CC BY
1«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
GLOBALLASHUV SHAROITIDA QISHLOQ XO'JALIGI TARMOQLARINI RAQAMLASHTIRISH
1Yavmutov Dilshod Shoyimardonqulovich, 2Umarov Aminjon
1Iqtisodiyot kafedrasi i.f.n.dotsent, Buxoro davlat universiteti Iqtisodiyot va turizm fakul'teti 2Raqamli iqtisodiyot yo'nalishi 1-bosqich magistranti, Buxoro davlat universiteti Iqtisodiyot va
turizm fakul'teti https://doi.org/10.5281/zenodo.11402136
Annotatsiya. Ushbu maqolada globallashuv sharoitida qishloq xo'jaligi tarmoqlarini raqamlashtirish, raqamlashtirish nazariy ma'lumotlar, qishloq xo'jaligi sohasi bo 'yicha raqamli platformalarning afzalliklari, kamchiliklari ochib berilgan.
Kalit so'zlar: qishloq xo'jaligi, raqamlashtirish, E-IJARA, AGROSUBSIDIYA, GEOAXBOROT
Аннотация. В данной статье раскрываются цифровизация сельскохозяйственных отраслей в условиях глобализации, теоретические данные цифровизации, преимущества и недостатки цифровых платформ в сфере сельского хозяйства.
Ключевые слова: сельское хозяйство, цифровизация, E-RENTAL, АГРОССУБСИДИЯ, ГЕОИНФОРМАЦИЯ.
Qishloq xo'jaligida amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar natijasida hozirgi kunda qishloq xo'jaligi sohalarini raqamlashtirish va tarmoqni yanada rivojlantirish yo'nalishlariga yangicha qarashlarning shakllanishi namoyon bo'lmoqda, bu albatta tarmoqni yanada barqarorlashuvini, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini etishtirishni ko'payishiga, resurslardan unumli foydalanishga, yangi ish o'rinlarining paydo bo'lishiga olib keladi va pirovardida qishloq xo'jaligini rivojlanishini ta'minlashda muhim omil bo'lib xizmat qiladi.
Ma'lumki, qishloq xo'jalik korxonalarini rivojlanib borishi bilan birga, ularning soni va ishlab chiqarishdagi salmog'i ortib bormoqda, albatta bunday mexanizmlarni joriy etilishi yoki qishloq xo'jaligini raqamlashtirish jarayoni sifat jihatidan yangi mahsulot olish uchun texnik yoki texnologiyalarni bevosita ishlab chiqarishda foydalanish, uning alohida tarkibiy qismlariga aylantirish bo'yicha izchil harakatlar yig'indisi hisoblanadi.
Qishloq xo'jaligini raqamlashtirish raqamli texnologiyalar va ma'lumotlarga asoslangan yondashuvlarni qishloq xo'jaligi amaliyotiga integratsiyalashni anglatadi. Ushbu transformatsiya agrar sektorda samaradorlik, mahsuldorlik, barqarorlik va qarorlar qabul qilishni yaxshilashga qaratilgan hisoblanadi.
Bugungi kunda Qishloq xo'jaligi vazirligi tomonidan ekin turlari uchun mos yer tanlashdan bo'lgan jarayonni raqamlashtirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Bu esa albatta ushbu jarayonda shaffoflikni ta'minlash, samaradorlikka erishish, mahsulot sifatini oshirishda, oshirish yoki tushirish kabi sun'iy to'siqlarga barham berishda muhim ahamiyatga ega.
"Agrosanoatni raqamlashtirish markazi" davlat muassasasi tomonidan qishloq xo'jaligi yerlarini ijaraga berish, yer maydonlaridan oqilona foydalanish, suv resurslarini boshqarishni avtomatlashtirish, sohada foydalanuvchilarning malaka va ko'nikmalarni shakllantirish, elektron s u b s
i d
«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
- bu eng avvalo sohada mashg'ul bo'lganlar bilan bir qatorda, qishloq xo'jaligi bilan shug'ullanishga jazm qilganlarga ham birdek qo'l keladi. Boisi, avvallari mavhum yoki tushunarsiz bo'lgan ko'pgina masalalarga oydinlik kiritiladi. Ochiq ma'lumotlar taqdim etilishi kimning yordamisiz foydalanishlari mumkin. O'zgarib boruvchi bozor talablari va ayni kundagi mahsulot yetishtirish bilan bog'liq barcha yangiliklar ayni platformalardan o'rin oladi. Buning uchun esa seminar mohiyatini tushunish va unda ishtirok etib, bu boradagi bilimlarni takomillashtiish kifoya.
Bularni inobatga olgan holda, qishloq xo'jaligi maqsadlari, jumladan dehqon xo'jaligini yuritish uchun ochiq elektron tanlovlar orqali yer maydonlarini ajratishda foydalaniladigan "E-IJARA" axborot tizimi, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yetishtiruvchilar uchun subsiyadilarni ajratishga mo'ljallangan "AGROSUBSIDIYA" axborot tizimi va ekinlarning holatini yerni masofadan zondlash materiallari yordamida tahlil qilish
bo'yicha "GEOAXBOROT" tizimlarining imkoniyatlari onlayn namoyish qilish bilan birga, foydalanish bo'yicha tavsiyalar, shuningdek yuzaga kelgan savollarga batafsil javoblarni taqdim etilmoqda, foydalanuvchilarning tizimlarda ishlab bo'yicha amaliy ko'nikmalari shakllantirilmoqda.
Bundan tashqari, O'zbekiston-FAO qishloq xo'jaligini raqamlashtirish bo'yicha Milliy harakatlar dasturi ishlab chiqildi hamda ushbu dasturning maqsadlari va ustuvor yo'nalishlari belgilab berildiberildi. Unda ko'ra, ushbu dastur mamlakat qishloq xo'jaligi tizimini zamonaviy, raqobatbardosh va barqaror sohaga aylantirish bo'yicha strategik qo'llanma bo'lib xizmat qiladi. Raqamli qishloq xo'jaligidagi taraqqiyot va muammolarni muhokama qilish va erishilgan natijalarni sarhisob qilish, shuningdek, O'zbekistonda raqamli qishloq xo'jaligiga transformatsiya va manfaatdor tomonlar o'rtasida hamkorlikdagi sa'y-harakatlarni rivojlantirish bo'yicha umumiy qarashlar ilgari surilgan. "Qishloq xo'jaligini raqamli transformatsiya qilish uchun asoslarni tayyorlash" loyihasi doirasida FAO O'zbekistonda raqamli qishloq xo'jaligi holatini baholanadi va manfaatdor tomonlar bilan birgalikda Milliy raqamli qishloq xo'jaligi harakat dasturini ishlab chiqib, hamda "Markaziy Osiyoda raqamli qishloqlarni sinash" loyihasi doirasida Farg'ona vodiysida raqamli qishloqlar tashabbusi sinovdan o'tkazildi.
Qishloq xo'jaligini raqamlashtirish orqali bu sohada barqarorlikka erishish mumkin, lekin uning ba'zi asosiy jihatlari va afzalliklari haqida ham aytish lozim.
Raqamlashtirish fermerlarga aniq qishloq xo'jaligi texnikasini o'zlashtirish imkonini beradi. Bunga datchiklar, dronlar, sun'iy yo'ldosh tasvirlari va GPS texnologiyasidan foydalanib, tuproq sharoiti, namlik darajasi, ekinlar salomatligi va zararkunandalar hujumi haqida ma'lumot to'plash kiradi. Ushbu ma'lumotlar bilan fermerlar suv, o'g'itlar va pestitsidlar kabi manbalarni optimallashtirishi mumkin, bu esa hosildorlikni oshirish va xarajatlarni kamaytirishga olib keladi.
Ma'lumotlar tahlili orqali raqamli vositalar fermerlarga katta hajmdagi ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish imkonini beradi. Ma'lumotlar tahlili platformalaridan foydalangan holda, fermerlar o'z operatsiyalaridagi tendentsiyalar, naqshlar va korrelyatsiyalar haqida tushunchaga ega bo'lishlari mumkin. Ushbu ma'lumotlar ekinlarni rejalashtirish, resurslarni taqsimlash va xavflarni boshqarish bo'yicha asosli qarorlar qabul qilishda yordam beradi.
Aqlli qishloq xo'jaligi uskunalari orqali raqamlashtirish aqlli qishloq xo'jaligi uskunalarini ishlab chiqishga olib kelinadi. Avtomatlashtirilgan sug'orish tizimlari, robot-kombaynlar, nozik urug' ekish mashinalari shular jumlasidandir. Aqlli uskunalar samarali ishlash, mehnat
«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
xarajatlarini kamaytirish va atrof-muhitga ta'sirni minimallashtirish uchun mo'ljallangan hisoblanadi.
Ta'minot zanjirini boshqarish orqali raqamli texnologiyalar qishloq xo'jaligida ta'minot zanjirini yaxshiroq boshqarishga yordam beradi. Inventarizatsiya va logistikani kuzatishdan tortib bozor talablari va narxlarni boshqarishgacha, raqamlashtirish butun ta'minot zanjiri jarayonini soddalashtiradi. Bu fermerlar, distribyutorlar, chakana sotuvchilar va iste'molchilar o'rtasidagi muvofiqlashtirishning yaxshilanishiga olib keladi.
Bozorga kiris sh orqali raqamli platformalar fermerlarga bozorga kengroq kirish imkonini beradi. Onlayn bozorlar, elektron tijorat platformalari va mobil ilovalar an'anaviy vositachilarni chetlab o'tib, fermerlarni bevosita iste'molchilar bilan bog'laydi. Bu fermerlarga kengroq mijozlar bazasini qamrab olish, mahsulotlarini raqobatbardosh narxlarda sotish va real vaqt rejimida fikr-mulohazalarini olish imkonini beradi.
Iqlimga chidamlilik orqali raqamlashtirish qishloq xo'jaligida iqlim barqarorligini oshirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ob-havo sharoitlarini kuzatish, iqlim bilan bog'liq xavflarni bashorat qilish va moslashuvchan amaliyotlarni amalga oshirish orqali fermerlar iqlim o'zgarishining ularning ekinlari va chorva mollariga ta'sirini yumshata oladi.
Bilimlarni almashish orqali raqamli platformalar qishloq xo'jaligida bilim almashish va salohiyatni oshirish uchun qimmatli manba bo'lib xizmat qiladi. Fermerlar ta'lim mazmuni, ilg'or tajribalar va mutaxassislar maslahatlaridan onlayn foydalanishlari mumkin. Bu fermerlar jamoasida uzluksiz o'rganish va malaka oshirishga yordam beradi.
Umuman olganda, qishloq xo'jaligini raqamlashtirish fermerlarga innovatsion vositalar, ma'lumotlarga asoslangan tushunchalar va mustahkamlangan ulanish imkoniyatini beradi, bu esa yanada barqaror va samarali qishloq xo'jaligi sektoriga olib keladi.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947-sonli Farmoniga 1-ILOVA. 2017 — 2021-yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasi.
2. Abdulloyev, A. (2023). Methodological foundations for evaluating the efficiency of agrocluster management. ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz), 42(42).
3. Abdulloyev, A. (2023). АГРОКЛАСТЕР ФАОЛИЯТИНИ БОШ^АРИШНИНГ "БАЗАВИЙ" МОДЕЛИ ВА УНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ. ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz), 42(42).
4. Junaydulloyevich, A. A., & Rasulovna, K. N. (2021). Price Formation in Marketing: A Tool for Price Formation and Change. Academicia Globe, 2(6), 142-146.
5. Таирова, М. М., & Дустова, А. К. (2020). Роль гостиничных сетей в индустрии туризма. In Прорывные научные исследования: проблемы, закономерности, перспективы (pp. 5759).
6. Gafurova, S. K. (2023). Quality Management In Education: A Systematic Approach. Educational Research In Universal Sciences, 2(17 SPECIAL), 126-129.
7. Niyozova, I. (2021). The Transition to the Green Economy and the Importance of Strategy. ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz), 8(8).
9. Таирова, М. М., & Гиязова, Н. Б. (2016). Поддержка предпринимательской деятильности в Узбекистане. International scientific review, (2 (12)), 105-107.
«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
10. Таирова, М. М., & Кодирова, Н. Р. К. (2020). Инновация-концептуальная основа модернизации. Наука и образование сегодня, (2 (49)), 35-36.
11. Qayimova, Z. (2023). Ways to Develop Economic Infrastructure in Uzbekistan. Центр Научных Публикаций (Buxdu. Uz), 27(27).
12. Kadirovna, S. N. (2024). Importance of Foreign Experience for Uzbekistan in the Transition to a Green Economy. EUROPEAN JOURNAL OF BUSINESS STARTUPS AND OPEN SOCIETY, 4(4), 48-51.
13. Giyazova, N. (2023). The share of world countries in the textile industry and the importance of marketing in its development. Центр Научных Публикаций (Buxdu. Uz), 27(27).
14. Niyozova, I. (2023). The Reforms Implemented In The Higher Education System Of The Republic Of Uzbekistan And Their Achievement Of Financial Independence. Центр Научных Публикаций (Buxdu. Uz), 38(38).
15. Shoimardonkulovich, Y. D., Kadirovna, S. N., & Abdulaziz, R. (2024). Legal Framework for the Introduction of a Green Economy in Uzbekistan. Excellencia: International Multi-disciplinary Journal of Education (2994-9521), 2(4), 345-350.
16. Shoimardonkulovich, Y. D., Kadirovna, S. N., & Javohir, D. (2024). The Green Economy as a Factor of Sustainable Development. Miasto Przyszlosci, 47, 133-135.
17. Shoimardonkulovich, Y. D., & Kadirovna, S. N. (2022). GREEN FACTOR OF ECONOMIC GROWTH IN UZBEKISTAN. Gospodarka i Innowacje., 23, 102-104.
18. https://www.agro.uz/11-04536147/
