CC BY
5
УДК 8Т1 ББК 83.3
БАЪЗЕК,АЙДХР ДАРБОРАИ Ашурова Маърифат Му^аммадцоновна, унвонцуи
НОМИ АСЛЙ, ТАХАЛЛУСВА кафедраи адабиёти классикии тоцики МДТ "ДДХ ба
АЛКОБИХОЦУИКИРМОНЙ номи академик Б.Гафуров" ( Тоцикистон, Хуцанд)
НЕКОТОРЫЕ ЗАМЕТКИ ОБ Ашурова Маърифат Мухаммадджоновна,
НАСТОЯЩЕМ ИМЕНИ, соискатель кафедры таджикской классической
ПСЕВДОНИМЕ И ПРОЗВИЩАХ литературы ГОУ "ХГУ имени академика
ХОДЖУКИРМАНИ Б.Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)
CERTAIN NOTES Ashurova Marifat Muhammadjonova, applicant of the
ABOUT THE PRESENT NAME, department of Tajik classic literature under the SEI
PSEUDONYM, AND NICKNAMES "KSU named after academician B.Gafurov "
KHOJU KIRMANI (Tajikistan, Khujand), E-mail: ashurova@mail.tj
Вожа^ои калиди: ном, тахаллус, лацаб, Хоцуи Кирмони, нахлбанди шуаро, халлоцулмаони, маликулфузало
Мацола ба баррасии номи асли, тахаллус, лацабу унвощои ифтихории шоири шинохтаи асри XIV адабиёти форсу тоцик Хоцуи Кирмони тахассус ёфтааст.Таъкид мешавад, ки доир ба ному тахаллус ва алцоби Хоцуи Кирмони дар адабиётшиноси баусу андешауои ба уам мухолиф ироа гардидаанд.Муаллиф баусу назаруои дар ин мавзуъ ба миён омадаро таулил намуда, дар асоси сарчашмауои мавцуда, доир ба матлаби мавриди баус мулоуизарони намудааст.Гуфта мешавад, ки шоир номи аслии худро дар ашъораш возеу баён намудааст, ки ин тамоми гуфтугузоре, ки дар атрофи масъалаи мазкур падид омадаанд, баруам мезанад. Нишон дода мешавад, ки тахаллуси шоир - Хоцу дар баробари он ки мансубияти шоирро ба хонаводаи бузургон - хоцагон ифода намояд, ба шеваи гуфтори мардуми Кирмон -зодгоуи шоир низ рабт дорад.Собит мегардад, ки лацабу унвонуои ифтихории Хоцуи Кирмони - "нахлбанди шуаро", "халлоцулмаони", "маликулфузало" ба эътибор, цудрату табъ ва уунару навгароиуои у дар уунари шеъргуи иртибот доранд.
Ключевые слова: настоящее имя, псевдоним, прозвище, Ходжу Кирмани, «нахлбанди шуаро» (поэт искусственных цветов), "халляк-ул-маани" (созидатель очевидных смыслов), "малик-ул-фузало"(правитель мудрых)
Статья посвящена рассмотрению вопросов об имени, псевдониме, прозвище и почетных титулах известного персидско-таджикского поэта XIV века Ходжуи Кирмани.Отмечается, что в литературоведении до сих пор существуют противоречивые мнения относительно имени, псевдонима и прозвище Ходжуи Кирмани. Автор статьи анализирует противоречивые дискуссии, возникшие по этой теме, и, основываясь на доступных источниках, выражает свои взгляды по данному поводу. Подчеркивается, что Ходжу Кирмани ясно изложил настоящее имя в своих произведениях, что подрывает всю полемику вокруг этой проблемы.Упоминается, что псевдоним поэта -Ходжу указывает на высокое социальное положение его семьи в обществе и смысл автонима может быт связан с
характерными особенностями Кирманского говора. Сделан вывод о том, что прозвище и почетные титулы Ходжу Кирмани - «нахлбанди шуаро» (поэт искусственных цветов), "халляк-ул-маани" (созидатель очевидных смыслов), "малик-ул-фузало"(правитель мудрых) связаны с его способностями, волшебством творческого дара, характером и новаторством его поэзии.
Key words: real name, pseudonym, nickname, Khoja Kirmani, "nahlbandi shuaro" (poet of artificial flowers), "hallyak-ul-maani" (creator of obvious meanings), "malik-ul-fuzalo" (ruler of the wise)
The article under consideration dwells on issues beset with the name, pseudonym, nickname and honorary titles of the famous Persian-Tajik poet who lived in the XIV-th century being Khojui Kirmani. It is underscored that there are still conflicting opinions dealing with the name, pseudonym and nickname of Khojui Kirmani in the field of literary criticism. The author of the article canvasses the controversial discussions that have arisen on the relevant topic, and designing on the premise of available sources, she expresses her own views on the matter of fact in detail. The author lays an emphasis upon the idea that Khoju Kirmani clearly stated his real name in his works, which undermines the whole controversy surrounding the problem in question. It is asserted that the pseudonym of the poet - Khoju indicates the
high social status of his family in society and the meaning of the autonym can be associated with the characteristic peculiarities of the Kirman dialect. It is concluded that the nickname and honorary titles of Khoju Kirmani - "nahlbandi shuaro" (poet of artificial flowers), "hallyak-ul-maani" (creator of obvious meanings), "malik-ul-fuzalo" (ruler of the wise) are associated with his abilities, magic of a creative gift, character and innovation of his poetry.
Дар бораи номи аслй, тахаллус, ла;аб ва унвонхои ифтихории суханвари маъруфи садаи XIV адабиёти форсу точик Хочуи Кирмонй сарчашмахои зиёде маълумот додаанд, вале иттилоот дар ин бора зидду на;из ба назар мерасанд.
Номи пурраи вайро устод Забехулло Сафо дар китоби "Таърихи адабиёти Эрон" Камолиддин Абулато Махмуд ибни Алй ибни Махмуд Муршидии Кирмонй овардааст(14,886).
Ба таъкиди ин донишманди эронй нисбати "муршидй"-ро барои Хочуи Кирмонй бори аввал Х,очй Халифа дар "Кашф-уз-зунун ан ал-асоми кутуб ва-л-фунун" овардааст. Аз он хотир, ки Хочуи Кирмонй ба фиркаи "муршидия", яъне ба хал;аи пайравони Шайхи муршид Абуисхоки Козарунй пайваста буд, ба у Х,очй Халифа ин унвонро хам илова кардааст. Ба чуз ин хама, дар баъзе аз сарчашмахои таърихиву адабй ба Хочуи Кирмонй ла;абхоеро чун "нахлбанди шуаро", "халло;улмаонй" ва "маликулфузало" нисбат медиханд.
Тахаллуси шоир дар хама ашъораш Хочу аст.Баъзе аз сарчашмахо тахаллуси шоирро дар шакли Хочу(25) менависанд, ки ин галат аст. Дар осори Хочу хеч ишорате доир ба сабаби интихоби ин тахаллус ба чашм намерасад.То он чое, ки барои мо маълум аст, дар таърихи адабиёти форсу точик ба чуз Хочуи Кирмонй шоири дигари Хочутахаллус вучуд надорад. Пас, Хочу чй маъно дорад? Вачхи интихоби ин вожа ба хайси тахаллуси адабй чист?
Шархи айни ин калима дар фархангхои дастраси мо ёфт нагардид. Хочу тахаллус кардани суханварро аксар сохибназарон бинобар мансубияти шоир ба хонаводаи бузургон - хочагон марбут донистаанд. Аз чумла, Давлатшохи Самар;андй(13, 238 ), Авхадии Балёнй (1, 1234) ва Фахруззамони Кдзвинй(7, 75) хонадони уро аз бузургони Кирмон донистаанд. Бостонии Поризй (10, 104-105, 109) бо эхтимоли ;авй мегуяд, ки хонаводаи шоир мансуб ба хонадони Хоч- мухочире аз Мовароуннахр будааст. Фахруззамони ^азвинй(7, 75) низ аз дудмони хочагон будани гузаштагони суханвари Кирмониро таъкид намуда, бар иловаи ин менависад, ки волидайни шоир дар овони туфулият ва бачагй хангоми мурочиат ба у бо навозишу мухаббат "хочу" нидо менамудаанд. Фахруззамони ^азвинй дар идомаи бахс, мутаваччехи пайдоиш ва баромади калимаи "хочу" шуда, дарзамон паи кашфи он меравад. Кдзвинй тахмин менамояд, ки "хочу" эхтимолан шакли мусаггари калимаи "хоча" буда, барои баёни мехру мухаббат нисбат ба фарзанд ба кор рафтааст(7, 75). Ин андешаро З.Сафо(14, 888) ва Бостонии Поризй(10, 109) низ тасди; кардаанд. Та;ии Биниш( 2, 212), ки дар ин замина ма;олае бо унвони "Тахаллуси Хочу" навиштааст, тахаллуси шоирро, бар замми андешахои болой, марбут ба сачоёи рухй ва фазоили вай донистааст. Аммо у равшан нагуфтааст, ки тахаллуси шоир ба кадом хуву одатхои рухй ва афзалияти шоир иртибот дорад.
Бояд гуфт, ки хоча дар лугат ба маънои сардор, сарвар, сохиб, хучаин( 17, 498), бузург, сохибкор, сарвар, молдор ва давлатманд омадааст.Бар иловаи ин хоча калимаи ла;абмонанд, ки дар гузашта нисбат ба шахсони мухтарам кор фармуда мешуд(17, 499).Аз маълумоти сарчашмахо маълум аст, ки Хочу аз табори бузургон, хочагон ва давлатмандони Кирмон будааст.Аз ин вачх, аз вожаи "хоча" хосил шудани тахаллуси Хочу дуруст ба назар мерасад. Пас маълум мегардад, ки "хочу" шакли тасгири "хоча" буда, ба маънои хочаи хурд омада, метавонад ба чои хочазода низ истифода гардад.
Дар хусуси тахаллуси Хочу дар сарчашмахо андешаи дигар ва ихтилофи зиёде нест ва он чи дар боло зикр шуд, хамон оварда шудааст.Аммо хангоми баррасии ин масъала як китоби во;еъан чолибе бо унвони "Фарханги Кирмон", ки ба ;алами Манучехри Сутуда тааллу; дорад, ба даст омад, ки то имруз аз мадди назари муха;;и;он дар мавриди ташрехи тахаллуси шоир дур мондааст. Ин китоб хануз соли 1957 иншор шудааст, ки фарогири чахор хазору хафтсад лугату таъбир ва истилоху таркиботи марбут ба лахчаи роич дар хиттаи Кирмон аст ва он метавонад зовияи дигареро дар мавриди решашиносии тахаллуси Хочу, ки бештар ба тахмину эхтимол асос ёфтааст, боз намояд.
Асли матлаб ин аст, ки тахаллуси шоир метавонад бо шеваи гуфтори мардуми Кирмон иртибот дошта бошад.Яке аз мухимтарин вижагихои гуиши кирмонй ин аст, ки дар интихои номхо як "вов"(у.- А.М.) изофа менамоянд(15, панч). Изофа намудани "вов"-ро Сутуда марбут ба баёни тасгир, сифат, нисбат, тахфиф ва тахбиб донистааст(15, панч-шаш).
Манучехри Сутуда намунахои зиёде аз ин кабил вожахоро дар "Фарханги Кирмон" гирдоварй ва шарх намудааст.Масалан, омочу - омоч(15, 10), хурду- хурд(15, 67), думкачу-думкач(15,78), зангу-занг(15, 91), сузану-сузан(15,104 ), гунгу - гунг(15,154 ) ва гайра. Мухаккики мазкур таъкид мекунад, ки аксаран ин "вов" бештар ба тасгиру тахбиб далолат менамояд, мисли духтару(духту)- духтар(15, 83)Датто дар шеваи кирмонй барои кутоху кучак нишон додани исми инсонхо низ бар он "вов"-еро илова менамудаанд, Мисли Руку -мухаффаф ва мусаггари Рукия(15, 85). Имруз хам дар гуиши Кирмон дунболи хеле аз исмхо "вов" изофа мекунанд, мисли мошину- мошина, богу-бог ва гайра( 20).
Чуноне ки каблан зикр шуд, Фахруззамони ^азвинй бар он аст, ки волидайни Хочу дар овони бачагии шоир ба у "хочу" садо мекардаанд.Ин гуфтор андешаи болоиро таквият медихад. Аз ин чо, бе хеч шакку тардид метавон гуфт, ки хамин "хочу" садо кардани волидайни шоир ба вижагии гуиши кирмонй алокамандй дошта, барои навозишу дустдорй ба хочазодаи кучак гуфта мешуд.Бояд хамин лахни навозишу дустдории давраи кудакй барои суханвари Кирмонй хеле хуш омада бошад, ки "хочу"- ро ба хайси тахаллуси адабй дар ашъораш истифода намояд.
Яке аз лакабхои Хочу, ки бисёр сарчашмахо( 16, 521; 1,ч.2,1234; 11, 255) бад-он ишорат намудаанд, "нахлбанди шуаро" ё "нахлбанди маонй" будааст.Дар хусуси маънои лакаб ва ба чй сабаб сазовор гаштани Хочу дар маъхазхо андешахои гуногун гуфта шудаанд.
Исми нахлбанд аслан мураккаб аз ду калима аст: нахл ва банд. Нахлбанд шахсеро гуянд, ки аз мум ё когаз гул ё дарахти маснуй месозад. Пас нахлбанд хунармандест, ки зебой меофарад. Аз ин чо, "нахлбанди шуаро" лакаб гирифтани Хочу низ ба хунари зебои санъатгарии у дар шеър марбут будааст. Тавоноии Хочу дар корбурди санъатхои бадей дар ашъор ончунон будааст, ки суханвар онхоро на ба хотири намоиши ;удрати сухангустарй, балки танхо барои ифодаи маонии латифи тоза ба кор мегирад.
Абдуррахмони Ч,омй бар он назар аст, ки ин лакаб бинобар ба "тазйини алфозу тахсини иборот чахде балиг"(19, 465) доштан ба у муносиб дониста шудааст.Амин Ахмади Розй(11,ч1., 293 ) талоши пайвастаи Хочуро дар истифодаи алфози гайримутаориф сабаби сазовори ин лакаб донистааст.Бино ба гузориши Фазруззамони ^азвинй(7, 75) ва баъзе сарчашмахо(23) хануз муосирон Хочуро ба далели хунарнамоихояш дар олами шеър "нахлбанди шуаро" лакаб дода буданд.Хочуи Кирмонй дар фасли ихтитомии достони "Хумой ва Хумоюн" зохиран ба ин лакаб ишора намуда, гуфтааст: Найи хомаам нахлбанди намуд, Ба нахли сухан сарбаланди намуд (6, 570).
Давлатшохи Самаркандй овардааст, ки "сухани уро фозилону бузургон дар фасохату балогат беназир медоранд ва уро "нахлбанди шуаро" меноманд"(13, 238). Ч,ои дигар низ Давлатшохи Самаркандй гуфтааст, ки "ва дар шоирй Хочуи Кирмонй аз гулзори ашъораш нахлбанде тавонад буд"(13,469-470).
Назар ба кавли Давлатшохи Самаркандй Хочуи Кирмониро шоири хамасраш Музаффари Хиравй "наккошаки Кирмон"( 13,251) хондааст ва шояд бар хамин асос Бостонии Поризй(10, 118) тахмин мезанад, ки пешаи Хочу таррохии накшхои колин будааст.
Музаффари Хиравй, назар ба кавли Давлатшохи Самаркандй, хамвора ба шоирон даъво менамуд ва бар сухану хунари онхо эътироз мекард ва фазли ашъори хешро зохир месохт(13, 251). Ба назари мо Хочуро "наккошаки Кирмон" гуфтани Музаффари Хиравй як андоза оханги танзу тамасхур дорад, зеро дар идомаи фикр гуфтааст, ки аз у "буи суханварй меояд". Ин тарзи гуфтори Музаффар ва бо ибораи "наккошаки Кирмон" Хочуро ёд намуданаш, далолат бар он менамояд, касби наккошй пешаи асосии суханвар набудааст.
Гузашта аз ин Хочу дар хеч кадом аз осораш доир ба пешаи накшнигории руи колин доштанаш чизе нагуфтааст.Сарчашмахои дастраси мо низ дар ин бобат хомуш мондаанд.Ба ин вачх касби накшпартоии руи колин доштани Хочу, ба назари мо, як кадар аз вокеъият дур менамояд.
Аммо Абулхусайни Зарринкуб дар китоби "Дидор бо Каъбаи чон" менависад, ки Хочуи Кирмониро муосиронаш ба он хотир "нахлбанди шуаро" мехонанд, ки хама гуна шеърро мисли намунахои кори устодон месохта, аммо нахли мумии у лаззати халовати хурмои вокеиро надоштааст(5, 123).3охиран, ин андешаи А.Зарринкуб ишора ба тасаннуъгароии Хочу дорад, зеро вокеъан шоир дар овардани ашъори маснуъ беназир аст.
Боиси таъкид аст, ки дар таърихи адабиёти форсу точик тануо Хочу ба дарёфти лакаби "нахлбанди шуаро" сазовор гаштааст.Дар "Лугатнома"-и Деухудо низ дар шаруи ибораи мазкур омада, ки ин лакаби Хочуи Кирмонист.
Унвони "нахлбанди шуаро", ки бори аввал дар тазкираи Давлатшохд Самаркандй омадааст, дар бисёр сарчашмауои дигар такрор шудааст(14, 887). Хатто бо уамин унвон устод Саид Нафисй китоби мунтахаби ашъори Хочуи Кирмониро интишор намуд, ки дар мукаддимаи он маълумоти тазкирауоро дар мавриди шаруи уоли шоир овардааст(8). Мачмуаи маколоти конфронси байналхалкии бузургдошти Хочу низ бо уамин ном интишор ёфтааст(9).
Дигар аз алкоби Хочуи Кирмонй, ки дар сарчашмауо аз он бисёр ёд мекунанд халлокулмаонй аст. Халлокулмаонй аз ду реша- халлок ва маонй иборат аст. Халлок калимаи арабист, ки маънояш офаринанда, халккунанда, офаринишгар, созанда, падидовар аст. Маонй низ вожаи арабй буда,чамъи маъно ё маънист. Маъно бошад мазмуни калом, мафуум ва ё фикр аст. Аз ин чо халлокулмаонй, чуноне, ки дар "Лугатнома"-и Деухудо омадааст, халккунандаи маонй, бавучудоварандаи маънои нав(13,198) аст.
Дар адабиёти форсу точик чанд нафар аз суханварон уамин лакабро ба таври расмй ва гайрирасмй сазовор буданд.Аз руи коидаву тартиби маъмул аслан ду шоири форсу точик -Камолиддини Исфауонй ва Калими Кошонй(Исфауонй)-ро ба ин унвон сазовор донистаанд. Аммо боз иддае аз суханварони форсу точикро мешиносем, ки дустону уаммаслаконашон уангоми накди сухани онуо, ё изуори уочат ва ё аз руи риояти иззату уурмати эшон ба онон ин лакабро муносиб донистаанд. Хамчунин чуноне, ки дар поён хоуем дид, баъзе аз шуаро дар бауо додан ба кудрати табъи хеш зиёдаравй намуда, худро ба ин лакаб мушарраф гардондаанд.
Аввалин суханваре, ки мууаккикони адабиётшинос унвони халлокулмаониро ба вай нисбат медиуанд, шоири маъруфи касидасарои форсу точики асри Х11 Афзалуддин Бадил ибни Алй Хоконии Шарвонист, ки вокеъан дар офаридани мазмунуои нав ва маонии нодир хеле мумтоз буд. Дар мактаи як газалаш Хоконй бо ифтихор худро "холикулкалом" ва "холикулмаонй" гуфтааст:
Имруз маро мусаллам омад, Дар мулки сухан худойгони. Хам номи ту холикулкалом аст, Хам наъти ту холикулмаъони ( 24)
Дигар аз нафароне, ки лакаби расмии "халлокулмаонй"-ро дарёфта буд,шоири касидасарои асруои Х11-ХШ форсу точик Камолиддин Исмоил ибни Мууаммад ибни Абдураззоки Исфауонист. Мавлуди шоир дар Исфауон соли 1173 сурат гирифта, вафоташ ба соли 1237 рост меояд. Камолиддин Исмоил писари яке аз шоирони муваффаки давраи уучуми мугул ки курбони катли омми он даврон гаштааст, Ч,амолиддини Исфауонй буд. Камолиддини Исфауонй дар таърихи адабиёти форсу точик асосан чун устоди касида машуур аст. Касидауои у бо маонии тоза ва дакик бартарй доранд, ки аз ин сабаб уамзамононаш ба вай лакаби «халлокулмаонй»-ро додаанд. Ин унвон беууда ба Камолиддини Исфауонй дода нашудааст, зеро ба гуфтаи мууаккики эронй Муусини Рууониниё вай "беш аз уар шоири дигар дар офариниши маонй ва мазомини нав ибтикор ва халлокият нишон додааст"( 12, 39) Бархе аз сарчашмауо машуур гаштани уро ба Халлокулмаонй бар он вобаста донистаанд, ки "дар шеъри у маонии борик зиёд нуууфта аст, ки он баъд аз чанд навбати мутоила зоуир мешавад"(22).
Шоири охири асри ХVI ва нимаи аввали садаи ХVП маликушшуаро Мирзо Абутолиб Калими Кошонй низ бо лакаби "халлокулмаонй" машуур будааст. Вай соли 1581 дар Хамадон таваллуд ёфтааст. Аммо чун муддате дар Кошон икомат намудааст, Кошонй нисба гирифтааст. Вай илова бар Кошон , замонеро дар Шероз ба сар оварда, уамон чо ба таусили илм огоз намудааст. Сипас ба Хинд уичрат намуда, дар дарбори Чдуонгир ва Шоучауон хидмат намуд. Дар дарбори Шоучауон соли 1632 унвони маликушшуароиро дарёфт. Вай ба соли 1651 дар Кашмир ба олами бокй сафар намудааст.
Мууаккикон дар ашъори Калими Кошонй "назокату диккати маънй", "маъниофариниуои гариб" ва "нуктапардозиуои ачиб"-ро ба мушоуида гирифтаанд. Дурахшон Махдй менависад, ки "Калимро ба сабаби мазомини ибдоии бешуморе, ки дар ашъори хеш ба кор гирифта "Халлокулмаонии сонй" лакаб додаанд, чаро ки Халлокулмаонии аввал Камолиддин Исмоил аст(4, 292).
Хамчунин дар баъзе маъхазуо Абдулкодири Бедилро низ халлокулмаонй гуфтаанд, уол он ки мусалламан ин суханвар бо лакаби Абулмаонй, яъне падари маъниуо шуурат дорад.
Охирин нафаре, ки дар таърихи адабиёти форсу точик ба лакаби "халлокулмаонй" мушарраф гардидааст, ё дурусттараш худро мушарраф гардонидааст, Накибхон Туграли Ахрорй мебошад. Дар "Ашъори мунтахаб"-и Хайрати Бухорой китъаи шеърие дар хачми 36 байт мавчуд аст, ки мурочиатан ба Туграл навишта шудааст. Мураттиби ашъори Хайрат устод Расул Ходизода ба ин шеър шархи зеринро дар мулхакот овардааст: "Котиби девони Хайрат-Мунзим ба шеъри мазкур чунин сарлавха гузоштааст: "Ин китъаро чихати истифсори маънии байте, ки гуфтаи Туграли Самаркандист, ба Туграл ирсол дошта"(18, 238-239).
Хайрат дар китъаи худ, ки дар нихояти махорати суханорой ва матонати калом навиштааст, як байти дар услуби Бедил , аммо ба тарзи баёни нодуруст навиштаи Тугралро оварда, уро хеле фурутанона, аммо бориксанчона танкид мекунад. Байти Туграл: Хар ки шуд дар бахри ашъорам нахустин нохудо, Заврац аз фикри баланди хеш сони мекунад. Хайрат дар шеъраш таъкид кардааст, ки мазмуни мисраи дувуми байт тамоман сакта аст. Чанд байт аз шеъри Хайрат ба тарики намуна:
Бахри мазмунхои уро сар фуру бурдам ба фикр, Фикри ман хам баски халли Бу-л-маони мекунад. Кишту моте чанд дидам з-он, ки худ фармудаи, "Хар касе бо кадри дониш донарони мекунад ". Лек дар ин байт тацрири забони фикратам, Андак аз тартиби мазмун сактахони мекунад... Сипас, Хайрат байти дар боло зикршудаи Тугралро оварда, таъкид кардааст: Хештанро баски халлокулмаонй хондаи, Оре, оре фикратат килки маони мекунад. Ин ду мисраъ ё ба сахв аз хилци маъни мондааст, Ё ки дорад маъние бар ман нихони мекунад. Бе тавацкуф ё бубар оини халлоци ба кор, Ё ки таслимат ацоси чун адоши мекунад. Ё забон дар ком каш, якбора з-ин маъни гузар, В-арна килк аз харфи дигар тарцумони мекунад (18, 157-158). Аз шахсе, ки дар хакки у устод Айнй дар "Намунаи адабиёти точик" "дар хакки худ хеле некбин аст" мегуяд, чунин иддао баид нест.
Дар хусуси номи аслии Хочуи Кирмонй маълумоти сарчашмахо гуногунанд.Чунончй Амин Ахмади Розй дар "Хафт иклим"(11, 292) номи уро Махмуд, Мулло Абдуннабии Казвинй дар тазкираи "Майхона" Афзалуддин ва Хочй Халифа дар "Кашф-уз-зунун" Мухаммад забт кардаанд, лекин устод Забехулло Сафо таъкид медорад, ки Хочуи Кирмонй номи хешро дар ашъораш ба таври сарех Махмуд овардааст ва дар ин маврид хеч чойи бахсу тардид вучуд надорад (14, 888).
Вокеъан, Хочуи Кирмонй дар ашъораш чанде аз чузъиёти зиндагии худро баён намудааст, ки онхо барои равшан намудани хакикати хаёти шоир ва баъзе бахсхои чуну чаро чун сарчашмаи эътимоднок ва дасти аввал хидмат менамояд.
Аз чумла, Хочуи Кирмонй санаи таваллуди худро дар фасли "Дар таърихи вилодати хеш гуяд ва намудори авзои фалакй дар вакти вилодат ва накухиши даврони афлок"-и маснавии "Гул ва Навруз"-и хеш зикр намуда, дар мавриди номи аслии хеш чунин овардааст: Падар Махмуд кард он лахза номам, Вале ман худ намедонам кадомам? (6, 848). Чуноне ки зикраш рафт, дар ин маврид низ маълумоти тазкирахо ва сарчашмахои дигар сахех ба назар намерасанд ва ё байни онхо ихтилофхо мавчуданд.Ба ин тарик, Хочу номи аслии хешро дар ашъораш анику возех зикр намуда, бахсу ихтилофи назархои дар сарчашмахо мавчударо, ки дар ин замина ба миён омадаанд, зоеъ менамояд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Балёнй, Такиуддин Мухаммад ибни Мухаммад Авхадй.Арафот-ул-ошикин ва арасот-ул-орифин.Чопи Мухсин Ночии Насрободй.- Техрон, 1388.- 5494 с.
2. Биниш, Такй.Тахаллуси Хочу/Т.Биниш//Нахлбанди шуаро.Мачмуи маколоти кунгураи чахонии бузургдошти Хочуи Кирмонй.-23 ило 26 мехрмохи 1370.-Кирмон: Маркази Кирмоншиносй, 1379.
3. Деххудо, А. Лугатнома / Алиакбари Деххудо. - Ч,. XVI. - Техрон, 1338. - 193 с.
4. Дурахшон, Махдй.Бузургон ва сухансароёни Хамадон.-Техрон: Иттилоот, 1374.- 347с.
5. Зарринкуб, Абулхусайн. Дидор бо Каъбаи чон. -Техрон, 1378.- 227 с.
6. Кирмонй, Хочу. Хамса.-Хучанд, 2017.-877с.
7. Казвинй, Абдулнабй ибни Халаф Фахруззамон. Майхона. Чопи Ахмад Гулчини Маонй.-Техрон,1362.- 1052 с.
8. Нафисй, Саид.Нахлбанди шуаро: ах,вол ва мунтахаби ашъори Хочуи Кирмонй/С.Нафисй.-Те^рон, 1307.- 96 с.
9. Нахлбанди шуаро.Мачмуи маколоти кунгураи чахонии бузургдошти Хочуи Кирмонй.-23 ило 26 мехрмохи 1370.-Кирмон: Маркази Кирмоншиносй, 1379. - 1 ч.-
10.Поризй, Мухаммадиброхим Бостонй.Хочагони Кирмон/М.Б.Поризй// Нахлбанди шуаро.Мачмуи маколоти кунгураи чахонии бузургдошти Хочуи Кирмонй.-23 ило 26 мехрмохи 1370.-Кирмон: Маркази Кирмоншиносй, 1379. - 1 ч.-
11.Розй, Амин Ахмад. Хафт иклим.Бо кушиши Мухаммадризо Тохирй(Хасрат).-Техрон,
1378.- 542с.
12.Рухониниё, Мухсин.Халлокулмаонй/М.Рухониё//Рушди омузиши забон ва адабиёти форсй.-1391.-№ 4.- С.39- 41
13.Самарканд, Давлатшох. Тазкирату-ш-шуаро(Тахияи М.Нуруллоева).-Хучанд, Ношир, 2015.-544с.
14.Сафо, Забехулло. Таърихи адабиёт дар Эрон. (Ч,илди сеюм, бахши дуюм). -Техрон: Фирдавс, 1390. - 1463с.
15.Сутуда, Манучехр.Фарханги Кирмонй/М.Сутуда.-Техрон:Фарханги Эронзамин, 1335(1957).- 225 с.
16.Фарханги забони точикй (Аз асри Х то ибтидои асри ХХ). Иборат аз ду чилд. -Москва: Советская энсиклопедия, 1969.- Ч,.1. -952 с.
17.Фарханги забони точикй . (Аз асри Х то ибтидои асри ХХ). Иборат аз ду чилд. -Москва: Советская энсиклопедия, 1969.- Ч,.2. -948 с.
18Дайрат. Ашъори мунтахаб.-Душанбе; Нашриёти давлатии Точикистон, 1964.-252с.
19.Ч,омй, Абдуррахмон. Бахористон/А.Ч,омй//Осор: иборат аз хашт чилд. - Душанбе: Адиб,1989.-544 с.-7 ч.
20.Муруре бар вожахои пуркорбурд дар Кирмон// www.ion.ir.
21.Муродй, Захро.Забон ва гуиши мардуми остони Кирмон //www.gardeshgariran.ir
22.http://fa.wikipedia.orgwiki/J^%oE2%°80%°8CJ^^Lj^l
23.http://www.asrarnameh.com/pages.php?id=14259)
24.https://ganjoor.net/khaghani/divankh/ghazalkh/sh386/
25.http://kitobam.com/cr/xojui-kirmoni/
REFERENCES:
1. Balyoni, Taqiuddin Muhammad ibn Muhammad Awadhi. Arafat-ul-loin and Arasot-ul-Orifin. Printed by Muhsin Hojii Nasrobodi. - Tehran, 1388. - 5494 p.
2. Binish, Tag. Khojus Pseudonym / T.Binish // Anthology of Poets. Collection of articles devoted to Khojui Kirmoni. -23 to 26 Mehrmoh 1370. - Kirmon: Center of Kirmon Studies, 1379. - V. 1.
3. Dehkhudo, A. Dictionary / Aliakbar Dehkhud's Dictionary. - V. XVI. - Tehran, 1338. - 193 p.
4. Luminous, Mahdi. Burglars and Speakers of Hamadon. - Tehran: Information, 1374. - 347 p.
5. Zarrinkub, Abulhussain. Meet with the Sacred Heart. - Tehran, 1378. - 227 p.
6. Kirmani, Hoju. Khamsa. - Khujand, 2017. - 877 p.
7. Qazvin, Abdulnabi ibn Khalaf Fakhuzzamon. The Pub. Printed by Ahmad Gulchini Maoni.-Tehran, 1362. - 1052 p.
8. Nafisi, Said. Anthology of Poets: Condition and Selection of Poems by Khojui Kohmiri / S. Nafisi.
a. Tehran, 1370. - 96 p.
9. Anthology of Poets. Collection of articles devoted to Khojui Kirmoni. -23 to 26 Mehrmoh 1370. -Kirmon: Center of Kirmon Studies, 1379. - V. 1.
10.Porizi, Muhammadibrahim Bustoni. Kormanian Giants / M.B. Porisi // Anthology of Poets. Collection of articles devoted to Khojui Kirmoni. -23 to 26 Mehrmoh 1370. - Kirmon: Center of Kirmon Studies,
1379. - V. 1.
11.Rozi, Amin Ahmad. The Seven Climates. Under the editorship of Muhammadrizo Tahiri (Hasrat). -Tehran, 1378. - 542 p.
12.Ruhoniyo, Muhsin. Khalloqulmaoni / M.Ruhaniyo // Development of the Study of the Persian Language and Literature. -1391. - #. 4. - P. 39- 41.
13.Samarkand, Davlatshah. Tazkiratu-sh-shua (Under the editorship of M. Nurulloeva). - Khujand: Publisher, 2015. - 544 p.
14.Safo, Zabhello. The History of Literature in Iran. (V.3., the Second Section). - Tehran: Firdavs, 1390. -1463 p.
15.Sutuda, Manuchehr. Dictionary of Kirmian /M. Sutuda. - Tehran: Iranian Culture, 1335 (1957). - 225 p.
16.The Tajik Language Dictionary. (From the X-th to the Beginning of the XX-th centuries). In two volumes. - Moscow: Soviet Encyclopedia, 1969. - V.1. - 952 p.
17.The Tajik Language Dictionary. (From the X-th to the Beginning of the XX-th centuries). In two volumes. - Moscow: Soviet Encyclopedia, 1969. - V.2. - 948 p.
18.Hayrat. Selected Works. - Dushanbe: State Publishing-House of Tajikistan, 1964. - 252 p.
19.Jomi, Abdurrahman. Bahoriston /A. Jomi //In eight volumes. -Dushanbe: Men-of-Letters, 1989. - 544p. - 7 v.
20.Some Points Beset with the Widen-Resorted Words in Kirman // www.ion.ir.
21.Murodi, Zahra. The Language and Dialect Kirmon People //www.gardeshgariran.ir
22.http://fa.wikipedia.org/wiki% E2% 80% 8
23. http://www.asrarnameh.com/pages.php?id=14259)
24. https: //ganj oor.net/khaghani/divankh/ghazalkh/sh3 86/
25. http://kitobam.com/cr/xoj ui-kirmoni/
