CC BY
18НАУЧНЫЕ СТАТЬИ
Гидрометеорология и экология № 2 2019
ЭОЖ 801.311 (574)
Геогр. гылымд. докторы КТ. Сатаров1
А.М. Нурпейсова1
ЦОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ ГИДРОНИМДЕР1НЩ НОМИНАЦИЯЛАНУ
ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Кыт свздер: гидроним, потамоним, лимноним, гелоним, номинация, индикатор-термин.
Мацалада Цостанай облысыныц географиялыц нысандар атаулары цурамыныц квп бвлтн цурайтын гидронимдерд1 номинациялау ерекшелттер1 царастырыглды. Гидронимдер номинациялану ерекшелттер1не царай топтастырылып, кецжтттт таралуы мен шогырлануына ыцпал ететт б1рнеше факторлар керсеттд1. Цостанай облысында кездесетт 2000-нан астам гидронимдердщ терминдт цурамы аныцталып, диаграмма тYрiнде бейнеленд1.
Kipicne. Физикалыц - географиялыц нысандардьщ Yлкен бiр тобы болып су нысандары саналады. Fылыми эдебиеттерде су нысандарыныц атауы гидроним (грек тшнен аударганда «гидро» - су, «оним» - атау) терминiмен аталады. Н.В. Подольская гидронимге мынадай аныцтама бередк «Кез келген су нысаны, ол табиги немесе жасанды болсын езше тэн атауга ие. Осы атаулардыц жиынтыгын гидронимдер деп атаймыз. Гидронимдердi зерттеу барысында кез келген су нысанын, соныц iшiнде потамонимдердi (езен атаулары), лимонимдердi (кел, тоган атаулары), гелонимдердi (батпацтыц, кез келген батпацтанган жердщ атаулары) танып бiлу цажет» [9].
Казацтыц географиялыц терминдерi Казацстан аумагыныц табиги ерекшелiктерiн айцындайды, олардыц кебiсi бедер, гидрография, еамдш элемi жэне ландшафтца толыц цатысты. Кешпендi емiр CYPУ цазацтарда шаруашылыцты жYргiзу Yшiн ез аумагыныц табиги ерекшелштерш цолдануга цажет байцампаздыцты дамытты. Кешпелi мал шаруашылыгымен ш^гылданган цазацтар жайылымныц тYрлi ерекшелiктерiн белшектеп бшумен цатар (бедер ерекшелiктерiн, климат,
1Л.Н.Гумилев атындагы Е¥У, Н^р-С^лтан ц. Казацстан 148
еимдш жамылгысы, су кезшщ сипатын, оньщ ^олдану кезещн, эртYрлi малдыц тYрлерi Yшiн ^ажеттшш, т.б.) кешу жолында багыт-багдар болатын ландшафттыц ^са^ ерекшелштерш аны^тауга мYмкiндiк тугызды.
Сондыщтан да бедер, гидрография жэне есiмдiк элемшщ ерекшелiктерiмен байланысты географиялыщ терминдер ^азакгарда кеп болуымен негiзделедi [5].
Казахстан аймакгары бойынша гидронимдер жYЙесi отандыщ галымдар F. Ковдашбаев, В.Н. Попова, Г.Б. Мадиева, Ж.Д. Достай, К.Д. Каймулдинова, А. Омарбекова, Э.Е. Аяпбекова, КТ. Сапаров, А.О. Ма^анова, в. Сагымбай, К. Мамбеталиев, А.Е. Егшбаева, т.б. ецбектервде жан-жакгы зерттелiп, тал^ыланган. Каза^станныц солтYCтiк-шыFысында орналас^ан Павлодар облысыныц гидронимдерiн геоэкологиялыщ т¥рFыдан зерттеген Fалым КТ. Сапаровтыц ецбектерiнде 1287 гидроним аныща^ан. Оныц iшiнде 925 кел атауы, 199 езен атауы, 163 атау таботи жэне жасанды су кездерi жэне батпа^ атаулары кершю тап^ан [10]. Fалым «Гидрометеорология жэне экология» журналына басып шыFарFан «Гидронимы и характеристика рек Павлодарской области» атты ма^аласында айма^тыц гидрографиялыщ терминдерш сипаттап жазFан [11]. Бiра^ элi де Каза^станныц кейбiр жеке айма^тары бойынша, оныц iшiнде Костанай облысы гидронимдер жYЙесi географиялыщ т¥рFыдан Fылыми зерттеулердi ^ажет етедi.
Зерттеу материалдары мен эдктерь Костанай облысыныц гидрографиялыщ жYЙесi езен желiсiнiц элсiз жэне бiркелкi емес таралуымен сипатталады. взен желiсi тек облыстыц солтYCтiк жэне ощуспк белiктерiнде бiршама таралFан. СолтYCтiкте Тобыл жYЙесiндегi жазыщ езендерi, ощустшнде ТорFай алабыныц езендерi ^алыптас^ан. Облыста ^зынды^ы 10 км-ден астам 300-ден астам езен бар. Олардыц кепшшп негiзгi су аFындары болып табылады. ¥зындыFы 100 км - ден астам - 21, узынды^ы 500 км - ден астам - 2 езен бар. Барлыщ езендердщ басым белiгi ^армен, жауын - шашынмен жэне жер асты суларымен ^оректенед^ бiра^ су тас^ындарыныц сипаты мен узакты^ы эртYрлi. Костанай облысы территориясыныц езен суларымен ^амтамасыз етiлуi жалпы аумаFыныц 2,6 %-ын прайды, сондыщтан облыстыц осы керсеткiшi республика бойынша Yшiншi орынды алып отыр. Iрi келдерi: К¥см^рын (460,2 км2), А^кел (63,3 км2), ТiмтYЙiр (54,3 км2), Сарыкел (37,9 км2), Сарыоба (28,8 км2), Жа^сыалакел (25 км2) жэне т.б [2].
Бiздщ зерттеулерiмiзде облыстыц топонимикалыц жYЙесiнде географиялыц нысандар атаулары ц^рамыныц кеп белтн гидронимдер ц^райтындыгы аныцталды. «Казахстан Республикасыньщ географиялыц атауларыныц мемлекеттiк каталогыныц» 14 томы материалдарыныц негiзiнде Костанай облысыныц аумагында 2151 гидронимдер жYЙесi жинацталды [7]. Гидронимдер цдоамына потамонимдер саны - 324 атау, лимнонимдер - 1168 атау, гелонимдер - 588 атау, микрогидронимдер - 71 атаумен непзделген (сурет 1).
3.3
■ потамонимдер
■ лимнонимдер гелонимдер
■ микрогидронимдер
Сур.1. Цостанай облысы аумагыныц гидронимдер1н топтастыру
F. Концашбаев, В.Н. Попова, К. Каймулдинованыц ецбектерiндегi географиялыц терминдердi ескере отырып, Костанай облысы су нысандары атауларындагы индикатор--терминдердщ топтамалыц кестесiн ц^растырдыц (кесте 1).
Кесте 1
Костанай облысы су нысандары атауларындагы индикатор терминдер
Гидронимдер
Индикатор-терминдер
(езен
Потамонимдер атаулары)
Лимнонимдер (кел атаулары)
Микрогидронимдер (табиги жэне жасанды су кездер1 )
ацсай, ацсу, айырыц, ащысу, б^лац, жылга, царасу, м^цыр, сай, соцыр, су, езек, езен ацкел, астау, арал, аяц, ащы, бидайыц, батпац, жалацаш, жалпац, жалтыр, жар, кел, келш1к, цамыс, цога, цопа, ц^дыц, ц^лац, ц^м, сор, тал, тас, тацыр, тещз, томар, т:р, ш^цыр (ш^ццыр) б^лац, кел, ц^дыц, сай
Индикатор-терминдерде табигатты пайдалануга цажеттi географиялыц ацпарат жинацталган. Б^л ацпарат негiзiнде су нысандарыныц басты сипаттамалары (сулылыгы, суыныц сапасы, терецщп, келемi, ^зындыгы, жер бедерi, ешмдшпен цамтамасыз етiлуi жэне т.б.) жатыр. Гидронимдердiц магынасын талдауда индикатор -терминдердщ мацызы зор болып табылады.
Зерттеу материалдарыньщ непзшде облыс аумагындагы гидронимдер бiрлестiгiн номинациялану ерекшелiктерiне ^арай Yш тоща бвлiп ^арастырдыщ:
1. Крршаган орта ерекшелiктерiн кврсететiн гидронимдер (60,3%).
1.1. Орографиялыщ пiшiнi, квлемi, терендт жэне ^асиетш бейнелейтiн гидронимдер. Потамонимдер: Баласай, Еюцызсай, Цойтас, Ттсай, Терецсай, Бала Тер1саццан, Жанама, Кец, Kimi Бетагаш, Молквл, Орта Жалаулы, Сайызсу, Жалдама, Жацацасца жэне т.б. Лимнонимдер: Оймацкел, Шуцыркел, Астаусор, Kimi Алакел, Кшкене, ¥зынсор, Yлкен Аксуат, Домалац, Двцгелексор, Жайылган, Жщшке, Кецсуат, Келте, Муцыр, Ортаквл, Туцгиыцты, Шойтабан, Есюцара, Можыц, Жацсыболган, Жаманай, Сапалы жэне т.б. Гелонимдер: Бижтаскел, Жартасквл, Алыпоцпан, ¥лыкел, ¥зынкел, Yлкенкквл, Жаманквл, Жацаквл, Жацсы Жарквл жэне т.б.
1.2. Климат жагдайын ащындайтын гидронимдер. Потамонимдер: Желцуар, Желцызыл, Суыцбулац жэне т.б. Лимнонимдер: KY3diK, Царбасцан, Цатпаган, Муздыкел, Жылысу жэне т.б.
1.3. ТYр-тYсi, дэмшщ ащы-т^щылыгы жэне санын бiлдiретiн гидронимдер. Потамонимдер: Ацсу, Ацбасты, Царасу, Цызыларыц, Сарывзен, Ащыцарасу, Ащысу, Дэмдi, Тущы, Цырыцуй, Yшцарасу, Цосжалтыр жэне т.б. Лимнонимдер: Ацжол, Ацсор, Цара, Царасор, Сарыцопа, Сур, Шубаркел, Цызылквл, Цоцырбай, Жалтырквл, Ащыалакел, Ащысукел, ТуздыберШ, Тузцудыц, Саумалквл, Алтыкел, Бессарыквл, Жалгызкел, Жетiжiгiт, Цоссор, Yшкелшiк, Жекекел жэне т.б. Гелонимдер: Жалтырша, Царакел, Сарыкел, Yшкел, Ащыкел, Цоскел, Жеке, ОртаYШкел жэне т.б.
1.4. Эимдш (фитоним), жануарлар (зооним) атымен аталган гидронимдер. Потамонимдер: Алабуга, Жиделi, Миялы, Мойылды, Тобыл, Аццушыц, Жыланды, Царабие, Теке, Шортанды жэне т.б. Лимнонимдер: Аршалы, Бидайыц, Талтомар, Шилi, KецгYл, Аццусор, БузаужYрген, Цусмурын, Сарышунац жэне т.б. Гелонимдер: Еменкел, Цамысац, Цогалыкел, МYктiкел, Шецгел, Арыстанкел, Бiрцазан (2 атау), Соналы (2 атау) Доцыз, Теке жэне т.б.
2. Халыщтын т^рмыс т1ршшпне байланысты гидронимдер (20,3%).
2.1. Адам (антропоним) атына байланысты гидронимдер.
Потамонимдер: Айтуар, Эйет, Бабаназар, Царамырза, Телцара жэне т.б.
Лимнонимдер: Айсара, Алтынбай, Байжан, Байтем1р, Квлбике, Естай жэне т.б. Гелонимдер: Ацжан, Берд1бай, Естай, Муцашев, Шаяхмет жэне т.б.
2.2. Ру, тайпа (геноним) жэне халыц (этноним) атына байланысты гидронимдер. Потамонимдер: Ацбай, Еламан, Торгай, Тогызац жэне т.б. Лимнонимдер: Адайквл, Айдар, Керей, Кожа, К^най, Уацквл, Цыргыз (2 атау), Цалмаццара, Ногайквл, Татар жэне т.б. Гелонимдер: Байбол, Медет, Сацауквл, Сартквл, Торайгыр, Царацыпшац жэне т.б.
2.3. Метафоралыц тарихи оцига жэне дши кезцарастар цалыптастырган гидронимдер. Потамонимдер: Ацмола, Бозмола, Молалыайырыц, Обаган. Лимнонимдер: Эулие Жолшара, Эулиесор, Эулиесу, Кудайквл. Гелонимдер: Еншгалганквл, Бацышцонган, Твбелес, Цызмола, Обалыквл, Сарыоба жэне т.б.
3. Орыс тшнен енген (потамонимдер: Гнилая, Каменка, Сурка, лимнонимдер: Батуркино, Заблудящего, Колдушка жэне т.б.) жэне этимологиясы аныцталмаган (лимнонимдер: Бензе, Шануга; гелонимдер: Заимчан, Изульне, Ильпы, Муссос, Обалгун, Топике ) гидронимдер (19,4%).
Белгш галым Р.А. Агеева былай жазады: «Жердеп сулар - агынды жэне агынсыз, кел жэне батпац, б^лац пен жылга, езен мен тещздердщ физикалыц-географиялыц, химиялыц сипаттамалары алуан тYрлi болады. Адамдар су нысандарына ат беруде нысанныц цандай белгiсi бiрiншi кезге тYCсе соны тацдаган. М^ндай атаулар кездейсоц цойылмаган, олар цоршаган ортаныц ерекшелiктерiн мацызды ацпарлармен сипаттаган. Эрине, осымен гидронимдердi номинациялау тэсiлi тоцтап цалмайды, сонымен цоса елдi мекен атауымен, адам атымен, цандай да бiр оцига атауымен байланысты мемориалдыц атаулар бар. Бiрац гидронимдерде цоршаган табиги орта ерекшелштерш сипаттайтын атаулар басым. Су атаулары элем табигатыныц айнасы» [1]. Осы т^жырымдамамен келiсе отырып, езендер мен келдердщ эртYрлi физикалыц-географиялыц сипаттамаларын олардыц атауларынан ацгаруга болады.
Зерттеу нэтижелерi мен т^жырымы. Гидронимдердщ аумацтыц жиынтыгы болатындыгы женiндегi идея непзшде жергiлiктi табигат жагдайларыныц, соныц шшде ец алдымен су нысандарыныц таралуына басты эсер ететiн факторлар ре^нде жер бедерiнiц сипаты мен климаттыц кецiстiктiк езгерiстерi гидронимдердiц лексикалыц-семантикалыц ц^рамындагы ерекшелiктердiц болуына негiзделедi. Гидронимдердiц магыналыц жYктемесiнiц негiзiн ц^райтын гидрографиялыц терминология су нысандарыныц тYрiне (б^лац, кел, езен жэне т.б.) байланысты болады. 152
Су нысандарыныц атаулары олардыц табиFи ерекшелштерше шаруашылыщ т¥PFыда баFа беру нэтижесвде ^алыптасады [3]. Костанай облысы гидронимдершщ лексикалыщ-семантикалыщ ^¥рамына талдау жасау барысында «Казахстан Республикасыныц географиялыщ атауларыныц мемлекетпк каталогыныц» 14 томы материалдары пайдаланылды. Жинаж;талган облыстаFы су нысандарыныц атаулары маFынальщ т¥рFыдан талданып, семантикалыщ топтарFа жiктелдi [7].
Статистикалыщ эдют пайдалану нэтижесiнде есептеулер жYргiзiлiп, Костанай облысы гидронимиясыныц терминдiк ^^рамы аныщталды (сурет 2).
Сур.2. Костанай облысы гидронимдершщ терминдгк цурамы.
Костанай облысында гидронимдердщ терминдiк ^рамына талдау жасау барысында топоним ^¥рауда белсендi (кел, сор, су, сай), белсендшп орташа (томар, ^опа, ^¥дыщ), белсендiлiгi темен (^амыс, б^ла^, ^OFа) терминдер аныщталды. Облыс бойынша потамонимдер ^рамында сай, су терминдер^ лимнонимдер ^рамында квл, сор терминдерi ец кеп кездеседь Жалпы кел терминiн Каза^станныц барлыщ айма^тарынан кездестiруге болады. Облыс аумаFындаFы аныщаетан 1173 лимнонимнiц 305 квл термит непзшде жасалFан.
Келдердiц келем^ ^азанш^вдыры, суыныц физикалыщ-химиялыщ ^асиеттерше байланысты жергiлiктi халыщ номинация принципi непзшде атау беруге ерекше мэн берген. Кел термишмен жасалFан атауларды 5 топ^а жштеуге болады: 1) морфометриялыщ елшемдерiн керсететiн (Кшкенеквл (3 атау), ¥зынквл (6 атау), Двцгелекквл, Шуцырквл (8 атау), Ортаквл); 2) судыц физикалыщ-химиялыщ ^асиетш сипаттайтын (Ащыквл, Ащысуквл, Саумалквл (4 атау), Тузквл); 3) антропоним, генонимдер ар^ылы туындаFан (Ахметквл, Дэулетквл, Жэцг1рквл, Адайквл, Кржаквл,
20 13 11 10
■ кел сор
■ су сай
■ томар
■ ^опа
■ ^амыс
■ б^ла^
■ коFа
Ногайквл); 4) ешмдштер мен жануарлар дYниесiн бейнелейтш (Агаштыквл, Егтквл (7 атау), Цамыстыквл (5 атау), Цозалыквл, Талдыквл, Балыцквл, ТYлкiлiквл. ¥луквл, Ш1ркейквл); 5) метафоралыц дши кезцарастарга байланысты аталган атаулар (Кудайквл, Молалыквл, Цорганквл, Обаквл).
Облыстагы лимнонимдердщ 109 сор термишмен жасалган атаулар. Сор терминi F. Концашбаев пiкiрi бойынша «жазда тартылып цалатын саяз сулы келдер» дегецщ бiлдiредi [5]. Э.М. Мурзаев сордыц кептеген халыцтардыц терминалогиясында кец таралганын атап керсеткен. Орта Азия халыцтарында «шор, шур» сортац топырац, дала, шелейт, шел белдемдерiне царай магынасыныц езгерiске ^шырап, эртYрлi атауларга ие болатынын жазган [8].
Костанай облысыныц гидронимдершщ кецiстiктiк таралуы мен шогырлануына ыцпал ететiн бiрнеше факторларды галым К.Д. Каймулдинованыц ^сынган факторларын негiзге ала отырып аныцталды
[3]:
1. Жер бедерi, ягни жер бедерiнiц жаратылысы жэне морфологиялыц т^ргыда айырмашылыц жасайтын типтерiнде езiндiк гидронимдер жиынтыгы цалыптасады. Сай - термиш негiзiнде аумацта 64 езен атаулары кездесш отыр. Э.М. Мурзаев «сай» лексемасыныц магынасын «малтатас шепндю, тайыз жер, ц^ргац арна, жырадагы жылга, езен» магынасында царастырып, барлыц тYркi тiлдес халыцтарда кездесетiнiн, орыстыц гылыми эдебиеттерiнде жиi цолданылатынын атап керсеткен [8]. Fалым Е. Керiмбаев гидрографиялыц сай терминi орографиялыц непзде цалыптасып, лексеманыц ^зац эволюциялыц Yдерiске ^шырап, тасты жазыц, арна, езен, жылга т.б. магынаны бiлдiретiнiн жэне олардыц жер бедершщ теменгi белтнен агып шыгып езара байланыста жатцанын атап етедi [4].
2. Тау жыныстары мен шегiндiлердiц сипаты. Су нысандары атауларында тYCтi бiлдiретiн сездердiц болуына галымдар б^рыннан назар аударган. Карасу атауымен аумацта 31 езен атауы жэне 16 кел атауы аныцталды. А.Н. Кононов кене тYркi тiлiнде ац, цара сездерi тYCтi гана бiлдiрiп цоймай, белгш бiр магынага ие болганын айтады. «Ац» агып шыгу, агын су, тYсiне емес оныц биiк тау м^здыцтарынан агып шыгатынын аныцтайды. «Цара» жердщ суы, жер асты суымен цоректенетiн езен, керiсiнше ол да тYсiне емес мелдiрлiгiмен ерекшеленетiнi кершш т^р» деп жазады [6].
154
Э.М. Мурзаевтыц птршше «Карасу» терминш тау етегшен ыза суымен цоректенетiн езен, б^лац магынасында [8]. F. Коццашбаев «Карасу» кел, жайылмалыц су арнасы кеуiп цалган езен арнасында жиналып цалган су жиынтыгы деп царастырады [5].
3. Су ц^рамы. Су нысандары атауларында су ц^рамын бiлдiретiн термин топтарында да кецiстiктiк шогырлану болады. Облыс аумагында саумал термишмен жасалган кел атауы 4 рет кездесп. «Саумал» терминi аздап цышцыл, кермек, т^здылау суга цатысты цолданылады. Аумацта Туздан Карасу, ТуздыбврШ, Туздышы, Тузквл-2, Тузцудыц кел атаулары бар. «Туз» термит непзшен шекпе т^з цабаттары бар келдердiц атауларында кездесед1 «Сор» терминi негiзiнде аумацта 106 кел атаулары кездесш отыр. К.Д. Каймулдинова «сор» терминдерi пенеплендердегi шыгу тегi сор-дефляциялыц ойыстарда орналасцан келдердщ атауларында болады деп жазады [3].
4. Су сапасы. взендер мен келдердщ суыныц сапасын шаруашылыц т^ргыдан багалау мацсатында гидронимдер ц^рамында «жацсы-жаман», «ащы-mзmmi» антонимдерi кездеседi. Облыс аумагында Жацсы Кайыцды, Жацсы Саба, Жацсышилi, Жаман Кайыцды, Жаман Саба, Жаманшилi, Ащысу, Ащыцарасу, Ащыбутац жэне т.б. езен атаулары, Жацсы-Алаквл, Жацсыболган, Жацсы Жарквл, Жаман, Жаманай, Жаман-Акквл, Жаман Жарквл, Жаманке, Жаманквл, Жамантай, Ащыалаквл, Ащыквл-2, Ащысуквл кел атаулары кездеседь Потамонимдердеп осы термин ^шт тасып, еткел бермейтш, ацгарында шебi жугац, жагасы сортанды езендердi сипаттайды. Лимонимдердеп «жаман» аныцтауышы жагалауы цолайсыз (батпацты немесе т^зды), суы iшуге жэне мал суаруга жарамсыз, жалпы алганда, шаруашылыц мацызы темен келдердi белгшеу Yшiн цолданылады.
Казацстанныц солтYCтiк белтнде орманды дала, дала жэне шелейт зоналарын цамтып жатцан Костанай облысыныц гидрономиясы кYPделi ц^рылымымен жэне кещспкпк таралуымен ерекшеленедi. М^нда гидроним ц^райтын терминдер жергiлiктi ерекшелiктерге, ягни жер бедершщ сипатына, тау жыныстары мен жаратылысы женiнен эртYрлi шегiндiлердiц ц^рамы мен ц^рылысына, климат пен гидрологиялыц жагдайга, органикалыц дYниенiц шаруашылыц Yшiн мацызды элементтерiне ие болады.
^орытынды. Зерттеу нэтижесi бойынша Костанай облысыныц гидронимдер бiрлестiгiнiц номинациялану дэрежесi су нысандары
155
атауларыньщ ^оршаган табиги орта ерекшелiктерiне байланысты номинациялануыныц (60,3%) басымдылыгы физикалыщ-географиялыщ т^ргысынан сипатталды. Квлдердщ тартылуынан пайда бола жYретiн батпац атаулары Каза^станныц бас^а вцiрлерiмен салыстырганда квптеп кездесетiнiн ацгардыщ. Бiздщ зерттеулерiмiзде гидронимдер iшiнде ерекше орын алатын 588 гелоним атауы тiркелдi. Костанай облысы гидрономиясыныц терминдш ^рамын аныщтауда облыс бойынша потамонимдер ^¥рамында сай, су терминдерi, лимнонимдер ^рамында квл, сор терминдерi ец квп кездесетiнiн ацгартты. Тарихи-географиялыщ а^параттарга негiзделген Костанай облысыныц гидронимдер жYЙесi элi де болса да терещрек гылыми зерттеулердi ^ажет етедi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Агеева Р.А. Происхождение имен рек и озер. - Москва.: Наука, 1985. - 144 с.
2. Бейсенова А.С. Казахстан географиясы. - Алматы.: ¥лагат, 2014. - 416 б.
3. Каймулдинова К.Д. Казацстанныц аридтi аумацтарыныц топонимиясы: Монография. - Алматы.: «Te-Color» баспасы, 2010. - 280 б.
4. Керимбаев Е.А. Лексика-семантическая типология оронимии Казахстана. Автореф. дис. канд. филол. наук. - Алма-Ата, 1988. - 24 с.
5. Конкашпаев Г.К. Казахские народные географические термины. Автореф. дис. канд. филол. наук. - Алма-Ата, 1949. - 15 с.
6. Кононов А.Н. О семантике слов кара и ак в тюркской географической терминологии // Изв. отд. общ. наук АН ТаджССР. - Вып. 5. - 1954. - С.85-88.
7. Казахстан Республикасыныц географиялыщ атауларыныц мемлекетпк каталогы. Костанай облысы. - Алматы, 2016. - 311 б.
8. Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. -М.: Мысль, 1984. - 653 с.
9. Подольская Н.В. Словарь русской ономастической терминологии. 2 -изд., перераб. и доп. - М.: Наука, 1988. - 192 с.
10. Сапаров КТ. Павлодар облысыныц топонимикасы. - Алматы.: Эверо, 2018. - 352 б.
11. Сапаров К.Т. Гидронимы и характеристика рек Павлодарской области. // Гидрометеорология и экология. - 2011. - № 3 (62). С.160-170 с.
Кабылданды 19.04.2019
Доктор геогр. наук
К.Т. Сапаров А.М. Нурпейсова
ОСОБЕННОСТИ НОМИНАЦИИ ГИДРОНИМОВ КОСТАНАЙСКОЙ ОБЛАСТИ
Ключевые слова: гидроним, потамоним, лимноним, гелоним, номинация, индикатор-термин
В статье рассмотрены особенности номинации гидронимов Костанайской области, которые составляют большую часть географических объектов области. Гидронимы, согласно их номинации сгруппированы, а также показаны несколько факторов их распространения и размещения. Определен терминологический состав более 2000 гидронимов, встречающихся на территории Костанайской области, которые показаны в виде диаграммы.
K.T. Saparov, A.M. Nurpeisova FEATURES NOMINATION HYDRONYMS KUSTANAI REGION
Keywords: hydronym, potamonym, limnonym, gelonym, nomination, termsindicators
The article discusses the features of the hydronyms nomination in the Kustanai region, which constitute the majority of the geographical objects of the region. Hydronyms, according to their nomination are grouped, and also several factors of their distribution and placement are shown. The terminological composition of more than 2000 hydronyms occurring on the territory of the Kustanai region, which are shown in the form of a diagram, has been determined.
