CC BY
141Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454
Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-367-371
HAVO ELEKTR UZATISH LINIYALARINING HOLATINI BAHOLASH BILAN ULARNI MONITORING QILISH
Islom Tog'ayev
Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti, "Elektr energetikasi"
kafedrasi assistenti
Doston Isoqulov
Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti magitranti
Zuhriddin Turniyozov
Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti magitranti
ANNOTATSIYA
Havo elektr uzatish liniyalarida ortiqcha yuklanishlar ta'sirida yuzaga keladigan avariyalarni kamaytirish hisobiga elektr ta'minoti ishonchliligi va samaradorligini oshirish muhim kompleks vazifa hisoblanadi.Ushbu muammoni hal qilish bir necha asosiy bosqichlardan iborat: Avariya sabablarini o'z vaqtida aniqlash, elektr uzatish liniyalarining samaradorligini nazorat qilish va boshqalar.
Kalit so'zlar: Havo elektr uzatish liniyalari, liniyaning nominal ko'rsatkichlari, elektr uzatish liniyasining holatni baholash, o'lchashlar.
KIRISH
Hozirgi vaqtda havo elektr uzatish liniyalari simlarini tahlil qilish uchun yetarli bo'lmagan tizimlar mavjud, yangi monitoring tizimlarini yaratish vazifasi dolzarbligicha qolmoqda. Buning sababi shundaki, mavjud tizimlar, masalan, datchik o'lchagichlardan foydalangan holda, yuqori narx bilan ajralib turadi va o'rnatish vaqtida mavjud elektr liniyalarini uzishni talab qiladi, meteorologiya stansiyalariga asoslangan tizimlar esa to'g'ri aniqlash ehtimoli pastligi bilan tavsiflanadi [1].
Elektr uzatish liniyalarini baholashning eskirgan usullarini almashtirish uchun bir qator muammolarni hal qiladigan havo elektr uzatish liniyalari monitoringi tizimi keng qo'llanilishi:
1. Elektr tarmoqlarining muz, qor va shamol yuklamalarini monitor qilish. Kabelning mexanik ortiqcha yuklanishi elektr uzatish liniyalarining cho'zilishi va sinishiga olib kelishini tahlil qilish
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-367-371
2. Kabelning ruxsat etilgan tokining yuklanishini nazorat qilish. Atrof-muhit omillarining ta'siri (harorat, yomg'ir, shamol) simning haddan tashqari qizishi va sovishiga olib keladi, bu esa joriy yuklanishlarning oshishiga olib kelishi mumkin;
Podstansiyadan tavanchlar orqaK jo'natiladigan elektr uzatish liniyalaridagi datchiklarning o'matiHsh holatL 1 -Rasm
Maksimal ruxsat etilgan liniya haroratini nazorat qilish. Liniyaning haddan tashqari qizib ketishiga yo'l qo'ymaslik uchun mexanik kuchini saqlashga imkon beradi. Tizim to'g'ridan-to'g'ri havo elektr uzatish liniyalariga o'rnatiladigan modullardan iborat [3].
METODOLOGIYA
Datchiklar asosan bir xil oraliqdagi tayanchlarning traverslariga yaqin simlarga o'rnatiladi va bir-biridan taxminan 500 m masofada joylashgan. O'lchash va ma'lumotlarni uzatish oldindan belgilangan vaqt oralig'ida (masalan, har 10 soniyada, 15 daqiqada va hokazo) amalga oshiriladi.
Havo elektr uzatish liniyalarining xususiyatlari.
Havo uzatish liniyalarida yo'qotish turlarini quyidagilarga ajratib ko'rsatish mumkin:
• O'tkazgich simlarining qarshiligi tufayli paydo bo'ladigan yo'qotishlar;
• Elektromagnit nurlanish tufayli yo'qotishlar;
• O'tkazgich simlari va izolyatorlardagi tojlanishdagi yo'qotishlar;
• O'tkazgich simlaridagi yuklamalarning ortishi va rezonans hodisalarining paydo bo'lishidan kelib chiqadigan yo'qotishlar;
• Izolyatsiyaning buzilishi tufayli hosil boladigan yo'qotishlar;
• Fazalararo va yer bilan o'zaro qisqa tutashuvlardagi yo'qotishlar;
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454
Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-367-371
Noqulay ob-havo sharoitlarining mavjudligi (yomg'ir, qor, tuman, kuchli shamol, muz) qo'shimcha yo'qotishlarga, xususan, qisqa tutashuvlarning paydo bo'lishiga, simlarning qisman shikastlanishiga va uzilishiga olib keladi.
Ma'lumotlarni uzatishning turli usullari mavjud:
1.Tarmoq topologiyasidan foydalanish (MESH). O'lchov ma'lumotlari moduldan modulga va undan keyin ma'lumotlarni serverga (GPRS, 3G, LTE) uzatuvchi serverga (tayanch stansiya) uzatiladi.
2.Ma'lumotlar LoRa modemi yordamida tayanch stansiyaga, so'ngra serverga (GPRS, 3G, LTE) uzatiladi[2].
Tizim bizga elektr uzatish liniyalarining quyidagi parametrlarini boshqarish imkonini beradi:
1. O'tkazgich simning harorati;
2. O'tkazgich simning bo'shashish burchagi;
3. O'tkazgich simning uzilish joyi
4. O'tkazgich simning tebranishi;
5. Haqiqiy tokning ko'rsatkichi
Tizim turli datchiklarni birlashtirish uchun ochiq holatda bo'lishi kerak.
1. Yerdagi nosozliklarni aniqlash;
2. Harorat va namlik;
Tizimdan foydalanishning afzalliklari.
1. Elektr uzatish liniyalari ishining ishonchliligini oshirish;
2. Energetika tizimidagi avariyalar va favqulodda vaziyatlarning oldini olish va buning natijasida isroflarni kamaytirish va favqulodda vaziyatlardan mamlakat iqtisodiyotining yo'qotishlarini bartaraf etish;
3. Elektr uzatish liniyalarini saqlash va ulardan foydalanish xarajatlarini kamaytirish (favqulodda vaziyatlarning oldini olish, tezkor uzilish nuqtasini aniqlash)
Havo elektr uzatish liniyalarini monitoring qilishni rivojlantirish tarixi
Elektr uzatish liniyasi simlarining parametrlarini telemetrik nazorat qilish birinchi marta 40 yillar avval taklif qilingan. Telemetrik radiokanal yordamida birinchi boshqariladigan parametr bu o'tkazgichdagi tok kuchining xarakteristikasi edi. Ayni paytda masofadan o'lchash tizimining paydo bo'lishi ("radiokanal orqali o'lchangan qiymatni uzatish orqali o'tkazgichdagi tokni masofadan o'lchash tizimlari") shu vaqtga to'g'ri keladi.
Havo elektr uzatish liniyalari orqali uzatiladigan quvvatning samaradorliligini oshirish.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454
Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-367-371
Elektr energiyasini uzatishda va havo elektr uzatish liniyasining ruxsat etilgan davomli toki va yuklamasi orqali hisoblanadi. Bunday holda, o'tkazgichlarning eng maksimal yuqori darajada bo'lishini aniqlaydigan tok chegaralagichlari qo'llaniladi va eng ekstremal sharoitlar uchun qabul qilinadi. elektr uzatish liniyalari ish vaqtining 90% dan ko'prog'ida topilmaydi.
Monitoring tizimining mavjudligi, ishonchlilik darajasining kamaytirmasdan, undan foydalanishga imkon beradigan qo'shimcha manba hisoblanadi. Buning uchun butun uzatish liniyasi bo'ylab o'tkazgichlarning joriy darajasini va haroratini nazorat qilish va liniyaning haqiqiy holatiga muvofiq dinamik ravishda tartibga solish kerak.
Elektr energiyasini elektr stansiyasidan iste'molchilarga yetkazib berish energetika sanoatining eng muhim vazifalaridan biridir. Elektr energiyasini asosan yetkazib berishda kabel liniyalaridan iborat havo elektr uzatish liniyalari va quvvatni konvertatsiya qilish va yuklamani moslashtirish uchun uskunalardan iborat bo'lishi lozim.
Elektr energiya uzatishning samaradorligi va ishonchliligi elektr ta'minoti tarmoqlarining holati bilan belgilanadi. Havo elektr uzatish liniyalari monitoringi ushbu sohadagi ko'plab muammolarni hal qilish imkonini beradi.
XULOSA
1. Elektr uzatish liniyalarini kuzatishda prinsipial yangi yondashuv: ob-havo hodisalari prognozi, simning uzoq uchastkadagi o'rtacha harorati va hokazolar asosida favqulodda vaziyatlarni bashorat qilish va liniyaning texnik holatini baholash konseptsiyasidan uzoqlashish, har bir sim (oraliq) vaqtini real vaqt rejimida kuzatishga e'tibor qaratish kerak. Endi har bir sim o'lchov ma'lumotlarini uzatadi va shu tariqa umumiy tizimiga birlashtiriladi[4].
2. Datchiklar uchuvchan emas (elektr liniyasining magnit maydonidan quvvatlanadi);
3. Datchikni 1 kV va undan ortiq kuchlanishli elektr uzatish liniyalariga o'rnatish imkoniyati;
4. Tizimni GSM aloqasi bo'lmagan elektr uzatish liniyalariga o'rnatish imkoniyati (bu holda ma'lumotlar bazaviy stansiya bilan minoraga, so'ngra serverga uzatiladi);
5. Seriyali ishlab chiqarishda - datchikning nisbatan arzonligi.
Ushbu tizimni amalga oshirish orqali elektr uzatish liniyasining ishdan chiqishi va liniyada avariyaning oldini olish sabablarini oldindan ko'rish mumkin, tizim butun
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-367-371
energiya tizimining samaradorligini oshiradi. REFERENCES
1. Ахмедова О.О., Сошинов А.Г. Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2014. - № 11-4. - С. 533-536; URL: https://applied-research.ru/ru/article/view?id=6173 (дата обращения: 11.06.2021).
2. Диагностика, реконструкция и эксплуатация воздушных линий электропередачи в гололедных районах: учеб. пособие / И.И.Левченко, А.С. Засыпкин, А.А. Аллилуев, Е.И. Сацук. М.: Издательский дом МЭИ, 2007. С. 448.
3. Система мониторинга воздушных линии электропередач URL: https://applied-research.ru/ru/article/view?id=6173 (дата обращения: 11.06.2021).
4. Самарин А. В., Рыгалин Д. Б., Шкляев А. А. Современные технологии мониторинга воздушных электросетей ЛЭП // Естественные и технические науки. 2012. № 1, 2.
