CC BY
59
(EE
KÍMYA PROBLEML9RÍ 2018 № 3 (16) ISSN 2221-8688
369
UOT 66.0812.069.82
AZ QATILIQLI KÛKÛRD QAZLARININ XLORLU 9H9NGL9 ABSORBSIYASI M.M. ahmadov, 8.A. ibrahimov, R.M. Vakilova, R.H. Hamidov
AMEA M.Nagiyev adina Kataliz vd Qeyri-Uzvi Kimya institutu AZ 1143 Baki, H.Cavidpr., 29, e-mail:rena.vekilova.77@mail.ru; Ali.ibrahimov_i@mail.ru
Redaksiyaya daxil olub 21.04.2018
Klaus prosesinddn sonra qalan qazlarin tdrkibind uygun az qatiliqli kukurd qazlarinin xlorlu dhdngld tutulmasi imkanlari vd çdraiti ôyrdnilmiçdir. Mudyydn edilmiçdir ki, H2S vd SO2-nin birgd udulmasi zamani adi çdraitdd sdrbdst kukurd, kalsium-sulfit vd kalsium-sulfat alinir. Udma prosesini 500C-ddn yuxari temperaturda apardiqda sdrbdst kukurd dmdld gdlmir. Absorbsiyanin aparilmasinin optimal çdraiti mudyydn edilmiçdir: xlorlu dhdngin suspenziyasinda bdrk vd maye hissdnin kutld nisbdti (B:M)=1:2.5, qaz qari§iginin xdtti surdti 0.1-0.2m/san, temperatur 500C. Prosesin dn ldng mdrhdldsinin fiziki absorbsiya oldugu gôstdrilmiçdir. Absorbent mdhluluna hava vermdkld CaSO3 -u butunlukld CaSO4- d keçirib bir mdhsul -gips almaq, prosesin gediçindd dmdld gdlmi§ CaCl2-in isd absorbentin bdrpasi uçun istifaddsi tdklif olunur. Açar sôzldr: hidrogen-sulfid, kukurd-dioksid, absorbent, xlorlu dhdng
GÎRÎÇ
Müasir dóvrda kükürd tarkibli qazlarin zararsizla§dirilmasi takca ekoloji problemlarin halli ü9ün aparilmir, ham da bu qazlara sarbast kükürd, gips va ba§qa mahsullarin alinmasi manbayi kimi baxirlar. Bela ki, tabii kükürd manbalari artiq tükanmak üzradir va aksar ólkalarda kükürd talabatinin boyük hissasi qazlardan alinan kükürd hesabina odanir [1]. Hazirda H2S va SO2-dan sarbast kükürd almaqla onlarin zararsizla§dirilmasinin asas emal üsulu Klaus prosesidir. Lakin, Klaus prosesi ekzotermik va dónan olduguna gora ananavi formada prosesin aparilmasi ekoloji talablara cavab vermir va tullanti qazlarinin yenidan tamizlanmasina ehtiyac yaranir [2,3]. Klaus prosesindan sonra qalan qazlarin tamizlanmasi üsullari Ü9 qrupa bolünür [4,5]:
- Klaus prosesinin davami kimi H2S va SO2 maye va ya bark katalizator üzarinda kükürda 9evrilir. Ümumi kükürdün tamizlanma daracasi 99-99.7 %-a 9atir (Salfrin prosesi).
- Prosesdan alinan kükürd tarkibli qazlar H2S-a qadar reduksiya olunur va sonradan H2S tutularaq prosesin avvalina qaytarilir. Reduksiya prosesi alümokobaltmolibden katalizatoru üzarinda hidrogenin va ya metanin
konversiya mahsullari H2 va CO i§tiraki ila aparilir (Skot prosesi).
- Kükürd tarkibli qazlar SO2 va kükürda qadar oksidla§dirilir va sonradan ya kükürda ya da ba§qa bir mahsula 9evrilir. Bu halda isa tamizlanma daracasi 99.9% ta§kil edir (WellmanLord prosesi).
Bütün bu üsullarda qazlar nisbatan yüksak tamizlik haddina 9atdirilsa da, ya haddan artiq kapital qoyulu§u talab olunur, ya da texniki nasazliq üzündan SO2:H2S nisbati pozulduqda böyük 9atinliklar ba§ verir. Digar tarafdan alinmi§ kükürdün bir hissasi duman §aklinda itir. Klaus prosesindan sonra qalan qazlarin tamizlanmasinin har ü9 üsulunda tullanti qazlarinin tarkibinda H2S, SO2 va ya har ikisinin qari§igi olur. Bu isa ekoloji talabati ödamir. Ona göra bela qazlarin, xüsusi ila az qatiliqli qazlarin tamizlanmasi maye fazada, absorberlarda aparilmasi daha maqsada uygundur [6]. Bu maqsadla istifada olunan absorbentin hazirlanmasi asan ba§a galmali, effektivliyi yüksak, asan tapilan, zaharli olmamalidir. Adatan bu cür tur§ qazlarin utilizasiyasi ü9ün qalavilardan, ya da onlarin karbonatlaridan istifada olunur. Lakin H2S va SO2-nin bir yerda oldugu qazlarin tutulmasi va zararsizla§dirilmasi ü9ün qalavilarin, xüsusi ila
da sönmü§ ahangin tatbiqi yararli deyil, 9ünki alava olaraq H2S-in qalavilarla qar§iliqli tasir mahsullari - sulfid va hidrosulfidlarin yenidan utilizasiyasi talab olunur. ödabiyyat icmali göstarir ki, bu cür qazlarin, o cümladan Klaus prosesindan sonra qalan qazlarin tamizlanmasi ü9ün (qatiliqlari az olmasi sababindan) oksidla§dirici absorbsiya üsullarina üstünlük verilir. Mövcud olan bu cür absorbsiya üsullari i9arisinda daha mah§ur olanlar "Stretford" va qalavi-hidroxinon üsullaridir [4,7]. Bu
üsullarda oksidla§diricinin barpasi ü9ün ayrica regeneratorlar istifada olunur va nisbatan baha kimyavi reaktivlar talab olunur.
Bu baximdan taqdim olunan i§da sanaye miqyasinda istehsal olunan, yuxarida sada-lanan talablari ödayan va ilk dafa absorbent kimi istifadasi taklif olunan xlorlu ahangin kükürd tarkibli qazlarin zararsizla§dirilmasi maqsadi ila istifada edilmasi daha maqsada uygundur.
TaCRÜBÍ HÍSSa УЭ N9TÍC9L9RÍN ANALizi
Tacrübalarda istifada olunan xlorlu ahang Rusiya istehsali olub a§aqidaki tarkiba malikdir: Ca(ClO)2 • CaCh- 2Ca(OH)2 (ГОСТ Р 54562-2011). Xlorlu ahangin tarkibindaki Ca(OH)2 istehsal9i tarafindan alava edilib ki, nümunadaki Ca(ClO)2 uzun müddat öz keyfiyyatini saxlaya bilsin. Ca(OH)2-in nümunada olmasi hazirlanmi§ mahlulda pH-i 9-a qadar artirir ki, bu da qalaviliyin yüksak olmasi sayasinda H2S va SO2-nin udulma qabiliyyatini artirir.
Qaz qan§igini hazirlamaq ü9ün hidrogen sulfid Kipp aparatinda FeS va HCl-un (ГОСТ3118-77) qar§iliqli tasirindan alinir. SO2 (ГОСТ 9293-74) va N2 (ГОСТ 2918-79) müvafiq balonlardan götürülür va reometrla öl9ülarak qazqoldera verilir. Qazqolder avvalcadan NaCl-un doymu§ mahlulu ila doldurulmu§dur. Mahlulun üzarina H2S va SO2-nin itgisi olmamasi ü9ün kerosin alava edilir. Hamin mahlul sonradan qazin reaktora verilmasi ü9ün italayici mahlul kimi istifada edilir. Qaz qari§iginin udulmasi ü9ün nazarda tutulmu§ reaktor daxili va köynak hissadan ibaratdir. Köynak hissa termostatdan galan mayenin dövr etmasi ü9ündür. Reaktorun a§agi hissasi konus §akilli olub, qari§dirici ila tamin edilib. Qazin maye ila toxunma müddatini
artirmaq ü9ün qaz §ü§a boru ila reaktorun dibina verilir. Reaktorun ümumi hacmi 350 ml, diametri yuxari hissada 30 mm, qari§dirici olan hissada 60 mm-dir. Reaktordan sonra drekselda yod mahlulu qoyulur ki, reaksiyaya girmami§ H2S va SO2 qalarsa yod mahlulu rangsizla§ir,bu da reaksiyanin bitdiyini göstarir. Götürülmü§ xlorlu ahang nümunasinin malum metodika ila [8] analizi onun tarkibinda "aktiv xlorun" (hipoxloritin) miqdarinin 32% (kütla) oldugunu müayyan edib.
Xlorlu ahangin 200C-da hall olmasi 32.5 q/l-dir. Bu bark va maye hissanin (B:M) kütla nisbatinin (B:M)=1:30 olmasi demakdir. övvalca xlorlu ahang distilla suyu ila 1:30 nisbatinda qari§dirilir, kanar qari§iqlarin ayrilmasi ü9ün mahlul süzülür. Qaz qari§igi reaktordaki xlorlu ahangin §affaf mahluluna a§agidan yuxari 1 atm tazyiqda, 0.1-0.2 m/san süratla buraxilir. Yuxarida qeyd edildiyi kimi, hidrogensulfidin kalsium sulfid va ya hidrosulfida 9evrilmasi arzu olunan deyil. Ona göra H2S kalsiumhipoxloritla reaksiyaya gira bilacak stexiometrik miqdardan az verilir. Reaktora verilan model qaz qari§iginin tarkibi bela olur: H2S - 1-3(mol%), SO2 - 0.5-1.5 (mol%) (qalan hissasi azot) (cadval 1).
Cadval 1. Model qaz qari§iqlarinin tarkibi
№ Qazlarin qari§iqdaki hacm paylari,%
N2 H2S SO2
I 98.5 1 0.5
II 97 2 1
III 95.5 3 1.5
Qaz qari§igi mahlulla tamasda olduqdan 4-6 komponentlari ila kimyavi qar§iliqli tasiri ba§ daqiqa sonra kükürdün ag suspenziyasi amala verir. Bela ki, Ca(ClO)2 qüvvatli asas va zaif galir va tadrican saralir. Buna asasan fikir tur§udan amala galmi§ duz olduguna göra sulu söylamak olar ki, adi §araitda avalca H2S-in mahlulda hipoxlorit tur§usuna hidroliz edir: fiziki absorbsiysi, sonra isa mahlulun
Ca(ClO)2 + 2H2O -► Ca(OH)2 + 2HClO (1)
Alinmi§ HClO adi §araitda 9ox güclü oksidla§dirici, H2S isa güclü reduksiyaedici oldugundan a§agidaki reaksiya gedir:
HClO + H2S -► S + HCl + H2O (2)
HCl hidrolizdan alinmi§ Ca(OH)2-la neytralla§ir
Ca(OH)2 + 2HCl -► CaCl2 + 2H2O (3)
Yekun tanliyi bela yazmaq olar:
Ca(ClO)2 + 2H2S -► CaCl2 + 2S + 2H2O (4)
Alinmi§ kükürd dekantasiya ila ayrilir. Dekantat süzülür, yuyulur va qurudulur. Absorbentin kükürda göra tutumu 12 qram kükürd/dm3 saat olur. Absorbentin udma tutumu onun bir litrinin bir saat arzinda Ca(OH)2 + SO2 —► Ci
uddugu H2S va SO2-nin tarkibindaki kükürdün kütlasinin absorbentin kütlasina olan nisbati götürülür. Qaz qari§igindaki SO2 isa mahlulda olan Ca(OH)2 tarafindan udulur.
□3 + H2O (5)
£öküntünün tarkibindaki CaSO3 va CaSO4-ün kütlasini ayriliqda müayyan etmak ü9ün reaksiya bitdikdan sonra suspenziyanin üzarina tamiz spirt alava edilarak bir sutka saxlanilir. Sonra 9öküntü süzülüb ayrilir, 800C-da qurudulur. CaSO3 -ün kütlasini tapmaq ü9ün 9öküntü kolbaya ke9irilarak üzarina damci qifindan qati HCl alava edilir. Bu zaman ayrilan SO2 azot qazi ila üfürülarak ardicil birla§dirilmi§ NaOH olan dreksellardan ke9irilir. Yodometrik analizla 9ixan SO2-nin midari va uygun olaraq CaSO3-ün kütlasi tapilir. Qalan CaSO4-ün kütlasi qravimetrik üsulla müayyan edilir.
Sonraki tacrübalarda temperaturdan
asili olaraq reaksiya mahsullarinda kükürdün paylanmasi öyranilmi§dir. Cadval 2-dan göründüyü kimi 500C-ya qadar reaksiya mahsullarinda kükürd, kalsium sulfit va kalsium sulfat olur. Temperaturun sonraki artimi ila alinan kükürdün miqdari azalir va 50oC-dan sonra kükürd daha yüksak oksidla§ma daracasina qadar oksidla§ir. Bu onunla izah olunur ki, temperaturun artmasi Ca(ClO)2-nin hidrolizindan alinmi§ HClO-nun par9alanmasina sab ab olur :
HClO —► HCl + O'. Alinmi§ atomar oksigen daha güclü oksidla§dirici oldugundan H2S-i sulfit va sulfat ionuna qadar oksidla§dirir.
Cadval 2.Temperaturdan asili olaraq reaksiya mahsullarinda
kükürdün paylanmasi (kütla %-i) (B:M = 1:30)
t,0 C S CaSO3 CaSO4
20 6.90 9.13 83.97
40 2.52 9.48 88.00
50 - 9.81 90.19
60 - 9.81 90.19
Prosesin otaq temperaturunda aparilmasi daha sarfali olmasina baxmayaraq, mahluldan sarbast kükürdün ayrilmasi müayyan çatin-liklar yaratdigina göra sonraki tacrübalarin 50oC-da aparilmasi qarara alinmi§dir.
Cadval 3-dan göründüyü kimi, B:M nisbati artdiqca, absorbentin udma qabiliyyati
artir. B:M=1:2.5 olduqda absorbentin kükürda göra udma tutumu 34 qram kükürd / dm3 saat olur. Aparilan tacrübalar göstarir ki, B:M nisbati 1:2.5-dan cox olduqda laboratoriya çaraitinda mahlulun qari§dirilmasinda çatinlik yaranir va ona göra sonraki tadqiqatlar B:M=1:2.5 nisbatinda aparilir.
Cadval 3. Bark:Maye (B:M) nisbatindan asili olaraq absorbentin kükürda göra udma tutumu.
B:M Qatiliq, mol % t,0 C Absorbentin udma tutumu Qram S/dm saat
H2S SO2
1:2.5 1 0.5 50 34
1:5 1 0.5 50 30.3
1:10 1 0.5 50 26.8
1:20 1 0.5 50 20,4
1:30 1 0.5 50 12,5
Alinan 9öküntünün tarkibinda CaSO3 va CaSO4 -ün kütla nisbati 1:2.2 o lur.
Çakil 1-da qaz qariçiginin udulma vaxtinin onun sarf olunma süratindan asililigi verilib. Udulma vaxti dedikda verilmi§ B:M nisbatinda xlorlu ahang mahlulunun H2S va SO2-ni saxlama vaxti götürülür. Göründüyü kimi süratin 10 ml/daq-dan 100ml/daq-ya
qadar artmasi ila, vahid zaman arzinda verilan H2S va SO2 -nin miqdari çox oldugundan udma vaxti azalir. Eyni hali qariçigdaki qazlarin (model I, II, III) qatiliqlarinin artmasi zamani da görmak olar. Bela ki, qatiliq az olduqca udulma da daha uzun müddata ba§a catir.
Çakil 1. Absorbentin udma vaxtinin qaz qariçiginin verilma süratindan asliligi. 1,2,3 ayrilari müvafiq olaraq I, II, III model qazlar ^ün. B:M=1:2.5, t=500C
Udulma vaxtinin temperaturdan asliliginin tadqiqi göstardi ki (§akil 2), temperaturun 500C-ya qadar artmasi ila udma vaxti azalir. Sonra isa demak olar ki cüzi
dayiçir. Bu onunla izah olunur ki, 500C-ya qadar H2S va SO2-nin absorbent kompo-nentlari ila qarçiliqli tasiri ba§a catir.
Çakil 2. Absorbentin udma vaxtinin temperaturdan asliligi. 1,2,3 эуп1эп müvafiq olaraq !,П,Ш model qazlar ^ün, B:M=1:2.5
Cэdvэl 4-dэ qazlarin verilmэ sürэtlэrindэn vэ temperaturdan asili olaraq H2S vэ SO2-nin udulma vaxti vэ udulma dэrэcэsi göstэrilib. Qazin verilmэ sürэti artdiqca qazin maye ib toxunma vaxti azaldigindan udulma vaxti da azalir. H2S-in miqdari stexiometrik miqdardan az olduguna,
hэmçinin hipoxlorit ionu ilэ kimyэvi qarçiliqli tэsir reaksiyasinin sürэti çox böyük oldugundan onun udulma dэrэcэsi 100% olur. SO2-nin (5) reaksiyasi üzrэ udulmasi daha lэng gedir. Ona göre qazin verilmэ sürati 0.3 m/san olduqda SO2-nin udulmasi tam ba§ vermir.
Cadval Э. Qazlarin verilmэ sürэtlэrindэn vэ temperaturdan asili olaraq _H2S уэ SO2-nin udulma vaxti vэ udulma dэrэcэsi._
Sürэt, m/san Temperatur, 0C ■:(H2S),% "(SO2),% Udulma müddэti,dэq.
0.1 25 100 100 462
50 100 100 270
75 100 100 270
95 100 100 269
0.2 25 100 100 152
50 100 100 120
75 100 100 118
95 100 100 118
0.3 25 100 99,6 44
50 100 98.4 32
75 100 98,1 30
95 100 98 28
Эdэbiyyat materiallarindan da Ьэ1Мг ki [9], CaSO3 hava O2 ilэ asanliqla CaSO4-э çevrilir. Ca(ClO)2-nin mühitdэ olmasi bu prosesi daha da asanlaçdirir. Belэ ki, udma prosesi ba§a çatdiqdan sonra mэhluldan 30 dэqiqэ эrzindэ 50 ml^q sürэtlэ hava
buraxilir. Yuxarida qeyd edilэn metodika ilэ analiz apardiqda alinmi§ çöküntüdэ CaSO3 müэyyэn edilmэmi§dir. H2S vэ SO2 tamamib bir mэhsula - sulfata qэdэr oksidbçir. Çöküntü ayrildiqdan sonar mэhlulda qalan CaCl2 yenidэn xlorlu эhэngin alinmasi ûçûn istifadэ
oluna bilar. Müayyan manada absorbentin Belalikla, aparilmi§ tacrübalarin naticasi barpasi, ham da sonda gips alinmasi prosesin olaraq demak olar ki, xlorlu ahang az qatiliqli daha ucuz ba§a galmasina sabab olur. kükürd tarkibli qazlarin zararsizlaçdirilmasi
ûçûn tatbiq edila bilar.
9D9BiYYAT
1.Загоруйко А.Н. Современные технологии снижения атмосферных выбросов соединений серы на предприятиях нефтегазовой отрасли. XV Международная научно-техническая конференция им. проф. Кулева Л.П. Томск, 2014, с.7-12.
2. Агаев Г.А., Настека В.И., Сеидов З.Д. Окислительные процессы очистки сернистых природных газов и углеводородных конденсатов. М.: Недра , 1996, 301 с.
3.Касумова Н.М. Сравнительный анализ современных технологий доочистки отходящих газов установок Клауса. // Kimya problemleri - Chemical Problems. 2014, № 2, c.150-155.
4.Шкляр Р.Л., Мокин В.А., Голубева И.А. Проблемы доочистки хвостовых газов производства серы и пути их решения. //Нефтегазохимия, 2016, №2, с.23-29.
5. Laqas I.A. Recent developments in SCOT tail gaz technology. Presented at «Sulphur-
93». Int .Conf., April 4-7, 1993. Hamburg, Germany, p.14-16.
6. Копылов А.Ю., Насретдинов Р.Г., Вильданов А.Ф., Мазгаров А.М. Совместное поглощение сероводорода и двуокиси углерода водно-щелочным раствором. // Химия и химическая технология. 2010, т. 53, вып 8, с. 92-96.
7. Яворский В.Т., Мельник В.Ф., Коноваленко З.Л., Калымон Я.А. Абсорбция сероводорода из газа хинонным методом в камере с S-образными разбрызгивателями. // ЖПХ,1974, т. XLVII, вып. 6, с. 12941298.
8. Шарло Г. Методы аналитической химии. Москва: Химия, 1965, 975 стр.
9.Гладкий А.В. Современное состояние и перспективы мирового развития методов десульфиризации отходящих промышленных газов. //Промышленная и санитарная очистка газов. М: ЦИНТИХИМНЕФТЕМАШ, 1990, 28с.(сер. ХМ-14).
REFERENCES
1. Zagorujko A.N. Modern technologies for reducing atmospheric emissions of sulfur compounds at oil and gas indusrty. XV International Scientific and Technical Conference named after prof. Kulev L.P. Tomsk, 2014, pp. 7-12. (In Russian).
2. Agaev G.A., Nasteka V.I., Seidov Z.D Oxidizing processes for the purification of sulfur dioxide gases and hydrocarbon condensates. Moscow : Nedra Publ., 1996, 301 p.
3. Kasumova N.M. Comparative analysis of modern technologies of after-treatment of offgases on claus type installations. Kimyaproblemlyri - Chemical Problems. 2014, no.2, pp.150-155. (In Azerbaijan).
4. Shkljar R.L., Mokin V.A., Golubeva I.A. Problems of tail gas purification of sulfur production and ways of their solution. NefteQazoHimiya - Oil &Gas Chemistry. 2016, no. 2, pp. 23-29.
(In Russian).
5.Laqas I.A. Recent developments in SCOT tail gaz technology. Presented at«Sulphur-93». Int Conf., Hamburg , Germany. 1993, pp.14-16.
6. Kopylov A.Ju., Nasretdinov R.G., Vil'danov A.F., Mazgarov A.M. The combined absorption of hydrogen sulphide and carbon dioxide by a water-alkaline solution. Khimiya I Khimicheskaya
Tekhnologiya - Chemistry and Chemical Technology. 2010, vol. 53, no. 8, pp. 92-96. (In Russian).
7. Javorskij V.T., Mel'nik V.F., Konovalenko Z.L., Kalymon Ja.A. Absorption of hydrogen sulphide from gas by quinone method in a chamber with S-shaped sprinklers. Zhurnal Prikladnoi Khimii - The Russian Journal Of Applied Chemistry. 1974, vol. XLVII, no. 6, рр. 1294-1298.
8. Sharlo G. Methods of analytical chemistry. Moscow: Himiya Publ., 1965, 975 р.
9. Gladkij A.V. Current state and prospects of the world development of methods for desulfurization of waste industrial gases. Industrial and sanitary cleaning of gases. Moscow. 1990, 28 р.^ет. ХМ-14).
ADSORPTION OF LOW CONCENTRATION SULPHUR-CONTAINING GASES WITH
CHLORINE LIME
M.M. Ahmadov, A.I. Ibrahimov, R.M. Vakilova, R.G. Hamidov
Institute of Catalysis and Inorganic Chemistry named after Acad.M.Nagiyev H.Javid ave., 113, Baku AZ 1143, Azerbaijan Republic; e-mail: rena.vekilova.77@mail.ru;
Ali. ibrahimov_i@mail. ru
Adsorption possibilities and conditions of low-concentration sulphur-containing gases imitating Claus process residual gases with chlorine lime were analyzed. It found that in terms of joint absorption of hydrogen sulphide and sulphur dioxide there appear free sulphur, calcium sulfite and potassium sulfate under normal conditions. When adsorption process is performed above 500C no free sulphur is formed. Optimum condition of adsorption process is as follows: correlation of solid and liquid phases in absorbent is S:L =1:2.5, linear rate of gas mixture supply is 0.1-0.2 m/sec., temperature is 500C. The slowest stage of the process was found to be a stage of physical adsorption. It was suggested to perform absorption process at air supply into absorbent solution which makes it possible to turn calcium sulfite into potassium sulfate (gypsum) and apply calcium chloride for regeneration of initial absorbent. Keywords: hydrogen-sulfide, sulfur dioxide, adsorbent, chlorine lime.
АБСОРБЦИЯ НИЗКОКОНЦЕНТРИРОВАННЫХ СЕРОСОДЕРЖАЩИХ ГАЗОВ
ХЛОРНОЙ ИЗВЕСТЬЮ
М.М. Ахмедов, А.А. Ибрагимов, Р.М. Векилова, Р.Г. Гамидов
Институт катализа и неорганической химии им. акад. М.Нагиева Национальной АН Азербайджана AZ1143 Баку, пр.Г.Джавида, 113; e-mail: rena.vekilova.77@mail.ru; Ali.ibrahimov_i@mail.ru
Изучены возможности и условия поглощения хлорной известью низко-концентрированных серосодержащих газов, имитирующих состав остаточных газов процесса Клауса. Установлено, что при совместной абсорбции сероводорода и диоксида серы при обычных условиях образуются свободная сера, сульфит кальция и сульфат кальция. При проведении процесса выше 500C свободная сера не образуется. Выявлено оптимальное условие абсорбции: соотношение твердой и жидкой фаз в абсорбенте Т:Ж = 1: 2.5, линейная скорость подачи газовой смеси 0.1-0.2 м/сек, температура раствора 500C. Показано, что наиболее медленной стадией процесса является стадия физической абсорбции. Предложено проведение процесса абсорбции при подаче воздуха в раствор абсорбента, что позволяет количественно превратить сульфит кальция в сульфат кальция (гипс) и использовать образовавщийся хлорид кальция для регенерации исходного абсорбента.
Ключевые слова: сероводород, диоксид серы, абсорбент, хлорная известь.
