Научная статья на тему 'Ferula assafoetida (Ferula asafoetida L. ) medicinal plant and its medicinal use'

Ferula assafoetida (Ferula asafoetida L. ) medicinal plant and its medicinal use Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
877
125
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФЕРУЛА ВОНЮЧАЯ / FERULA ASAFOETIDA L / АСАФЕТИДА / ФЕРУЛА / КАМЕДЬ-СМОЛА / БИОЛОГИЧЕСКАЯ АКТИВНОСТЬ / САСЫқ қУРАЙ / КАМЕДЬ-ШАЙЫР / БИОЛОГИЯЛЫқ БЕЛСЕНДіЛіК / FERULA ASSA-FOETIDA / ASAFOETIDA / FERULA / GUM-RESIN / BIOLOGICAL ACTIVITY

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Рахымбаев Н.А., Датхаев У.М., Мырзақожа Д.А., Омарова Р.А., Аширов М.З.

На протяжении веков ферула вонючая употреблялась в пищу как приправа и горькое вещество, а также в народной медицине как лекарство. Последние исследования показали, что нейропротекторные, запоминающие, улучшающие пищеварение, антиоксиданты, антиспазматические, гепатопротективные, антимикробные, противовоспалительные эффекты.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ФЕРУЛА ВОНЮЧАЯ (FERULA ASAFOETIDA L.) ЛЕКАРСТВЕННОЕ РАСТЕНИЕ И ЕГО МЕДИЦИНСКОЕ ПРИМЕНЕНИЕ

For centuries, Ferula smelly was used in food as a seasoning and bitter substance, as well as in folk medicine as a medicine. Recent studies have shown that neuroprotective, memory, digestive, antioxidant, antispasmodic, hepatoprotective, antimicrobial, anti-inflammatory effects.

Текст научной работы на тему «Ferula assafoetida (Ferula asafoetida L. ) medicinal plant and its medicinal use»

ОЭК 615.322:615.451.16

ХН.А. Рахымбаев, ХУ.М. Датхаев, 1Д.А. Мырза^ожа, 1Р.А. Омарова, 1М.З. Аширов, 2Б.А. СаFындык;ова, 2А.в. Даулбаева

1 С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыц медицина университет1 2Оцтустж К,азацстан медицина академиясы, Шымкент, К,азацстан Республикасы

САСЫК КУРАЙ (FERULA ASAFOETIDA L.) ДЭР1Л1К вС1МД1Г1 ЖЭНЕ ОНЬЩ

МЕДИЦИНАДА КОЛДАНЫЛУЫ

Сасыц цурайды гасырлар бойы тагамдарга дэмдеуш пен ащы зат ретшде жэне халыцтыц медицинада dapi ретшде цолданган. Соцгы зерттеулер нейропротекторлыц, есте сацтауды кушейтетш, ас цорытуды жацсартатын, антиоксидант, антиспазматикалыц, гепатопротекторлыц, антимикробты, цурттарга жэне цабынуга царсы эсерi бар екенд^ш кврсетть

Tyürndi свздер: сасыц цурай, Ferula asafoetida Ь.,асафетида, ферула, камедъ-шайыр, биологиялыц белсендшк

Kipicne. Тагамнын сапасын жаксартатын дэмдеуш ретшде мындаган жылдар бойы колданылып келедь Жагымды хош шс, тус жэне ащы дэм беру аркылы тамактын сапасын жаксартты. Дэмдеуiш ретiнде жеке 63i гана колданылмайды, сонымен катар танымал «карри» деп аталатын унтактын курамына кiредi жэне де сан алуан емдж касиеттерге ие. Асафетида азык-тулж eнiмдерiнде

ароматизатор ретiнде колданылды жэне элемнщ эр тYрлi елдерiнде кептеген ауруларды емдеуде дэстYрлi медицинада колданган. 170-тен астам тYрлердiн шшен феруланын алпыс тYрлi дэмдеуiштерi кещнен таралган. Ботаникалык; сипаттамасы: Сасык курай (Ferula asafoetida) шатыршагYлдiлер

тукымдасына жататын кепжылдык, биiктiгi 2 м-ге дешн жететш, бута тэрiздi, шайырлы есiмдiк. Жапырактары жумсак болып келед^ сонды;тан ерте солып калады [1]. Жапырактарынын жогаргы бетi жаланаш, теменп бетi жумсак келемi iрi, Yшбурышты, созынкы ланцеттэрiздi немесе ланцеттэрiздi, узындыгы 15 см, енi 5 см, шогырланган, ушы домалак бYтiн жэне бiрнеше белiкке белiнген, шетi бYтiн. Шатырлары екi жакты: орталык шатыры отырынкы жэне кыска табанды, 25-30 тарамды, сфералы, енi 15-20 см жэне бYЙiрiндегiлерi узын табанды, 3-6-дан топтасып орналаскан. Шатыршалары 12-15 ^лдь тYктi болып келедi. ГYлдерi узындыгы 2,53,5 мм, кекшiл ак тYстi, тегiс, жапыракшалары жумыртка тэрiздi, кайырылмаган. Жемiстерi тегiс, жиектерi енд^ эллипс тэрiздi немесе домаланган, калын тYктi, узындыгы 16-20 мм [2].

Сасык курайдын ерекшелiгi, тiршiлiк кезен 6-7 жылга немесе одан узак мерзiмге созылады. eмiрiнiн барысында Ферула сабагыньщ, гYлiнiн, жемiсiнiн тYзiлуiне кажетп коректж заттарды бiр жылда тамырына жинап, соны жумсайды. Бiр рет ^лдейд^ жемiсiн бередi де, жойылады

[3].

Таралуы: Сасык курай Орталык Азияда, эсiресе Ауганстанда, Иракта, ТYркияда жэне Шыгыс Иран, Еуропа жэне СолтYстiк Африкада кенiнен таралган. Ал, Казакстанда Ембi Yстiртiнде, Мангышлак ещршде, Арал манында, Мойынкум, Кызылкум, Балкашта, Алакелде, ТYркiстанда, Бурынтау жэне Каратау тауларында кездеседi

[3].

ТYркiстан облысы (бурынгы ОнтYстiк Казакстан облысы) территориясында сасык курай есетiн аудандар жиынтыгы 2260 гектарды курайды. Шикiзаттын орташа енiмдiлiгi бакылауга алынган жер телiмдерiнде шикi салмак есебiнде 5940 кг/гектардан 14520 кг/гектар аралыгын жэне кургак салмакта 4501кг/гектардан 9650 кг/гектарга дешнп аралыкта болды. 2009 жылгы ресми мэлiметтерге сYЙенсек, ОнтYстiк Казакстан облысында Отырар ауданы, Сарыагашта, Арыста жиналган жер асты белiктерiнiн ылгалды 6958 тоннага немесе кургактай 5140 тоннага дейiн жиналган. Жиналган жер асты белжтершщ барлыгы дерлiк экспортталган [4].

Бул есiмдiктi елiмiзде сасык курай, сасык сасыр, сасык кеурек, ал Yндiстанда хинг деп атайды. Ал баска елдерде 1-кестедегiдей атайды [5-7].

Вестник Ка^НМУ №4-2018

Кесте 1 - Сасы; курайдын; эр TYрлi елдердегi атауы

Елдер Атауы

АуFаныстан Kama, Anguza

Бангладеш Hing

Кытай A-wei

Дания Dyvelsdrak

Англия Asafetida

Финляндия Asafetida, Hajupihka, Pirunpaska, Pirunpihka

Франция Asafetide, Assa foetida, Ferule persique, Merde du diable

Германия Asafetida, Asafotida, Asant, Stinkasant, Teufelsdreck

Грекия Aza

Болгария Ordoggyoker

Yндiстан Hengu, Hing, Hingu, Ingu, Inguva, Kayam, Perungayam, Perunkaya, Raamathan

Иран Rechina fena, Zaz

Италия Assafetida

Мяньма Sheingho

Нидерландия Asafetida, Duivelsdrek, Godenvoedsel, Sagapeen

Норвегия Dyvelsdrekk

Пакистан Anjadana, Kama, Anguza

Польша Asafetida, Zapaliczka cuchnaca

Ресей Асафетида, ферула вонючая

Испания Asafetida

Шри-Ланка Perunkayan

Щвеция Asafetida, Dyvelstrack

Танзания Mvuje

Тибет Shing-kun

ТYркия Çeytantersi, çeytan boku

АКШ Asafetida, Devil's dung, Stinking gum

Арабия Zallouh, Anjadan, Hilteet; Simagh-ul-mehroos

Бенгал Hing, Hingra

Канада Higu, Ingu, Hing

Парсы Angoza; Angzoo, Amma, Anksar, Nagoora, Nagsatgudha

К^олданылатын бвлiктерi: жапыра^гары, саба;тары, тамыры жэне шайыры. Сасы; ;уурай шайырын еамджке 4-5 жыл толгандай жинайды. вамджтщ тамырына жа;ын белтндеп шогырланган

жапыра;тарынан тазартып, тамыры мен дщгегше жа;ын жерден кеседь СYттi шырын белше бастайды. Ша;-тоза;нан тYспес Yшiн бетiн жауып ;ояды. Шайыр кепкеннен со; жиналып алынады жэне жа;адан кесiндi жасалады. Шайырды жинау сYттi шырын то;таганга дешн жалгасады. Сасы; ;урайдын 1кг-га дешн шайыр жинауга болады [5]. Химиялык курамы. вткен гасырды; 30-жылдарында Ферула тектес eсiмдiктердi алгаш;ы болып химиялы; зерттеу жасагандар Цукерваник И.П. жэне т.б.. Эдебиеттщ кептеген дерек кездерше сYЙенсек, сасы; ;урай тамырларында терпеноидты кумариндер, фурокумариндер, флавоноидтар,

сесквитерпендж лактон, терпендiк спирттердщ жэне хош иiстi ;ыш;ылдарды; кYPделi эфирлерi, жагымсыз сарымса; иiсi бар эфир

майлары кездеседi, ал ол шс полисульфидтi ;осындылардан шыгады [6]. М.О. Каррыевтщ мэлiмдемесi бойынша (1973) ТYркменстанда есетiн сасы; ;урай ^рамында эфир майлары (2,54-3,44%), флавоноидтар (2,44-2,88%), кумариндер (1,58-3,15%), лактондар (0,15-0,24%) кездеседi [7]. Сонымен ;атар, 2 бутилметилдисульфид, 2-бутилметил-трисульфид, ди (2-бутил) дисульфид, ди (2-бутил) трисульфид, ди (2-бутил) тетрасульфид аны;талынган [8].

Сасы; ;урайды; кептеген тYрлерiнiн тамырында жэне жемiсiнде кумариндер болады. Жемiстерiнiн курамында 9,52%-га дейiн майлар, 22,81% - протеин, 29,04% - талшы;ты заттар, 34,05% - азотсыз экстрактивтi заттар, 10,04% -су жэне 10,9% - кYлдерi кездеседi [4]. вамджтщ жер Yстi белiктерiн дэрiлiк ма;сатта пайдаланады. Жер Yстi белiктерiнiн ет айдаушы, гепатопротекторлы, ет секрецияларын жылдамдататын жэне еттiн химиялы; ;урамын ;алыптастыратын к;асиеттерi бар [9].

Cacbi; куpaйдын эфиp мaйындa KyKipT болFaнды;тaн eTe кYштi жaFымcыз capымcaк; иicтi болaды [10].

Шaйыpы тaмыpдын жaлaнaш жоFapFы бeлiгiн Kecy жолымeн aлынaды. Cacbi; ;уpaйдaн 31,35%-Fa дeйiн шaйыp ;ocnacbiH жэнe 9%-Fa дeйiн эфиp мaйын aлyFa болaды. Шaйыp мeн эфиp мaйынaн 6ac;a, ca^i; ;ypaй тaмыpы ;ypaмындa, жyылFaннaн кeйiн тaFaм peтiндe пaйдaлaнyFa болaтын кpaхмaл 61,31%-Fa дeйiн кeздeceдi [4].

Шaйыpынын 2,54-тeн 19,6% мeлшepiн эфиp мaйлapы ;ypaйды [11]. Одaн 6ac;a к;ypaмындa:фтоp-бyтил-пpопитилдиcyльфид-димeтил-тpиcyльфид, 2-бyтил-мeтилдиcyльфид, 2-бyтилмeтил-тpиcyльфид, ди-(2-бутил)-

диcyльфид, ди-(2-бyтил)-тpиcyльфид, ди-(2-бyтил)-тeтpacyльфид пeн флaвоноид 6ap [12]. Медицинада к;олданылуы. Ca^i; ;ypaй Ежeлгi Мыcыpлы; пaпиpycтapдa бeйнeлeнгeн жэнe оны мecопотaмия мeдицинacындa ;олдaнFaн. EpTepeKTe мeдицинaдa Ca^i; ;ypaйды зэйтYH мaйымeн apaлacтыpып ;олдaнFaндa, кез acты ;aнтaлayын KeTipre^ «ШeгipгYл тaмыpы» мaйымeн шaйыpды apaлacтыpып ^ipT^a ;олдaнып, буын aypyлapын eмдeгeн. Ca^i; ;ypaй acк;aзaн жyмыcын жa;capтып, тэбeттi apттыpaды. Бaлмeн apaлacк;aн шaйыp кaтapaктaнын aлFaш;ы кeзeнiн eмдeйдi. A^p cyымeн apaлacк;aн ca^i; ;ypaй шaйыpы буын мeн жYЙкe ayыpcынyлapындa ;олдaнылFaн [13]. Ca^i; ;ypaй шaйыpын cyFa apaлacтыpып тaмaк; ;ыpылындa жэнe cозылмaлы жeтeл кeзiндe iшeдi. Оны; cпaзмолитикaлык;,

тыныштaндыpFыш жэнe iш жYpгiзeтiн ;acHerrepi 6ap.

Yндi хaлы; мeдицинacындa cacbi; ;ypaй шaйыpын жeл aйдaFыш, жaнcыздaндыpFыш, aнтиceптикaлы; 3aT peтiндe ;олдaнFaн [14]. Хaлы; мeдицинacындa шaйыp кeйбip жYЙкe aypyлapын eмдeyдe, ycтaмaFa nap^i 3aT peтiндe, aнтигeльминттiк, ^ipT^i жapaны жaзyшы peтiндe ;олдaнылaды.

Иpaннын хaлы; мeдицинacындa шaйыp тыныштaндыpFыш, тыpыcк;aк;ты eмдeйтiн 3aT peтiндe ;олдaнылaды [15].

Тибeт мeдицинacындa ca^i; ;ypaй жYpeк-тaмыp жYЙeci ayлapын eмдeyдe, микpобтapFa ^ap^i жэ^ тэбeт apттыpaтын дэpi-дэpмeк болып тaбылaды.

вciмдiктiн бapлы; бeлiктepi жэнe дe шaйыpы aнтиокcидaнтты; ;araeT кepceтeдi [21]. Cachi; ;ypaй шaйыpы - K^brnyFa nap^i жэнe aypyды бacaтын эcepгe иe. Одaн бeлeк шaйыpдын aнтигиcтaминдiк, aллepгияFa ^ap^i ;araeTTepi aны;тaлFaн [16]. Aмиpдaвлaт Aмacиaци (XVII f.) «Нeнyжноe для нeyчeй» кiтaбындa, жaFымcыз mcTi ca^i; ;ypaй ^фи^тты жeнiлдeтeдi, жыныcтык;

;yштapлы;ты apттыpaды, ac ;оpытyFa

кeмeктeceдi, нeceп жэнe iшeк ;ypттapын aйдaйтын rçameTTepim; 6ap eкeндiгiн aтaп ет^н [17].

Эбyмaнcyp Мyвaффaк (X f.) «Мaхзaн уд-Авдия» aтты кiтaбындa: «Фepyлa aтpaлгикaлык; ^фи^тты жояды, acк;aзaн жумы^ын apттыpaды, тэбeттi KYшeйтeдi жэнe жeл aйдaйды, жapaлapды eмдeyдe кeмeктeceдi» дeп жaзFaн [18].

О.Д. Джyмaджоновтын зepттeyлepi бойыншa, cyлы H^^Tna^i мeн cпиpттi ^к^нды^ы 510% жa;пa мaйы TYpiндe жaнyapлapдa KYЙiктe жэнe жapaлapдын жaзылyын

жылдaмдaтaтынын зepттeyдe aны;тaлFaн [19]. Зaмaнayи зepттeyлep ca^i; ;ypaйдын ;aбынyFa ^ap^i эcep кepceтeтiн 3aTTapFa иe eкeнiн KepceTTi. Ca^i; ;ypaй iciKKe ^ap^i эcep кepceтeдi. Шaйыpы eзiнiн фepyлa ;ыш;ылы кeмeгiмeн cyt 6e3i iciгiндe eмдiк эcep кepceтeдi. Kонцepогeнeз пpоцeciндe фapнecилтpaнcфepaзa фepмeнт Yлкeн peл aт;apaды. Тэжipибeлiк зepттeyлep фepyлa ;ыш;ылыны;

фapнecилтpaнcфepaзa фepмeнтiн ингибиpлeп, жacyшaнын iciKKe aйнaлyын то;тaтaды. Ca^i; ;ypaйдын cпиpтi экcтpaкты бaлaлapдaFы «a; к^н» ayыpy кeзiндeгi мeтaболикaлык; бyзылыcтapын peттeйдi [20]. Ca^i; ;ypaй экcтpaкты зepттeyлep кeзiндe диaбeткe nap^i ;araeT кepceткeн. Ca^i; ;ypaйдын гипогликeмиялы; жэнe

гиполипидeмиялы; эcepi 6ap. Ca^i; ;ypaй шaйыpы дипиптидил пeптидaзa жэнe aльфaгликозидaзa фepмeнттiнiн бeлceндiлiгiн ингибиpлeйдi [22].

Cынaмaлы зepттeyлep II типт к^нт диaбeтiндeгi гипотозбeн ceмipyдiн aлдын-aлaтынын дэлeлдeдi жэнe дe cyлы экcтpaкты к^нт диaбeтiндe жapa жaзылyынын жылдaмдayынa эcep eтeдi [23].

Ca^i; ;ypaйдын бapлы; TYpiндe aнтибaктepиaльды rçaœeT бaйк;aлaды. Cонымeн ;aTap, aнтигeмолитикaлы; ;aœeT кepceтeдi [24].

Ca^i; ;ypaй шaйыpы мeтpонидозолмeн бipдeй пpихомонозFa ^ap^i эcep кepceтeдi. Ca^i; ;ypaйдын виpyc;a ^ap^i эcepi дe 6ap. ТYpкiмeн дэpiгepлepi эхинококктын

имyнопpофилaктикacындa ca^i; ;ypaйды ;олдaнy пepcпeктивтi дeп ойлaйды. Ca^i; ;ypaй шaйыpы aй;ын лeйшмaниaльды жэнe тыpыcyFa ^ap^i эcep кepceтeдi. Cонымeн ;aTap, cпaзмолитикaлы; жэ^ гипотeнзивтiк ;araeTTepi дe 6ap [25].

Корытынды. Ca^i; ;ypaй eciмдiгi фapмaкологиялы; бeлceндiгi Ke; cпeктpлi жэнe дe epTe зaмaннaн эp TYpлi eлдepдiн мeдицинacындa ;олдaнылFaн. Cонымeн ;aTap, биологиялы; бeлceндiлiккe бaй бул eciмдiк eлiмiздe Ke; тapaлFaн, 6ipa; толыFымeн зepттeлмeгeн. Сондык^н дa, ca^i; ;ypaй

Вестник Ка^ЖМУ №4-2018

дэрыж есiмдiк шиюзатын ары карай зерттеу актуальды болып табылады.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Пименов М.Г., Клюйков Е.В. Зонтичные (Umbelliferae) Киргизии. - М.: Изд-во КМК, 2002. -288 б.

2 Павлов Н.В. Растительные ресурсы Южного Казахстана. - М.: Изд-во АН СССР, 1947. - 203 б.

3 Dzhanalieva K.M., Budnikova T.I., Viselov I.N. i dr. Fizicheskaya geografi ya Respubliki Kazaxstan. - Almaty: Кazaк Universiteti, 1998. - 266 р.

4 Д.А. Ахатаева, С.К. Мухтубаева, А.Е. Оразбаев. ОнтYстiк Казакстан облысындагы сасык курай ресурсы бойынша берыген мэлiметтер / / Каз¥У хабаршысы. Экология сериясы. - 2013. - №1(37). - Б. 34-38.

5 Arshiya Sultana, Asma K., Khaleequr Rahman and Shafeequr Rahman. Oleo-gum-resin of Ferula asafoetida: A traditional culinary spice with versatile pharmacological activities / / Research Journal of Recent Sciences. -2015. - Vol. 4. - Р. 16-22.

6 Srinivasan K. Spices for taste and flavour: nutraceuticals for human health. In: De AK, ed. Spices: The Elixir of Life. - New Delhi, India: Original Publications, 2011. - 162 р.

7 A. Amalraj, S. Gopi . Biological activities and medicinal properties of Asafoetida // Journal of Traditional and Complementary Medicine. - 2017. - №7. - Р. 347-359.

8 Зубайдова Т.М., Джамшедов Дж.Н., Исупов С.Дж., Загребельный И.А. О фармакологическом изучении разных видов рода Ferula L. в медицине ХХ века // Вестник Таджикского Национального Университета. Серия Естественных Наук. - 2014. - №1(3). - С. 225-229.

9 Зубайдова Т.М., Джамшедов Дж.Н., Ходжиматов М., Назаро в М.Н.Исупов С.Д., Загребельный И.А., Самандаров Н.Ю., Сухробов П.Ш. Применение ферулы вонючей в древне-традиционной и народной медицине // Вестник Таджикского Национального Университета. Серия Естественных Наук. - 2013. -№1(2). - С. 205-213.

10 Холов А.К., Разыкова Г.В., Раупова П., Азонов Д.А. Влияние ферусинола на антитоксическую и экскреторную функции печени при токсическом поражении печени СС14 // Здравоохранение Таджикистана. - 2011. - №3. - С. 75-79.

11 Abd El-Razek M.H. A new ester isolated from Ferula assa-foetida L. // Biosci. Biotechnol. Biochem. - 2007. -№71(9). -Р. 2300-2303.

12 Amalraj A., Gopi S. Biological activities and medicinal properties of Asafoetida: A review// J. Tradit. Complement. Med. - 2016. - №7(3). - Р. 347-359.

13 Al-Jenoobi F.I., Al-Thukair A.A., Alam M.A., Abbas F.A., AlMohizea A.M., Alkharfy K.M., Al-Suwayeh S.A. Modulation of CYP2D6 and CYP3A4 metabolic activities by Ferula asafetida resin / / Saudi Pharm. J. - 2014. -№22(6). - Р. 564-569.

14 Abu-Zaiton A.S. Anti-diabetic activity of Ferula assafoetida extract in normal and alloxan-induced diabetic rats // Pak. J. Biol. Sci. - 2010. - №13(2). - Р. 97-100.

15 Chandran S., Sakthivel M., Thirumavalavan M., Thota J.R., Mariappanadar V., Raman P. A facile approach to the isolation of proteins in Ferula asafoetida and their enzyme stabilizing, anti-microbial and antioxidant activity // Int. J. Biol. Macromol. - 2017. - №102. - Р. 1211-1219

16 Bagheri S.M., Dashti-R M.H., Morshedi A. Antinociceptive effect of Ferula assa-foetida oleo-gum-resin in mice // Res. Pharm. Sci. - 2014. - №9(3). - Р. 207-212.

17 Abd El-Razek MH. A new ester isolated from Ferula asafoetida L. // Biosciiotechnol Biochem. - 2007. - №71. -Р. 2300-2303.

18 Christensen LP, Brandt K. Bioactive polyacetylenes in food plants of the Apiaceae family: occurrence, bioactivity and analysis // J Pharm Biomed Anal. - 2006. - №41. - Р. 683-693.

19 Pangarova TT, Zapesochnaya GG. Flavonoids of Ferula asafoetida / / Chem Nat Compd. - 1975. - №9. - Р. 768775.

20 Zargari A. Medicinal Plants. Sixth ed. - Tehran: Tehran University Publications, 1996. - 497 р.

21 Gholamnezhad Z, Byrami G, Boskabady MH, Iranshahi M. Possible mechanism (s) of the relaxant effect of asafoetida (Ferula asafoetida) oleo-gum-resin extract on guinea-pig tracheal smooth muscle // Avicenna J Phytomed. - 2012. - №2. - Р. 10-16.

22 Bayrami G, Boskabady MH, Iranshahi M, Gholamnezhad Z. Relaxant effects of asafoetida extract and its constituent umbelliprenin on guinea-pig tracheal smooth muscle / / Chin J Integr Med. - 2013. - №2. - Р. 1-6.

23 Moghadam FH, Dehghan M, Zarepur E, et al. Oleo gum resin of Ferula asafetida L. ameliorates peripheral neuropathy in mice // J Ethnopharmacol. - 2014. - №154. - Р. 183-189.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

24 Vijayalakshmi, Adiga S, Bhat P, Chaturvedi A, Bairy KL, Kamath S. Evaluation of the effect of Ferula asafoetida Linn. gum extract on learning and memory in Wistar rats / / Indian J Pharmacol. - 2012. - №44. - Р. 82-87.

25 Bagheri SM, Dashti-R MH. Influence of asafoetida on prevention and treatment of memory impairment induced by D-galactose and NaNO2 in mice // Am J Alzheimers Dis Other Demen. - 2015. - №30. - Р. 607-612.

*Н.А. Рахымбаев, *У.М. Датхаев, *Д.А. Мырзакожа, ip.A. Омарова, *М.З. Аширов, 2Б.А. СаFындыкова, 2А.в. Даулбаева

1 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 2Южно-Казахстанская Медицинская академия, г. Шымкент, Республика Казахстан

ФЕРУЛА ВОНЮЧАЯ (FERULA ASAFOETIDA L.) ЛЕКАРСТВЕННОЕ РАСТЕНИЕ И ЕГО МЕДИЦИНСКОЕ ПРИМЕНЕНИЕ

Резюме: На протяжении веков ферула вонючая употреблялась в пищу как приправа и горькое вещество, а также в народной медицине как лекарство. Последние исследования показали, что нейропротекторные, запоминающие, улучшающие пищеварение, антиоксиданты, антиспазматические, гепатопротективные, антимикробные, противовоспалительные эффекты.

Ключевые слова: ферула вонючая, Ferula asafoetida L., асафетида, ферула, камедь-смола, биологическая активность

*N.A. Rakhymbayev, *U.M. Datkhayev, *D.A. Myrzakozha, *R.A. Omarova, *M.Z. Ashirov,

2B.A. Sagindykova, 2A.O. Daulbayeva

1 Asfendiyarov Kazakh National medical university 2 South-Kasakhstan medical academy, Shymkent, Republic of Kazakhstan

FERULA ASSAFOETIDA (FERULA ASAFOETIDA L.) MEDICINAL PLANT AND ITS MEDICINAL USE

Resume: For centuries, Ferula smelly was used in food as a seasoning and bitter substance, as well as in folk medicine as a medicine. Recent studies have shown that neuroprotective, memory, digestive, antioxidant, antispasmodic, hepatoprotective, antimicrobial, anti-inflammatory effects.

Keywords: Ferula assafoetida, Ferula asafoetida L., asafoetida, Ferula, gum-resin, biological activity

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.