CC BY
0INKLYUZIV TA'LIM OLAYOTGAN BOLALARDA TAFAKKUR JARAYONINI RIVOJLANTIRISH
Asqarov Anvarjon Rahimjon o'g'li
Farg'ona davlat universiteti, o'qituvchi Turg'unova Gulshanoy Zafarjonovna
Farg'ona davlat universiteti, psixologiya yo'nalishi talabasi
Annotatsiya:Mazkur maqola inklyuziv ta'lim sharoitida o'qiyotgan bolalarda tafakkur jarayonlarini rivojlantirish masalasiga bag'ishlangan. Tadqiqotlar shuni ko'rsatmoqdaki, tafakkur, xotira va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga qaratilgan moslashtirilgan dars uslublari va interaktiv texnologiyalar yordamida kognitiv qobiliyatlarni kuchaytirish mumkin. Ushbu maqolada keltirilgan yondashuvlar bolalarning umumiy intellektual o'sishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.
Kalit so'zlar: Inklyuziv ta'lim, tafakkur rivojlanishi, maxsus ta'lim, kognitiv qobiliyatlar, moslashtirilgan ta'lim.
Kirish. Bugungi kunda inklyuziv ta'lim jamiyatimizning asosiy tamoyillaridan biri hisoblanadi. Inklyuziv ta'lim tizimi, turli ehtiyojlarga ega bolalarni bir maktab tizimida o'qitishni nazarda tutadi, bu esa ularning kognitiv va ijtimoiy rivojlanishiga katta hissa qo'shadi. Bunday ta'lim muhitida tafakkur jarayonlarini rivojlantirish esa bolalar uchun katta ahamiyatga ega, chunki ularning keyingi intellektual va akademik muvaffaqiyatlarini belgilab beradi. Mazkur maqolada inklyuziv ta'lim sharoitida bolalarning tafakkur jarayonlarini rivojlantirish usullari tahlil qilinadi va samarali yondashuvlar haqida so'z yuritiladi.
Adabiyotlar Sharhi.Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, tafakkur, xotira, va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishda moslashtirilgan ta'lim usullari, individual yondashuvlar va interaktiv texnologiyalar katta ahamiyat kasb etadi. Masalan, maxsus ta'lim olishga ehtiyoji bo'lgan bolalarning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish uchun individual yondashuvlar samarali hisoblanadi. Boshqa bir tadqiqot esa interaktiv
texnologiyalarning kognitiv jarayonlarni rivojlantirishda ijobiy natija berishini ko'rsatadi. Shuningdek, hamkorlikda o'qish usullari ham bolalarning birgalikda muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirishda samarali ekanligi qayd etilgan.
Metodologiya. Mazkur tadqiqot uchun miqdoriy va sifatli yondashuvlar qo'llanildi. Ushbu tadqiqotda 7-12 yoshdagi inklyuziv sinf o'quvchilari ishtirok etdi, ular orasida jismoniy va intellektual rivojlanishida turli ehtiyojlarga ega bolalar bor edi.
• Miqdoriy O'lchovlar: Bolalarning kognitiv rivojlanish darajalarini baholash uchun "Xotira va Fikrlash Sinovlari" va "Muammoni Hal qilish Qobiliyati" testlari qo'llanildi.
• Sifatli O'lchovlar: Ta'lim jarayoni davomida o'qituvchilar bilan suhbatlar, shuningdek, bolalarning mashg'ulotlarga munosabati va qobiliyatlaridagi o'zgarishlarni kuzatish orqali sifatli ma'lumotlar to'plandi.
Kiritilgan Intervensiyalar:
1. Individuallashtirilgan Ta'lim Rejalari (ITR): Har bir bola uchun ularning o'ziga xos ehtiyojlariga moslashtirilgan mashg'ulotlar yaratildi va o'tkazildi.
2. Hamkorlikda O'qitish Faoliyatlari: Guruhli topshiriqlar yordamida bolalarning bir-birlariga yordam berishlari ta'minlandi va ularning ijtimoiy hamda kognitiv rivojlanishiga yordam berildi.
3. Interaktiv O'qitish Texnologiyalari: Ta'lim jarayoniga turli xil multimedia va o'yinli dasturlar qo'shildi, ular bolalarning diqqatini saqlash va mustahkamlashga yordam berdi.
Natijalar.Tadqiqot natijalari barcha uchta uslubning samarali ekanligini ko'rsatdi, ammo ularning har biri ma'lum bir kognitiv sohada yanada samarali natija berdi.
1. Muammoni Hal Qilish Qobiliyatlari: Individuallashtirilgan ta'lim rejalari yordamida bolalar murakkab topshiriqlarni hal qilishda yuqori natijalarga erishdi. O'qituvchilar bolalar mustaqil ishlashga yanada qiziqish bildira boshlaganini ta'kidlashdi.
2. Xotira va E'tibor: Interaktiv o'qitish texnologiyalari bolalarning xotira va e'tiborini mustahkamlashda samarali bo'ldi. Ayniqsa, rang-barang va qiziqarli kontent yordamida bolalarning qiziqishini saqlashga erishildi, bu esa ularning dars davomida faol ishtirok etishiga yordam berdi.
3. Ijtimoiy va Kognitiv Ko'nikmalar: Guruhli faoliyatlar bolalarning birgalikda ishlash qobiliyatlarini rivojlantirishda foydali bo'ldi. Bolalar o'z tengdoshlari bilan birgalikda muammolarni hal qilish jarayonida o'z fikrlarini bemalol bayon qilish imkoniga ega bo'ldilar.
Muhokama.Natijalar shuni ko'rsatdiki, moslashtirilgan va integratsiyalangan ta'lim usullari inklyuziv ta'lim muhitida bolalarning tafakkur qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali hisoblanadi. Individuallashtirilgan ta'lim rejalari (ITR) bolalarning o'ziga xos ehtiyojlariga javob berib, ularning o'z imkoniyatlarini maksimal darajada ochib beradi. Interaktiv texnologiyalar esa o'quv jarayoniga qiziqishni saqlash va diqqatni jamlashga yordam beradi, bu esa ta'lim jarayonida juda muhim hisoblanadi.
Xulosa
Mazkur tadqiqot inklyuziv ta'lim sharoitida bolalarda tafakkur jarayonlarini rivojlantirishda individuallashtirilgan yondashuvlar va zamonaviy texnologiyalarning ahamiyatini tasdiqlaydi. Shuningdek, hamkorlikdagi faoliyatlar bolalarning ijtimoiy o'sishiga ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Bu esa ta'lim jarayonida har bir bolaning o'ziga xosligini inobatga olish muhim ekanligini ko'rsatadi.
Amaliy Tavsiyalar
1. Individuallashtirilgan Rejalar Qo'llash: Har bir bolaga moslashtirilgan o'quv dasturlarini ishlab chiqish va qo'llash tavsiya etiladi.
2. Interaktiv Texnologiyalardan Foydalanish: Multimedia va interaktiv o'yinlardan foydalanib, bolalarning darsga bo'lgan qiziqishini oshirish kerak.
3. Guruhiy Faoliyatlarni Rag'batlantirish: Bolalarning ijtimoiy va kognitiv rivojlanishini qo'llab-quvvatlash uchun guruhiy faoliyatlarni tashkil etish foydali bo'ladi.
Adabiyotlar:
14. Askarov, A. (2022). CREATIVE THINKING IN PRESCHOOL SOCIAL PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF DEVELOPMENT. Science and innovation, 1(B8), 87-91.
15. Rahimjon o'g'li, А. А. (2022). Maktabgacha Yoshdagi Bolalarning Aqliy Taraqqiyotining Rivojlanishida О 'Yin Rivojlantiruvchi Faoliyat Sifatida. Uzbek Scholar Journal, 5, 207-209.
16. Asqarov, A. (2022). Maktabgacha Yosh Davrda Kreativ Tafakkurni Rivojlanishining Ijtimoiy Psixologik Aspektlari. Еврaзийский журнaл aкaдемических исследoвaний, 2(6), 882-883.
17. Kamilova, F. X. (2023). MAKTABGACHA YOSH DAVRDA MANTIQIY VA KREATIV TAFAKKUR RIVOJLANISHINING IJTIMOIY PSIXOLOGIK MEXANIZMLARI VA ASPEKTLARI. Educational Research in Universal Sciences, 2(5), 508-512.
18. o'g'li Asqarov, A. R., & Turdimatov, J. (2023). KEKSALIK DAVRIDA XOTIRA JARAYONINING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARINI PSIXOLOGIK ASOSLARI. Educational Research in Universal Sciences, 2(5), 513-516.
19. o'g'li Asqarov, A. R., & Turdimatova, E. (2023). MANTIQIY TAFAKKURNI RIVOJLANTIRISH USULLARI. Educational Research in Universal Sciences, 2(5), 482-485.
20. o'g'li Asqarov, A. R., & Musayev, J. (2023). TA'LIM MUHITIDA O'QUVCHI SHAXSI XAVFSIZLIGIGA TAXDIDLAR VA ULARNI BARTARAF QILISHNING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK USULLARI. GOLDEN BRAIN, 1(15), 254-258.
21. Rahimjon o'g'li, A. A., & Baxtiyorovna, M. S. (2023). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNING INTELLEKTUAL QOBILIYATLARINI SHAKLLANTIRISHDA ISTE'DODNING O'RNI. IQRO, 3(1), 314-316.
22. Zaylobidin o'g'li, A. I. (2023). KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI O'QUVCHILARDA O'Z-O'ZINI ANGLASHDA IJTIMOIYLASHUVNI O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. GOLDEN BRAIN, 1(12), 94-98.
23. Ibroximjonovna, N. T. (2023). THE PROBLEM ANALYSIS OF THE PROCESS OF CREATIVE THINKING IN EDUCATION. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(4).
24. Rahimjon o'g'li, A. A., & Adxam o'g'li, X. A. (2023). INKLYUZIV TA'LIM OLAYOTGAN BOLALARNI TAFAKKUR SOHASINI O'RGANISH.
25. Rahimjon o'g'li, A. A., & Zafarjonovna, T. U. G. (2023). INFLUENCE OF TEMPERAMENT TYPES ON EDUCATIONAL EFFICIENCY. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(11).
26. Rahimjon o'g'li, A. A. (2023). THE ROLE OF TALENT IN FORMING THE INTELLECTUAL CAPABILITIES OF PRESCHOOL CHILDREN. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(12), 146-151.
