CC BY
18
ЮыЛяик КМММ №4-2018 УДК 342(156)
ХШ.А. Курманбаева, 2К.А. Тулентаева
1К,азац инновациялыц гуманитарлыц зац университетI 2С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыц медицина университет1
ЦИФРЛЫ КАЗАХСТАН: Б1Л1М БЕРУ САЛАСЫ МЭСЕЛЕЛЕР1
Мацалада бiрiншiден, авторлар тарапынан К,Р-ныц бШм жYйесiндегi цифрландыру Yрдiсiнiц даму багыттары айцындалып талдауга тYстi. Екiншiден, мэселе мектепке дейiнгi мекеме, орта жэне жогары мектеп буындарыарцылы сараланыпцарастырылды. Yшiншiден, бшм саласын цифрландыру Елдц Жарцын Болашац цадамын бекемдеу екенд^н енгiздей келе, твртiншiден, Yрдiстi царцындату жолындагы кемшшк тустар айгацталды.
ТYйiндi свздер: «Цифрлы К,азацстан» мемлекеттж багдарламасы, цифрлыц технология, цифрлы дэуiр, цифрлы эволюция, франчайзинг, рейтшгшк кврсеткш, мамандандыру сапасы, бшм бэсекесiндегi цабметтшк, адами капитал
Цифрландыру - бэсекеге ;абыетп экономиканы дамытуды жэне хал;ыныц турмыс сапасын жаца децгейге кетерущ ма;сат тут;ан элем мемлекеттерi жаппай устанып отырган тренд. Аталган айтулы YPДiске ыеспеген, ец бастысы бел шешiп юркпеген жагдайда, мемлекеттщ болашагы булыцгыр болатындыгы сезсiз. Ендеше КР Президентi Н.Э.Назарбаев 2017 жылгы 31 ;ацтардагы «Каза;станныц Yшiншi жацгыруы: жаhанды; бэсекеге ;абыеттыж» атты Жолдауында «Цифрлы Казахстан» мемлекеттж багдарламасын жасаудыц ;ажеттытн ай;ындап берд^ «... Бiз цифрлы; технологияны ;олдану ар;ылы курылатын жаца индустрияларды еркендетуге тшсшз. Бул - мацызды кешендi мiндет. Елде 3D -принтинг, онлайн-сауда, мобильдi банкинг, цифрлы; ;ызмет керсету секiлдi денсаулы; са;тау, бiлiм беру iсiнде ;олданылатын жэне бас;а да перспективалы салаларды дамыту керек. Бул индустриялар к^рдщ езiнде дамыган елдер экономикаларыныц курылымын езгертiп, дэстYрлi салаларга жаца сапа дарытты. Осыган орай, Yкiметке «Цифрлы Казахстан» жеке багдарламасын эзiрлеудi жэне ;абылдауды тапсырамын. ... Цифрлы; индустрияны дамыту бас;а барлы; салаларга серпiн бередi. Сонды;тан Yкiмет 1Т саласын дамыту мэселесiн ерекше ба;ылауда устауга тиiс»[1, 3-б.]. 2017 жылдыц 12 желто;санында Yкiмет тарапынан ултты; компаниялардыц, мемлекеттж корпорациялардыц
сарапшыларын, халы;аралы;
консультанттарды тарта отырып эзiрленген багдарлама ;абылданды.
2018-2022 жылдарга арналган «Цифрлы Казахстан» мемлекеттiк багдарламасы бес багытты ;амтиды.
Бiрiншiсi - экономика салаларын цифрландыру. Бул багыт ецбек ешмдЫпн есiру жэне капиталдандыруды арттыруды ма;сат тутып, серпiндi технологияларды пайдалану ар;ылы
экономиканыц дэстYрлi салаларын тYрлендiрудi кездейдi.
Екiншiсi - «Цифрлы мемлекетке кешу». Бул багыт мемлекеттж ;ызмет керсету саласын жаца сапага кетерудi ма;сат етедi; ;агаз жYзiндегi жумыстар электронды нус;ага кешiрiлуiмен ерекшеленбек. Yшiншiсi - «Цифрлы Жiбек жолын жYзеге асыру». Бул багыт мэлiметтердi беру, са;тау жэне ецдеудiц жогары жылдамдыгына ;ол жеткiзудi мiндет етш ;ойган. Тертiншiсi - «Адам капиталын дамыту». Бул багыт бойынша «бЫм экономикасына» кешу Yшiн креативтi ;огам куру ;олга алынады. Бесiншiсi - «Инновациялы; экожYЙенi куру». Бул багыт;а сэйкес бизнес, гылыми орта жэне мемлекет арасында тура;ты байланыс орнатылып, технологиялы; кэсiпкерлiк пен инновацияны дамытуга ;олайлы жагдай жасау мэселелерi ;амтылып отыр. Бiлiм саласындагы цифрландыру мэселес «Цифрлы Казахстан» мемлекеттiк
багдарламасыныц тертiншi багытына, АДАМ КАПИТАЛЫН ДАМЫТУ YPДiсiмен
саба;тасады.«Адами капитал» угымын алгаш рет гылыми ортага енгiзген Нобель сыйлыгыныныц иегерi, экономист Теодор Шульц терминге «Адам бойындагы барлы; ;абыет туа бiтедi немесе емiрлiк дагдымен ;алыптасады. Тиiстi ;аржы белу ар;ылы дамытылатын адам бойындагы туа жэне жYре ;алыптас;ан кунды ;абiлеттердi адами капитал деймiз»сынды аны;тама берген-дi.[2, 4-б.]. Ендеше капитал дегенiмiз - табыс экелетш ;ундылы;. Табыс экелмеген кез келген байлы; капитал бола алма; емес. Демек адами капиталга айналмаган жан бэсекелестiкке ;абыетп болмайтындыгы тYсiнiктi жайт. Адам капиталын дамыту Yшiн Каза;станда сапалы кадрлы; элеует ;уру керек. Сол себептi«Цифрлы Казахстан» багдарламасында орта, техникалы; жэнекэсiби, жогары бЫм
Вестник Ка^ЖМУ №4-2018
беруде цифрлы; сауаттылык;ты
арттырушаралары ;арастырылган:
> 2-сыныптан бастап «Багдарламалау непздерЬ пэнi кезе;-кезещмен енгiзiледi;
> жогары сыныптардагы багдарлама роботты техника, виртуалдышынды;, 3D принтинг жэне бас;а пэндермен толыгады;
> талантты жастарды дамыту жэне ;олдау ма;сатында тура;ты тYPдехакатондар, олимпиадалар мен конкурстар уйымдастырылуда;
> роботты техника мен баFдарламалаубойыншатYрлiYЙiрмелерашылуд а;
> елдi мекендерде тургындар, оны; шшде жумыссыздар, сураныс;а ие цифрлы; машы;тарга о;ытылатын болады жэне т.б. К^азак;стандагы цифрландыру YPДiсi кэсiби мамандары дайындыгыдецгеш ;андай? БYгiнде елдщ 89 жогары о;у орнында а;паратты; технологиямамандары о;ытылады. 2013-2017 жылдар аралыгында осы салада е;бек етуге тиiс 109 557маман даярланды [3, 1-б.].
Жетекшi 1Т мамандарын дайындайтын ЖОО ;атарына Халы;аралы; а;паратты;
технологиялар университетi,
НазарбаевУниверсиетi («Астана бизнес кампусы» хайтек паркшщ базасы), Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ултты; университе^Дазак;-Британ техникалы; университетi жэне т.с.с. юредь
Сонымен ;атар ЭКСПО кешеншде халы;аралык; 1Т-стартаптар технопаркi курылып, Алматы «Алатау» технопаркi, Са;таган Бэйiшев атындагы А;тебе университетшщ
<^егектехнопарю» ЖШС жэне т.с.с. эрекет етуде. Демек,бЫм жэне гылым саласын цифрландыруды дамыту бойынша елде Yш багытта жумыс ат;арылып жатыр. Бiрiншiсi -орта бЫм жYЙесiн а;параттандыруды дамыту, екiншiсi - бЫм берудi жэне гылымды бас;ару Yрдiсiн автоматтандыру, Yшiншiсi - 1Т мамандарын даярлау.
Каза;станны; цифрлы ;огам орнатуга, соны; iшiнде бiлiм саласыYPДiсiне, ;атысты аны;тамалы; маглуматтарды сараласа; тeмендегiдеймiндеттер айга;талмак;. Елде балаларга арналган тегiн 1Т-сыныптар ашу ;олга алынды. Жоба аясында ел бойынша 1 мы; сынып ашылып, 150 мы; бала багдарламалау жэне робот техникасыны; негiздерi жайында терендетыген бiлiм алады [3, 1-б.]. Бул бастама мектептерге факультатив^ пэн ретшде енгiзiлiп, Yш айлы; жэне алты айлы; курс ретiнде жYргiзiлу кезделуде. Арнайы WEB-сайт ар;ылы бастауыш сынып окушыларына арналган денсаулы; сабагы о;ытылады. Спорт аландары да ;ыс;ы жэне жазгы мезгiлге сай ;айта жабды;талып, саба;тан тыс уа;ытта а;ылы непзде езге
азаматтарга пайдалануга берiледi. Осы бастамалар аясында елдщ мектеп асханалары бiрыцFай Yлгi бойынша арнайы ;ондыргылармен жабды;талып, ас M93ipi де мемлекеттж стандарт бойынша дайындалады. Аталган жумыстар жергiлiктi экiмдiктермен бiрлесiп жYргiзiледi. Сейтш, елдщ 3 миллионга жуы; мектеп окушыларыныц салауатты eмiр салтын устануына жагдай жасалма;. 1Т аясында адам капиталын дамыту багытында орта жэне жогары бiлiм беру орындарыныц багдарламасы ;айта ;аралмак;. Бастауыш сыныптарга арналган «Багдарламалау» жэне «Робот техникасы» пэндерi бойынша жаца эдк-тэсiлдер енпзыдь Багдарламалар тiлi жацартылды. К^рп тацда 3 мыцнан астам мектеп пен окушылар сарайында роботты-техника бойынша элективт курс енгiзiлген [4, 2-б.].
Жогары о;у орындарында студенттер Data Science, Enterprise Architekture сынды жаца Yлгiдегi, сураныс;а ие багыттар бойынша о;итын болады.
IТ-мамандардаярлауiсiжYзегеасырылады.
Булжобабойыншаелдежумысберушi 1Т-
компаниялар мен
жогарыокуорындарыныцбазасында 20 1Т-
орталы;ашылып, жылына 35
мыцадамбЫмалады [5, 3-б.]. Олардыц ;атарына жумыссыз жэне eзiн-eзi
жумыспен ;амтыган жастар да
жумылдырылады. Аталган орталы;тарда бYгiнде элемдiк децгейде сураныс;а ие цифрлау тэсiлдерi мен |ауа, Python, PHP, Swift сия;ты багдарламалау тiлдерi о;ытылады. Орталы; тYлектерiне бiр жыл бойы ;олдау кeрсетiлiп, олардыц жумыс;а орналасуына да мейлiнше жагдай жасалады. Сыныптар мен орталы;тар Astana Hub хальщаралы; 1Т-стартаптар технопаркiмен бiрлесiп жумыс ат;армак;. 1Т-орталы;тар жобасы барысында ец алдымен ;аза;станды;тарга фриланс-биржада жумыс ктеущ Yйрететiн 40 ментор-тэлiмгер даярланады [5, 3б.]. «Атамекен» ¥КП-ныц есебi бойынша, осы бастамадан кейiн 20 мыцга жуы; азамат аталган биржада жумыс ктеп, ондаган мыц адам тура;ты жумыспен ;амтылады. Жоба жемкт iске ас;анда, елдiц аудан орталы;тары тургындары да элемнiц ец iрi мегаполистерiнде орналас;ан компанияларга ;ызмет керсетуге MYMкiндiк алма;.
1Т-хабтыц базасында Эколь багдарламалау мектебi мен арнайы шеберхана жобасы ашылады. Мунда елдiц экожYЙесiнiц инновациялы; стартаптарын дайындайтын жастар о;итын болады. 2018 жылдыц а;пан айында Yздiк 1Т-жобалары бар жастар мен компанияларга арналган багдарлама iске ;осылды.
Vestnik KazNMU №4-2018
Цифрландыру YPДiсiне iлескен eнiрлер санатынан Караганды, Костанай ОнтYстiк Казахстан жэне т.б. облыстары табылуда. Мэселен, ОнтYстiк Казахстан облысында 1Т-технологияны; кемепмен мектеп
о;ушыларыны; себепсiз саба;тан ;алу кeрсеткiшi 22 мы;нан 2 мьщга дейiн ;ыс;арган, бул, ез кезепнде, оларды; о;у Yлгерiмiне де о; ы;палын тигiзiп отырган игi ;адам екендiгi даусыз.Колданыс;а енгiзiлген электронды журналдар мен ^нделжтер ата-аналарга балаларыны; Yлгерiмiн ба;ылауга, о;у багдарламасы мен YЙ тапсырмалары туралы а;парат алуга мYмкiндiк бередi. eнiрде онлайн-саба;тар секiлдi жа;ашыл YPДiстер шалгайда орналас;ан аудандар мектептершдеп мамандар жетiспеушiлiгi мэселесiн шешуге жол ашуда.Интернет байланысы ар;ылы
окушыларга саба; немесе муFалiмдерге семинарлар етюзу ;олга алынба;. Жалпы электронды журналдар мен ^нделжтер жYЙесi республика бойынша 6 мы;нан астам мектепте енгiзiлдi [6, 8-б.].
ЖОО-да о;у YДерiсiн автоматтандыру процесi жYзеге асырылып жатыр. КР -ны; ЖОО да студенттер электронды портал ар;ылы саба; кестесш алады, барлы; о;у-эдктемелж кешендi, тестыж жэне емтихан тапсырмаларды табады. БЫм беру саласын цифрландыру YPДiсiнде беле; алып отырган кемшiлiктер де баршылы;. Бiрiншiден, бiлiм беру а;паратты; жYЙелерiнiн мемлекеттiк органдарды; бас;а да жYЙелерiмен интеграциялануы темен де;гейде. Екiншiден, бЫм беру уйымдарыны; жеткiлiктi тYPДе жара;тандырылмауы, интернет желiсiне ;осылу жылдамдыгыны; темендт езектi проблемага айналып отыр. Yшiншiден, бiлiм беру жYЙесiн цифрландыруды ;олдау бойынша бiрынFай операторды; жо;тыгы келе;пздж
тудыруда. Тертiншiден, а;паратты;-коммуникациялы; технология
инфра;урылымын ;амтамсыз ету Yшiн бiрынFай техникалы; талаптарды; болмауы, бесiншiден, кэсiби кузiреттiлж де;гешнщ темендiгi керi эсер етуде.
2017 жылды; ;ыр^йек айында цифрландыру мэселес бойынша еткен республикалы; ке;есте КР Президент Н.Э.Назарбаев: «Мен эркiмнiн цифрландыру ма;сат емес екенiн тYсiнуiн ;алаймын, ол жаhанды; бэсекелестiкке экелетiн бiздiн абсолюттiк арты;шылыгымызга ;ол жеткiзудiн куралы. Онсыз езiн ;урметтейтш ел ;алыпты емiр сYре алмайды. Бэсекелестiк болмаса, бiз артта ;аламыз жэне алда келе жат;ан мелекеттердiн ша;ын жутатын боламыз. Пайданы;, енiмдiлiктiн жэне капиталдандыруды; кYрт артуы - мэселе осында. Цифрлы экономика осыны бередЬ>,-деп ескертл.
Елбасыны; сезiнен шыгатын ;орытынды -Каза;стан цифрлы болаша;;а ;арышты да ны; ; ад ам басуы керек. «Цифрлы Каза;стан» багдарламасыны; шешушi ма;саты -инновациялы; экономиканы ;алыптастыру, 2050 жылга ;арай бэсекеге ^б^егл 30 елдщ ;атарына ;осылу жэне ;огам мен ендiрiстi жа;арту.
Бiлiм сферасындагы цифрландыруды; е; басты мiндетi - бЫм беру сапасын арттыру, ягни халык;аралык; дейгейде эртYрлi салаларда, оны; шшде «жасанды интеллект» жэне «ау;ымды деректер» жасау саласында бэсекеге ^б^ети Ел жастарын дайындау.
Каза;станны; Yшiншi жа;гыруы аясында экономиканы; жедел технологиялы; дамуына жол ашып, цифрландыру мэселесше ерекше ден ;ою - Елбасы ;ойып отырган ма;ызды стратегиялы; мiндет.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Каза;станныц Yшiншi жацгыруы: жаhанды; бэсекеге ;абыеттыж- КР Презизентi Н.Э.Назарбаев Казахстан Хал;ына Жолдауы.- Егемендi Казахстан.- 2017.- 31;ацтар
2 Кастер Сар;ыт;ан. Адами капитал маманды; тацдаудан ;алыптасады / / President & Halyq.- 2018. - 29 маусым. - Б. 6.
3 Иплт мол цифрлы ;огам / / Егемен Казахстан. - 2018.- 2 а;пан. - Б. 12.
4 Абай Асанкелдiулы. БЫм саласын цифрландыру мэселесi ;аралды // Егемендi Казахстан.- 2018. - 20 наурыз. - Б. 21.
5 Жаца элемге бастайтын жаца жобалар. / / Ай;ын. - 2018. - 24 сэуiр. - Б. 8.
6 Егемендi Казахстан. - 2018. - 3 ;азан. - Б.20.
Вестник Ка^ЖМУ №4-2018
Ш.А. Курманбаева, К.А. Тулентаева
ЦИФРОВОЙ КАЗАХСТАН: ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ОТРАСЛИ
Резюме: В данной статье авторами сделена попытка рассмотреть основные направления цифровизации в системе образования РК. Проблема освещена в рамках дошкольного образования, средней и высшей школы.
Авторы рассматривают цифравизацию как одно из ключевых условий становления Светлого Будущего страны. Обоснованы ожидаемые результаты от цифровизации образованияи выявлены в ее реализации пробелы.
Ключевые слова: государственная программа «Цифровой Казахстан», цифровая технология, цифровая эпоха, цифровая эволюция, франчайзинг, рейтинговый показатель, человеческий капитал.
Sh.A. Kurmanbayeva, K.A. Tulentayeva
DIGITAL KAZAKHSTAN: PROBLEMS OF THE EDUCATIONAL INDUSTRY
Resume: The named article is devoted to the process of digitalization in a system of education of the modern Republic of Kazakhstan. Authors consider the digitalization such as key moment in Kazakhstan establishment of bright future.
Keywords: government program «Digital Kazakhstan»,digital technology, digital age, digital evolution, franchising, rating indicator,humans capital.
