Научная статья на тему 'АМЕРИКА ОҚ КАПАЛАГИХАВФЛИ КАРАНТИН ЗАРАРКУНАНДА'

АМЕРИКА ОҚ КАПАЛАГИХАВФЛИ КАРАНТИН ЗАРАРКУНАНДА Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
8
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Америка оқ капалаги / морфология / биоэкология / тарқалиши / зарари / мевали ва манзарали дарахтлар / қарши кураш

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Рахимова Азиза Абдухалимджановна, Умарова Зилола Расулжон Қизи

Мазкур мақолада хавфли карантин зараркунанда хисобланган Америка оқ капалаги тарқалиши, морфологияси, биоэкологияси, зарари ва қарши кураш чоралари хақида маълумотлар келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АМЕРИКА ОҚ КАПАЛАГИХАВФЛИ КАРАНТИН ЗАРАРКУНАНДА»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

АМЕРИКА ОЦ КАПАЛАГИ- ХАВФЛИ КАРАНТИН ЗАРАРКУНАНДА

Нахимова Азиза Абдухалимджановна, 2Умарова Зилола Расулжон кизи

1Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти K.x^^^.(PhD) 2Магистрант, Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти

https://doi.org/10.5281/zenodo.8002667

Аннотация. Мазкур мацолада хавфли карантин зараркунанда хисобланган Америка оц капалаги тарцалиши, морфологияси, биоэкологияси, зарари ва царши кураш чоралари хацида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: Америка оц капалаги, морфология, биоэкология, тарцалиши, зарари, мевали ва манзарали дарахтлар, царши кураш

Нафакат кишлок хужалиги экинларида балки, куп йиллик мевали ва манзарали дарахтларида хам Lepidoptera туркум вакилларининг юздан ортик турлари учраб катта иктисодий зарар етказмокда.

Мевали ва манзарали дарахтларга кучли зарар етказувчи ташки карантин зараркунандалар биоэкологияси, таркалиши, зарарини урганиш ва самарали кураш чораларини куллаш хамда кириб келиш йулларини бартараф этиш йулида изланишлар олиб бориш долзарб ва мухим илмий ахамиятга эга.

Америка ок капалаги- Hyphantria cunea Drury Узбекистан иклим шароитига тез куникиб ва мослашиб кета олиши мумкин булган хавфли хашаротлардан бири хисобланади.

Hyphantria cunea куртлари тут, ёнгок, олма, бехи, нок, урик, гилос бошка 300 га якин мевали хдмда манзарали дарахт ва буталар баргини еб кучли зарар етказади. Улар гурух холида яшайди. Барглари зарарланган дарахт ва буталар усишдан оркада колади, заифлашади, манзарали дарахтлар куриниши бузилади, мевали дарахтлар хосили камаяди ва кучли зарарланганда усимликларнинг куриши кузатилади.

Бу хашоратнинг асл ватани Шимолий Америка хисобланади. Хозирги пайтда Югославия, Франция, Австрия, Болгария, Грузия, Молдова, Украина, Белорусия ва Россиянинг жануби, ^озогистон хамда Японияда таркалган.

Америка ок капалаги жинсий шерик топиш, тухум куйиш ёки озука топиш максадида 250 м масофага учиб бориши ёки унча катта булмаган масофага хаво окими билан таркалиши мумкин. Ушбу хашарот бир йилда уртача 30-40 км масофагача таркалади. Катта ёшдаги куртлари ёки гумбаклари транспорт, экиш материаллари, махсулот урамлари ёки идишлари оркали таркалиши мумкин.

Таърифи. Капалак ранги ок булиб, канотларини ёзганда катталиги 4-5 см келади. Эркагининг муйловлари патсимон, ургочисининг муйловлари ипсимон шаклда булади.

Тухумлари оч яшил, шарсимон шаклда, диаметри 0,6 мм булиб, тилла сарик ёки хаворанг товланиб туради. Тухумларини купинча ок тук билан беркитади.

^уртлар 7 ёшни утайди ва бу даврда ранги ва куринишида узгариш кузатилади. Ёш куртининг улчами 1,5-6 мм, саргиш, катталари 3,0-3,5 см гача оркаси буйлаб 2 катор ва ён томонларида турт катор узун тукли (4 см) сугалчалари бор.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

А. Капалак В. Катта ёшдаги куртлар

Гумбаги 8-10 мм, ранги тук кунгир, танасининг учида 10 тадан 19 тагача кармоксимон киллари булиб, сийрак кулранг пилла билан уралган.

Х,аёт кечириши. Хашарот гумбаклик стадияси дарахт пустлогининг ёрикларида, шохларининг айрим кисмларида, хазон орасида, деворларда ва кисман тупрокнинг юза катламларида кишлайди. Капалаклар май-июль ойларида учади. Улар тунда хаёт кечиради. Ургочи баргларнинг орка томонига жаъми 1500-2000 та тухум куйиб, уларни танасидан чиккан ок момик билан беркитади. Бир йилда икки марта авлод беради. куртлар баргларини батамом еб факат йугон томирини колдиради.

Урта Европа шароитида куртлар 45-54 кун ривожланиб, кейин пилла урайди ва гумбакка айланади, 8-14 кундан кейин, гумбаклардан капалакларнинг янги авлодлари етилиб чикади.

Европада ок капалаги йилига икки насл беради. Баъзан жойларда учинчи марта хам насл берган, лекин бу наслнинг куртлари кора совукда улиб колади.

Америка ок капалаги янги районларга кучат ва транспорт воситалари билан утиши мумкин: бир кадар якин жойларга капалаклар айникса йул - йулакай шамолда учиб утиш йули билан таркалади.

Кураш чоралари:

Олдини олиш тадбирлари:Усимликлар ташки ва ички карантини буйича давлат тадбирлари тизимини амалга ошириш, зараркунандани хорижий давлатлардан республика худудига кириб келишидан химоя килиш, уз вактида аниклаш, уларнинг таркалишига йул куймаслик лозим.

Механик тадбирлар: Зарарланган дарахтларнинг нобуд булган пустлокларини йукотиш ва новдаларини кесиб ташлаш, дарахт танасини охаклаш, ферамон туткичлар куйиш.

Кимёвий кураш чоралари: Барг кемирувчи зараркунандаларга карши Децис-профи; Таран (Фьюри); Золон; Каратэ Зеон; Би-58; Фастак; Арриво; Рогор С; Пиринекс 40; Суми-альфа; Хлорофос; Севин; Энтобактерин; Дурсбан 480 каби препаратлар билан ишлов бериш тавсия килинади.

REFERENCES

1. Махновский И.К. Вредители горных лесов и борьба с ними - М. 1966 -С. 100.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

2. Селиховкин A.B., Поповичев Б.Г., Мусолин Д. Л., Добровольский A. A., Лесная энтомология и беспозвоночные. Учебное пособие - Санкт-Петербург, 2019. - С.7-11.

3. Сулаймонов Б.А., А.Рахимова., Ш.Эсанбаев., Жумаев P.A. Фитофаги и виды энтомофагов, встречающиеся в лесном биоценозе //Ж.Актуальные проблемы современной науки. -Москва. 2021. -№1. - С.64-68.

4. Хужаев Ш. Т, Холмуродов Э. А "Энтомолгия, кишлок хужалик экинларни химояси, кишлок ва агротоксикология асослари" Тошкент-2009й.

5. Юсупова М. Н., Ахмедова М. М. Мевали дарахтларни зараркунандаларига уйгунлашган кураш чоралари //журнал агро процессинг. - 2020. - Т. 2. - №. 8.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.