Научная статья на тему 'ИНСУЛЬТДАН КЕЙИНГИ РЕАБИЛИТАЦИЯ'

ИНСУЛЬТДАН КЕЙИНГИ РЕАБИЛИТАЦИЯ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
999
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
ТИББИЙ РЕАБИЛИТАЦИЯ / ИНСУЛЬТДАН КЕЙИНГИ ТИКЛАНИШ ДАВРИ / МИЯ қОН ТОМИР КАСАЛЛИКЛАРИ / ИШЕМИК ИНСУЛЬТ / БЕМОРӢ / АТРОПАТИЯ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Солиев И.М., Қосимов И.У.

Мақолада инсультдан кейинги реабилитация, ва инсультни асоратларида реабилитация жараёнлари тахлил қилинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

POST-STRUCTURE REHABILITATION

The article analyzes post-stroke rehabilitation, and rehabilitation processes in stroke complications.

Текст научной работы на тему «ИНСУЛЬТДАН КЕЙИНГИ РЕАБИЛИТАЦИЯ»

Солиев И.М.

Андижон давлат тиббиёт институти Реабилитология, спорт тиббиёти ва жисмоний тарбия кафедраси уцитувчиси

Косимов И. У.

Андижон давлат тиббиёт институти Реабилитология, спорт тиббиёти ва жисмоний тарбия кафедраси уцитувчиси

ИНСУЛЬТДАН КЕЙИНГИ РЕАБИЛИТАЦИЯ

Аннотация: Мацолада инсультдан кейинги реабилитация, ва инсультни асоратларида реабилитация жараёнлари тахлил цилинди.

Калит сузлари: Тиббийреабилитация, инсультдан кейинги тикланиш даври, мия цон томир касалликлари, ишемик инсульт, бемор, атропатия.

Soliev I.M.

Rehabilitation, sports medicine and teacher department of physical education Andijan State Medical Institute Qosimov I. U.

Rehabilitation, sports medicine and teacher department of physical education Andijan State Medical Institute

POST-STRUCTURE REHABILITATION

Annotation: The article analyzes post-stroke rehabilitation, and rehabilitation processes in stroke complications.

Keywords: Medical rehabilitation, post-stroke recovery period, cerebrovascular disease, ischemic stroke, patient, atropathy.

Реабилитация [лотинча rehabilitatio - тиклаш] (тиббиётда) -организмнинг бузилган фаолиятини ва беморлар хамда ногиронланинг мехнат кобилиятини тиклашга каратилган тиббий, педагогик ва ижтимоий чора-табирлар мажмуи. Of^ касалликлар жумладан, миокард инфаркти, инсульт, орка мия шикастланишлари, умуртка п0F0наси ва б^имларнинг шакли узгариши билан кечадиган касалликлари, марказий нерв тизимининг жиддий зарарланишлари, рухий касалликлар ва бошка(лар)га учраган беморлар реабилитацияга купрок мухтож буладилар. Тиббий реабилитация касаллик туфайли фаолиятини йукотган аъзо фаолиятини кисман ёки тулик тиклаш ёки касалланган сохадаги авж олаётган жараённинг иложи борича олдини олишга каратилади. Реабилитация булими бор касалхоналар, илмий

текшириш институтлари, махаллий курорт ва санаториларда реабилитацияни амалга ошириш хар бир беморнинг умумий ахволидан келиб чиккан холда касалликнинг шакли ва кечишига караб белгиланади. Реабилитация иккинчи жахон урушидан кейин тезлик билан ривожланиб кетди ва шу даврда куплаб беморларни ногирон булиб колиши кузатилди. Мия кон томир касалликларининг купайиши, инсульт жараёнини утказган беморларни харакатланиш системасида вактинча йукотган вазифаларини тиклашида реабилитация усулларини куллаш самарали натижа беради. 2018 йилда "ООО Нейромед сервис" хусусий даволаш маркази уз фаолиятини бошлаган булиб, бу шифохонада инсульт утказган беморларни реабилитация килинади. Мазкур маколада инсультни утказган ва реабилитация килинган беморлардан маълумотлар йотилган. Муаммо (реабилитация) ни долзарблиги:

инсультни кенг таркалиши буйича республикамизда йилига 60000 та бемор регистрациядан утади; ногиронликни юкори даражаси 83,8 % ни ташкил килмокда.

Инсультни асоратларида реабилитация усулини асосий учта талаби куйилади ва улар куйидагилар:

шикастланиши, дефекти (парезлар, атаксия, в.х.) ; кобилиятни пасайиши (харакатни бузилиши, уз-узини бошкариш, коммуникация в.х.) ;

Социал вазифаларни бузилиши (уй шароитидаги кобилиятни бузилиши, социал активликни сустлашиши в.х );

Юкоридагилардан келиб чиккан холда нима учун марказий нерв системасида бузилган вазифалар тикланади, деган савол туFилади. Марказий нерв системани пластиклиги туфайли, нейронларни полисенсор вазифаларни пластиклиги асосида, яъни, марказий нерв системани турли булимларини куп функционаллигида ва мия структурасини узига хослигида;

Инсультни хисобига бузилган вазифаларни тикланиши биринчи навбатда, функционал системани кайтадан ташкил этилиши, хамда куйидаги омилларда:

мияни шишган жойини сурилтириш; кон айланишини шу жойда яхшилаш;

• зараланган чегара олди очаглари;

• нейронларни морфологик сакланган вазифаларини вактинчалик функционал иш кобилиятини тормозланиши.

Инсультдан кейинги тикланиш даврини биринчи боскичида прогностик омилларни курсатиб утиш мумкин. Масалан, нокулай прогностик омиллар куйидагилар:

- функционал ахамиятли кисмларда зарарланган учокни таркалиши (харакат вазифаси - пирамид кисми буйлаб, сузлаш, нутк вазифаси Брокава Вернике кисми);

- катта хажмдаги учок;

- кариялар (нутк ва харакат амалиётининг мураккаблиги);

- инициал нуксонларни OFирлиги;

- харакатни тикланишида (тонусни юкори ва пастлиги паретик оёк ва кулларда, мушак ва буFимдаги сезувчанликни бузилиши);

- эмоционал-иродани бузилиши;

Беморлар билан эрта тиклашни бошлаш, уларни адекватлиги, уз вактида регуляр ва актив ёндошиши яхши прогностатик омиллардан хисобланади.

Реабилитациянинг асосий конун-коидаларига куйидагилар киради:

- эрта бошлаш;

- реабилитация боскичларини яхши ташкил этиш, систематик, регуляр ва давомийлик;

- адекватлик ва комплекслик;

- тикланишда беморни ва якинларини актив иштироки; Инсультдан кейинги беморларда реабилитациянинг вазифалари куйидагилар:

- бузилган вазифаларни тиклаш;

- психологик ва социал реабилитация;

- инсультдан кейинги боскичдаги асоратларнинг профилактикаси;

- кайта инсульт профилактикаси.

Инсультдан кейинги тикланишнинг максад ва вазифаси 4 та боскичга булинади:

- уткир боскич (биринчи 3-4 хафта);

- эрта тикланиш боскичи (биринчи 6 ой, асосий ахамияти биринчи 3 ойга каратилади);

- кечки тикланиш боскичи (6 ойдан 1 йилгача );

- резидуал боскич (1 йилдан кейин);

Йукотган вазифаларни тиклашда асосий ахамиятни, социал ва психологик реадаптация, инсультдан кейинги асоратларни профилактикаси (контрактура, ёток яралари, харакатсизликда йикилиш ва хк.) холатларида реабилитацияни эрта бошлаш максадга мувофикдир.

1. Биринчи боскич: реабилитацияни ангионеврологик (ёки ангионейрожаррохлик) булимларида бошланади у ерга беморларни инсультни 1 соатларида олиб келинади;

2. Иккинчи боскич: уткир боскич тугагандан кейин реабилитацион булимларга утказилади (бемор узи мустакил юра олмаса), агарда бемор узига-узи хизмат кила олса, мустакил юра олса унда реабилитация марказларига, ёки узини яхши тиклаган холатида булса реабилитация санаториясига, ёки амбулатор реабилитация утказиш тавсия этилади.

3. Учинчи боскич: амбулатор-поликлиник реабилитация - бунда беморлар поликлиникада реабилитацион булим ёки хоналарда

муолажаларни олишлари ёки уйларига бориб реабилитация усулларини ташкил килиниб олиб борилиши мумкин.

4. Реабилитациянинг асосий максадларидан бири паретик оёк ёки куллардаги харакатларни кайта тиклаш, юришни, узига узи хизмат килишни тиклашдан иборат.

Инсультдан кейинги куп таркалган бузилишлардан бири нуткни бузилишидир. Текширувларда: уткир инсультни охирида афазия 32%, дизартрия 12% беморларда аникланган. Афазия одатда ёзиш ва укишни бузилиши хисобланади. Бунда, яъни нутки бузилганларда реабилитацион муолажа сифатида асосий усули психо-коррекцион машклар кулланилади, улар билан логопед шуFулланади, баъзи холларда нейропсихолог хам иш олиб бориши мумкин.

Таламусни зарарланиши хисобига марказий инсультдан кейинги OFрик синдроми булади. ОFрик танани карама-карши томонида, юзида оёк-кулида учрайди, баъзида бир неча ойдан кейин инсультдан кейин булади. Барча беморларда OFрик астенодепрессив синдром холида учрайди, кайфиятнии тушиши билан давом этади. Купинча OFрикларни интенсивлиги бир неча ой хаттоки, йил давомида усиб боради. Бунда эффектив даволаш комбинацияси: антидепрессант (амитриптиллин), карбамазепин ва физиомуолажалар (транскраниал электростимуляция) олиб борилади.

Юкори малакали реабилитацияда кайталанган инсульт профилактикаси биргаликда олиб борилса, беморларни яшаш давомийлиги ва якинларини хотиржамлиги юкори булади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Преварский Б.П., Шатько В.Н. // Кардиология - 1982г.

2. Аронов Д.М., Сидеренко Б.А., Лупанов В.П //Кардиология. - 1982г.

3. Крыжановский В.А. // Врач, дело - - 1986г.

4. Блужас И.Н. //Кардиология - 1986г.

5. Реабилитации больных инфарктом миокарда. - М 1984г.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.