying security-related fields.

Wnioski

W artykule przedstawiono szczegotowe wnioski odnoszgce siç do poszczegolnych wynikow badan rekonesansowych i po-rownawczych. Warto takze zwrocic uwagç na szerszy aspekt prezentowanych analiz i wptyw uzyskanych wynikow na przy-gotowanie spoteczenstwa na negatywne zdarzenia, a takze na skutecznosc realizacji zadan przez instytucje odpowiedzialne za zapewnianie bezpieczenstwa, ktore poszukujg pracownikow wsrod absolwentow kierunkow zwigzanych z bezpieczenstwem.

Przytoczone odpowiedzi na szesc z dwudziestu piçciu py-tan ankietowych zadanych studentom wykazaty, ze istnieje potrzeba prowadzenia analiz w zakresie poznawania motywa-cji podejmowania studiow na kierunkach zwigzanych z bezpie-czenstwem. Pozwalajg one uczelniom na rozszerzanie wiedzy o potencjalnym kandydacie na studia, a pracodawcom dajg informacjç, z jakim absolwentem bçdg mieli oni do czynienia.

Chociaz w zdecydowanej wiçkszosci studiujgcy kierowali siç przy wyborze studiow chçcig podjçcia pracy zgodnie z kierunkiem ( w stuzbach mundurowych lub w administracji pu-blicznej na stanowiskach zwigzanych z bezpieczenstwem), to pojawia siç wgtpliwosc, czy z uwagi na czas poswiçcany przez nich na naukç wtasng, potencjalny pracodawca otrzyma dobrze przygotowanego kandydata do pracy.

Jezeli ten istotny w procesie zapewniania bezpieczenstwa czynnik ludzki nie bçdzie najmocniejszym ogniwem i bçdzie za-wodzit, to bez wzglçdu na szczebel systemu, w ktorym bçdzie on wykonywat swoje zadania, nie bçdziemy mogli powiedziec, ze tworzy on wartosc dodang i jest gwarantem skutecznego funkcjonowania mechanizmow i systemow bezpieczenstwa panstwa i obywateli.

Uzyskane w zakresie przeznaczania na naukç wtasng cza-su odpowiedzi i wyniki badan sktaniajg do zadania kilka pytan: Jak mozna ukonczyc studia, przeznaczajgc na naukç minimal-ne ilosci czasu lub nie uczgc siç wcale? Czy istnieje grupa wy-ktadowcow, ktorzy zaliczajg poszczegolne przedmioty, nawet jesli student nie posiada minimalnej wiedzy? Czy taka jest po-lityka wtadz uczelni - za wszelkg cenç utrzymac studiujgcego

Conclusions

The article presents detailed conclusions on the specific results of the preliminary and comparative studies. We should also recognise the wider context of the presented analyses and impact of the obtained results on preparing society to adverse events, as well as on the effectiveness of performing tasks by institutions responsible for ensuring security which look for employees among people graduating from security-related programmes.

The quoted answers to six of the twenty questions presented to students demonstrated that there is a need for studying the motivations of students who take up security-related studies. They enable higher education institutions to expand their knowledge about potential candidates and provide employees with information about graduates.

Although the vast majority of students chose their studies because they wanted to find a job compatible with the field of study (in uniformed services or public administration in positions related to security), there is reason to doubt as to whether, due to the short self-study time, the prospective employer will find well-prepared candidates.

If this human factor, which is significant in the process of ensuring security, fails to be the strongest link, then, regardless of the level of the system, we would not be able to say that it adds value and guarantees the effective functioning of state- and citizen-protection security mechanisms and systems.

The responses and study results obtained for self-study time lead to several questions. How can you complete your studies spending only a minimal amount of time on study or not studying at all? Is there a group of teachers who let their students pass even if they lack the basic knowledge? Is this the policy of higher education institution authorities - to make students stay at all costs so that they take up second-cycle studies there? Both situations are highly disadvantageous to the potential employer and to the reputation of the higher education institution. If such situations exist, they are a short-sighted policy on the part of both the authorities and academics.

i najlepiej, aby po studiach I stopnia rozpoczqt na tej samej uczelni studia II stopnia? Oba te przypadki sq bardzo niekorzyst-ne dla potencjalnego pracodawcy oraz dla opinii, jaka wytwarza si? na temat uczelni. Jezeli takie zjawiska istniejq, to sq one wiel-kq krotkowzrocznosciq zarowno wtadz uczelni, jak i zatrudnia-nych przez nich pracownikow naukowych. Moze to powodowac, ze struktury wielu instytucji funkcjonujqcych w podsystemach zapewniania bezpieczenstwa panstwa i obywateli, na poszcze-golnych szczeblach podziatu administracyjnego panstwa, nie otrzymajq dobrze przygotowanego kandydata do pracy [por. 6]. Spoteczenstwo b?dzie niewystarczajqco przygotowane do zmierzenia si? z sytuacjami kryzysowymi.

Wyniki badan wskazujq, ze poszczegolne uczelnie prowa-dzqce studia na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem nie mogq optymistycznie zaktadac, ze w procesie rekrutacji pozyskajq oprocz biezqcych absolwentow szkot srednich [sta-nowiqcych obecnie juz ponad 89% rozpoczynajqcych studia -w tym samym roku (75%) lub rok po maturze (14%)], takze osoby starsze, ktore z roznych powodow nie kontynuowaty nauki po ukonczeniu szkoty sredniej. Stanowiq oni jedynie nieco ponad 10% studiujqcych.

Licznosc uczelni prowadzqcych kierunki studiow zwiqzanych z bezpieczenstwem spowodowata, ze w zasadzie wyczer-pat si? zasob absolwentow szkot Srednich, ktorzy podejmowa-li studia na dowolnym kierunku, w tym rowniez na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem, tylko po to aby uzyskac dyplom ukonczenia studiow wyzszych, jako niezb?dny element obej-mowania kolejnych wyzszych stanowisk w strukturze zatrud-niajqcych ich instytucji. Uczelnie, ktore b?dq chciaty kontynu-owac nauczanie na kierunkach zwiqzanych z bezpieczenstwem oraz b?dq opierac na nich swoje funckjonowanie, b?dq miaty do wyboru tylko dwa rozwiqzania. Pierwszym z nich jest pod-niesienie jakosci studiow i zwi?kszenie wymagan, ktore z jed-nej strony przetozq si? na koniecznosc konkurowania z innymi uczelniami o dobrego absolwenta szkoty Sredniej i usuwania z uczelni studentow, ktorzy nie osiqgajq zadowalajqcych wy-nikow w nauce. Wtedy absolwenci studiow b?dq kandydatami spetniajqcymi oczekiwania potencjalnych pracodawcow. Dru-gim rozwiqzaniem jest maksymalne obnizenie jakosci studiow i wymagan, aby wsrod uczelni nie miec konkurentow w pozy-skiwaniu przysztych studentow, ktorzy nie zostaliby przyjçci na inne kierunki studiow.

Zmiana jakosci w ilosc byc moze umozliwitaby finansowe przetrwanie poszczegolnych uczelni, jednakze nie gwarantowa-ta potencjalnym pracodawcom, nawet w ograniczonym stopniu, pozyskania wartosciowego kandydata do pracy. Absolwenci tych uczelni zasilaliby grono osob, ktore nie mogq znalezc pracy i tych, ktorzy w rozmowach z pracodawcq wskazujq w od-powiedziach na pytanie o umiej?tnosci i kwalifikacje, ze majq wyzsze wyksztalcenie. Kierujqcy uczelniami muszq jednak brac pod uwag? chociazby wyniki Diagnozy spolecznej 2015, ktora jednoznacznie wskazuje, ze „[w] ostatnich dwoch latach spa-dta stopa zwrotu ze wszystkich poziomow studiow po szkole Sredniej. Dyplomy doktora i magistra zachowaty mimo spadku swoje finansowe znaczenie, ale licencjat przestat byc praktycz-nie optacalnq inwestycjq" [7, s. 238].

This could lead to a situation where the institutions making up the state's security system at various stages of the state's administrative division, will have problems finding well-prepared candidates [cf. 6]. The public will not be sufficiently prepared to face crises.

The study results demonstrated that higher education institutions offering security-related programmes should not optimistically assume that, in addition to recent secondary school leavers [who currently comprise more than 89% of those taking up studies - in the same year (75%) or one year after their secondary school leaving exam (14%)], they will also attract candidates who, for various reasons did not continue their education after leaving secondary school. This group comprises only slightly over 10% of students.

The high number of higher education institutions introducing security-related programmes resulted in the almost complete unavailability of the population of secondary school leavers who were ready to take up studies in any field, including those related to security, only to obtain a higher school diploma as a necessity to be considered for promotion at the institutions employing them. Those higher education institutions which intend to continue teaching security-related subjects and rely on them for their functioning, will have only two solutions to choose from. The first is to improve the quality of studies and introduce more stringent requirements, which will force them, on the one hand, to compete with other higher education institutions to attract better-performing secondary school leavers and, on the other, to exclude underperforming students. If this solution is adopted then graduates will meet the expectations of their prospective employers. The second solution is to reduce the quality of studies and requirements to an extremely low level, so that there would be no competition with other higher education institutions in attracting students who would stand no chance of being admitted to other programmes.

Replacing quality with quantity might enable some higher education institutions to survive in financial terms, but potential employees will be left without even limited prospects of finding valuable candidates for jobs. People who graduated from those higher education institutions would join the numbers of those who experience difficulties finding jobs and indicate higher education in interviews with their potential employers. However, managers of higher education institutions should take into account the results of Social Diagnosis 2015, which clearly indicates that „[over] the last two years the rate of return for all levels of studies following secondary school decreased. PhD and master's degrees retained their financial significance, but bachelor's degrees are no longer a profitable investment" [7, p. 238].

Wykaz skrótów/List of abbreviations

bn - bezpieczenstwo narodowe/national security; bw - bezpieczenstwo wewnçtrzne/internal security; df - stopnie swobody/degrees of freedom; N - liczebnosc próbki ogótem/total sample population;

Nbn - liczba studiujgcych na kierunku bezpieczenstwo narodo-

we/the number of students of national security;

Nbw - liczba studiujgcych na kierunku bezpieczenstwo we-

wn^trzne/the number of students of internal security;

p - prawdopodobienstwo/probability;

p.p. - punkty procentowe/percentage points.

Literatura/Literature

[1] Lisiecki M., Zarzqdzanie bezpieczenstwempublicznym, Wydawnictwo Naukowe tosgraf, Warszawa 2011, 266.

[2] Ksiçga dobrych praktyk w zakresie zarzqdzania ciqgfoáciq dziata-nia. Business Continuity Management., R.W. Kaszubski, D. Roman-czuk (red.), Wydawnictwo Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o., Warszawa, 15.

[3] Kçson T., Lutostanski M., Pytania metryczkowe zamkniçte z reko-mendacjami do badan gtównych. B. Pytania merytoryczne zamkniç-te (T. Kçson), w: Student i studiowanie bezpieczenstwa. Badania re-konesansowe. RaportKoncowy, M. Lutostanski (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warminsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2015, 29, 35, 50, 59, 66, 75.

[4] Kçsorî T., Lutostanski M., Pytania metryczkowe zamkniçte zrekomenda-cjami do badan gtównych. A. Pytania socjodemograficzne (M. Lutostanski), w: Student i studiowanie bezpieczenstwa. Badania rekonesansowe.

Raport Koncowy, M. Lutostanski (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warminsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2015, 16-17.

[5] Lutostanski M., Nota metodologiczna, w: Student i studiowanie bezpieczenstwa. Badania rekonesansowe. Raport Koncowy, M. Lutostanski (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warminsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2015, 9.

[6] K^son T., Administracja i spoleczenstwo wprocesie zapewniania bezpieczenstwa wsytuacjach kryzysowych - wybraneproblemy, w: Wspoldzia-lanie terenowych organowadministracji wojskowejiadministracji woje-wodztwa wsytuacjach kryzysowych, K. Meszynski, M. Walancik (red.), Stowarzyszenie Ruch Wspolnot Obronnych, Warszawa 2013, 99-110.

[7] Diagnoza spoleczna 2015. Warunkiijakosczycia Polakow, J. Czapinski, T. Panek (red.), „Contemporary Economics, Quarterly of University of Finance and Management in Warsaw" 2015. 9(4), Rada Dialogu Spotecznego, Wizja Press &IT Warszawa 2015, 238 [dok. elektr.] http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/Diagnoza_raport_2015. pdf [dost^p 04.12.2018].

DR INZ. TADEUSZ KfSON - adiunkt w Katedrze Bezpieczenstwa We-wn^trznego na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szko-ty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. Absolwent Wojskowej Akademii Technicznej, Podyplomowego Studium Bezpieczenstwa Wewn^trznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Marshall Center - The College of International and Security Studies - Garmisch-Par-tenkirchem - Executive Course 99-1. Pracownik centralnych organow administracji rzgdowej, w tym: Rzgdowego Centrum Studiow Strate-gicznych oraz Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Spotecznej. Zaj-muje si^ polemologig oraz szeroko rozumianym bezpieczenstwem.

TADEUSZ KÇSON, PH.D. - Assistant Professor at the Internal Security Department of the Civil Safety Engineering Faculty at the Main School of Fire Service in Warsaw. He graduated from the Military University of Technology Postgraduate Studies in Homeland Security and Marshall Center - The College of International and Security Studies - Garmisch-Partenkirchem - Executive Course 99-1. Employed at central government administration bodies, including the Government Centre for Strategic Studies and the Ministry of Family, Labour and Social Policy. His primary interests are war studies and broadly understood security and safety issues.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego

Stworzenie anglojçzycznych wersji oryginalnych artykulów naukowych wydawanych w kwartalniku „BITP. Bezpieczeñstwo i Technika Pozarnicza" - zadanie finansowane w ramach umowy 658/P- DUN/2018 ze srodków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dzialalnosc upowszechniaj^c^ naukç.