Научная статья на тему 'ЭЛАСТИК БАРМОҚЛИ ДИСКЛИ ЭЛЕВАТОРНИ ПАРАМЕТРЛАРИНИ МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШ УСУЛИ БИЛАН АНИҚЛАШ'

ЭЛАСТИК БАРМОҚЛИ ДИСКЛИ ЭЛЕВАТОРНИ ПАРАМЕТРЛАРИНИ МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШ УСУЛИ БИЛАН АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тупроқ / эланиш / картошка ковлагич / элеватор / диск эластик бармоқ / лемех / вариация / soil separation potato digger / elevator / disc / rubberized fingers / ploughshare / variation

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Қўчқоров Собиржон Каримжонович, Акбаров Шерзод Ботирович

Мақолада эластик бармоқли дискли элеваторни эланишни эффектини ошириш мақсадида тупроқ қатламини ковлаб олувчи лемехдан кейин элеватор устига эластик бармоқли диск ўрнатилган. Бармоқларни қайишқоқлиги эвазига, элеватор тупроқ – туганак қатламидаги картошка туганакларини шикастламай эланиш эффектини ошириш имкониятини яратади. Эланишга ва шикастланишга таъсир этувчи факторларни ҳар хил интервалдаги вариацияси, яъни бармоқларни ўрнатилиши бурчаги Х1, ковлагични тезлиги Х2 ва эластик бармоқли дискнинг айланиш частотаси Х3 текшириш натижасида тупроқ эланиш жараёнини ифодоловчи математик модель тенгламаси олинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Determination of the parameters of the elestig-finger disk elevator by the method of mathematical analysis

The article presents the results of the influence of elevators with disc agitators on the process of soil separation. To increase the efficiency of sifting the soil after the digging share, a disc agitator with rubberized fingers is installed above the elevator. Due to the elasticity of the fingers, the use of the proposed elevator with disc agitators allows to increase the efficiency of soil-tuberiferous layer separation without damaging the potato tubers. The research resultsof the influence of various factors on the completeness of the soil-tuberous layer separation are presented, the levels and intervals of variation of such factors as the angle of fingers installation x1, the digger speed x2 and the disc agitator rotational speed x3 are also presented, and in addition, the research program is described. According to the research results, the mathematical model equation, reflecting in a coded form the influence of significant factors on the separation completeness of the soil-tuberous mass during the harvesting of potatoes, was obtained and analyzed

Текст научной работы на тему «ЭЛАСТИК БАРМОҚЛИ ДИСКЛИ ЭЛЕВАТОРНИ ПАРАМЕТРЛАРИНИ МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШ УСУЛИ БИЛАН АНИҚЛАШ»

УДК.635.135

ЭЛАСТИК БАРМОКЛИ ДИСКЛИ ЭЛЕВАТОРНИ ПАРАМЕТРЛАРИНИ МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШ УСУЛИ БИЛАН АНЩЛАШ

Кучкоров Собиржон Каримжонович НамМКИ. Т.ф.ф.д PhD. Qosobirjon@gmail.com +998941590032

Акбаров Шерзод Ботирович НамМКИ. Докторант+998972121691

Аннотация. Маколада эластик бармокли дискли элеваторни эланишни эффектини ошириш максадида тупрок катламини ковлаб олувчи лемехдан кейин элеватор устига эластик бармокли диск урнатилган. Бармокларни кайишкоклиги эвазига, элеватор тупрок - туганак катламидаги картошка туганакларини шикастламай эланиш эффектини ошириш имкониятини яратади. Эланишга ва шикастланишга таъсир этувчи факторларни х,ар хил интервалдаги вариацияси, яъни бармокларни урнатилиши бурчаги Х1, ковлагични тезлиги Х2 ва эластик бармокли дискнинг айланиш частотаси Х3 текшириш натижасида тупрок эланиш жараёнини ифодоловчи математик модель тенгламаси олинган.

Аннотация. В статье приводятся результаты влияния элеваторов с дисковыми ворошителями на процесс сепарации почвы. Для повышения эффективности просеивания почвы после подкапывающего лемеха над элеватором установлены диски с эластичными пальцами. Благодаря упругости пальцев, применение предложенного элеватора увеличить эффективность сепарации почвенно-клубненосного пласта, не повреждая клубни картофеля. А также приведены результаты исследования влияния факторов на полноту сепарации почвенно-клубненосного пласта, программа исследований, представлены уровни и интервалы варьирования факторов таких, как угол установки пальцев xi, скорость копателя Х2 и частота вращения дисков хз. По результатам исследований было получено уравнение математической модели, отражающее влияние значимых факторов на полноту сепарации почвы.

Abstract. The article presents the results of the influence of elevators with disc agitators on the process of soil separation. To increase the efficiency of sifting the soil after the digging share, a disc agitator with rubberized fingers is installed above the elevator. Due to the elasticity of the fingers, the use of the proposed elevator with disc agitators allows to increase the efficiency of soil-tuberiferous layer separation without damaging the potato tubers. The research resultsof the influence of various factors on the completeness of the soil-tuberous layer separation are presented, the levels and intervals of variation of such factors as the angle of fingers installation xi, the digger speed X2 and the disc agitator rotational speed хз are also presented, and in addition, the research program is described. According to the research results, the mathematical model equation, reflecting in a coded form the influence of significant factors on the separation completeness of the soil-tuberous mass during the harvesting of potatoes, was obtained and analyzed.

Калит сузлар: тупрок, эланиш, картошка ковлагич, элеватор, диск эластик бармок, лемех, вариация.

Ключевые слова: почва, сепарация картофелекопателя, элеватор, диск, обрезиненные пальцы, лемех, вариация.

Keywords: soil separation potato digger, elevator, disc, rubberized fingers, ploughshare, variation.

Кириш. Картошка ковлаш машиналарининг эловчи ишчикисми тупрок массасида булган турли улчамдаги кесак ва бошка киритилади коникарли даражада ажрата олмайди [1,2]. Саралаш жараёнини яхшилаш учун элеватор юза кисмига эластик бармокли диск урнатиш таклиф этилди (1-2-расмлар).

////ХЧ4^

1-лемех, 2-элеватор, 3-эластик бармокли диск. 1-расм. Эластик бармокли диск билан жих,озланган картошка ковлагич схемаси.

2-расм. Эластик бармокли диск конструкцияси.

Тадкикот максади: картошкани ковлаш жараёнида картошкани сараланиш эффектини ошириш максадида картошка ковлаш машинасини конструктив параметрларини таъсирини урганиш учун тула факторли математик макбуллаштириш тажрибаларни утказиш режаси ишлаб чикилди. Бунинг учун туганакларни эланиши сифатига таъсир киладиган факторларни кабул килиб олинди.

Х,ар бир тажрибани утказиш шароитга караб, факторларни даражасини (юкори ва пастга ) узгартирилди. Бармокларни урнатиш бурчаги Х1 ни ва дискни айлаланиш частотаси Хз ни узгаришини картошка ковлагични конструктив хусусиятларига караб, ковлагични тезлиги Х2 ни ковлагич тиркаладиган тракторни техник хдрактеристикасига боглик равишда интервали узгартирилади [1,2].

Параметрларни узгариши сифатида куйидаги факторларни кабул килинди: бармокларни урнатилиш бурчаги Х1, ковлагич тезлиги Х2 ва дискни айланиш частотаси Хз.

1 -жадвал.

Омиллар ва уларни узгариш интерваллари.

Омиллар номи Шартли Куйи (-1) Асосий (0) Юкори (+1) Вариация

белгиси оралиги

Бармокларнинг урнатиш бурчаги (градус) Х1 0 30 60 30

Ковлагичнинг тезлиги (м/с) Х2 0,15 0,2 0,25 0,05

Эластик бармокли дискнинг айланиши Хз 60 80 100 20

Натижалар ва мух,окама. Тупрок-туганак массасини эланиш жараёнини урганишда куйидаги курсаткичларни х,исобга олинди: эланиш эффекти, шикастланиш ва туганакларни йукотилиши.

Тупрок - туганак массасини эланиш эффектини аниклаш буйича утказилган тула факторни тажрибалар асосида куйидаги математик модель тенгламаси тузилди:

У=(90,787)+(0,25)-Х1+(0,243)-х2+(-0,351 )-х3+(-1,468)-Х12+( 1,664)- х22+

+(0,997)- ХЗ2+(-0,579)-Х1-Х2+(-0,839)-Х1-ХЗ+(-0Д8)-Х2-ХЗ (1)

Моделни ишлаб чикариш масалаларини ечишда, эланиш эффектини таъминлайдиган факторларни кийматини танлашда куллаш мумкин.

Дастлаб Х1=0 (300) узгармас фактор сифатида кабул килинди.Бунда узгармас факторни х,исобга олган х,олда математик модель тенгламаси (1) куйидаги х,олатга келади:

У=(90,787)+(0)+(0,243)-Х2+(-0,351)-ХЗ+(0)+(-1,664)-Х22+(0,997)- Х32+

+(0)-Х2+(0)-хз+(-0,18)-Х2-ХЗ (2)

3-расм. Ковлагич тезлиги Х2 ва эластик бармокли дискнинг айланиш частотаси Хз га нисбатан туганак - тупрок катламини эланиш даражасини узгариши графиги.

Функцияни экстремум холати узгарувчи факторларни вариация чегарасида экстремум киймати Yort=90,8% ташкил этади. Экстремум функцияни холати факторларни куйидагича кийматларига тугри келади: х1=0 (300) булганда Х2=0,063(0,0203 м/с) ва Х3=0,182 (83,64 айл/мин).

Узгармас факторни хисобга олган холда математик модель тенгламасини (1) ни куйидаги холда ёзамиз.

У=(90,787)+(0,25)х1+(0)+(-0,3 51)хз+( 1,468)^1+(0)+(0,997) *|+(0)+

+(-0,839) XI-хз+(0)-хз (3)

4-расм. Бармокларни урнатилиши бурчаги Х1 ва дискни айланиши частотаси хз га нисбати туганак - тупрок катламини эланиш даражасини узгариш графиги.

Функцияни экстремум х,олати узгарувчи факторларни вариация чегарасида экстремум киймати Yort=90,8% ни ташкил этади.

Функцияни экстремум х,олати факторларни куйидаги кийматларига тугри келади: х2=0(0,2м/с) булганда Х1=0,031(30,930) ва хз=0,189(83,78 айл/мин). Узгармас фактор сифатида хз=0(80 айл/мин) кабул килинганда математик модель (1) тенгламаси узгармас факторни х,исобга олганда куйидагича куринишда булади:

У=(90,787)+(0,25)-Х1+(0,243)-Х2+(0)+(-1,468)-ЛГ?+(-1,664)-я|+(0)+

+(-0,579)-хг Х2+(0)-х1+(0)-Х2 (4)

5-расм Бармокларни урнатилиш бурчаги Х1 ва ковлагич тезлиги Х2 га нисбатан тупрок катламини эланиш даражасини графиги

Функцияни экстремум холати узгарувчи факторларни вариация чегарасида олинди. Экстремум киймати Yort=90,8%. Функцияни экстремум холати факторларни куйидаги кийматларига тугри келади. Х3=0(80 айл/мин) булганда Х1=0,073(32,190) ва х2=0,06(0,203м/с).

Хулоса

Олинган натижаларга асосан математик модел тенгламасини ечими оркали куйидаги хулосага келинди. Тупрок - туганак катламини максимал эланиши Yort=90,8%, факторларни киймати: Х1=0,073(32,190) ,Х2=0,06(0,203м/с) ва Х3=0(80 айл/мин) га тенг булганда амалга ошади.

Картошка туганаклари тупрок катлами билан биргаликда харакатланганлиги учун, уларни элеватор чивикларига урулишини камайганлиги хисобига захаланган туганакларни сони ва захаланиш даражаси камайганлиги кузатилди.

Назарий ва тажрибавий хисоб натижалари таккослаганда, ораларидаги фарк унча катта эмас ва 4,3% ни ташкил этди.

АДАБИЁТЛАР

1. Гаджиев П.И., Рамазанова Г.Г. Комплекс машин для подготовки почв к комбайновой уборке картофеля: учебн. пособие. - М: РУСАЙНС, 2021. - 134 с.

2. Гаджиев П.И., Рамазанова Г.Г., Манаенков К.А. Повышение эффективности обработки почвы для комбайновой уборки картофеля // Наука в центральной России. 2020. №4 (46). С. 33-40.

3. Вентцель Е.С. Теория вероятностей. Москва: Академия. 2007. -576 с.

4. ГОСТ 20915-2011. Испытания сельскохозяйственной техники. Методы определения условий испытаний. М.: Издательство стандартов. 2013. -28 с.

5. Адлер Ю.П., Маркова Е.В., Грановский Ю.В. Планирование эксперимента при поиске оптимальных условий. М.:Наука. 1976

6. Фирсов М.М. Планирование эксперимента при создании сельскохозяйственной техники.М.: Издательство МСХА. 1999

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.