BIOSHLAM BILAN BOYITILGAN TUPROQLARDAN PESTITSIDLARNI PARCHALOVCHI MIKROORGANIZMLARNI AJRATIB OLISH Текст научной статьи по специальности «Прочие сельскохозяйственные науки»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "STATUS AND DEVELOPMENT PROSPECTS OF FUNDAMENTAL AND APPLIED MICROBIOLOGY: THE VIEWPOINT OF YOUNG SCIENTISTS" _25-26 SEPTEMBER, 2024_

BIOSHLAM BILAN BOYITILGAN TUPROQLARDAN PESTITSIDLARNI PARCHALOVCHI MIKROORGANIZMLARNI AJRATIB OLISH

1Qosimov Diyorbek Ilhom o'g'li, 2Zaynitdinova Lyudmila Ibrohimovna, 3Mavjudova Aziza Madjidovna, 4Ergashev Rustambek Baxtiyor o'g'li

1Katta ilmiy xodim 2Laboratoriya mudiri 3Katta ilmiy xodim 4Kichik ilmiy xodim U,3,4O'z rfa Mikrobiologiya instituti https://doi.org/10.5281/zenodo.13836977

Annotatsiya. Hozirgi kunda dunyodagi global muammolardan biri - bu atrof muhitning turli xil kimyoviy pestitsidlar bilan ifloslanishi hisoblanadi. Pestitsidlarni atrof - muhitda ifloslanishini kamaytirish yoki butunlay zararsizlantirishning bir qancha usullari bor. Ushbu tadqiqotda turli xil pestitsidlar yoki ularning aralashmasi bilan ifloslangan tuproqlardan mikroorganizm izolyatlarini ajratib olish hamda ularni xlorpirifos pestitsidining turli xil konsentratsiyasiga chidamligini aniqlash bo'yicha tadqiqotlar olib borilgan.

Kalitso'zlar: mikroorganizm, bioshlam, izolyat, pestitsid, xlorpirifos.

Pestitsidlar uzoq yillardan buyon qishloq xo'jalik ekinlaridagi turli xil zararkunanda organizmlarga nisbatan qo'llanilib kelinmoqda. Ularning qo'llanilishi bir tomondan hosildorlikni saqlab qolishga xizmat qilsa, ikkinchi tomondan esa atrof muhitning ifloslanishiga sabab bo'ladi [1]. Pestitsdilar xlororganik, fosfororganik, piretroidlar, karbamatlar va boshqa guruhlarga bo'linadi [2-6]. Qo'llanilayotgan pestitsdilarning juda kam miqdori - taxminan 0,1 % qismi zararkunanda organizmlarga yetib boradi. Qolgan qismi esa atrof muhitga tarqalib undagi turli ob'yektlarning ifloslanishiga sabab bo'ladi [7]. Pestitsidlarni atrof muhitdan yo'qotishni fizik, kimyoviy, biologik kabi usullari mavjud. Ular orasida eng samarali va ekologik xavfsiz bo'lgan usul - bu biologik usul hisoblanadi [8]. Hozirgi kunda pestitsidlar bilan ifloslangan hududlardan turli xil mikroorganizmlar ajratib olingan va ularning pestitsidlarga chidamliligi o'rganilgan [9].

Mikroorganizmlarni ajratib olish uchun bir necha yillar davomida pestitsidlar (sipermetrin, xlorpirifos va boshqalar) bilan ishlov berilgan fermer xo'jaliklarining bo'z tuproqlaridan foydalanildi. Tuproq namunalari 0-15 sm chuqurlikdan olindi. Dastlab labaratoriya sharoitida tuproq quritildi, so'ngra turli xil o'simlik qoldiqlari, mayda toshlar va boshqa qo'shimchalardan tozalandi hamda diametri 2 mm bo'lgan zanglamaydigan po'latdan yasalgan elakdan o'tkazildi.

Bir kg tuproq qo'shimcha ravishda xlorpirifos + sipermetrin pestitsidlari aralashmasi bilan ifloslantirildi hamda ushbu tuproqni mikroorganizmlar bilan boyitish maqsadida biogaz qurilmasi shlamining suyuq qismi bilan ishlov berildi, so'ngra mikroorganizmlarni pestisidli muhitga moslashishi uchun bir oy davomida 30°C da termostatda saqlandi. Bir oydan so'ng, pestitsid qo'shilgan ozuqaviy bulonni o'z ichiga olgan Erlenmeyer kolbalariga (250 ml) 10 g tuproq qo'shildi va kultura maxsus aylantirgichda 150 tez/daq. 30°C harorat ostida 48 soat vaqt davomida inkubatsiya qilindi. Bir kundan so'ng, kolbadan bir millilitr kultura suyuqligi olindi hamda 10 marta suyultirish metodi orqali pestitsidlar aralashmasi bilan qo'shilgan ozuqa agarli chashkalarga kiritildi va 30°C da 48 soat davomida inkubatsiya qilindi.

ю

СЮ

СЮ fa

О

зг

fa

О

(Я

ЗГ

(Я

ЗГ

<

fa

ÏV О 43 fa

(Я

зг

Ol

(Л

fa

зг

5]

о зг

<T> ÏV

fa

(Я

зг

СЮ > p

г О.

3

%

a*

fa

a*

fa

>-t О

зг

fa

Ñ '

0

1

рГ

OQ fa

зг Й. o*

ï*r

fa

fa^ и

o

и

S-

СЮ fa 3

ею"

o*

<

о зг

fa

ïv o

S

СЮ fa 3

сю]

fa 3

cío*

fa 3

eg; 3

fa^

ÊT 3

a* о

о

>3

(Я

ïv

0 3

(Я

01 3

й-

(Л

fa

(Я

5" 5"

сю

fa

о_

cío*

fa 3

К" о

К

рГ з

5"

сю

N

0

1

рГ fa

fa 3

ЗГ

с

рГ з

сю fa

а* С

ïv о

3

(Я

О 3

fa

3

ir-

sl

рГ 3.

ïv о

(Л й

N

vf й fa fC

(Я

fa

О О

3

СЮ

ÏV

О ^

5"

сю

ЗГ

з;

(Л

зг о

(Л

fa

а*

fa

N.

Ñ'

0

1

рГ

з

5"

сю О.

«Г

(Л

ЗГ

з;

о

ЗГ

<т>

Е

рГ

(Я

ЗГ

СЮ fa

СЮ fa О ЗГ fa

а* о_

cío*

fa 3

(Я

О

(Л

ЗГ

N

0

1

рГ

С

о

ЗГ

с

3

а*

fa

N.

fa СЮ

а1 £

рГ

3

ÏV о

И С 3

fa On

<

fa On

ÏV О

й 3

fa

Ю

3

сю

< о

ЗГ

fa

ÏV О

й СЮ fa 3

сю|

fa 3

fa

3 &

Я

О

fa 3

5"

сю а* С 3

fa 3

43 Ol

(Я

3

5"

сю

о

fa

3

СЮ

fa зг

fa

(Я

О

О СГ

а*

о д.

cío*

fa 3

fa

fC

(Я

fa Ю

fa

3.

Ñ"

3

рГ

сю fa

On

3 с зг

рГ д.

al fa

fa О

3 О

СЮ (я

РГ О 3

(Я

О 3

1=г ч-

fa ро

рГ ^

и нО

Bt о

и fa зП з

a Сю"

РГ О

о

сю рГ

3

сл зг с

3

й и 3

fa

OJ On

H

,fa

а*

fa

fa

О CT*

ЗГ

a fa

S- er

о

СЮ fa 3

О N С

fa

4гГ ft"

ft I

« a Si

fa í<

О

СЮ

сю fa О

зг

fa

а* о_

cío*

fa 3

Е

О*

3

Р ►S ç? зг

ft

ft

2. -

fa

й

О »5 ЗГ <й.

fa

о ^ ^ g

й g

я ft ft

í< ^

ft

ft &

3

£ &Q ft .ft

I

»Г ft

Л ft

I й-

ft

S

Ci

1

2

S ft. I

к*

4r¡ ►ft

ft"

ft ft

S

ft ft"

I

lg hujayralar miqdori

О Ю On

N О

vf &

NJ W

Ln Ol

00 ID I-* О

lg hujayralar miqdori

о Ю On

g hujayralar miqdori

un

3

ста

N О

vf £

рГ

Ln

ai

oo ш h-* о

h-* Ln h-* ai h-*

a>

M

О Ш

lg hujayralar miqdori

О h-1 N1 W ^ L

I-1 О

о 3

ста

N О

vf £

рГ

ш

Ln Ol

00 ID

NI h-* Ш h-*

h-* Ln h-* Ol h-*

N О

vf S-

CfQ fa

3"

B. o*

ï*r p

fa

ï*r o

un о

3

ста

ÏV

O

3

и

fC

3

>-t

fa

% 43.

CIQ fa 3

cÎq"

fa

a* О

Ol

(Я

fa

з* a* С

43 Ol

(Я

fa CIQ fa О 3" fa

CIQ fa 3

fa 3

ïv o

3 и fC 3

fa

fa 3

&

рГ 3

3"

CIQ ^

С

о

ÏV

О

3

(Я

fC 3 Й S-

(Я

в*

рГ

fa

fC 3

CIQ ^

С

о

о 3

CIQ

CIQ fa О 3" fa

О

(Я

3"

fa О

ÏV 3

ÏV О

В

< fa

О О

3

CIQ

N О

о е

3"

с

3.

ïv о

В

fa

N О

£f 1-1

Ol

(Я

LtJ ça

I ff 1 3

0Q

N О 43

fa

Vf fa (Л

1-4- 3 5" 3 В.

0Q

а* ST

о

(Л

3* fa

^

В-

рГ CD

&

CT*

р*

3

(Л fa

(Л

О 3

(Л

3"

0Q

fa

3

fa

ÏV О

4Í и

£ В

CIQ

fa

S*

N

N О

W В

3

fa

3

о

^

о

3

fa

43 CD

(Я

О

tr рГ

3

fa

fa

<

fa С

S P-

a*

С

3

fa 3

CD

5" 43.

c^

и

О

tr рГ

On

On

a

О

fa 3

3

с _

&: 3

CfQ fa

С

cL^j "" о

о e

fa

¡3* fa 3. 3

С

3 с 3

о С*

fa

• CIQ

(Я

3"

N

3

в. g

fa vf

3. В ►S"

fa

(Я

3* fa

3 pj » Я-

fa w.

SI

fa

tÖ

fa

fa 3

В- er o

^

o" 3

fa и

CIQ fa 3

3"

fa

3

fa

>1 h—' О

trO U о 2 Э.

(Я

fá g

43 CD

CD

fa

¡3. 43

CD

^ &

0 В.

1 г § r' р

CfQ g »

"-< fa и

й П с

X 3. з

0Q ^

О

я о

Еб —

О г

О

§

к» H

у» и

ю H

^ С

И м hj ^

H

я

•а

О —

Z н

о

ч *! О г Z О in О ■н Я Z H h« m H m

in

t H r

in >

2 О

О

И <

и г

о hd

2 И Z H hd Я О сл hd И О H сл

О

ч ■ч г 2

Ö

>>

Я Z

г

>

Z

Ö

^

hd

Г —

И в

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "STATUS AND DEVELOPMENT PROSPECTS OF FUNDAMENTAL AND APPLIED MICROBIOLOGY: THE VIEWPOINT OF YOUNG SCIENTISTS" _25-26 SEPTEMBER, 2024_

aniqlandi, olingan bu natijalar esa aynan ushbu miqdorni xlorpirifosga nisbatan minimal ingibirlovchi kontsentratsiya deb hisoblash mumkin.

Olingan ma'lumotlar bizga 3-sonli izolyatni tanlash imkonini berdi, chunki ushbu izolyat boshqalar bilan taqqoslaganda, eng barqaror bo'lib chiqdi va 100 mg / l gacha konsentratsiyada yaxshi o'sdi. Biroq, bu izolyat uchun kontsentratsiyani 150 mg/l gacha oshirish ingibirlovchi ta'sir qildi va o'sishni to'liq cheklashga olib keldi.

Ushbu tadqiqotlardan so'ng tanlab olingan 3 - izolyat asosida keyingi tajribalar olib borildi. Ushbu izolat bilan tadqiqot o'tkazish uchun qo'shimcha tozalash o'tkazildi, bunda bakteriyalarning pestitsidli ozuqada o'sgan alohida koloniyalarini agarli chashkalarga toza kultura ajratib olinguncha subkultivatsiya qilindi. Olingan mikroorganizmlar 4°C haroratda saqlandi va har oyda qayta ekish ishlari amalga oshirildi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI

1. Tudi M, Daniel RH, Wang L, Lyu J, Sadler R, Connell D, Chu C, Phung DT. 2021. Agriculture Development, Pesticide Application and Its Impact on the Environment. Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 1112. https://doi.org/10.3390/ ijerph18031112.

2. Nicolopoulou SP, Maipas S, Kotampasi C, Stamatis P and Hens L. 2016. Chemical Pesticides and Human Health: The Urgent Need for a New Concept in Agriculture. Front. Public Health 4:148. doi: 10.3389/fpubh.2016.00148.

3. Ravindran J, Pankajshan M, Puthur S. 2016. Organochlorine pesticides, their toxic effects on living organisms and their fate in the environment. Interdiscip Toxicol.; Vol. 9(3-4): 90-100. doi: 10.1515/intox-2016-0012.

4. Sikandar IM, Fuad A, Manjunatha PT, Syed AM, Akber ShE, Ram NB, Gaurav S, Preeti NT, and Harichandra ZN. Chapter 13 Organophosphate Pesticides: Impact on Environment, Toxicity, and Their Degradation. Bioremediation of Industrial Waste for Environmental Safety, https://doi.org/10.1007/978-981-13-1891-7 13.

5. Agnieszka Ch, Iga HI, Inga D, Joanna B, Marcin W, Anna C, Dorota OS. 2018. Current Research on the Safety of Pyrethroids Used as Insecticides. Medicina, 54, 61; doi: 10.3390/medicina54040061.

6. Mdeni N.L, Adeniji AO, Okoh, A.I., Okoh, O.O. Analytical Evaluation of Carbamate and Organophosphate Pesticides in Human and Environmental Matrices: A Review. Molecules 2022, 27, 618.

7. Espinoza NO, Ponce LC, Bustos OE. 2017. Organophosphorous pesticides: Their effects on biosentinel species and humans. Control and application in Chile. Int. J. Morphol., 35(3): 1069-1074.

8. Alizadeh R, Rafati L, Ebrahimi AA, Ehrampoush M, Khavidak SS. 2018. Chlorpyrifos Bioremediation in the Environment: A Review Article. J Environ Health Sustain Dev. 3 (3): 606-15.

9. Yichen H, Lijuan X, Feiyu L, Mengshi X, Derong L, Xiaomei L, Zhijun W. 2018. Microbial Degradation of Pesticide Residues and an Emphasis on the Degradation of Cypermethrin and 3-phenoxy Benzoic Acid: A Review. Molecules. 23: 2313.