Научная статья на тему 'ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИДАН ОҚИЛОНА ФОЙДАЛАНИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ'

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИДАН ОҚИЛОНА ФОЙДАЛАНИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
энергия тежаш / энергия самарадорлиги / энергетик тежамкорлик / ишончли фаолият / энергия сарфи / қайта тикланувчи энергия манбалари. / energy saving / energy efficiency / energy saving / reliable activity / energy consumption / renewable energy sources.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Tulakov J., Otamurodov S.

“Электр энергетика тармоғини янада ривожлантириш ва ислоҳ қилиш стратегияси тўғрисида”, “Электр энергетикаси тўғрисида”, “Электр ва иссиқлик энергиясидан фойдаланиш қоидаларини тасдиқлаш тўғрисида”, “Қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш тўғрисида” ва бир нечта қонунлар қабул қилинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MEASURES FOR WISE USE OF ELECTRICITY

On the strategy for the further development and reform of the electric power sector, on electricity, on approval of the rules for the use, of electricity and thermal energy, on the use of renewable energy and several laws were adopted.

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИДАН ОҚИЛОНА ФОЙДАЛАНИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ»

Tulakov J.

JizPI "Energetika" kafedrasi assistenti

Otamurodov S.

JizPI "Energetika" kafedrasi talabasi

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИДАН ОЦИЛОНА ФОЙДАЛАНИШ ЧОРА

ТАДБИРЛАРИ

Аннотация. "Электр энергетика тармогини янада ривожлантириш ва ислоу цилиш стратегияси тугрисида", "Электр энергетикаси тугрисида", "Электр ва иссицлик энергиясидан фойдаланиш цоидаларини тасдицлаш тугрисида", "Цайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш тугрисида " ва бир нечта цонунлар цабул цилинди.

Калит сузлар: энергия тежаш, энергия самарадорлиги, энергетик тежамкорлик, ишончли фаолият, энергия сарфи, цайта тикланувчи энергия манбалари.

Tulakov J. assistant "Energy" department JizPI Otamurodov S. student "Energy" department JizPI

MEASURES FOR WISE USE OF ELECTRICITY

Abstract. On the strategy for the further development and reform of the electric power sector, on electricity, on approval of the rules for the use, of electricity and thermal energy, on the use of renewable energy and several laws were adopted.

Keywords: energy saving, energy efficiency, energy saving, reliable activity, energy consumption, renewable energy sources.

Узбекистан Республикаси Олий Мажлиси томонидан 2019 йил 27 мартда кабул килинган "Узбекистан Республикасида электр энергетика тармогини янада ривожлантириш ва ислох килиш стратегияси тугрисида" конун Электр энергетика тармогининг ишончли фаолият юритишини таъминламасдан туриб иктисодиёт тармоклари ва мамлакат худудларининг саноат салохиятини ошириш, тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришни рагбатлантириш, ахоли фаровонлигини юксалтириш ва хаёт сифатини яхшилаш масалаларига багишланган.

Узбекистан Республикаси Олий Мажлиси томонидан 2009 йил 30 сентябрда кабул килинган "Электр энергетикаси тугрисида"ги конуннинг кабул килиниши электр энергетикаси сохасидаги муносабатларни тартибга солиш, Узбекистон Республикасининг электр энергетика хавфсизлигини таъминлаш, лектр энергиясини хосил килиш, узатиш ва сотиш буйича бошкарув хамда хужалик алокалари тизимига бозор принциплари ва механизмларини жорий этиш, электр энергетикасининг мутаносиб ривожланишини таъминлаш, электр энергиясидан ва ёкилги-энергетика ресурсларидан окилона фойдаланишга имкониятини беради.

Сунгги йилларда мамлакатимизда, аввало, иктисодиётнинг барча тармокларини ривожлантиришни жадаллаштириш, инвестицион жозибадорлик ва ишбилармонлик фаоллигини ошириш, ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш сохасини кенгайтириш борасида кенг куламли ислохотлар амалга ошириш хамда Узбекистон республикасида энергетикани ривожлантириш ва ундан окилона фойдаланиш буйича "Энергиядан окилона фойдаланиш тугрисида", "Электр энергетика тармогини янада ривожлантириш ва ислох килиш стратегияси тугрисида", "Электр энергетикаси тугрисида", "Электр ва иссиклик энергиясидан фойдаланиш коидаларини тасдиклаш тугрисида", "Кайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш тугрисида" ва бир нечта конунлар кабул килинди.

Юкорида санаб утилган конунлар ичида 1997 йил 25 апрелда кабул килинган "Энергиядан окилона фойдаланиш тугрисида" ги конун энергия хосил киладиган ва энергия сарфлайдиган асбоб-ускуналар хамда махсулотга конунчиликда назарда тутилган тартибда энергия жихатидан самарадорлик курсаткичларидан фойдаланиш хакидаги конунлардан бири хисобланади.

Ушбу конуннинг максади миллий энергетика ресурслари сакланишини, энергиядан ва ишлаб чикариш имкониятларидан самарали фойдаланишни таъминлайдиган умумий хукукий асосларни шакллантиришдан иборатдир.

Албатта, Узбекистон Республикасининг 1997 йил 25 апрелда кабул килинган «Энергиядан окилона фойдаланиш тугрисида»ги 412-1-сонли Конунига киритилган узгартиришлар Конунчилик палатаси томонидан 2020 йил 1 майда кабул килинган булиб, Сенат томонидан 2020 йил 19 июнда маъкулланган. Узбекистон Республикасининг Президенти Ш. Мирзиёев 2020 йил 14 июль санасида ушбу узгартиш ва кушимчаларниУРК-628-сон билан имзолади, Конун расман эълон килинди ва эълон килинган кундан эътиборан кучга кирди. Хулоса урнида шуни алохида таъкидлаш жоизки, Узбекистон Республикаси Конунига узгартиш ва кушимчалар киритилганда: «энергиядан окилона фойдаланиш», «энергияни тежаш ва энергия жихатидан самарадорликни ошириш», «давлат томонидан куллаб-кувватлашни», «энергия жихатидан самарадор», «энергия тежаладиган

дастурлар ва лойихаларни ишлаб чикиш», «энергия жихатидан тежамкор техника хамда махсулот» «кайта тикланувчи энергия манбалари» каби мухим жумлалар учрайдики, буларнинг барчаси Конун энергетика сохасининг ривожи, истеъмолчиларнинг хак-хукуклари, Узбекистоннинг табиий бойликларидан окилона фойдаланиш — энергия тежамкорлиги ва самарадорлиги нуктаи назаридан бирмунча такомиллаштирилган.

Ушбу максадда Энергетика вазирлиги томонидан «Энергияни тежаш ва энергия самарадорлигини ошириш тугрисидаги» конун лойихаси ишлаб чикилди ва норматив-хукукий хужжатлар лойихаларининг мухокамаси порталида эълон килинди. Лойиха 7 боб ва 24 моддадан иборат. У энергия тежаш ва энергия самарадорлиги объект ва субъектларига тавсиф берувчи, асосий атама ва тушунчаларни белгиловчи хамда энергетика нуктаи назаридан муносабатларни расмийлаштирувчи янги булим ва моддаларни уз ичига олган. Бундай конун лойихада келтирилган моддалар албатта энергияни тежаш ва самарадорлигини ошириш учун максад килинган.

Ушбу конун замонавий шароитларда электр энергетика тармогида ракобат мухитини ривожлантириш ва инвестицияларни жалб килиш электр энергиясини ишлаб чикариш ва етказиб бериш сохасидаги фаолиятнинг институционал ва ташкилий-хукукий асосларини тубдан такомиллаштириш, электр энергетика тармогини ислох килиш буйича вазифаларнинг амалий ижросини таъминлаш, шунингдек, 2017 — 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси ва Узбекистон Республикаси Маъмурий ислохотлар концепциясида белгиланган вазифаларни бажариш максадларини белгилайди.

Маълумки, республикамизда иктисодиёт баркарор усишини таъминлашга ва ахолининг фаровонлик даражасини оширишга, ёкилги-энергетика ресурсларига булган талаб - эхтиёжни узлуксиз каноатлантиришга каратилган нефть - газ, электр энергетика, кумир, кимё, курилиш индустриясини ривожлантиришнинг узок муддатли стратегияси амалга оширилмокда. Шу билан бирга, ёкдлги - энергетика тармогининг мавжуд кувватлари энергия ресурсларига ортиб бораётган талаб-эхтиёжни тулик даражада таъминламаяпти, мамлакатимиз иктисодиётининг энергия сарфи хажми ривожланган мамлакатларнинг уртача курсаткичидан анча юкоридир. Хрзирги вактда асосан гидроэлектростанциялар ишлаб чикараётган кайта тикланувчи энергия манбалари хиссасига мамлакатда ишлаб чикарилаётган электр энергияси умумий хажмининг атиги ун фоизи тугри келмокда. Нихоятда катта салохият мавжуд булишига карамасдан, куёш ва шамол сингари кайта тикланувчи энергия манбаларининг имкониятларидан тулик даражада фойдаланилмаяпти. Шу муносабат билан, иктисодиёт тармоклари ва ижтимоий соханинг энергия самарадорлигини ошириш, энергия тежовчи технологиялар ва кайта тикланувчи энергия

манбаларини кенг жорий этиш давлат сиёсатининг хрзирги боскдчдаги долзарб йуналишларидан бири булиб крлиши лозим.

Адабиётлар:

1. Khasanov M. et al. Optimal radial distribution network reconfiguration to minimize power loss by using mayfly algorithm //AIP Conference Proceedings. -AIP Publishing, 2023. - Т. 2612. - №. 1.

2. Hasanov M., Urinboy J. Reconfiguration of Radial Distribution System to Minimize Active Power Loss //International Journal of Engineering and Information Systems (IJEAIS). - 2021. - Т. 5. - №. 2. - С. 154-156.

3. Hasanov M. et al. Optimal Integration of Wind Turbine Based Dg Units in Distribution System Considering Uncertainties //Khasanov, Mansur, et al." Rider Optimization Algorithm for Optimal DG Allocation in Radial Distribution Network." 2020 2nd International Conference on Smart Power & Internet Energy Systems (SPIES). IEEE. - 2020. - С. 157-159.

4. Hasanov M. et al. Optimal Integration of Photovoltaic Based DG Units in Distribution Network Considering Uncertainties //International Journal of Academic and Applied Research (IJAAR), ISSN. - 2021. - С. 2643-9603.

5. Жалилов У. А. У. и др. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ СИФАТ КУРСАТКИЧЛАРИ ВА УЛАРНИ ОШИРИШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4. - С. 113-118.

6. Жуманов А. Н. и др. МУ^ОБИЛ ЭНЕРГИЯ МАНБАЛАРИДАН ЖИЗЗАХ ВИЛОЯТИНИНГ ТОГЛИ ХУДУДЛАРИДА ФОЙДАЛАНИШ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 5. - С. 247-254.

7. Razzaqovich Q. A. et al. SANOAT KORXONALARI ELEKTR TA'MINOTIDA ELEKTR YUKLAMALARI KARTOGRAMMASINI QURISH VA BPP NING O 'RNATILISH JOYINI ANIQLASH //E Conference Zone. - 2022. - С. 358-361.

8. Qurbanov A., Baratov L., Jalilov O. SANOAT KORXONALARINING SAMARADORLIK KO'RSATKICHINI OSHIRISH MAQSADIDA ELEKTR YUKLAMALARI KARTOGRAMMASINI QURISH VA BPP NING O 'RNATILISH JOYINI ANIQLASH //Interpretation and researches. - 2023. - Т. 1. - №. 6.

9. Khasanov M. et al. Optimal allocation of distributed generation in radial distribution network for voltage stability improvement and power loss minimization //AIP conference proceedings. - AIP Publishing, 2023. - Т. 2612. - №. 1.

10. Khasanov M. et al. Optimal Sizing and Sitting of Distributed Generation in Distribution Network considering Power Generation Uncertainty //E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2023. - Т. 434. - С. 01016.

11. Khasanov M. et al. Distribution network planning with DG units considering the network reconfiguration and reliability //E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2023. - Т. 461. - С. 01053.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.