CC BY
4INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE "STRATEGIES FOR THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCE OF FUTURE TEACHERS BASED ON THE APPROACH OF CULTURAL STUDIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS" _October 19-20, 2023_
INNOVATSION TA'LIM SHAROITIDA MAKTABGACHA TA'LIM MUASSASALARIDA FAOLIYAT OLIB BORUVCHI TARBIYACHILARLARNING LIDERLIK KOMPETENSIYASI MASALASI Madinabonu Irgasheva
Maktabgacha ta'lim tashkilotlari director va mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini
oshirish instituti I bosqich doktoranti https://doi.org/10.5281/zenodo.10014730
Zamonaviy ta'lim tizimining rivojlanishi, uning faoliyati, sifati va samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi omillar orasida innovatsion ta'lim sharoitida ta'lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi pedagog xodimlarning truly kompetensiyalarni egallaganliklari muhim hisoblanadi. Chunki ularda zaruriy kompetensiyalarning mavjudligi ta'lim tashkilotida ta'lim va tarbiya olayotgan kelajak avlod vakillarining qanday tarbiyalanishini belgilab beradi.
Shubhasiz, xuddi shunday tendensiya bolalarning maktab muhitiga moslashishi uchun asos bo'lgan maktabgacha ta'lim tizimiga ham xosdir. Ayni paytda maktabgacha va maktab ta'lim tizimini takomillashtirish ham ularning sifatini oshirish va bolalar maktabgacha ta'lim muassasasidan maktabga muammosiz o'tishni ta'minlash masalasi respublikamiz hayotida ham ahamiyatini ko'rsatmoqda.
Buning yaqqol isbotini «Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi» faoliyatining takomillashtirilgani, yanada takomillashtirihs maqsadida amalga oshirilayotgan qator islohotlar timsolida ham ko'rish mumkin. Jumladan, yangi qonun va qarorlarning kuchga kirishi bu ta'lim tizimining, aynan maktabgacha ta'lim faoliyatining ayrim parametrlarini sezilarli darajada o'zgartirdi. Ta'limga kompetensiyaga asoslangan yondashuv asosida qonun doirasida boshlang'ich va o'rta ta'limda foydalanish imkoniyati, adolatlilik va tenglikni, shuningdek, besh yoshdan yetti yoshgacha bo'lgan bolalarni maktabgacha ta'lim tizimiga ommaviy qamrab olishni kafolatlaydi. Ushbu ta'limni tashkil etish va amalga oshirish bilan bog'liq holda maktabgacha ta'lim muassasalari muhim ahamiyatga ega ekanligini hisobga olsak, maktabgacha ta'lim muassasasi tashkiliy tizimini boshqarish, muassasada faoliyat yuritayotgan tarbiyachi-pedagoglarning faoliyat jarayoni tashkil etishlariga e'tibor qaratish, ularda mazmunli mashg'ulotlarni tashkil etishlari uhcun yetarli kasbiy va qator kompetensiyalarning mavjudlik masalalari alohida ahamiyatga ega. Bunda maktabgacha ta'lim muassasasi rahbarining asosiy boshqaruv funksiyalarining ham o'rni kattadir. Bundan tashqari, muassasa tarbiyachi-pedagoglarining yetakchilik roli va jamoaga ta'siri, ularda liderlikning qay darajada rivojlanganligi, kasbiy kompetensiyaning munosib saviyada aks etganligi ko'pincha nazariy va amaliy tadqiqotlar markaziga aylanadi.
Liderlik — bu insoniy xatti-harakatlarning fazilatlari va xususiyatlari majmuini ifodalaydi, uning odamlarga o'z maqsadlariga erishish uchun ta'sir qilish qobiliyati sifatida baholanadi. Bu tashkilotni samarali boshqarishning muhim jihati sifatida ham qaraladi.
Ayni shu tomonini maktabgacha ta'lim muassasalarida faoliyat olib borayotgan va kichik yosh vakillari bilan innovatsion ta'lim sharoitida ta'lim mashg'ulotlarini tashkil qilayotgan tarbiyachi-pedagoglarga bog'lash noo'rin emas. Ya'niki innovatsion ta'lim sharoitida maktabgacha ta'lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi tarbiyachilarning liderlik kompetensiyasiga ega ekanliklariga alohida e'tibor berish joiz. Bu bilan innovatsion ta'lim sharoitidan kelib chiqqan holda tashkil qilinishi lozim bo'lgan mashg'ulotlarning qanday tashkil qilinishi va unda tarbyalanuvchilarning ishtorokini mazmunli ta'minlash hamda
INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE "STRATEGIES FOR THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCE OF FUTURE TEACHERS BASED ON THE APPROACH OF CULTURAL STUDIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS" _October 19-20, 2023_
tarbiyalanuvchilarning mashg'ulotlardagi xatti-harakatlarini to'g'ri tashkil qilish va boshqarish muhim ekanligini ko'rish mumkin.
Bola bilan o'zaro munosabatlarning sub'yektiv-sub'yektiv modeli sifatida tayyorlik, o'zgaruvchan rivojlanish ta'limini tashkil etish qobiliyati, tarbiyalanuvchilarning ota-onalarini mashg'ulot jarayoniga jalb qilish, bolaning har tomonlama rivojlanishini ta'minlaydigan rivojlanayotgan sub'yekt-fazoviy muhitni yaratish, turli toifadagi bolalar bilan ishlash — bu innovatsion ta'lim sharoitida maktabgacha tarbiya o'qituvchisida bo'lishi kerak bo'lgan vakolatlarning to'liq ro'yxati emas. Maktabgacha ta'limning zamonaviy me'yoriy-huquqiy bazasi maktabgacha ta'lim muassasasining an'anaviy tizimida deklarativ xarakterga ega bo'lgan yoki to'liq qondirilmagan maktabgacha ta'lim muassasasi o'qituvchisining liderlik kompetensiyasiga nisbatan ortib borayotgan talablarni qo'yadi, deyish mumkin.
Innovatsion ta'lim sharotining zamonaviy talablari maktabgacha ta'lim tashkilotida faoliyat olib borilayotgan tarbiyachilar uchun kasbiy standart qoidalari bilan belgilanadi. Bundan asosiy maqsad va vazifa hamda strategik maqsadlarga muvofiq ta'lim tashkilotining faoliyatini va shakllanishini boshqarishgina bo'lib qolmay, tashkilotda asosiy vazifalarni bajaruvchi tarbiyachi-pedagoglarga talabning yuqori ekanini ham ta'kidlashdir.
Shunday qilib, maktabgacha ta'limni amalga oshirish sifati va samaradorligi muammosida, eng asosiysi esa maktabgacha ta'lim tashkilotlari direktorlariga zahira kadrlar tayyorlash jarayonida ularning liderlik sifatlarini rivojlantirish masalasiga chuqur e'tibor qaratish lozim. Hamda bu jarayonda maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlarining liderlik kompetensiyasi masalasi ham alohida o'rin va ahamiyat kasb etadi. Maktabgacha ta'lim muassasalarida faoliyat olib boruvchi mutaxassislarning maktabgacha ta'limning o'ziga xos kontekstida liderlar sifatida maktabgacha ta'lim muassasalarida umumiy o'zaro munosabatlar muhitini yaratadilar va bolalarda liderlik hamda etakchilik haqidagi birinchi g'oyaning fenomen sifatida shakllanishiga hissa qo'shadilar. Maktabgacha ta'lim muassasasi o'z mohiyatiga ko'ra ta'lim tizimining umumiy me'yoriy qoidalariga bo'ysunadigan va ayni paytda bolalarning yosh xususiyatlari va ularni tayyorlashda maktabga moslashishning ahamiyati bilan belgilanadigan o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan o'ziga xos ta'lim tashkilotidir. Shuni inobatga olib, innovatsion ta'lim sharoitida maktabgacha ta'lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi tarbiyachilarning liderlik kompetensiyasiga ega ekanligi tashkilotning yuqori saviyada faoliyat olib borishida xizmat qiladi.
REFERENCES
1. Irgasheva Madinabonu Bakhromjon kizi. DEVELOPMENT OF LEADERSHIP QUALITIES OF CADRE AS A CURRENT SOCIAL PEDAGOGICAL PROBLEM. SCIENCE AND INNOVATION INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 2 ISSUE 3 MARCH 2023 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 | SCIENTISTS.UZ
2. Jalilova D.U. Psychological And Technological Features of Increasing the Efficiency of Educational Activity of Talented Students in Presidential Schools. Journal of Pedagogical Inventions and Practices ISSN NO: 2770-2367 ( https://zienjournals.com ).
3. Madinabonu Irgasheva. MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARI DIREKTORLARIGA ZAHIRA KADRLAR TAYYORLASH JARAYONIDA ULARNING LIDERLIK SIFATLARINI RIVOJLANTIRISH DOLZARB IJTIMOIY PEDAGOGIK
INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE "STRATEGIES FOR THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCE OF FUTURE TEACHERS BASED ON THE APPROACH OF CULTURAL STUDIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS" _October 19-20, 2023_
MUAMMO SIFATIDA. TIL VA ADABIYOT ILMIY-METODIK ELEKTRON JURNAL 2023-yil 9-son. 47-b.
4. Хушназарова М.Н. Мактабгача таълим ташкилотлари тарбиячиларининг касбий компетенциясини такомиллаштириш: Педагогика ... фалсафа доктори (PhD) автореферати. -Тошкент, 2021. -52 б. (Б.22)
5. https://t.me/jalilova dilshoda 2292
6. https://t.me/ilmiy_yordam_beraman
