CC BY
0Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
THE PLACE AND TASKS OF ARTPEDAGOGY IN IMPROVING THE METHODOLOGY OF DEVELOPING ARTISTIC CREATIVE COMPETENCE OF FUTURE
EDUCATORS Nasritdinova Madina Murullayevna Independent researcher of Fergana State University Turgunoy Akhmadjanovna Egamberdiyeva Scientific supervisor: Doctor of Pedagogical Sciences, Professor https://doi.org/10.5281/zenodo.11475476
ABSTRACT
ARTICLE INFO
This article discusses art pedagogy, which has recently entered the field of pedagogy related to the modernization of education as a result of improving the artistic and creative competences of pedagogues of the new era, and its role in increasing the effectiveness of education.
Received: 25th May 2024 Accepted: 30th May 2024 Online: 31th May 2024
KEYWORDS Teachers of the future, artistic and creative competence, art pedagogy, principles of art pedagogy, art methods.
МЕСТО И ЗАДАЧИ АРТПЕДАГОГИКИ В СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ МЕТОДОЛОГИИ РАЗВИТИЯ ХУДОЖЕСТВЕННО-ТВОРЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ БУДУЩИХ ПЕДАГОГОВ
Насритдинова Мадина Муруллаевна
Независимый исследователь Ферганского государственного университета Эгамбердиева Тургуной Ахмаджановна
Научный руководитель: доктор педагогических наук, профессор https://doi.org/10.5281/zenodo.11475476
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 25th May 2024 Accepted: 30th May 2024 Online: 31th May 2024 KEYWORDS
Педагоги будущего,
художественно-
творческая
компетентность, арт-педагогика, принципы арт-педагогики, арт-методы.
В данной статье рассматривается арт-педагогика, которая в последнее время вошла в сферу педагогики, связанную с модернизацией образования в результате совершенствования художественно-творческих
компетенций педагогов новой эпохи, и ее роль в повышении эффективности образования.
BOLAJAK PEDAGOGLAR BADIIY-IJODIY KOMPETENTLIGINI RIVOJLANTIRISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISHDA ARTPEDAGOGIKANING O'RNI VA VAZIFALARI
Nasritdinova Madina Murullayevna
Farg'ona davlat universiteti mustaqil tadqiqotchisi Turg'unoy Axmadjanovna Egamberdiyeva
Ilmiy rahbar: Pedagogika fanlari doktori, professor https://doi.org/10.5281/zenodo.11475476
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 25th May 2024 Accepted: 30th May 2024 Online: 31th May 2024
Mazkur maqolada yangi davr pedagoglarining badiiy-ijodiy kompetentsiyalarini takomillashtirish natijasida ta'limini modernizatsiya qilishga oid pedagogika sohasiga yangi kirib kelgan bugunda pedagogik texnologiyalar qatorida faol qo'llanilib kelinayotgan artpedagogika va uning ta'lim samaradorligini oshirishdagi roli muhokama qilinadi.
KEYWORDS
Bo'lajak pedagoglar, badiiy-ijodiy kompetentlik, artpedagogika,
artpedagogik tamoillar, art-metodlar, kelajak pedagoglari.
KIRISH
Artpedagogika o'zining tadqiqot va ta'lim usullari bilan hozirgi kunda boshlang'ich bosqichida faol rivojlanmoqda hamda umumiy, qo'shimcha ta'lim tizimida o'z o'rnini mukammal egallab kelmoqda. R.A.Galustova va R.A.Verxovodovaning ta'riflariga ko'ra "artpedagogika - o'quvchi shaxsiga samarali tarbiyaviy ta'sir ko'rsatish maqsadida o'quv jarayonida san'atning turli turlaridan integratsiyalashgan holda foydalanishga asoslangan ilmiy-pedagogik yo'nalish"dir[1;15-18].
Zamonaviy tadqiqotlar juda muhim jihatni ta'kidlaydi: artpedagogika turli toifadagi talabalar bilan ishlash imkonini beradi. artpedagogika muammoli bolalar bilan ishlash doirasidan tashqariga chiqadi, lekin shu bilan birga badiiy ta'lim va estetik tarbiya sohasini takrorlamaydi. Ya'ni, "artpedagogika" tushunchasining mazmuni nafaqat muammoli bolalar uchun maxsus badiiy ta'limni o'z ichiga olishi, artpedagogik faoliyatning ma'nosi chizmachilik mahoratini o'rgatish bilan cheklanmasligi, balki badiiy-ijodiy madaniyat asoslarini shakllantirishga hamda san'at orqali shaxsning ijtimoiy moslashuvi inobatga olinishiga xizmat qilishi zarur.
Shu sababdan ta'lim tizimida artpedagogik usullar tobora ko'proq qo'llanila boshlandi va ba'zan bu usullar art-terapiya usullariga asoslangani qayd etiladi.
Art-terapiyani nafaqat ommaviy va ixtisoslashtirilgan, qo'shimcha ta'lim muassasalarida, shuningdek, oliy ta'lim muassasalarida, shu jumladan bo'lajak o'quvchilarni psixologik qo'llab-quvvatlash usullaridan biri sifatida joriy etish uchun katta imkoniyatlar mavjud.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ko'rinib turibdiki, "jamiyatning qaysi sohasini olsak ham: moddiy ishlab chiqarish (hayot uchun zarur bo'lgan moddiy resurslar ishlab chiqarish amalga oshiriladi), ijtimoiy (shaxslarning jismoniy takror ishlab chiqarilishi sodir bo'ladi), siyosiy (bu erda etakchilik uchun kurash) va hokimiyat jamiyatda sodir bo'ladi), ma'naviy (aslida, ma'naviy ishlab chiqarish sodir bo'ladi) - hamma joyda madaniyat mavjud. Zamonaviy tadqiqotchilarning
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
asarlarida quyidagi bayonotni doimiy ravishda takrorlanadigan "nazorat" sifatida aniqlash mumkin: "Zamonaviy dunyo bugungi kunda uchta global muammo bilan shug'ullanadi: insoniyatning tsivilizatsiya sifatida saqlanib qolishi muammosi, insonni asrab-avaylash muammosi. bu tsivilizatsiyaning cho'qqisi va eng faol birligi, bu odamni rivojlantirish va tarbiyalash muammosi "[2;13].
Biz ushbu bayonotni tahlil qiladigan bo'lsak, insonning omon qolishi muammosi ham ayon bo'ladi Insonni nafaqat biologik tur sifatida, balki hayoti va faoliyati atrofdagi dunyoni yanada rivojlantirish va yaxshilashga qaratilgan ijodiy shaxs, "faol birlik" sifatida saqlash muammosi uni boshqaradigan mafkuraviy ideallar bilan ta'lim darajasi bilan bog'liq.
Bu esa ta'limni shaxs, jamiyat va davlatni ijtimoiy takomillashtirish mexanizmlaridan biri sifatida ko'rib chiqish imkonini beradi. Shuni tushunish kerakki, har bir mexanizm ehtiyotkorlik bilan g'amxo'rlik va doimiy takomillashtirishni talab qiladi. Va vazifalar qanchalik murakkab bo'lsa, ularni amalga oshirish uchun mo'ljallangan mexanizmga qo'yiladigan talablar shunchalik yuqori bo'ladi. Zamonaviy madaniy makonda shaxsning ijodiy faoliyatini shakllantirish va rivojlantirish juda murakkab vazifa bo'lib, uning ijodiy salohiyatini ro'yobga chiqarish imkoniyati bilan aniqlikni, uning shakllanishining individual traektoriyalarini aniqlashda o'zgaruvchanlikni, psixologik xususiyatlarni hisobga olgan holda, har biri uchun aniq yo'nalishni aniqlashni talab qiladi[3;6]..
Bugungi davr yoshlarining jamiyatda o'z o'rnini topish istagi asosiy maqsadi bo'lib, bo'lajak o'qituvchilarda mas'uliyat tuyg'usini, o'ziga va boshqa odamlarga tanqidiy munosabatda bo'lishni, o'z mustaqilligini, tengligini tan olishni keltirib chiqaradi. Faqatgina maxsus tashkil etilgan ijtimoiy foydali faoliyatda bo'lajak pedagoglarning o'uvchilar bilan ta'lim jarayoniga kirishimli bo'lishi vujudga keladi. Bunday faoliyat madaniy va bo'sh vaqt natijasida vujudga kelib, u ijtimoiy normalar va munosabatlar bilan boshqa faoliyat turlariga qaraganda kamroq cheklangan. Bo'sh vaqt salohiyati keng ta'lim, kognitiv, ko'ngilochar, ijodiy imkoniyatlarga ega bo'lib, ularning rivojlanishi bo'sh vaqtning mazmuni va tarkibini boyitadi, shaxsning umumiy ijodiy imkoniyatlari va madaniyatini rivojlantiradi hamda bo'lajak o'qituvchilarning ijtimoiylashuviga faol ta'sir qiladi.
Yuqoridagi holatlar, o'z navbatida, ta'lim olish sohalarini tashkil etishga ham, o'qituvchilarning shaxsiyatiga ham bo'lgan talablarni oshiradi. Zamonaviy innovatsion ta'lim muassasalarining paydo bo'lishi, o'z navbatida, zamonaviy mahalliy va G'arb tajribasidan foydalangan holda yangi ta'lim dasturlarini ishlab chiqishni nazarda tutadi.
Akademik VASlasteninning bo'lajakpedagogning muhim va ajralmas ustunligi uning badiiy ta'limi, estetik madaniyati, inson faoliyatining umuminsoniy ijodiy qobiliyatlarni rivojlantiruvchi, his-tuyg'ular sohasini rivojlantiruvchi, ko'p qirrali ta'lim vositasi bo'lib xizmat qiladigan, samarali mehnat faoliyatini uyg'otadigan sohasi, degan gapi biz uchun muhim. Aynan mana shu mutaxassis pedagogning sohasidagi bebaho sanalgan xususiyatlarini jamlanmasini artpedagogik yondasuv asosida rivojlantirishimiz mumkin.
Bo'lajak zamonaviy pedagogning tarbiyasi, V.A.Karakovskiyning fikriga ko'ra, bir vaqtning o'zida uchta haqiqatda sodir bo'ladi:
- pedagog o'zgartira olmaydigan, lekin tushunishga, moslashishga va tajriba orttirishga harakat qiladigan ob'ektiv kundalik hayot;
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
- sub'ektiv, o'zaro kelishuv asosida ma'lum vaqt davomida birgalikda yaratilishi mumkin. U kundalik hayotda qondirilmaydigan ehtiyojlarni qondiradi;
- virtual, yangi texnologiyalar tomonidan yaratilgan, unda siz ko'rishingiz, eshitishingiz, harakat qilishingiz va hatto tegishingiz mumkin bo'lgan sharoit mavjud[3].
MUHOKAMA VA TADQIQOT NATIJALARI
O'z navbatida, artpedagogikaning bo'sh vaqt sohasi yuqoridagi barcha voqeliklarni (ob'ektiv, subyektiv, virtual) sintez qiladigan, shu bilan pedagogik tadqiqotlar uchun ilmiy salohiyatni yaratadigan faoliyatdir. Bo'sh vaqt to'liq ixtiyoriy bo'lib, yoqimli his-tuyg'ular, tajribalar, fikrlarning sensorli asosiga asoslanadi va shaxsning shaxsiy qiziqishlari va intilishlarini qondiradi. Madaniy faoliyatining asosi sublimatsiya bo'lib, u energiya, ta'sirchan harakatlar, ijtimoiy faollik va madaniy ijod maqsadlari uchun tashvishlarning o'zgarishi va o'zgarishiga yordam beradi hamda doimo ijtimoiylashuv jarayoni bilan bog'liq bo'ladi.
Oliy ta'lim muassasasining bo'sh vaqtini madaniy sharoitida o'tkazish artpedagogik jarayonni tashkil etish orqali bo'lajak o'qituvchilarni ijtimoiylashtirishga printsipial jihatdan yangi yondashuvni izlashning muqarrarligi aniq ko'rinadi.
ARTPEDAGOGIKA
ARTPEDAGOGIK FAOLIYAT
№ Fan o'qituvchisi Ta'lim mazmuni Pedagogik jarayon San'at vositalari Talaba o'zlashtirish samaradorligi
1. Pedagogika Ta'lim sohasi guruh Musiqa sadolari ostida muayyan jestlarni bajarish O'zlashtirgan bilimlarini atroflicha ko'ra bilish
2. Psixologiya Ruhiyat individual Rassomchilik, klassik musiqa Tasavvur olami, fantaziyani rivojlantirish
3. Boshlang'ch sinf Kompleks ta'lim guruh Musiqa sadolari ostida korrektsion mashqlar bajarish Psixologik chidamlilik,
4. Musiqa Ohangshunoslik guruh Rassomchilik, yaxlit kompozitsiya yaratish Vaziyatga pozitiv yondashish ko'nikmasi
5. Chet tillari Chet tilini o'zlashtirish integral Chet tilida qo'shiq kuylab yodda saqlash Uzoq muddatli xotirani kuchaytirish
6. Jismoniy madaniyat Jismoniy tarbiya guruh Musiqa sadolari ostida muayyan ritmik harakatlar Chiniqish, nafasni bir maromda sarflash, chidamlilik
7. Filologiya Adabiyotshunoslik gurug Teatrlashtirilgan ko'rinish Asarni yaxlit tahlil qila bilish
Art metodlar - bu san'atning psixologik va pedagogik ta'sir qilish usullari bo'lib, ularning asosiy maqsadi - atrofdagi dunyo va o'zi bilan uyg'un aloqalarni o'rnatish.
Art pedagogika - bu rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan bolalarni badiiy tarbiyalashning pedagogik tuzatish jarayoni nazariyasi va amaliyotini rivojlantirishni ta'minlaydigan ilmiy
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
bilimlarning ikki sohasi (san'at va pedagogika) sintezi hamda san'at va san'at orqali ijodiy faoliyat, badiiy madaniyat asoslarini shakllantirish masalalari.
Artpedagogik faoliyat - bu kasbiy rejalar va maqsadlarni san'at vositalari orqali amalga oshirishga qaratilgan tartibli pedagogik harakatlar majmuini ifodalovchi kasbiy pedagogik faoliyatning mustaqil turi.
Artpedagogik o'zaro ta'sir - "o'qituvchi (pedagog) - ta'lim mazmuni - san'at vositalari -talaba (talaba)" maqsadli rivojlanayotgan tizimda yuzaga keladigan o'ziga xos munosabatlar va aloqalar majmuidir.
Artpedagogik jarayon - pedagogik jarayon bo'lib, uning tarkibiy qismi pedagogik muammolarni hal qilish va pedagogik rejalarni amalga oshirish uchun badiiy vositalardan foydalanish hisoblanadi.
Artpedagogik ta'minot - bu badiiy pedagogik faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirish va shaxsni ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish maqsadida o'quv jarayoniga integratsiyalashgan harakatlar tizimi;
Artpedagogik mashg'ulot - bu badiiy va tarbiyaviy mazmunning integratsiyasiga asoslangan pedagogik o'zaro ta'sir tizimiga asoslangan ta'lim faoliyatini tashkil etish shakli. Shu bilan birga, darsning butun kursi artpedagogik faoliyat tamoyillariga bo'ysunadi;
Artpedagogik vaziyat-ma'no va mazmun jihatdan yaxlit bo'lgan, mahalliy pedagogik muammolarni badiiy vositalar orqali hal qilishga qaratilgan ta'lim vaqtining bir qismidir. Ular ma'ruza, seminar, dars materiallariga kiritilishi mumkin, lekin shu bilan birga ta'lim o'zaro ta'sirining umumiy tuzilishini belgilamaydi va o'quv jarayonining an'anaviy qoidalariga bo'y sunmaydi.
Kreativlik (inglizcha ijodiy - ijodiy) - fikrlashda, his-tuyg'ularda, muloqotda, muayyan faoliyat turlarida namoyon bo'lishi mumkin bo'lgan, umuman shaxs va (yoki) uning individual tomonlarini, ijodiy qobiliyatlarini tavsiflovchi shaxsning faoliyati, ularni yaratish jarayoni ijodiy qobiliyatlari (qobiliyatlari).
Artperformans - bu teatr san'atini eslatuvchi jarayon; sahna vaqtida emas, balki real vaqtda mavjudlik bilan bog'liq bo'lgan o'z-o'zidan ijodiy o'zini namoyon qilishning har qanday turlari, haqiqiy ob'ektlar bilan harakatlar, "bu erda va hozir" tamoyili bo'yicha yangi tajribalarni o'z ichiga olishi mumkin.
Artpedagogik faoliyat tamoyillari - ta'lim jarayoni ishtirokchilari o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning badiiy-ijodiy pedagogik xarakterini ta'minlaydigan umumiy ko'rsatmalar, qoidalar;
Ijodiy potentsial - bu shaxsning ijodiy faoliyat uchun zarur bo'lgan qobiliyatlari yig'indisi, shuningdek, shaxsning ajralmas sifati, uning o'zini o'zi anglash jarayonida uning faolligining o'lchovidir.
Artpedagogik yondashuv asosida tashkil etilgan ta'lim jarayonini bo'lajak zamonaviy o'qituvchilari ya'ni talaba va o'smirlarning ijodiy kompetentligini samarali rivojlantirishda muhim innovatsion pedagogik faoliyat sifatida e'tirof etishimiz mumkin.
XULOSA
Artpedagogik yondashuv asosida ilm-fandagi yutuqlarni yagona g'oya asosida bir nuqtaga mujassamlashtirish orqali unga iyerarxik -tizimli yondashuv (faoliyatlar aro,
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
mavzular aro, fanlar aro, sohalar aro aloqadorlik asosida) integratsion jarayonni yo'lga qo'yish, ma'lumotlarni o'zlashtirishda yuqori samaradorlikka erishishda ta'limdagi mavjud vositalar bilan raqobatlasha oladigan progressiv manbadir.
Ta'limdagi bu kabi ma'suliyatli jarayonlar o'qituvchi gardaniga tushar ekan, bugunning pedagogi o'quvchi-talabalardan doimo bir necha qadam oldinda turishi kerak. Agar o'quvchilar nigohida bilimi past bo'lsa qadr-qimmati bo'lmaydi, o'quvchilarga do'stiday munosabatda bo'lsa o'quvchilarda uniga insbatan ilm manbayiga insbatan extiyoji bo'lmaydi. Shu sababdan pedagog doimo talabalardan ta'lim berayotganlaridan ortda qolmaslikka, aqliy-intellektual zukko bo'lish, ustoz-murabbiy mavqeyini saqlashi darkor.
References:
1. Верховодовой Р.А., Галустова Р.А. Зарубежный опыт арт-педагогики как система интегрированного применения элементов искусства в образовательном процессе//Вестник Адыгейского государственного университета. Серия 3: Педагогика и психология.- 2011. - № 1. - С. 15-18
2. Драч Г. В. Культурология : учебник для вузов / Г. В. Драч, О. М. Штомпель, Л. А. Штомпель, В. К. Королев. СПб.: ПИТЕР, 2010. С. 13.
3. Гаязов А. С. Образование и образованность гражданина в современном мире / А. С. Гаязов. М.: Наука, 2003. С. 6.
4. Караковский, В.А. Три реальности школьного воспитания Текст./В.А.Караковский // Классный руководитель. 2002. - № 5. - С. 11-21.
5. Шопина Людмила Павловна «Развитие художественно-творческих возможностей будущего учителя в условиях высшего педагогического образования: Музыкально-эстетический аспект» https://www.dissercat.com/content/razvitie-khudozhestvenno-tvorcheskikh-vozmozhnostei-budushchego-uchitelya-v-usloviyakh-vyssh
