CC BY
7International scientific journal "Interpretation and researches"
Volume 1 issue 3 | ISSN: 2181-4163 | UIF-2023: 8.2
IKKI QATLAMLI TRIKOTAJ TO'QIMASIDAN POYABZAL USTLIGI UCHUN QO LLANILADIGAN MATERIALLARNING TEXNOLOGIK VA FIZIK-MEXANIK KO'RSATGICHLARI TAHLILI
Tursunkulova Maxsuda Suyarkulovna
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti tayanch doktoranti O'ralov Lazizbek Sayibnazar o'g'li Namangan muhandislik-texnologiya instituti tayanch doktoranti Xoliqov Qurbanali Madaminovich
Namangan muhandislik-texnologiya instituti professori https://doi.org/10.5281/zenodo.7661515
Annotatsiya. Ushbu maqolada poyabzal ustligi uchin olingan ikki qatlamli trikotaj namunaning to'qimalarini fizik-mexanik va texnologik ko'rsatgichlari tahlil qilindi va ishlab chiqarishga tavsiya qilindi.
Tayanch so'zlar: Fizik-mexanik, xususiyat, havo o'tkazuvchanlik, uzilish kuchi, deformatsiya, tahlil, mahsulot, ishqalanish, cho'ziluvchanlik, pardozlash, tuzilish.
АНАЛИЗ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ И ФИЗИКО-МЕХАНИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ МАТЕРИАЛОВ, ПРИМЕНЯЕМЫХ ДЛЯ ВЕРХА ОБУВИ
ИЗ ДВУХСЛОЙНОГО ТРИКОТАЖА
Турсункулова Махуда Суяркуловна
Докторант Бухарского инженерно-технологического института Уралов Лазизбек Сайибназар угли Докторант Наманганского инженерно-технологического института
Халиков Курбанали Мадаминович Профессор Наманганского инженерно-технологического института
Аннотация. В данной статье были проанализированы физико-механические и технологические показатели фактуры образца двухслойного трикотажа, полученного для верха обуви, и рекомендованы к изготовлению.
Базовые слова: Физико-механический, свойство, воздухопроницаемость, прочность на разрыв, деформация, анализ, продукт, трение, растяжение, отделка, структура.
ANALYSIS OF TECHNOLOGICAL AND PHYSICO-MECHANICAL INDICATORS OF MATERIALS USED IN THE UPPER PART OF TWO-
LAYER KNITTED SHOES Tursunkulova Maksuda Suyarkulovna
Doctoral student of Bukhara Institute of engineering and technology
O'ralov Lazizbek Sayibnazar o'g'li Doctoral student of Namangan Institute of engineering and technology Kholikov Kurbonali Madaminovich
Professor at Namangan Institute of engineering and technology
Annotation. In this article, the physico-mechanical and technological pointers of the tissue of a two-layer knitted sample, taken for the sole of the shoe, were analyzed and recommended for production.
Base words: Physico-mechanical, property, air permeability, tensile strength, deformation, analysis, product, friction, elongation, finishing, structure.
Respublikada keng turdagi sifatli to'qimachilik va tikuv-trikotaj mahsulotlari ishlab chiqarilishini tashkil etish, uning ishlab chiqarilishini mahalliylashtirishni chuqurlashtirish, shuningdek, mahalliy ishlab chiqaruvchilarning eksport salohiyatini oshirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Poyafzal ustligi uchin olingan to'qimachilik materiallari engil, yumshoq, turli xil to'qimachilik materiallari va rangi, mukammal bu va havo o'tkazuvchanligi, gigroskopikligi, shuningdek yaxshi texnologik xususiyatlariga ega: ular kesish uchun qulaydir, chunki ular kengligi va uzunligi bo'yicha berilgan katta o'lchamlarda ishlab chiqariladi, ularning xususiyatlari esa butun maydon bo'ylab bir xil boladi. Biz bilamizki, mamlakatimiz paxta xom ashyosiga boydir va asosiy to'qimachilik mahsulotlari paxta tolasi orqali to'qiladi.
• chiziqli, matoning uzunligi bo'ylab joylashgan
• matoning kengligi bo'ylab joylashgan chiziqli
• maydon bilan o'lchanadigan
Mato parchasining butun yuzasida joylashgan nuqsonlar keng tarqalgan (gulxanning tiqilib qolishi, qichishish, rang-baranglik, chiziqlar, rang-baranglik va boshqalar).
Poyafzalning yuqori qismi, astarlari va tagliklari uchun paxta matolarining xilma-xilligi boshqacha aniqlanadi. Poyafzalning yuqori qismidagi matolarda keng tarqalgan nuqsonlarga yo'l qo'yilmaydi, astar va taglik uchun matolarning navini aniqlashda bu nuqsonlar hisobga olinmaydi. Poyafzalning yuqori qismi uchun matolarda individual mahalliy nuqsonlarning bardoshliligi astar matolariga qaraganda ancha cheklangan; interlaced matolarda ularni I yoki II navlarga ajratishda faqat
International scientific journal "Interpretation and researches"
Volume 1 issue 3 | ISSN: 2181-4163 | UIF-2023: 8.2 qo'pol nuqsonlar (chandiqlar, siyrak joylar va boshqalar) hisobga olinadi. Yigirilgan paxta ipidan ichki trikotaj va paypok maxsulotlarini ishlab chikarishda foydalaniladi, bu ipdan ustki trikotaj maxsulotlarini ishlab chiqarilganda, trikotaj yuqori gigienik xususiyatiga ega bo'lishi bilan bir qatorda, shakl saqlash xususiyati va haridorligi past bo'ladi [1-2-3-4].
Trikotaj to'qimalarining fizik-mexanik xususiyatlarini tavsiflovchi ko'rsatgichlar orasidan quyidagi ko'rsatgichlar: mustahkamlik va uzilishdagi uzayish, uzilish kuchidan kam bo'lgan kuchlanish ta'sirida cho'zilishi, bir martalik va takror cho'zilishdagi chidamlilik, g'ijimlanish va yechilishiga chidamlilik, issiq-nam sharoitda ishlov berilganda kirishishi kabilar qabul qilingan [5-6-7-8-9-10]].
Ikki qavatli trikotaj to'qimasining fizik-mexanik xususiyatlariga ta'sirini o'rganish maqsadida trikotaj to'qima namunalarining 5 ta variant namunalarini fizik -mexanik xususiyatlari Namanagan muhandislik-texnologiya instituti sinov laboratoriyasida o'rnatilgan zamonaviy uskunalarda eksperimental usulda aniqlandi va olingan namunalar 1-jadvalda keltirildi.
Olingan namunalar bir-biridan farqi naqshi hamda rapportlar soni bilan foydalanganligidadir. Namunalarni to'qish uchun chiziqli zichligi 33 teks bo'lgan yigirilgan paxta ipi tanlab olingan.
Ikki qatlamli arqoqli to'qimalarining fizik-mexanik ko'rsatgichlari
1-jadval
KO'RSATGICHLAR VARIANATLAR
1- namuna 2- namuna 3- namuna 4- namuna 5- namuna
Yuza zichligi Ms (gr/m2) 206,8 194,3 203,5 190,6 217,8
Matoning qalinligi T (mm) 0,19 0,34 0,34 0,24 0,39
Hajm zichligi 5 (mg/sm3 ) 1088,4 571,47 677,9 794,1 558,4
Havo o'tkazuvchanligi V (sm3/sm2-sek) 216,64 354,21 262,1 475,78 280,3
Uzilish kuchi R (N) bo'yi ga 386 217 280 368 242
eniga 182 198 197 82 264
Uzilishgacha cho'zilish L (%) bo'yi ga 50,75 64,75 80,25 55,45 59,8
International scientific journal "Interpretation and researches"
Volume 1 issue 3 | ISSN: 2181-4163 UIF-2023: 8.2
eniga 165,1 118,2 146,05 220,7 97,6
Qaytmas deformatsiya eH bo'yi ga 14,6 41,6 24,4 18,3 14
(%) eniga 69,4 35,2 34,4 41,2 7
Qaytar deformatsiya e0 bo'yi ga 85,3 58,4 75,6 81,7 86
(%) eniga 30,6 64,8 65,6 58,8 93
Matoning kirishishi K (%) bo'yi ga 1 2 4 3 2
eniga 3 3 6 4 4
Ishqalanishga chidamliligi I (ming.aylana) 45 27,8 39,4 33,6 47,1
Eng kam havo o'tkazuvchanlik trikotaj to'qimalarining I-variantida kuzatildi va uning miqdori 216,64 sm3/sm2-sek ni tashkil qildi. Bu ko'rsatgich V-variant to'qimasiga nisbatan 63,66 sm3/sm2^sek ga kam. Eng yuqori havo o'tkazuvchanlik trikotaj to'qima namunalarining IV-variantida kuzatildi va uning miqdori 475,78 sm3/sm2-sek ni tashkil etadi. (1-jadval, 1-rasmda).
Havo o'tkazuvchanligi V (sm3/sm2^sek)
475,78
354,21 262,1 280,3
216,64
1 2 3 4 5
1-rasm. Ikki qavatli trikotaj to'qimasining havo o'tkazuvchanlik ko'rsatgichi.
Yuqorida keltirilgan ikki qavatli trikotaj to'qimalarini fizik-mexanik va texnologik xususiyatlarini tahlilidan ma'lum bo'ldiki, trikotaj to'qima tuzilishini o'zgarishi, trikotaj to'qimasini havo o'tkazuvchanlik xususiyatlariga, pishiqligiga, cho'ziluvchanlik va ishqalanishga chidamlilik xususiyatlariga ijobiy ta'sir ko'rsatadi [11-12-13-14-15].
Trikotaj matolariga ishlov berish jarayonida matolarimiz qancha kirishishi kam bo'lsa, shuncha shakl saqlash xususiyati yuqori bo'ladi.
Trikotaj to'qimalarida naqsh elementlaridan foydalanish, to'qimaning tuzilishini o'zgarishi, tashqi ko'rinishi chiroyli bo'lgan trikotaj mahsulotlarini olish imkonini beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Турсункулова М. С. Применение творческих элементов в национальном ремесле //Интернаука. - 2021. - №. 25-1. - С. 21-22.
2. Турсункулова М. С., Термопластичные эластомеры на основе бутадиен-нитрильного каучука //Ученый XXI века международный научный журнал. - №. 5-2. - С. 52.
3. Khalikov K.M., Tursunkulova M.S., "Development of textile industry in our Republic International Journal of Academic Pedagogical Research (IJAPR) ISSN: 2643-9123 Vol. 5 Issue 5, May - 2021, Pages: 138-139.
4. Турсункулова М., Холиков К. Poyabzallar astarligi uchun ishlatiladigan materiallarning turlari, xususiyatlari va ularning afzalliklarini tahlil qilish //Science and innovation. - 2022. - Т. 1. - №. A4. - С. 269-274.
5. RESEARCH OF PHYSICAL AND MECHANICAL INDICATORS OF THE UPPER PART OF THE SHOE ON THE BASIS OF KNITTED KNITTING TISSUE M Tursunkulova, K Khalikov... - Science and ..., 2022 - cyberleninka.ru
6. Tursunqulova Maqsuda Suyanqulovna МАШИНАСОЗЛИК ИЛМИЙ-ТЕХНИКА ЖУРНАЛИ SCIENTIFIC AND TECHNICAL JOURNAL MACHINE BUILDING. №6 (Махсус сон), 2022 йил web.andmiedu.u. №6 (Махсус сон), 2022 йил web.andmiedu.uz ISSN 2181-1539 2022
7. Турсункулова Махсуда Суяркуловна. Мах,аллий хом ашёлардан фойдаланиб пойабзал устлиги учун юкори гигиеник хусусиятли трикотаж тукималари. International conference on teaching, education and new learning technologies" 2023/1tashkent, uzbekistan 2023/ january 141169-1180Page No.: 1181-1185
8. "Развитие науки и технологий" Научно - технический журнал №2/2021. Турсункулова М. С. "Турли толалар та^лили" https://journal.bmti.uz/
9. МАХДЛЛИЙ ХОМ АШЁЛАРДАН ФОЙДАЛАНИБ ПОЙАБЗАЛ УСТЛИГИ УЧУН ЮКОРИ ГИГИЕНИК ХУСУСИЯТЛИ ТРИКОТАЖ ТУКИМАЛАРИ. М.С Турсункулова, Н.Н угли Ёкубханов, ^.М Холиков -INTERNATIONAL CONFERENCES, 2023
10. T.M Suyarkulovna - Engineering and Technology Vol "Применение творческих элементов в национальном ремесле"
11. IKKI QATLAMLI JAKKARD TRIKOTAJ TO'QIMALFRI TAHLILI. Tursunqulova Maqsuda Suyanqulovna. МАШИНАСОЗЛИК ИЛМИЙ-ТЕХНИКА ЖУРНАЛИ SCIENTIFIC AND TECHNICAL JOURNAL MACHINE BUILDING. №6 (Махсус сон), 2022 йил web.andmiedu.uz. №6 (Махсус сон), 2022 йил web.andmiedu.uz ISSN 2181-1539
12. ИССЛЕДОВАНИЕ ФИЗИКО-МЕХАНИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ВЕРХНЕЙ ЧАСТИ ОБУВИ НА ОСНОВЕ ТРИКОТАЖНОЙ ТКАНИ М. С.Турсункулова, К Халиков, Н Якубханов - Наука и инновации, 2022. Development and Research of Properties of Nonwoven Materials Based on Basalt Fiber International Journal of Advanced Research in Science
13. M.Tursunkulova, K.Xolikov - Science and innovation, 2022 -cyberleninka.ru. POYABZALLAR ASTARLIGI UCHUN ISHLATILADIGAN MATERIALLARNING TURLARI, XUSUSIYATLARI VA ULARNING AFZALLIKLARINI TAHLIL QILISH - тема научной статьи по ...
14. Турсункулова М. С., угли Ёкубханов Н. Н., Холиков К. М. МАХДЛЛИЙ ХОМ АШЁЛАРДАН ФОЙДАЛАНИБ ПОЙАБЗАЛ УСТЛИГИ УЧУН ЮКОРИ ГИГИЕНИК ХУСУСИЯТЛИ ТРИКОТАЖ ТУКИМАЛАРИ //INTERNATIONAL CONFERENCES. - 2023. - Т. 1. - №. 1. - С. 1169-1180.
15. T. A. Ochilov, N.G. Abbasova, F.J. Abdullina, Q.I. Abdulniyozov. "Gazlamashunoslik". Kasb-hunar kollejlari o'qituvchilari uchun darslik.Toshkent-2010.
16. Xoliqov Q.M, Jo'raboyev N.N. "M290 rusumli matoning nam shimuvchanligini aniqlovchi johozdan foydalanish bo'yicha uslubiy qo'llanma" Namangan-2022.
17. L.S.O'ralov, Q.M.Xoliqov ." G'ovakli trikotaj to'qimalari". Monografiya. Namangan-2022.
18. O'ralov L. S., Ohunov R. N., Hamdamov H. A., Tursunqulova M. S., Xoliqov Q. M." Ikki qatlamli arqoqli trikotaj to'qimalarning fizik-mexanik ko'rsatgichlari tahlili." Tikuv-trikotaj sanoatida innovasion texnologiyalar, ishlab chiqarishdagi muammo, tahli va sohani rivojlanish istiqbollari". 2-TOM. 146-149 bet. Namangan-2022.
19. К.М.Холикрв, А.Т.Журабоев, Ш.Ш.Шогофуров. Разработка технологии получения двухслойного трикотажа с различными способами соединения слоев, Наманган мухдндислик-технология институти илмий-техника журнали, ТОМ 5 - №1, 2020
20. КМ.Холиков, А.Т.Журабоев, Ш.Ш.Шогофуров. The study of the technological parameters of double layer knitwear with various methods of connecting layers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal https://www.saarj.com Vol. 10, Issue 4, April 2020 Impact Factor: SJIF 2020 = 7.13 397- 404 бет
21. Холиков К.М., Шогофуров Ш.Ш., Журабоев А.Т, Мусаев Н.М, Мукимов М.М Quality Assessment of Two-layer Refined Knitting. Jour of Adv Research in Dynamical & Control Systems, Vol. 12, 07-Special Issue, 2020
22. Холиков К.М., Шогофуров Ш.Ш., Журабоев А.Т., Абдувалиев Д.М. Комплексная оценка качества двухслойного трикотажа. The Way of Science International scientific journal, № 1 (71), 2020
23. Холиков К.М., Журабоев А.Т., Шогофуров Ш.Ш., Камалова И.И. Исследование физико механических свойств двухслойного трикотажа, The Way of Science International scientific journal, № 1 (71), 2020
24. RESEARCH OF PHYSICAL AND MECHANICAL INDICATORS OF THE UPPER PART OF THE SHOE ON THE BASIS OF KNITTED KNITTING TISSUE M Tursunkulova, K Khalikov. - Science and 2022 - cyberleninka.ru.
25. М.С.Турсункулова., Д.Д.Холмуродова, "Использование шерстяных волокон в детской одежде и их эффективность". International scientific and practical conference Modern psychology and pedagogy: «Problems and solutions».2-part, 2-701pages. Committee List for 2021-2022.
26. М.С.Турсункулова. "Тукимачилик трикотаж ишлаб чикариш саноатида олимларимизнинг табиий толаларни тахлили хдкидаги карашлари". International scientific and practical conference Modern psychology and pedagogy: «Problems and solutions».2-part, 2-701.Pages. Committee List for 2022.
27. М.С.Турсункулова.Д.М.Холиков., С.У.Рахматова., ХД.Маматова., "Basic theory of air permeability of knitted fabric selected on the basis of mathematical model". International conference. PTLICISIWS-2022.Scopus Web of Science indexed Indexed in leading databases - Scopus, Web of Science, and Inspec. Conference Committee
28. М.С.Турсункулова., К.М.Холиков., С.У.Рахматова., "Modern analysis of the properties of mixed fiber yarns".International conference. PTLICISIWS-2022.Scopus Web of Science indexed Indexed in leading databases - Scopus, Web of Science, and Inspec. Conference Committee.
29. Турсункулова М. С. Применение творческих элементов в национальном ремесле //Интернаука. - 2021. - №. 25-1. - С. 21-22.
