CC BY
4ТИРАНИЧЕСКИЕ ДЕЯНИЯ ТИМУРА ПО ВЗГЛЯДАМ ФОМА МЕЦОПСКИЙ
В данной статье автор, на основе сочинения армянского историка Фома Мецопский, показывает тиранические действия Темура против хоросанцев и армянского народа, который он совершил в ходе своих военных походов. Автор данного источника к ряду ставшими жертвами тиранические действие Тимура в Армении причисляет и таджиков, которые тогда жили в Армении.
Ключевые слова: Армения, Хоросан, тирания, злодеяние, армяне, таджики, Темур, темуриды.
TYRANIC ACTS OF TIMUR FROM THE POINT OF VIEW OF FOMA METSOPSKI
This article dealt with writing of Armani historian Foma Metsopski regarding the tyranic acts of Timur against Khorosan and Armani people which he didi within his military journey. The author of this source jointly became the strife of tyranic acts of Timur in Armenia notes Tajik who lived there at that time.
Keywords: Armenia, Khorosan, tyranic, cruelty, Armenians, Tajiks, Temur, temurids.
Сведения об авторе: Муродов Ахмадхон, кандидат исторических наук, декан исторического факультета Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, е-mail: [email protected]
About author: Murodov Ahmadkhon, PhD in History, Dean of History Faculty, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
МАСЪАЛАИ САХМИ ЧАВОНОН ДАР РУШДИ КИШОВАРЗИ ВА ИНЪИКОСИ
ОН ДАР ВАО (СОЛХОИ 1991-2015)
Шоев F. А.
Донишгоуи миллии Тоцикистон
Мусаллам аст, ки рушду нумуи тамоми бахшхои иктисодиёти Точикистон аз неруи кории чавонон вобастагии зиёд дорад. Аз рузхои аввали расидан ба истиклолияти давлатй, чавонони мамлакат дар бунёди роху купрукхо, заводу фабрикахо, богу токзорхо ва дигар сохахое, ки мояи рушди иктисодиёти миллианд, сахмгузорй кардаанд. Аз соли 1991 то соли 2015 дар ВАО-и мамлакат, аз чумла дар рузномахои "Чдвонони Точикистон", "Садои мардум", "Ч,умхурият", "Наклиёт", "Бинокорон", "Минбари халк" мачаллаи "Молия ва карз", як катор маводхои тахлилию иттилотй вобаста масъалаи мазкур ба табъ расидааст.
Кайд кардан ба маврид аст, ки ворид шудани Точикистон ба хазорсолаи нав бо мушкилоти масъалахои вобаста ба таъминоти маводи озукаворй дучор гардид. Номуътадилии вазъи сиёсй, иктисодй, ичтимой, гусастани алокахои тарафайн, нокифоягии захирахои моддию техникй, омода набудани мардум ба иктисоди бозоргонй, бекурбшавии пул, таназзули истехсолот, камшавии саршумори чорво ва махсулнокии он, сохаи кишоварзиро ба бухрони амик ру ба ру кард. Дар арсаи чанги шахрвандй кисми зиёди намудхои техника, чорвои чамъиятй горат карда шуд, 1393 деха хароб гардида, 21483 гектар замини корам аз кор баромад. Хусусан, соли 1992 барои мехнаткашони сохаи кишоварзй, махсусан чавонон, фочеаовар буд. Дехконон аз хар як гектар ба хисоби миёна 24,7 сентнерй шолй, 31,7 сетнерй чуворимакка хосил чамъоварй намуданд, ки дар киёс ба соли 1991 таносубан 2,3- 7,6 сентнерй кам буд. Дар хочагихои дехконии нохияхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхои Ленинободу Хатлон ва гурухи нохияхои Еарму водии Дисор хосилнокии хамаи намуди галладона кам гардид. Дануз дар Точикистон чанг сар назада буд, вале мардум аз камбудии маводи гизой азият мекашиданд [2].
Бо вучуди ин хама шикасту зиён ва махдуятхои моддиву молиявй Дукумати навтаъсиси Точикистон барои баровардани ахолии мамлакат аз бухрони озукаворй чорахои зарурй андешид. Пеш аз хама зарурати тарзи дурусти истифодаи заминро дар байни ахолй ба рох монда, 5 марти соли 1992 Конуни Ч,умхурии Точикистонро "Дар бораи ислохоти замин"-ро кабул намуд. Ба он 21 июли соли 1994 ва 4 ноябри соли 1996 баъзе илова ва тагиротхо дароварда шуд. Дадаф аз кабули Конуни мазкур ин мухайё
намyдани шаpоит баpои таpаккиёти баpобаpхyкyки шаклхои гуногуни хочагидоpй даp замин, ташаккули иктисодиёти бисёpсоха, истифодаи саpфакоpона ва хифзи замин ибоpат буд, максадаш зиёд намудани махсулоти кишоваpзй ва таъмини ахоли бо маводи Fизой мебошад. Дамчунин бо максади ба ин pаванд хаpчи тезтаp ^py бахшидан, тибки фаpмони Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон Эмомалй Рахмон "Даp боpаи чудо каpдани 50 хазоp гектаp замин баpои хочагихои ёpиpасони шахсии шахpвандон" 9 октябpи соли l995 ва мохи декабpи соли 1997 25 хазоp гектаp замин ба ахолии мамлакат чудо гаpдид, ки бисёpе аз чавонон бо чои коp таъмин гаpдида, даp pyшди иктисодиёти мамлакат ва таъмини ахолй бо маводхои Fизоии самимона мехнат намудаанд. Даp кидъахои замине, ки дехконон ин заминхоpо якyмpа меpоси гиpифтанд, ба истехсоли махсулоти гуногуни кишоваpзй машFyл шуданд. Даp натичаи ба амал баpоваpдани шакли навй хочагидоpй ва таксими заминдаp байни ахолй даp сохаи мазкyp фоидахои хубе ба даст омада, ба бехдошти зиндагии маpдyм мусоидат намуд [3].
Дамзамон даp баpобаpи ин, даp шахpy навохии кишваp даp маpхилахои нахустини анчоми ислохоти сохаи кишоваpзй маpказхои инкишофи чамоатй таъсис ёфтанд, ки даp онхо асосан чавонон фаъолият доштанд. Чуноне, ки даp pyзномаи "Чдвонони Точикистон" соли 1993 инъикос гаpдидааст, даp нохияи Абдypахмони Ч,омй 18 га хавзи мохипаpваpй ва китъахои занбypи асалпаpваpй, даp нохияи Вахш феpмаи чоpводоpй ба фаъолият паpдохтанд, ки аксаpияти коpмандони онхоpо чавонон ташкил медоданд. Инчунин Иттифоки чавонони вилояти Хатлон низ бо дастгиpии Дукумати вилоят ва Баpномаи таpаккиёти Созмони Милали Муттахид 60 маpкази чавононpо таъсис дод. Маpказхои чавонон даp ихтиёpи худ ^prô 70 га замин доштанд, ки даp онхо чавонон ба паpваpиши зиpоатхои гуногун, аз чумла гандум, чyвоpимакка, каpтошка, офтобпаpаст машFл буданд [4].
Чунин маpказхо даp нохияхои вилояти СyFд низ таъсис ёфтаанд. Чунончй соли 2000-ум даp нохияхои водии Заpафшон бо хамкоpии Дафтаpи дастгиpии Созмони Милали Муттахид ва А^оаксияи Олмон маpказхои дастгиpии чамоатхо таъсис ёфта, баpои pивочи каpтошкапаpваpй, мохидоpй, занбypи асалпаpваpй, ба чавонони бекоp баpномахои махсyсpо pохандозй намудаанд.
Чдвонони мамлакат даp баpобаpи дигаp сохахои кишоваpзй даp солхои тадкикшаванда даp pyшди нумуи хочагии пахтакоpии мамлакат низ сахми аpзишманд гузоштаанд.
Чуноне, ки pyзномаи "Чдвонони Точикистон" инъикос намудааст, ха^з даp OFOЗи истиклолият чавонони мамлакат таввасути кумитаву идоpахои худ даp pyшди ин бахши сеpдаpомади хочагии кишлок самимона сахмгyзpй каpдаанд. Соли 1993 баpобаpи фаpо pасидани мавсими пахтачинй бо ташаббуси Идоpаи ^p бо чавонони вилояти Хатлон даp 25 шахpy нохияхои вилоят гypyхе ба номи «Сахми чавонон даp чамъоваpии пахта» созмон дода шуд. Гypyх аз хофизону pаккосон, шоиpонy нависандагон ибоpат буда, ба шахpy нохияхои пахтакоp ташpиф оваpда, ба чавонони пахтачин фаpоFатy истиpохат бахшиданд [5].
^айд каpдан ба мавpид аст, ки чанги шахpвандй ба ин бахши сеpдаpомади хочагии кишлок таъсиpи хyдpо низ pасонид. Arap даp фосилаи солхои 1992-1997 аз як чониб баpои кишти пахта имконият намебуд аз чониби дигаp пахтаи шукуфта даp сахpо чамъоваpи каpда намешуд. Соли 1993 даp нохияхои вилояти Хатлон Ёвон, Куйбишев, Бохтаp, Вахш, Колхозободу Ч,иликул, ^убодиёну Шахpитyс, Панч, ^yмсангиp ин холат ба чашм меpасид, пахта то моххои янваpy февpал даp сахpо монда буд. Вазъи баамал омадаи сиёсй имкон намедод,ки маpдyм пахтаи шукуфтаи хyдpо Fyнд дошта зиндагиашонpо аз он хисоб таъмин намоянд. Хушбахтона чи хеле даp pyзномаи "Чдвонони Точикистон" инъикос шудааст, чавонони Fаюpy часypи ин минтака ба авзои бади сиёсй нигох накаpда, дастачаъмона пахтаи даp сахpомондаpо чамъоваpй намуданд.
Аз pyи маводхои интишоpнамyдаи ВАО-и мамлакат ин амали максаднок даp байни тамоми чавонони минтакахои Точикистон доман гyстypд. Аз чумла, Раёсати чавонони вилояти СyFд гypyхи «Бpигадахои заpбдоpи чавоною^о аз хисоби чавонони бекоp ташкил намуд, ки ба чамъоваpии хосили пахта pавона шуда буданд. Соли 2004 бо даpки масъулияти баланд ва эхсоси олии ватандоpй ва мухаббати беандоза баpои шукуфоии иктисодиёти мамлакат донишчyёни мактабхои олии вилояти СyFд бо мypочиатномахои махсус ба маpдyми вилоят баpомад намуда, баpои Fанй гаpдонидани хиpмани Ватан чои хyдpо даp каноpи маpди дехкон муайян намуданд. Махз ташаббуси
начиби донишчуён буд, ки бо амри махсус санаи 4 октябри хамон сол рузи зарбдор эълон гардида, донишчуёни мактабхои олии вилоят бо дуввахои бузурги хеш дар ин руз сахми арзандае барои пурбории хирмани дехдон гузоштанд. Масалан, донишчуёни Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Бобочон Еафуров хамон сол дар сахрохои пахтазори вилояти Сугд, бахусус нохияи Зафаробод ба кумаки дехдонон сафарбар шуда буданд, бо мехнати фидокорона ва натичахои пурсамари захматхои худ тавонистанд, ки дудратмандй ва бузургии дувваи хешро нишон диханд. Добили тазаккур аст, ки дар ин фосила бо дувваи хеле бузурги беш аз 3000 нафараи донишчуи Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б. Еафуров ба хирмани Ватан 2706 тонна тиллои сафед ворид намуданд, ки ин аз фидокориву садодати чавонон ба Ватан гувохй медихад. Миёни ин дувваи бузург донишчуёне хам буданд, ки дар ин муддат беш аз 3000 кг пахта чиданд, ки захматашон дадршаванда ва боиси ибрати кори дигарон буд. Аз зумраи чунин донишчуёни фидокори хамон сол Рачабова Саодат аз факултаи математика, Абдуллоев Олимчон аз факултаи забон ва адабиёти узбек, Султонова Фируза аз факултаи физика ва техника, Тошев Дасан аз факултаи педагогии Донишгохи давлатии Хучанд ва дигаронро метавон ном бурд, ки бо мехнати ибратбахши худ ба хирмани Ватан беш аз 3000 кг пахта ворид намудаанд [6].
Инчунин соли 2006 Кумитаи чавонон, варзиш ва сайёхии назди Дукумати Ч,умхурии Точикистон бо мадсади чалби бештари чавонон ба маъракаи гунчинии пахта, хамзамон дар рухияи механдустй тарбия намудани онхо "Озмуни чумхуриявии бригадахои мехнати зарбдор"-ро тавассути рузномаи Чдвонони Точикистон эълон намуд. Озмун дар сатхи вилоятхо, шахру нохияхои пахтакор чамбаст гардида, бехтарин дастахо ба озмуни чумхуриявй пешниход гардиданд.
Дафтаномаи "Чдвонони Точикистон" соли 2006 маводеро бо номи "Бригадахои зарбдори Точикистон" ба табъ расонд. Мухтавои ассосии маводи нашргардидаро фаъолияти босамари харакати дастачамъони чавонони кишвар, хусусан чавонони вилояти Сугд, дар гундоштани пахта ташкил медихад. Дар аксар шахру навохии пахтакори вилояти Сугд бригадахои зарбдори чавонон аз хисоби чавонони бекор ва чавонони касбу кори мухталиф таъсис ёфтанд, ки ганисозии хирмани Ватан хадафи аслии фаъолияти онхо буд. Бо мадсади чавонони мехнатдарин бо ташаббуси раёсати кор бо чавонони вилояти Сугд озмуни "Бригадаи зарбдори бехтарин" эълон гардид, ки онро намояндагони чавонони шахру вилоят низ ба хуби истидбол намуданд. Бо мадсади ширкати фаъолонаи чавонон дар он озмун раёсати кор бо чавонони вилоят тасмим гирифт, ки барои чамбасти босамари ин озмун тамоми имкониятхои мавчударо истифода намояд. Дар навохии Бобочон Еафорорв, Зафаробод, Ашт, Чдбор Расулов, Масчох, Конибодом ва амсоли ин аз хисоби чавонони бекор чандин бригадахои зарбадор таъсис ёфтааст, ки хама хадафи худро бахри муваффад шудан ба мехнати пурсамар шинохтаанд. Дар барои таъсисёбии гуруххои пахтачин гуруххои хаваскорону таргиботй аз хисоби чавонони болаёдат, адибону хунармандони чавон, ташкил шуд, ки мутобиди надша ба пахтазорхо сафар намуда, бо барномахои мусидиву адабй хотири чинакчиёнро шод гардониданд. Хизмати чунин чавонони ташаббускор аз хисоби раёсати кор бо чавонони вилоят дадрдонй гардида ба пешсафон "Ифтихорнома" ва тухфахои арзанда супориданд.
Дар рузномаи мазкур мадолае бо унвони "Ташаббуси мехнати чавонон дар Масчох" нашр гардид. Матлаби нашргардида дарак аз серфаъол будани чавонони масчохиро дар гундоштани хосили пахта нишон дода, дайд гардидааст, ки соли 2006 бо кушишу гайрати чавонони ватандусти нохия нисбат ба солхои дабли бучеди нохия 2 баробар даромад дидааст.
Нашри маводхо аз чониби хафтаномаи "Чдвонони Точикистон" дар солхои таддидшаванда хеле зиёд аст. Дар онхо корнамоии чавонони мехнатдусту ватандуст дар рушди хочагии дишлод хеле хуб инъикос гардидааст. Инчунин соли 2005 матлабе бо унвони "Еайрати чавони дар хайрат монй" ба нашр расид. Муаллифи мадола дар мадолаи худ дар бораи яке аз чавондухтарони точик дисса мекунад, ки дар гундории пахта дахрамонии бемислу монанд нишон додааст. ^ахрамони мадола Кибириё Юсуфоваи вахдатй буда бо мехнати содидонаву дахрамонаи худ дар байни хамкасбон дорои хурмату эхтироми хоса гаштааст. Чи хеле, ки дар мадола инъикос гардидааст, Кибириё бисёр духтари чадон буда, дар байни хамкоронаш аз хама бештар пахта мечидааст. У дар як руз дариб 150 то 200 кг пахта гундорй менамудааст. Сардори хочагии дехдонии "Саховат" дайд намудааст, ки Кибириё басо духтари механатй буда,
хамасола кариб, ки ин хочагии мо бо мехнати чунин коргарон дар нохия чои аввалро сохиб мешавад.
Дар нохияи Дисор низ чавонони мамлакат дар чамъоварии пахта мехнати шоиста анчом додаанд. Соли 2006 рузномаи "Чавонони Точикистон" матлаберо бо унвони "Фатхи марра аз чавонон аст" инъикос намуд. Дар матлаби интишор шуда, мехнати софдилонаву содиконаи чавонони хисори инъикос гардидааст.
Инчунин таввасути телвизиони "Шабакаи аввал" дар барномаи "Кишоварз" ин корнамоии кахрамононаи чавонони хисорй намоиш дода шуд. Мувофики барномаи пешниход шуда, соли 2006 дар нохияи Дисор корхонаи вохиди таълими тачрибавии "Дисор" дар майдони 115 гектар пахта кишт намуда, аз хар гектар 25 сентнери пахта бо мехнати дастачаъмони чавонон чамъоварй кард. Дар мачмуъ яке аз аввалинхо шуда 11 хазор тонна пахта ба хирмани пахтаи чумхурй супорид.
Дамин тавр, ВАО аз он шаходат медихад, ки ташаббуси неки чавонон дар маъракаи гунчини хосили пахта нишонаи он аст, ки насли наврас дар рухияи худшиносиву худогохй, ватандорй тарбия ёфта, ба кадри истиклолияти кишвар ва ин мархилаи шукуфой мерасанд. Баробари ин хар падидаи чолиб, ки аз миёни чавонон сар мезанад, гувохй он аст, ки чавонои мо имруз аз хар гунна зухуроти номатлуб, махсусан нашъамандй, таъсири гояхои иртичоии хизбу харакатхои экстреместй ва дигар аъмоли номатлуб дурй чуста, ру ба созандагиву бунёдкорй овардаанд.
Адабиёт:
1. Норкуллов А. Як рузи бахор // Чумхурият. - 1993. - 27 феврал.
2. Валиева Б. Ислохоти иктисодй ба кишоварз чй додааст? // Чавонони Точикистон. - 2005. -
21 октяр.
3. Миров М. Чавонони бо номуси Хучанд // Дакикати Сугд. - 2004. - 23 сентябр.
4. Нуров Н. Бригадахои зарбдори чавонон // Чавонони Точикистон. - 2006. - 26 октябр.
5. Нуров Ч,. Ташаббуси мехнати чавонон дар Масчох // Чавонони Точикистон. - 2006. - 28
октябр.
6. Назаров Э. Фатхи марра аз чавонон аст // Чавонони Точикистон. - 2006. - 19 октябр.
ОСВЕЩЕНИЕ ПРОБЛЕМЫ ВКЛАДА МОЛОДЕЖИ В РАЗВИТИЕ СЕЛЬСКОГО
ХОЗЯЙСТВА В СМИ (1991-2015 гг.)
Достижение независимости дало возможность для создания рабочих мест для молодежи. Молодёжь была обязана принимать активное участие в развитии различных отраслей хозяйства страны. Данная статья посвящена проблеме развития экономики Республики Таджикистан в период 1991-2015гг. Автор статьи показывает вклад молодежи страны в развитие отраслей сельского хозяйства и его освещение в СМИ.
Ключевые слова: независимость, молодежь, земледелие, рыбоводство, животноводство.
CONTRIBUTION OF YOUTH IN PROGRESS OF AGRICULTURE, GARDENS AND HIS
REFLECTION ON MASS MEDIA (1991-2015)
After accepting of in dependents of Republic of Tajikistan gave favorable condition to the youth. Every youth is obliged to participate actively in all parts life of country. This article included the progress of financial of Republic of Tajikistan in interval 1991-2015 years. The author of this article showed the contribution of the youth republic in progress of branch of agriculture and his reflection on mass media.
Keywords: independence, youth, agriculture, fisheries, animal husbandry.
Сведения об авторе: Шоев Гайратшо Аталигшоевич, соискатель кафедры истории таджикского народа Таджикского национального университета, e-mail: [email protected]
About author: Shev Ghayratsho, researcher of the chair of history of Tajik people, Tajik National University
