CC BY
0DUNYO MAMLAKATLARIDA MAJBURIY MEHNATGA QARSHI KURASH: MISOLLAR, MUAMMOLAR VA STRATEGIYALAR Ergashev Sirojiddin Rahmatulla o'g'li
O'zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi boshqarma mutaxassisi https://www.doi.org/10.5281/zenodo.10612596
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 25th January 2024 Accepted: 30th January 2024 Online: 31th January 2024
Barcha mamlakatlarda majburiy mehnatning keng tarqalishiga yordam beruvchi ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy omillar, shuningdek qashshoqlik, ta'lim yetishmasligi, migratsiya va norasmiy mehnat sektorining ekspluatatsiyaga qarshi zaif ta'siri mavzuning
KEY WORDS
Mavsumiy ishchilar, Xalqaro mehnat tashkiloti, xalqaro
dolzarbliginiyanada oshiradi.
hamkorlik, majburiy mehnatga qarshi kurashish.
Majburiy mehnatning butun dunyo bo'ylab tarqalishi, uning shaxslar va jamiyatlarga zararli ta'siri butun dunyo mamlakatlarini tashvishga solmoqda, chunki ijtimoiy-iqtisodiy zaiflik ko'pincha ekspluatatsiya xavfini kuchaytiradi. Ushbu tadqiqot maqolasi xorijiy davlatlarda majburiy mehnatning o'ziga xos muammolari, siyosiy oqibatlari va real hayotiy holatlarini o'rganish hamda inson huquqlari buzilishiga qarshi kurashning murakkab dinamikasi va sa'y-harakatlarini yoritishga qaratilgan. Butun dunyo bo'ylab majburiy mehnatning keng tarqalishi ijtimoiy-iqtisodiy omillarning o'zaro murakkab ta'siri, boshqaruv muammolari va marginal guruhlarning zaifligi bilan bog'liq. Olib borilgan amaliy o'rganishlar majburiy mehnatning ko'p qirrali mohiyatini tushunish uchun asos yaratadi va inson huquqlarining bu jiddiy buzilishiga qarshi kurashda individual yondashuvlar zarurligini ta'kidlaydi.
Barcha mamlakatlarda majburiy mehnatning keng tarqalishiga yordam beruvchi ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy omillar, shuningdek qashshoqlik, ta'lim yetishmasligi, migratsiya va norasmiy mehnat sektorining ekspluatatsiyaga qarshi zaif ta'siri mavzuning dolzarbligini yanada oshiradi.
Quyida turli mamlakatlarda majburiy mehnatga barham berish yo'lidagi to'siqlar, qonunchilik bazasi va munitsipal sa'y-harakatlar ko'rib chiqiladi. Bunda ushbu muammoni hal qilishga qaratilgan xalqaro konvensiyalar, qonunchilik va siyosatlar keltiriladi hamda turli mamlakatlar tomonidan majburiy mehnatni taqiqlash va oldini olish bo'yicha qo'llanilayotgan o'ziga xos yondashuvlarga oydinlik kiritiladi. Jumladan:
AQSh qishloq xo'jaligi sohasida majburiy mehnat holatlari ko'plab qayd etilgan bo'lib, mehnat muhojirlari duch keladigan qiyinchiliklar, ekspluatatsiya dinamikasi va AQSh qishloq xo'jaligi sanoatida majburiy mehnatni hal qilish va oldini olishga qaratilgan sa'y-harakatlar mavzuga oid muhim ma'lumotlar hisoblanadi. So'nggi yillarda AQSh qishloq xo'jaligi tizimida
é
Ws,
UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz
bir nechta qullik holatlari fosh etilgan hamda sud jarayonlari olib borilgan. Aksariyat hollarda qurbonlar o'z oilalarini boqishga urinayotgan vaqtinchalik ferma ishchilari bo'lgan. Bu ishchilar ish beruvchilari tomonidan bir qator jismoniy zo'ravonliklarga duchor bo'lgan, shuningdek, ularning pasportlari va vizalarini egalik qilish huquqidan mahrum qilingan. Vaqtinchalik immigrant ishchilar, ayniqsa dalalarda ishlaydiganlar, pudratchilar va yer egalari tomonidan ekspluatatsiya qilinishiga juda moyil. Yomon niyatli ish beruvchilar barqaror ish va yaxshi maosh haqida yolg'on va'dalar bilan ishchilarni yollashadi.1 Keyin ishchilar deportatsiya tahdidi va jismoniy zo'ravonlik ostida ishlashga majbur bo'lgan chekka hududlardagi fermer xo'jaliklariga yuboriladi. Ayniqsa, H-2A viza dasturi orqali keluvchi Meksikalik mavsumiy ishchilar,2 har yili Chili va Perudan choravchilik ishlariga yollangan ishchilar,3 Ogayo shtatida tuxum yetishtirish fermalarida ishlovchi hujjatsiz o'smirlar,4 Florida va Karolina shtatidagi sitrus bog'laridagi bir necha fermer xo'jaliklari qo'lida taxminan ikki yil davomida qullik hayotini boshdan kechirgan bir guruh ishchilar,5 Florida janubidagi no'xot va loviya dalalarida ishlagan majburiy mehnat qurboni bo'lgan 100 dan ortiq Gaitlik ishchilar6 AQShda hanuzgacha majburiy mehnat qurbonlari mavjud ekanligidan dalolat beradi. Jamoat nazaridan uzoqda, butun mamlakat bo'ylab mehnat muhojirlari o'z ish beruvchilari tomonidan ruhiy va jismoniy zo'ravonlikka dosh berishadi. Immokalee ishchilari koalitsiyasi (keyingi o'rinlarda CIW) kabi tashkilotlar bu muammoni qullikka qarshi dasturlar yaratish orqali hal qilishga doimiy harakatlar olib borishmoqda. CIWning Adolatli oziq-ovqat dasturi, ishchilarni o'qitish, fermer xo'jaliklarida majburiy mehnatga nisbatan "Nol toqat" siyosati majburiy mehnatga yo'q qilishga qaratilgan asosiy dasturlar hisoblanadi.
Hindiston ham turli sohalarda odam savdosi va majburiy mehnatning tizimli muammolariga duch kelmoqda. Bugungi kunda Hindistonda majburiy mehnat turli sohalarda, jumladan, qishloq xo'jaligida, g'isht ishlab chiqarishda, qurilishda uy mehnatida ko'plab uchramoqda. 1976-yilda majburiy mehnatni yo'q qilishga va uning saqlanib qolishiga yordam beradigan tizimli muammolarini hal qilishga qaratilgan "Majburiy mehnat tizimi" to'g'risidagi qonun qabul qilinganligiga qaramay ijro etish va amalga oshirish ko'pincha majburiy mehnat amaliyotining yashirin va markazlashmaganligi sababli qiyinchiliklarga duch kelmqoda. Hindistonda majburiy mehnatga qarshi kurashda qator muammolar saqlanib qolgan, jumladan, mehnat qonunchiligining yetarli darajada ijro etilmaganligi, jabrlangan aholining huquqlaridan xabardorligi cheklanganligi va mustahkamlangan ijtimoiy-iqtisodiy tuzilmalarning saqlanib qolishi. Nodavlat notijorat tashkilotlari, inson huquqlari guruhlari va hukumat tashabbuslari
1 "Human Trafficking." United Nations Office on Drugs and Crime, 2020, http://www.unodc.org/unodc/en/human-trafficking/what-is-human-trafficking.html. Accessed 14 Sept. 2020.
2 Ripe for Reform: Abuses of Agricultural Workers in the H-2A Visa Program. Centro de los Derechos del Migrante, Inc., Apr. 2020, https://cdmigrante.org/wp-content/uploads/2020/04/Ripe-for-Reform.pdf. Accessed 15 Sept. 2020.
3 Immigrant Workers in U.S. Agriculture: The Role of Labor Brokers in Vulnerability to Forced Labor. Verite, Inc., June 2010, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2174&context=globaldocs. Accessed 15 Sept. 2020
4 Zachariah, Holly. "Four Accused of Trafficking Slave Labor at Egg Farms." The Columbus Dispatch, 3 July 2015, https://www.dispatch.com/article/20150703/news/307039818. Accessed 16 Sep. 2020.
5 Vanden Heuvel, Katrina. "The Nation: Florida's Modern Slavery.. .The Museum." NPR, The Nation, 29 Mar. 2010, http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=125296794. Accessed 14 Sept. 2020.
6 Voyles, Karen. "Three Charged with Human Trafficking on Alachua County Farms." The Gainesville Sun, 6 July 2010, https://www.gainesville.com/article/LK/20100706/News/604155166/GS. Accessed 15 Sept. 2020.
é
Ws,
qutqaruv operatsiyalari, reabilitatsiya va siyosiy islohotlarni targ'ib qilish orqali ushbu tizimli muammolarni hal qilishga intilmoqda. Uttar-Pradesh shtatidagi g'isht sanoatida, Bihar qishloq xo'jaligi sohasida sodir bo'lgan majburiy mehnat holatlari hamda shaharlarda jiddiy muammoga aylangan maishiy qullik xabardorlikni oshirish, huquqiy himoyani kuchaytirish va jabrlanuvchilarni qo'llab-quvvatlash kabi sa'y harakatlarni talab qiladi. Shuningdek, bunday sa'y-harakatlar kuchli huquqni muhofaza qilish organlari, ijtimoiy-iqtisodiy imkoniyatlarni kengaytirish, jamiyat ishtiroki va Hindistonda majburiy mehnatdan jabrlangan barcha odamlarning huquqlari va qadr-qimmatini himoya qilish uchun barqaror choralarni o'z ichiga oladi.
Xitoy Xalq Respublikasining qishloq xo'jaligi sohasida odam savdosi va majburiy mehnat murakkab muammolar tarmog'ini ifodalaydi. Mehnat muhojirlarining zaif tomonlari, jinoiy tarmoqlarning roli va ekspluatatsiyaga qarshi kurashda transchegaraviy hamkorlikni amalga oshirish ko'plab amaliy choralarni talab etadi. Ayniqsa, Xitoyning Shinjon-Uyg'ur avtonom rayonida rasmiylar jismoniy zo'ravonlik, majburan giyohvand moddalarni iste'mol qilish, jismoniy va jinsiy zo'ravonlik va qiynoqlar bilan qo'rqitib, mahbuslarni qo'shni yoki maydon tashqarisida fabrikalarda yoki kiyim-kechak, poyabzal, gilam, ip-kalava, oziq-ovqat, bayram bezaklari, qurilish materiallari, qazib olish materiallari ishlab chiqaradigan ish joylarida ishlashga majbur qilishi haqida ko'plab ma'lumotlar uchraydi.7 Majburiy mehnat Xitoyda, ayniqsa, siyosiy qo'zg'olon va iqtisodiy qayta qurish davrida tarixiy presedentdga ega. Butun 20-asr davomida majburiy mehnatdan mafkuraviy nazorat qilish va turli iqtisodiy maqsadlarga erishish vositasi sifatida foydalanilgan. Ushbu amaliyotning merosi mamlakatdagi zamonaviy majburiy mehnat dinamikasiga ta'sir qilishni davom etmoqda. Xitoyda majburiy mehnatni hal qilish ko'p qirrali masala bo'lib, unga migratsiya, etnik taranglik va iqtisodiy tengsizlik kabi muammolar ta'sir ko'rsatadi. Xitoyda majburiy mehnatga qarshi kurashish bo'yicha sa'y-harakatlar tizimli muammolarni hal qilishni, jumladan, tartibga solishni kuchaytirishni, mehnat huquqlari haqida xabardorlikni oshirishni va ayrim guruhlarning majburiy mehnatga nisbatan zaifligiga hissa qo'shadigan kamsitish amaliyotlariga qarshi kurashishni talab qiladi.
Xitoyda majbury mehnatning davom etishi tarixiy meros, iqtisodiy dinamika va zaif demografiya ta'sirida bo'lgan muammoning murakkab tabiatini ko'rsatadi. Majburiy mehnatga qarshi samarali kurash Xitoy davlati tomonidan keng qamrovli chora-tadbirlarni, jumladan, qat'iy qonunchilik choralarini talab qiladi.
Majburiy mehnatni taqiqlash rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda doimiy va ko'p qirrali muammo bo'lib qolmoqda. Ushbu inson huquqlari buzilishiga qarshi kurashish doimiy majburiyat, keng qamrovli strategiyalar va bir nechta sektorlarda hamkorlikdagi sa'y-harakatlarni talab qiladi. Xulosa qilib aytganda, majburiy mehnatga barham berish quyidagi elementlarni o'z ichiga olgan yaxlit yondashuvni talab qiladi:
Kuchli qonunchilik bazasi va xalqaro konvensiyalar majburiy mehnatni taqiqlashda muhim ro'l o'ynaydi. Bunday huquqiy hujjatlar nafaqat majburiy mehnatni qoralaydi, balki qonunchilik va ijro choralarini ko'rish uchun asos bo'ladi.
7 Forced Labor in China's Xinjiang Region https ://www.state. gov/forced-labor-in-chinas-xinj iang-region/
é
Ws,
Aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj guruhlari imkoniyatlarini kengaytirish:
majburiy mehnatga qarshi samarali kurashish uchun zaif guruhlarning huquqlarini himoya qilish muhim ahamiyatga ega. Bu mehnat muhojirlari, marginallashgan etnik guruhlar va ekspluatatsiya xavfi yuqori bo'lgan shaxslarning ta'lim olish, huquqiy himoya va ijtimoiy-iqtisodiy imkoniyatlardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirishni o'z ichiga oladi.
Majburiy mehnatga qarshi kurashish hukumatlar, xalqaro tashkilotlar, fuqarolik jamiyati va xususiy sektorning jamoaviy majburiyatini talab qiladi. Hamkorlikdagi sa'y-harakatlar va targ'ibot-tashviqot ishlari aholining xabardorligini oshirish, siyosiy islohotlarni ilgari surish va majburiy mehnatga qarshi kurashish bo'yicha samarali chora-tadbirlarni amalga oshirishga ko'maklashishda muhim ahamiyatga ega.
Majburiy mehnatga barham berish har bir insonning asosiy huquqlari va qadr-qimmatini himoya qilish bo'yicha barqaror global majburiyatni talab qiladi. Xalqaro hamkorlikni rag'batlantirish, axloqiy biznes amaliyotlarini targ'ib qilish va aholining zaif qatlamlarini kuchaytirish orqali global hamjamiyat majburiy mehnat kishanlaridan xoli kelajak sari harakat qilishi mumkin.
References:
1. "Human Trafficking." United Nations Office on Drugs and Crime, 2020, http://www.unodc.org/unodc/en/human-trafficking/what-is-human-trafficking.html. Accessed 14 Sept. 2020.
2. Ripe for Reform: Abuses of Agricultural Workers in the H-2A Visa Program. Centro de los Derechos del Migrante, Inc., Apr. 2020, https://cdmigrante.org/wp-content/uploads/2020/04/Ripe-for-Reform.pdf. Accessed 15 Sept. 2020.
3. Immigrant Workers in U.S. Agriculture: The Role of Labor Brokers in Vulnerability to Forced Labor. Verite, Inc., June 2010, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2174&context=globaldocs. Accessed 15 Sept. 2020
4. Zachariah, Holly. "Four Accused of Trafficking Slave Labor at Egg Farms." The Columbus Dispatch, 3 July 2015, https://www.dispatch.com/article/20150703/news/307039818. Accessed 16 Sep. 2020.
5. Vanden Heuvel, Katrina. "The Nation: Florida's Modern Slavery...The Museum." NPR, The Nation, 29 Mar. 2010, http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=125296794. Accessed 14 Sept. 2020.
6. Voyles, Karen. "Three Charged with Human Trafficking on Alachua County Farms." The Gainesville Sun, 6 July 2010, https://www.gainesville.com/article/LK/20100706/News/604155166/GS. Accessed 15 Sept. 2020.
7. Forced Labor in China's Xinjiang Region https://www.state.gov/forced-labor-in-chinas-xinjiang-region/
8. Ismoilov, S. A. (2021). NEW TENDENCIES OF LIBERALIZATION OF LABOR LEGISLATION OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(12), 582-589.
EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz
9. Абдуллаева, Р. Н., & Исмоилов, Ш. А. (2021). Правовое регулирование рабочего времени совместителей в Республике Узбекистан. Central Asian Journal of Theoretical and Applied Science, 2(5), 96-100.
10. Муродуллаев, Д. (2020). Значение международно-правовых стандартов в области охраны труда. Review of law sciences, 4(Спецвыпуск), 82-87.
11. MURODULLAYEV, D. (2022). MEHNAT SHARTNOMASINING TARAFLAR IXTIYORIGA BOG 'LIQ BO 'LMAGAN HOLATLAR BO 'YICHA BEKOR QILINISHINING UMUMIY TAVSIFI. ЮРИСТ АХБОРОТНОМАСИ, 2(6), 54-60.
12. Aleksandrovich, K. N., & Nigmatullo o'g'li, M. D. (2023). TERMINATION OF THE EMPLOYMENT CONTRACT DUE TO THE DEATH OF THE EMPLOYEE. Journal of new century innovations, 28(3), 168-173.
13. Nigmatullo o'g'li, M. D. (2022). TERMINATION OF EMPLOYMENT CONTRACT DUE TO CIRCUMSTANCES BEYOND THE CONTROL OF THE PARTIES (THEORETICAL AND LEGAL ANALYSIS). World Bulletin of Management and Law, 17, 94-97.
14. Nigmatullo o'g'li, M. D. (2023). TERMINATION OF EMPLOYMENT CONTRACT DUE TO CIRCUMSTANCES BEYOND THE CONTROL OF THE PARTIES. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 11(8), 271-275.
