CC BY
28176
Труды БГТУ, 2016, № 5, с. 176-180
УДК 801.82:821.162.3-3
А. У. Вострыкава
Беларускi дзяржауны ушверсгот
АПАВЯДАЛЬНЫЯ СТРУКТУРЫ У РАМАНЕ БАГУМ1ЛА ГРАБАЛА «Я АБСЛУГОУВАУ АНГЛ1ЙСКАГА КАРАЛЯ»
У артыкуле даецца анал1з апавядальных структур рамана «Я абслугоувау англшскага караля» чэшскага шсьменшка ХХ ст. Багумша Грабала. У рамане адсуттчае лапчная структура аповеду. Чэшск1 шсьменшк выкарыстоувае аутаматычны метад, характэрны для сюррэал1зму. Тэкст рамана можа быць успрыняты як плынь свядомасщ або як унутраны маналог галоунага героя Яна Дзще. У артыкуле разглядаецца вобраз гэтага персанажа. У творы прасочваюцца элементы аутаб1яграф1зму, асабл1ва у вобразе Дзще. Раман вылучаецца сва1м1 фшасофсшм^ метаф1з1чным1 тэмаш. Вялжае месца у мастацкай тканцы тэксту займаюць 1рон1я i гумар. 1рошя у рамане можа быць суаднесена з постмадэрнiсцкай iронiяй. Адначасова яна з'яуляецца яркай праявай такога феномена, як «пражская iронiя». Значэнне i сэнс гэтага паняцця дастаткова падрабязна абма-лёуваюцца у прадстауленым даследаванш. Грабал называецца спадчыннiкам традыцыi Яраслава Гашака. Агульнасць гэтых пiсьменнiкау бачыцца перш за усё у ix прыналежнасцi стыхii «пражскай iронii» i выкарыстаннi аднолькавых апавядальных структур, у прыватнасщ «трак-цiрнай iронii» i чыстага маналога-аповеду, як1я уяуляюць сабой часта гумарыстычна i iранiчна афарбаваны каментарый падзей паусядзённага жыцця.
Ключавыя словы: аутаматычны метад, плынь свядомасщ, унутраны маналог, аутабiягра-фiзм, iронiя, «пражская iронiя».
E. V. Vostrikova
Belarusian State University
NARRATIVE STRUCTURE IN THE NOVEL BOHUMIL HRABAL "I SERVED THE KING OF ENGLAND"
The article analyzes the narrative structure of the novel "I Served the King of England" of the twentieth century Czech writer Bohumil Hrabal. In the novel, there is no logical narrative structure. Czech writer uses an automatic method, typical of surrealism. The text of the novel can be seen as a stream of consciousness or interior monologue of the protagonist of the novel of Jan Dite. The article deals with the image of this character. The product can be traced autobiographical elements, especially in the form of Dite. The novel stands out for its philosophical, metaphysical themes. A great place in the artistic fabric of the text take the irony and humor. The irony in the novel can be correlated with the post-modern irony. At the same time it is a clear manifestation of this phenomenon as the "Prague irony". The significance and meaning of this concept outlines in some detail in the present study. Hrabal called the heir to the tradition of Jaroslav Hasek. The commonality of these writers is seen primarily in their accessory elements "Prague irony" and use the same narrative structure, in particular the "tavern of history" and the pure-monologue narration, which is a commentary of daily life events, often humorous and ironic painted.
Key words: automatic method, the stream of consciousness, interior monologue, autobiographism, irony, "Prague irony".
Уводзшы. Раман л1чыцца вяршыняй твор-часщ чэшскага празаша ХХ ст. Багумша Грабала (1914-1997). Быу натсаны у 1971 г. за васем-наццаць летшх дзён. Аф1цыйна быу надрукаваны толью у 1989 г. Прычын таму нямала, паколью шсьменшк у сваёй кшзе асэнсоувае таташтарныя рэжымы, адмауляецца ад чорна-белага бачання Другой сусветнай вайны i яе наступствау, што у часы «нармашзацьи», каш стварауся раман, было недапушчальна. Акрамя таго, у творы шмат прыгожых эратычных сцэн. Напэуна, i гэта стала перашкодай для друку у тыя савецюя часы. У 2006 г. рэжысёрам 1ржы Мензалем па кшзе
быу зняты вельм1 паспяховы фшьм. Беларуская багемютка 1рына Шаблоуская зазначае, што «Феномен Багумша Грабала - ушкальны для жыцця сацыялютычнай рэчаюнасщ: шсьменшк ства-рыу сябе i выстаяу, адбыуся як творца насу-перак рэчаюнасщ, дзякуючы мастацкай вол1. Ён абрау лёс аутсайдара i абарашу сваё права мастака на щэнтычнасць, на свабоду мастацка-га самавыяулення» [4, с. 93].
Асноуная частка. Як i большасць сва1х тэк-стау 1970-1980-х гг., гэты раман аутар надрукавау на пачатку у неафщыйных самвыдатавых выда-вецтвах. Твор чэшскага празагка аргангчна звязан^г
з яго апавяданнямi i навэламi 1960-х гг. i пер-шымi тэкстамi-yспамiнамi («Пастрыжэнне» 1971 i «Мястэчка, дзе спышуся час» 1973). З iмi ра-ман «Я абслугоувау англiйскага караля» збл> жае постаць апавядальнiка-пабiтэля, яю уяуляе сабой пэуны тып людзей, дзiвакоy, гаваруноу, «здатных на трапнае слова, яюя атрымлiваюць асалоду ад самога працэсу маулення» [4, с. 94]. Раманная ж форма твора вымагае ад аутара больш складанага сюжэта, апiсання грамадскай i пстарычнай сiтуацыi у параунанш з назва-нымi тэкстамi.
Твор у арыгшале парадаксальна пазначаны аутарам, як «роу1^а», што азначае «апавяданне» альбо «аповесць». Ён складаецца з пяцi глау: «Ке-лiх грэнадыны», «Гатэль «Ц1хота», «Я абслугоувау ангельскага караля», «А галавы я так i не знайшоу», «Як я зрабiyся мiльянэрам», а таксама аутарскага каментарыя наконт аутаматычнага метаду узшкнення тэксту. «Тэксты пiсалiся у сьвятле рэзкага летняга сонца, якое награвала машынку так, што яна некалью разоу за хвшну заядала й вохкала. Было немагчыма глядзець на сьляпучыя аркушы паперы, я не кантралявау таго, што шсау, i таму я шсау у сьветлавай за-памароцы аутаматычным пiсьмом, сьвятло сон-ца так асьляпляла мяне, што я бачыу толью абрысы зiхоткай друкаркi, бляшаны корпус за некалькi гадзшау так награвауся, што надрука-ваныя староню скручвалiся у трубачкi. А па-дзеi, якiя звалiлiся на маю галаву цягам леташ-няга году, таюя, што я нават не меу часу афор-мiць сьмерць маёй мащ, дык вось, гэтыя падзеi прымушаюць мяне пакiнуць тэкст у ягонай пер-шаснай рэдакцьп й спадзявацца, што пасьля я буду мець час i адвагу тэкст як сьлед адшль фаваць, перапрацаваць яго у бок праудывай кляачнасщ, обо - пад настрой, пераканаушыся, што я змог бы захаваць гэтую першасную спан-таннасць вобразау, з дапамогай нажнщау пад настрой выстрыгчы зь яго тыя вобразы, якiя не страцш яшчэ сваёй свежасцi. А калi мяне ужо ня будзе на сьвеце, няхай гэта зробiць нехта з маiх таварышау. Хай яны выстрыгуць з гэтага невялiчкую аповесць щ вялiкае апавяданьне. Неяк так.
Р. 8. У той летт месяц, калi я тсау гэты тэкст, я жыу пад уражаньнем ад "мастацкага успам^" Сальвадора Далi i Фройдавага "ушчэ-мленага эфекту, як рэалiзуецца у мауленш"» [2, с. 254]. Вось гэтая падкрэсленая Грабалам аутаматычнасць пiсьма праяуляецца перш за усё у метафарычнай падачы этзодау. Многiя часткi тэкставай тканiны вылучаюцца лiрыч-ным апiсаннем, iдылiчнасцю успамшау. З аутама-тычнага тэксту рамана нараджаюцца вобразы i мастацкiя кантэксты. Грабал цяжка суадно-сiцца са звыклымi рамкамi гiсторыi лiтаратуры.
Усе главы аднолькава пачынаюцца («Ну то слухайце, што я вам цяперака раскажу» [2, с. 5]) i аднолькава заканчваюцца («Ну што, досыць вам? На гэтым сёньня усё» [2, с. 45]). У творы шмат тыпова грабалаyскiх рыс. Напрыклад, у рамане адсутшчае лагiчная структура аповеду, паколь-кi герой прамауляе тое, што прыйшло у галаву. Расказвае пра свае настрой i адчуванш. Чэшскi творца свядома выкарыстоувае аутаматычны метад, тыповы для сюррэалiзму. Увесь тэкст рамана можа быць успрыняты як плынь свядо-масщ, хаця тут хутчэй прадстаулена плынь размовы, бо герой распавядае пра тое, што за-знау у сваiм жыццi. Перад намi мазаiка, збор асобных этзодау. Такая форма кампазщып па-суе да тэматычнага плана рамана, у яюм узды-маецца вельмi шмат праблем.
Некаторыя чэшскiя даследчыкi, напрыклад Збшер Фiшак, звязваюць гэты раман з трады-цыямi пiкарэскнага рамана нямецкага барока, а таксама сацыяльнага рамана ХХ ст. [7, с. 135]. Ёзаф Шкворацю, вядомы чэшсю пiсьменнiк, называу Грабала «вялiкiм наватарам чэшскай прозы». Друп знакамiты чэшсю раманют ХХ ст., Мiлан Кундэра, неаднойчы казау пра тое, што Багумш Грабал з'яуляецца яго любiмым пiсьмен-нiкам. Руск1 лiтаратуразнаyца А. Краучук пiсаy: «В творчестве Богумила Грабала самым естественным образом сочетаются искрометный гашековский юмор и утонченное лирическое чувство, глубокие философские размышления и натуралистические сцены, сюрреалистическая техника и неподдельный интерес к банальностям обыденной жизи. И эти, казалось бы, несовместимые черты объединяет чувство радостного, в чем-то даже детского восхищения миром, которое и придает прозе Грабала особое очарование» [3].
Раман атсвае жыццёвы шлях афщыянта i потым гатэльера Яна Дзще на шыроюм фоне гiстарычных i пал^ычных падзей ХХ ст., да-кладней у 1920-1950-я гг. Галоуны герой расказвае нам сваю жыццёвую псторыю. Аповед вядзецца ад першай асобы. У Дзiце комплексы ад таго, што ён маленькага росту i ён робiць усё, каб стаць паспяховым, стаць мiльянерам. Пачынае герой з продажу сасiсак на вакзале, потым служ^1ць афiцыянтам у гатэлях «Злата Прага», «Цiхота», «Парыж». Малады чалавек пачынае вучыцца у рэстаранах гатэляу сваёй прафесii, ён пазнае вялш свет вакол сябе, на-зiрае за гасцямi гатэляу, за вандроуткам1 Ад абi-сiнскага караля выпадкова ён атрымлiвае ор-дэн, паколью кароль таксама быу малога росту i мог дастаць толью да нiзкага Дзiце. Потым з-за адкрытых сiмпатый да немцау, а да гэтага яго прывяло каханне маленькай немю Лiзы, Дзiце пазбауляецца працы, паколькi чэх1 асуджаюць
калабарацыяшзм Яна. У часы акупацьи i Другой сусветнай вайны галоуны герой працуе у ня-мецюх рэстарацыях i гасцiнiцах то у якасцi афiцыянта, то проста прыслугаю. Пашаны ад нацыстау Дзiце не дачакауся, нават пацвердзiу-шы сваё арыйскае паходжанне i ажашушыся з немкай Лiзаю. Яна ж хутка пасля нараджэння ненармальнага дзiцяцi ад'язджае у якасцi меды-цынскай сястры на фронт, кшуушы сына на свайго бацьку. Пазней Лiза пне пры налёце. Аднак Ян Дзще за нарабаваныя падчас вайны Лiзаю паштовыя маркi набывае люксусны га-тэль i становiцца мiльянерам. Калеп гатэльеры не прынялi Дзiце у сваю кампанiю нават пасля лютаускага перавароту 1948 г., калi ён разам з iмi быу штэршраваны з Прагi i пасаджаны у турму. Фiнал жыцця героя - гэта праца па упарадкаванш дарог у глухiм кутку чэшскай крашы, поуная самота з казой, катом i сабакам, запiсванне сваiх успамшау.
Герой уяуляе сабой тып вечна незаспакое-нага жыццём чалавека. Як толью ён дасягае аднаго, пачынае марыць пра iншае. З аднаго боку, ён iмкнецца да нечага вышэйшага, да пры-гажосцi (тут трэба успомнщь, як Дзiце абклад-вау жываты прастытутак прыгожымi кветкам^ а таксама яго словы пра тое, што «за грошы мож-на купiць ня толькi прыгожую дзяучыну, за грошы можна купiць паззда» [2, с. 19]), а з другога -стараецца прыстасавацца да пэунай грамадска-пстарычнай сiтуацыi. Часам Дзiце паказаны вельмi простым, з маленства вынаходлiвым i прадпрымальным чалавекам, якi свае поспехi i няудачы тлумачыць збегам знешшх абставiн. Ён прыстасоуваецца i выжывае у гэтых абста-вiнах, каб пераадолець свае фiзiчныя i сацыяль-ныя комплексы. Ян Дзiце у сваiм жыццi шмат разоу адчувае, як iм пагарджаюць людзi - з-за малога росту, з-за сiмпатый да немцау, з-за та-го, што ён чэх, што народжаны не у шлюбе альбо з-за яго жыццёвай фiласофii. Аднак герой нiколi нiкога не ненавщзщь, нiкому не пом-сцiць. Ён марыць пра багацце, пра каханую жан-чыну, пра прызнанне у сваёй прафесii. I усяго гэтага ён дасягае, але толькi на каротю жыццё-вы момант. Ён аказваецца непрызнаны жыццём i грамадствам ш як арыец, нi як муж, ш як ба-цька, ш як гатэльер i мiльянер. Яго заусёды су-праваджае адзшота, якая у канцы становiца проста татальнай i лiтаральнай, калi ён пачынае жыць у лесе разам з жывёлам1 Тэма адзiноты у рамане становiцца яскравай праявай экзютэнцы-яльнай праблематыкi, якая напауняе твор як скразны пласт. Але фшал рамана «Я абслугоувау англшскага караля» не падаецца трапчным, паколькi герой пачынае па-фiласофску ставщца да жыцця. Менавiта самота дазваляе Яну Дзiце пазбавiцца ад туп па багаццю, людскому прыз-
нанню. Самотай ён плацiць жыццю за магчы-масць быць свабодным i цешыцца прыгажосцю.
Свае жыццёвыя уражанш, пачуццi, падзеi апавядальнiк толью атсвае, але нiяк iх не ацэнь-вае. Гэта вельмi характэрна для апавядальнцюх структур твора. Мова Яна Дзще вельмi простая. Тым не меньш трэба падкрэслiць, што апавя-дальнiк карыстаецца лiтаратурнай мовай. Хаця сустракаецца па тэксце i прафесшная лексiка, i германiзмы, шмат ужываецца гутарковай га-воркi. У рамане суюнуюць розныя пласты мо-вы, што адначасова надае твору i лiтаратурныя, i нелiтаратурныя характарыстыкi. Грабал тша раман «Я абслугоувау англшскага караля» доу-гiмi сказамi i сiнтаксiчнымi перыядамi. У творы шмат пперсказау - радкоу на дваццаць. Часта выкарыстоуваецца чэшскiм празаiкам злучшк «Ь>, што стылёва стварае якраз шюзда рэаль-нага прамаулення.
У творы вщавочна аутабiяграфiчнасць. I Грабал, i яго галоуны герой былi пазашлюбнымi дзецьмi. Ян Дзiце забауляецца тым, што корм^ цэлыя чароды галубоу i разважае пры гэтым пра розныя метафiзiчныя рэчы. Вядома, што Грабал выпау з вакна клшш, калi кармiу галубоу. Ён змяшу шмат «ручных» прафесiй да таго, як стау пiсьменнiкам. Яго герой таксама чалавек такога роду заняткау. Увогуле, вядома, што ау-тар шмат чаго чэрпау у сваiм жыццёвым вопы-це для сваёй шсьменнщкай практыкi. Ён часта наведвау тракщры, слухау розныя гiсторыi, а потым выкарыстоувау iх у сваiх кшгах. Га-лоуным iмкненнем аутара было ствараць «раз-моуныя» рэчы.
Чэшсю славiст i лiтаратурны крытык Томаш Гланц гаворыць, што «Грабал феноменальным, неповторимым способом балансирует между почти противоположными позициями литературного и вообще художественного творчества: между высокой культурой модернизма довоенной эпохи, с которой он был очень хорошо знаком и на основе которой сформировал свое мировоззрение, с одной стороны, и низкой культурой «пивной кружки», с другой стороны. Он балансирует между сюрреализмом и пивным фольклором. Он балансирует между официальной культурой и культурой самиздата, начиная с 1960-х годов, но, особенно в 1970-80-е годы, когда Грабал вышел за рамки даже этого внешнего культурно-политического деления. Он балансирует между модернизмом и постмодернизмом, а в позднем творчестве балансирует между художественной прозой и публицистикой, между стилем, который мы обозначим как фикшн, между художественной литературой и документализмом. Во всех этих случаях проявляется мощная сила его таланта, Грабал просто поверх самых разных барьеров» [1].
Хаця сам Багумш Грабал i назвау свой твор «апавяданнем» альбо «аповесцю», але ж трэба зауважыць, што ён цалкам адпавядае раманным патрабаванням, паколькi мае добра прапраца-ваныя характары i значны грамадска-гiстарычны складшк, завязку з развiтым сюжэтам. Акрамя таго, твор вылучаецца сваiмi фшасофсюм^ ме-тафiзiчнымi гарызонтамi. Грабалауская кшга уяуляе сабой раман у клашчным разуменнi гэтага слова з вялтм ахопам матэрыялу (чаты-ры дзесяцiгоддзi ХХ ст.), з завязкай - тугой па багаццю, з цэнтральным героем - вучнем афь цыянта, жыццё якога праходзiць перад нам^ пачынаючы з дзяцiнства аж да сталага узросту, што дае магчымасць даць твору i такое жанра-вае азначэнне, як раман-выхаванне. Цшавым з' яуляецца аутарскае стауленне да свайго героя: Грабал не выступае з пазщып маральнага асу-джэння свайго персанажа (афщыянта-гатэльера-калабаранта), нават калi той паступае нягодна i нiзка. Для яго найвышэйшай маральнай ш-станцыяй становiцца само жыццё, якое усё рас-стауляе на свае месцы. Былы гатэльер i мшь-янер у канцы свайго шляху становщца дрыва-секам i будаушком дароп, самотнiкам i нават фiлосафам, як урэшце рэшт знайшоу сваё шча-сце, зямны спакой i многа зразумеу у жыцщ. Цяпер ён толью успамшае. I перад намi раман -суцэльны унутраны маналог Яна Дзiце. Мы так-сама не можам судзщь гэтага чалавека.
Значнае месца у рамане займае iронiя i гу-мар. Чэшсю даследчык Вацлау Чэрны пiсаy пра раман: «Грабал на сваiх апошшх творчых этапах паустае як татальны гумарыст у нашай су-часнай прозе; у сваiм аповедзе, як ператварае-ца ва унутраны маналог, ён паустае таксама як iдылiчны эпiк лiрычных успамiнаy» [5, с. 129]. Беларуская багемютка 1рына Шаблоуская за-значае: «У рамане "Я абслугоувау англшскага караля" iронiя выкарыстана шматбакова: у сю-жэтнай лiнii, вобразе галоунага персанажа, якi намагауся стаць вялшм, у абрысе дзяржаунай палiтыкi, пабудаваным на тым самым iмкненнi да улады i моцы, нарэшце, у паэтыцы рамана, выкарыстаннi розных прыёмау, адмаyленнi прыя-рытэтнасцi адных з iх над iншымi, у спалучэнш неспалучальнага i прыёме гульнi. 1рошя Граба-ла таму i можа быць аднесена да iронii постма-дэрнiсцкай, што яна нясе ушверсальны пад-тэкст, калi амаль усе каштоунасщ i нарматывы ёй падуладныя» [4, с. 98].
На нашу думку, iронiя Грабала у рамане з' яуляецца таксама яскравым праяуленнем та-кога щкавага феномена, як «пражская iронiя». «Пражская iронiя» - гэта паняцце, якое ахо-плiвае шырокую вобласць i тычыцца гiсторыi i ментальнасцi чэшскага народа. Пра яе феномен i уплыу на творчасць Багумша Грабала
пiсаy чэшсю лiтаратуразнаyца Радка Пытлiк [6, с. 7-23]. Пражская iронiя мае пстарычныя i фiласофскiя каранi. Яе воссю з'яуляецца што-дзённае ж^1ццё народа, яю iснаваy ва умовах пастаяннай небяспею. Трывалае пачуццё дэ-зылюзи, безнадзейнасцi, часовасцi вызначала яго юнаванне. У вынiку адсутнасцi магчымасцi выказаць свой уласны погляд - хаця б у афь цыйных сродках масавай шфармацып - праж-скае грамадства стварыла ананiмную публiчную думку, якая ютотна падзяляла людзей на «мы уш-зе» i «яны наверсе». Такая маральная пазi-цыя вядзе, з аднаго боку, да прыстасаваль-нiцтва у грамадстве, але, з шшага боку, можа прывесщ да стварэння сваеасаблiвай сферы мыслення, якая супрацьстаiць сiстэме каш-тоунасцяу афiцыйнай культуры i дэсакралiзуе нормы i прынцыпы, усталяваныя пануючай щэалопяй. Гэта сфера характарызуецца вялiкай разняволенасцю, дзе гiсторыя успрымаецца як сукупнасць забауляльных расповедау i анекдо-тау i раздрабляецца на выпадкi, што адбываюц-ца з персанажамi.
Менав^а такая канцэпцыя i паустае перад намi у рамане. Гэта вядзе да абсалютызацыи ж^1ц-цёвага вопыту, якi выступае супрацьлегласцю афiцыйных мiфаy. Так адбываецца з Янам Дзе-цем. Можна сказаць, што Грабал у творы пака-звае звычайнага, нават «маленькага чалавека» (вобраз якога праходзщь праз усю лiтаратуру Х1Х ст.), як1 не прымае пусты пафас, пампезнасць, яю у маральнай нестабiльнасцi захавау здоль-насць самавызначыцца. Ён кажа толью тое, што думае, не бащца выказацца. Аднак робiць гэта не дэманстратыуна, а схавана, карыстаючыся спосабам ¡рашчных намёкау i незвязаных урыу-кау, як1я нават могуць ствараць уражанне вар'яц-тва i зневажэння уласнай асобы. Дзiце iранiчна кажа пра сябе i сваё жыццё: «Маё шчасьце заусё-ды было у тым, што са мной здаралася нейкае няшчасьце» [2, с. 87].
Дзще з яго стауленнем да ж^1цця таксама на-леж^1ць свету «пражскай iронii». Ён успрымае афiцыйныя Урачыстасцi, «вялiкiя» пстарычныя падзеi як скандальны фарс, але свет дробных падзей, наадварот, успрымае сакральна, як свя-точныя Урачыстасцi. Менавгга так галоуны герой распавядае нам пра штодзённыя падзеi, пра размовы падчас пiцця пiва i вiна, пра прастыту-так i iх прыгажосць. Усё гэта ён дасцшна ка-менцiруе. Такiм чынам, акцэнтаванне yвагi на звычайным становщца iмкненнем схаваць свой уласны унутраны свет i адначасова iранiчна паставщца да катастрафiчных падзей рэчаiсна-сщ. З рамана вiдавочна, што асяроддзем «пражскай iронii» становiцца карчма, рэстарацыя, вулiца, дзе людзi адчуваюць сябе разняволе-на, а таму схшьныя да гульнi слоу, гутарю, дзе
адчуваецца радасны настрой i жыццялюбства. Дастаткова успомнщь такiх персанажау з рама-на, як пузатага гандлёвага агента, як расклад-вау грошы па нумары у гатэлi i сцвярджау, што «...жыцьцё, калi крыху пашэнцiць, яно цудоу-нае, яно такое цудоунае...» [2, с. 28] альбо метрдатэля Скршыванэка, якi абслугоувау анг-лiйскага караля i вучыу маладога нявопытнага Яна Дзiце разбiрацца у людзях з першага позiрку.
У сваiм рамане Грабал паказвае, што заслуга «пражскай iронii» у тым, што яна вычляняе звычайнага чалавека з масы, ён успрымаецца як асоба, якая здзiyляе сваёй здольнасцю ства-раць. Тут трэба згадаць тыя моманты кнiгi, дзе празаш апiсвае, як сапрауды па-мастацку, па-наватарску «стварау» свой уласны гатэль «Ка-меняломня» i яго штэр'еры Ян Дзiце, як гэты гатэль наведау i палюбiy амерыканскi шсьмен-нiк Джон Стэйнбек i нават прапаноувау купiць яго. Грабал дэманструе нам, што у «быццi»
звычайнага чалавека ёсць не толькi вытука i недахоп волi, але i здольнасць пераадольваць абмежаванасць усталяваных норм i прынцыпау, здольнасць усталёуваць свае стасуню са светам.
Заключэнне. У рамане «Я абслугоувау англш-скага караля» Грабал выступае спадчыннiкам Я. Гашака, што адзначаецца многiмi даследчы-камi творчасцi чэшскага творцы (Радка Пытлiк, 1рына Шаблоуская i шшыя). Нам падаецца, што пераемнасць, агульнасць гэтых аутарау назiра-ецца перш за усё у прыналежнасцi абодвух стыхп «пражскай iронii» i скарыстанш адноль-кавых апавядальных структур, менав^а «трак-цiрнай гiсторыi» i чыстага маналога-аповеда, якiя уяуляюць сабой каментарый да падзей што-дзённага жыцця, часта гумарыстычна i iранiчна афарбаваны. I Грабал, i Гашак бачаць свет як трапкамедыю i адначасова любяць яго, а трак-щры i шынкi становяцца для iх творчымi майстэрнямi.
^iTapaTypa
1. Гпaнц T. EoryMHn rpa6an KaK rony6b BHe paMOK PneKTpoHHbiM pecypc]. URL: http://www.svo boda.org/content/article/25313196.html (gara o6pa^eHHa: 21.10.2014).
2. Tpaöar E. Ä a6cnyroyBay aHrenbcKara Kapana. nep. 3 rom. Mapbii MapTbiceBin. MiHCK: HorBmay, 2013. 258 c.
3. KpaBHyK A. EoryMHn rpa6an. 3anHH PneKTpoHHbiM pecypc]. URL: http://literature.prag.ru/ Bohumil_Hrabal%20-%20Zachin.htm (gaTa oöpa^eHHa: 21.10.2014).
4. fflaönoycKaa I. CycBeraaa niTaparypa y öenapycKaö npacTopw. MrncK: Pagbiena-nnroc, 2007. 304 c.
5. Cerny V. Eseje o ceske a slovenske proze. Praha, 1994.
6. Pytlik R. Bohumil Hrabal. Praha: CS, 1990.
7. Slovnik ceske prozy 1945-1994. Praha: Sfinga Ostrava, 1994. 491 s.
References
1. Glants T. Bogumil Grabal kak golub' vne ramok [Bohumil Hrabal as a dove outside]. Available at: http://www.svoboda.org/content/article/25313196.html (accessed 10.21.2014) (In Russian).
2. Grabal B. Ya abslugouvau angel'skaga karalya [I served the King of England]. Minsk, Logvinov Publ., 2013. 258 p.
3. Kravchuk A. Bogumil Grabal. Zachin [Bohumil Hrabal. Intonation]. Available at: http://literature. prag.ru/Bohumil_Hrabal%20-%20Zachin.htm (accessed: 10.21.2014).
4. Shablouskaya I. Susvetnaya litaratura u belaruskay prastory [World literature in the Belarusian space]. Minsk, Radiola-plus Publ., 2007. 304 p.
5. Cherny V. Eseje o ceske a slovenske proze Eseje o ceske a slovenske proze [Essays on Czech and Slovak prose]. Prague, 1994.
6. Pytlik R. Bohumil Hrabal. Prague: CS Publ., 1990.
7. Slovnik ceske prozy 1945-1994 [Czech dictionary prose 1945-1994]. Prague, Sfinga Ostrava Publ., 1994.491 p.
lH(l)apiviaubm npa ayTapa
BocrpbiKaBa A^eHa y^afl3iMipayHa - KaHgbigar ^inanarinHbix HaByK, ga^rn-, ga^rn- Ka^egpw cnaBAHCKix mTaparyp ^inanarinHara $aкyпbтэтa. EenapycK g3ap^ayHbi ymBepcroT (220006, r. MiHCK, Byn. K. MapKca, 34, Рэcпy6niкa Eenapycb). E-mail: [email protected]
Information about the author
Vostrikova Elena Vladimirovna - PhD (Philology), Assistant Professor, Assistant Professor, the Department of Slavic literatures of philological faculty. Belarusian State University (34, K. Marksa str., 220006, Minsk, Republik of Belarus). E-mail: [email protected]
nacmyniy 28.03.2016
