Научная статья на тему 'Бино энергия самарадорлигига бино ва иншоотлар конструкцияларининг таъсири'

Бино энергия самарадорлигига бино ва иншоотлар конструкцияларининг таъсири Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
51
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and Education
Область наук
Ключевые слова
қурилиш / энергиятежамкор / иқлим / энергия сарфи / уйлар қурилиши / иссиқлик энергияси / лойиҳалаш

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Нурмухаммат Абдуназарович Асатов, Ўғилой Шодиқуловна Аблаева, Зохид Хўжақулович Кўлибоев

Мақолада кам қаватли биноларнинг томларини лойиҳалашда юзага келадиган муаммоларнинг ҳозирги ҳолати таҳлил қилинади. Шу мақсадда турли хил дизайн контсептсиялари кўриб чиқилади, улар асосида том тузилмалари яратилган. Ушбу режаларни амалга ошириш механизмининг элементларидан бири сифатида энергия тежовчи томларни лойиҳалашнинг аниқ мисоллари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Нурмухаммат Абдуназарович Асатов, Ўғилой Шодиқуловна Аблаева, Зохид Хўжақулович Кўлибоев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Бино энергия самарадорлигига бино ва иншоотлар конструкцияларининг таъсири»

Бино энергия самарадорлигига бино ва иншоотлар конструкцияларининг таъсири

Нурмухаммат Абдуназарович Асатов Утилой Шодикуловна Аблаева Зохид Хужакулович Кулибоев Жиззах политехника институти

Аннотация: Маколада кам каватли биноларнинг томларини лойихалашда юзага келадиган муаммоларнинг хозирги холати тахлил килинади. Шу максадда турли хил дизайн контсептсиялари куриб чикилади, улар асосида том тузилмалари яратилган. Ушбу режаларни амалга ошириш механизмининг элементларидан бири сифатида энергия тежовчи томларни лойихалашнинг аник мисоллари келтирилган.

Калит сузлар: курилиш, энергиятежамкор, иклим, энергия сарфи, уйлар курилиши, иссиклик энергияси, лойихалаш

Influence of building and building structures on building

energy efficiency

Nurmukhammat Abdunazarovich Asatov O'giloy Shodikulovna Ablaeva Zakhid Khojakulovich Koliboev Jizzakh Polytechnic Institute

Abstract: The article analyzes the current state of problems arising in the design of roofs of low-rise buildings. For this purpose, various design concepts are considered, based on which roof structures are created. As one of the elements of the implementation mechanism of these plans, specific examples of energy-efficient roof design are provided.

Keywords: construction, energy-efficient, climate, energy consumption, construction of houses, heat energy, design

Йилдан йилга энергияни тежаш долзарб масалалардан бирига айланиб бормокда. Энергетик ресурсларнинг чекланганлиги, энергия нархининг юкорилиги, уни ишлаб чикариш жараёнининг атроф-мухитга курсатадиган салбий таъсири, буларнинг барчаси чекланган ресурслар шароитида энергияни тежаш ва масаланинг ечимини топишни такозо этади. Шу йуналишда дунёда

энергия сарфини камайтириш, янги, мукобил энергия манбаларидан самарали фойдаланиш буйича илмий ва амалий ишлар олиб борилмокда.

2016 йил 4 ноябрдан бутунжахон иклим узгариши Париж келишуви кучга киради, бу эса Ер сайёраси уртача хароратини 2°С дан ортмаслигини таъминлаш, углеродсиз шахарлар боскичига утиш, СО2 эмиссиясини камайтиришни максад килиб куйган.

БМТ маълумотларига кура 1950 йилда шахарларда ахолининг 30 фоизи истикомат килган булса, 2015 йилда бу курсаткич 54 фоизга ортган. Прогнозлар шуни курсатадики, 2050 йилга келиб шахарларда ахолининг 66-70 фоизи яшайди.

Х,озирги вактда Узбекистан ахолисининг карийб 15,964 миллиони (51%) шахарларда, колган 15,612 миллиони (49%) эса кишлокларда яшайди. Маълумотларга кура, Узбекистондаги йирик шахарлар ичида ахоли сони буйича етакчи шахар Тошкент хисобланиб, унда 2 млн. 353 минг киши яшамокда.

Узбекистонда бир йилда истеъмол килинадиган барча энергиянинг 49% ёки 17 млн. тонна нефт эквивалента бинолар хиссасига тугри келади.

Бинолар лойихасини тузиш ва куришда энергияни тежаш масалалари эътибордан четда колмокда, бу эса энергиянинг хаддан зиёд ортик сарфланишига олиб келмокда.

Маълумки, ахолимизнинг аксарият кисми, яъни 76,8 фоизи кам каватли уйларда истикомат килмокда. Бу деярли 24,6 млн.киши дегани. Куп каватли уйлардан фаркли уларок, кам каватли шахсий турар жой биноларига етказиладиган иссиклик энергия тизими марказлашмаган ва лойихавий ечимларнинг турлича экани улардаги энергия истеъмолига таъсир этувчи факторларни ошишига олиб келади.

Жадаллик билан усиб бораётган урбанизация жараёнлари, шахарларда ахоли сонининг кескин ортиб бораётгани курилиш ер майдони такчиллигини келтириб чикаради.

Шу сабабдан бугунги кунда купгина давлат ва нодавлат лойихалаш ташкилотлари кам каватли турар жой биноларини лойихалаш боскичида шинам ва кулай мансард каватини лойихалашни таклиф этмокда. Бу албатта, архитектуравий-бадиий жихатдан макбул ечим. Аммо курук иссик ва кескин континентал киш шароитли республикамиз худудида чордок кисмини яшаш хонасига айлантириш энергия истеъмоли сарфини бир неча баробар ошириш евазига эришилмокда.

Кам каватли биноларнинг том конструкцияларининг энергия самарадорлигини ошириш, айнан чордок кисмининг энергия сарфини камайтириш ва бу йуналишда Узбекистан шароитида кулланиладиган

иссиклик-физик ечимлар, бу борада куёш панелларидан фойдаланиш, уларнинг иктисодий самарадорлиги атрофлича урганилмаган.

Анъанавий энергия манбаларининг чекланганлиги ва нархининг йилдан йилга кдмматлашуви сабабли курук иссик иклим шароитида замонавий кам каватли турар жой биноларини лойихалашда, айникса, эксплуатация даврида харажатларнинг ортиб бориши, чордокли том конструкциясининг энергия самарадорлик масалалари, бунда куёш энергиясидан фойдаланиш ечимларининг иктисодий самарадорлик курсаткичини атрофлича урганишни такозо килмокда.

Кам каватли бино том конструкциясининг энергия самарадорлигини ошириш хисобига бинонинг умумий энергия самарадорлигини ошириш ва шу йул билан энергия истеъмолини тежашга имкон туFилади.

Юкоридаги максадга эришиш учун куйидаги вазифаларни амалга оширишни такозо этади:

- энергия тежамкор биноларни лойихалаш, куриш улардан фойдаланиш буйича жахон тажрибасини урганиш, уни тахлил этиш;

- чордокли том конструкцияларининг бино энергия самарадорлигига курсатадиган таъсирини урганиш ва лойихавий-конструктив ечимларини танлаш, танланган материалларнинг техник-иктисодий курсаткичларини урганиш ва асослаш;

- кам каватли турар-жой биносини дастлаб курилган холатда бинодан иссиклик йукотилишини математик моделини ишлаб чикиш ва турли шароитлар учун иссиклик йукотилишини хисоблаш ва тахлил килиш;

- том конструкциясидан кетадиган энергия сарфини бинодан кетадиган умумий энергия микдори билан солиштириш ва мувофик ечимларни танлаш, уларнинг энергия самарадорлик курсаткичларини бахолаш, математик хисоб натижаларини тахлил килиш;

- том конструкцияси энергия самарадорлигини ошириш буйича таклиф этилаётган мукобил ечимни танлаш ва шу буйича бинонинг йиллик энергия сарфини хисоблаш, шунингдек, аввалги йиллик курсаткичлар билан солиштириш, унинг иктисодий самарадорлигини асослаш ва х.к.

Мазкур йуналишда амалга оширилган катор тадкикотлар[1]дан маълум булдики, том энергия самарадорлигида асосий жихат иссиклик изольяция материалининг жойлашувидир. Том конструкцияси катламларининг узаро жойлашувининг нотуFри танланиши иссиклик йукотилишнинг камаймаслигига бевосита таъсир курсатиб, харорат-намлик режимини мукобиллаштириш ечимларини такозо этади.

1983 йилда Тошкентда Собик иттифокда биринчи булиб томда жойлаштириладиган куёш сув иситгичлари ёрдамида иситиш тизимига эга

булган экспериментал тажрибалар натижасида энергия сарфланишининг йилига 40-50% га кискаришига эришилган[2].

"Узбекистон шароитида энергия самарали биноларни лойихалаш"[3] ижтимоий соха бинолари ва ахоли уйларни лойихалашда энергия тежамкорлик масалаларини кенг ёритилган. Анъанавий ва ноанъанавий энергия манбаалари, уларнинг Узбекистон шароитида куллаш, гелиобиноларни энергия самарадорлигини ошириш йуллари, уларни вариантларини танлашнинг техник-иктисодий асосларини келтириб, биноларни энергия тежамкорлиги ва энергосамарадорлиги масалаларида алохида текширилган

"Биноларни лойихалашда физикавий-техникавий лойихалаш асослари" [4] китобида биноларни лойихалашдаги энергия тежамкорлик масалаларини чукур ёритиб, Узбекистон Республикаси шароитидаги климатологик таъсирлар, уларни камайтириш йуллари, мавсумий узгаришларнинг биноларга таъсири ваи янги биноларни лойихалашда эътибор каратиш лозим булган айрим жихатлар курсатилган.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, курук иссик иклим шароитида чордокли томларда комфорт шароитни яратиш, бунда том конструкциясини ташкил этувчи курилиш материалларни монтаж кдлиш технологиясини такомиллаштириш, бино конструктив элементларининг энергия сарфини камайтириш чора-тадбирларини амалга ошириш евазига том конструкцимясининг энергия самарадорлигини яхшилаш ва шу йул билан бинонинг умумий энергия самарадорлик курсаткичларини оширишдан иборат. Бу эса курилиш амалиётида янги энергия самарали лойихавий ва технологик ечимлардан фойдаланиш имкониятини беради.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Щипачева Е.В. "Проектирование энергоэффективных гражданских зданий в условиях сухого жаркого климата". Учебное пособие - ТТЙМИ, 2008 й.

2. А.Д.Жуков., "Повышение энергоэффективности стеновых конструкций за счет материалов на основе алюмосиликатных микросфер". Vestnik MGSU. 2014. № 7.

3. Маракаев Р. Ю., Норов Н.Н. "Узбекистон шароитида энергия самарали биноларни лойихалаш" Укув-услубий кулланма. Т.,ТАКИ, 2009й.

4. Маракаев Р. Ю. ва бошкалар. "Биноларни лойихалашда физикавий-техникавий лойихалаш асослари".

5. ПОСОБИЕ по проектированию крыш и кровель энергоэффективных зданий (КМК 2.03.10-95*). Тошкент, 2005й.- 43б.

6. Uktamovich, S. B. (2016). About transfer of effort through cracks in ferroconcrete elements. European science review, (7-8), 220-221.

7. Bakhodir, S., & Mirjalol, T. (2020). Development of diagram methods in calculations of reinforced concrete structures. Problems of Architecture and Construction, 2(4), 145-148.

8. Сагатов, Б. У. (2020). Исследование усилий и деформаций сдвига в наклонных трещинах железобетонных балок. European science, (6 (55)), 59-62.

9. Uktamovich, S. B., Yuldashevich, S. A., Rahmonqulovich, A. M., & Uralbayevich, D. U. (2016). Review of strengthening reinforced concrete beams using cfrp Laminate. European science review, (9-10), 213-215.

10. Asatov, N., Jurayev, U., & Sagatov, B. (2019). Strength of reinforced concrete beams hardenedwith high-strength polymers. Problems of Architecture and Construction, 2(2), 63-65.

11. Sagatov, B., & Rakhmanov, N. (2019). Strength of reinforced concrete elements strengthened with carbon fiber external reinforcement. Problems of Architecture and Construction, 2(1), 48-51.

12. Ашрабов, А. А., & Сагатов, Б. У. (2016). О передаче напряжений через трещины железобетонных элементах. Молодой ученый, (7-2), 41-45.

13. Ашрабов, А. А., Сагатов, Б. У., & Алиев, М. Р. (2016). Усиление тканевыми полимерными композитами железобетонных балок с трещинами. Молодой ученый, (7-2), 37-41.

14. Sagatov, B. U. (2022). O'zbekistonda energiya tejamkor binolar qurilishining ahvoli. Science and Education, 3(1), 261-265.

15. Asatov, N. A., Sagatov, B. U., & Maxmudov, B. I. O. G. L. (2021). Tashqi to'siq konstruksiyalarini issiqlik fizik xususiyatlariga ta'siri. Science and Education, 2(5), 182-192.

16. Шукуров, И. С., Сагатов, Б. У., & Нияткул, F. (2022). Том конструкциясини энергия самарадорлигини оширишда махаллий материалларини куллашнинг мукобил ечимлари. Science and Education, 3(4), 548-554.

17. Шукуров, И. С., Сагатов, Б. У., & Нарзикулов, F. Н. У. (2022). Биноларнинг энергия самарадорлигини ошириш буйича ривожланган мамлакатлар ва Узбекистонда амалга оширилаётган ишлар тахлили. Science and Education, 3(4), 601-608.

18. Asatov, N. A., Shukurov, I. S., Sagatov, B. U., & Usmonova, M. O. (2022). Binolarning pollardagi issiqlik yo'qotishlar xisobi. Science and Education, 3(4), 390395.

19. Матниязов, Б. И., Сагатов, Б. У., & Апроилов, А. А. И. (2023). Усиление железобетонных балок железнодорожных мостов композиционными материалами. Science and Education, 4(2), 687-691.

20. Sagatov, B. U. (2022). COMPOSITE MATERIALS FOR REINFORCING FERRO-CONCRETE ELEMENTS. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 281-285.

21. Алиев, М. Р. (2020). Экспериментальное определение динамических характеристик кирпичных школьных зданий. Academy, (11 (62)), 66-70.

22. Rakhmonkulovich, A. M., & Abdumalikovich, A. S. (2019). Increase seismic resistance of individual houses with the use of reeds. Modern Scientific Challenges And Trends, 189.

23. юсупов, У. Т., Алиев, М. Р., & Рyзмaтов, И. И. (2021). Энергоэффективность новых жилых домов. Science and Education, 2(5), 131-143.

24. Юсупов, У. Т., Алиев, М. Р., & Илхомов, Р. (2021). Архитектурное решение энергоэффективных многоэтажных жилых домов. Science and Education, 2(5), 276-287.

25. Алиев, М. Р. (2022). ХАРАКТЕРНЫЕ ПОВРЕЖДЕНИЯ ИНДИВИДУАЛЬНЫХ ДОМОВ СО СТЕНАМИ ИЗ СЫРЦОВОГО КИРПИЧА. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 264-268.

26. Aliyev, M. R. (2022). Bino va inshootlarning konstruksiyalarini tekshirishning asosiy bosqichlari. Science and Education, 3(2), 98-102.

27. Asatov, N., Tillayev, M., & Raxmonov, N. (2019). Parameters of heat treatment increased concrete strength at its watertightness. In E3S Web of Conferences (Vol. 97, p. 02021). EDP Sciences.

28. Рахмонов, Н. Э. (2020). Проблемы разработки отечественного синтетического пенообразователя. Academy, (11 (62)), 93-95.

29. Rahmonov, N. E. (2022). Energiya samarador uylar qurilishini qishloq sharoitida ommalashtirish istiqbollari. Science and Education, 3(2), 169-174.

30. Асатов, Н. А., & Рахмонов, Н. Э. (2022). ПУТИ УМЕНЬШЕНИЯ КРАЕВОГО ЭФФЕКТА ПРИ РАСЧЕТЕ КОНИЧЕСКОГО КУПОЛА С УЧЕТОМ ВЛИЯНИЯ ПРЕДНАПРЯЖЕННОГО ОПОРНОГО КОНТУРА. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 260-263.

31. Ablayeva, U., & Normatova, N. (2019). Energy saving issues in the design of modern social buildings. Problems of Architecture and Construction, 2(1), 59-62.

32. Норматова, Н. А. (2020). Проектирование энергосберегающих зданий в условиях узбекистана. Academy, (11 (62)), 89-92.

33. Аблаева, У. Ш., & Норматова, Н. А. (2021). Тошкент: лойихалашнинг анъанавийликдан хозирги кунигача. Science and Education, 2(5), 206-216.

34. Aблаева, У. Ш., & Норматова, Н. А. (2021). Узбекистондаги мавжуд биноларнинг энергия тежамкор шамоллатиладиган тизимлари асосий системалари. Science and Education, 2(5), 193-205.

35. Норматова, Н. А. (2022). САНОАТ БИНОСИ ТАШ^Н ДЕВОРИНИНГ ИССЩЛИК САМАРАДОРЛИГИНИ АНИКДАШ ВА ЕЧИШ. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 224-227.

36. Испандиярова, У. Э. К. (2020). Усиление мостовых железобетонных балок высокопрочными композиционными материалами. European science, (6 (55)), 63-67.

37. Асатов, Н. А., & Испандиярова, У. Э. К. (2021). Бетон с комплексной добавкой на основе суперпластификатора и кремнийорганического полимера. Academy, (5 (68)), 6-10.

38. Карабеков, У. А., & Каримов, В. Ш. У. (2021). Использование ГИС -технологий в городах строителство. Science and Education, 2(5), 257-262.

39. Karabekov, U. A. (2022). IMPROVE THE USE OF GIS IN LAND MANAGEMENT FOR AGRICULTURE AND FARMERS. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 256-259.

40. Karabekov, U. B. A. (2022). Qishloq xo'jaligi va landshaft kartalarini yaratishda GAT dasturlarini qo 'llash texnologiyasini takomillashtirish. Science and Education, 3(2), 163-168.

41. Gayrat, S., Salimjon, M. K., & Dilshod, Z. (2022). THE HEAT DOES NOT COVER THE ROOF OF RESIDENTIAL BUILDINGS INCREASE PROTECTION. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(2), 674-678.

42. Асатов, Н. А., & Саримсоков, С. Ш. (2022). ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ДИНАМИЧЕСКИХ ПАРАМЕТРОВ ВИСЯЧИХ СИСТЕМ. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 232-237.

43. Sarimsoqov, S. S. (2022). Armaturalangan ikki qiyali yog 'och to 'sinni loyihalash. Science and Education, 3(2), 175-183.

44. Sarimsoqov, S. (2019). The main characteristics of the situational method of teaching a foreign language. In SCIENCE AND PRACTICE: A NEW LEVEL OF INTEGRATION IN THE MODERN WORLD (pp. 205-207).

45. Худайкулов, Н. Ж. (2021). Масофадан зондлаш технологияларидан харита тузиш ишларида фойдаланиш. Science and Education, 2(5), 217-222.

46. Худайкулов, Н. Д. (2022). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ЛАЗЕРНОГО СКАНИРОВАНИЯ ЗДАНИЙ И СООРУЖЕНИЙ. Eurasian Journal of Academic Research, 2(3), 238-243.

47. Xudaykulov, N. D. (2022). Qishloq xo 'jaligi yerlarini masofadan zondlash texnologiyalarini zamonaviy dasturlar orqali qo 'llash. Science and Education, 3(2), 408-413.

48. Мусаев Ш. М. ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНОЕ ОПРЕДЕЛЕНИЕ ЗНАЧЕНИЙ КОЭФФИЦИЕНТА ГИДРАВЛИЧЕСКОГО СОПРОТИВЛЕНИЯ ДЛЯ ОРОСИТЕЛЬНЫХ ЛОТКОВ ИЗ КОМПОЗИТНОГО МАТЕРИАЛА //Current approaches and new research in modern sciences. - 2022. - Т. 1. - №. 4. -С. 49-54.

49. Мусаев Ш. М. МЕТОДЫ ГИДРАВЛИЧЕСКОГО РАСЧЕТА ОРОСИТЕЛЬНЫХ ЛОТКОВ ТИПА ЛК-60, ЛК-80 И ЛК-100 ИЗ ПОЛИЭФИРНОЙ СМОЛЫ //Theoretical aspects in the formation of pedagogical sciences. - 2022. - Т. 1. - №. 5. - С. 190-195.

50. Мусаев Ш. М. Мероприятие сокращение загрязнение атмосферы вредными веществами //Me' morchilik va qurilish muammolari. - 2020. - С. 45.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.