Научная статья на тему 'ПОДАНИ ТЎЛДИРИШГА МЎЛЖАЛЛАНГАН БУЗОҚЛАРНИ ЙЎНАЛТИРИЛГАН УСУЛДА БОҚИШ ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШГА ТАЪСИРИ'

ПОДАНИ ТЎЛДИРИШГА МЎЛЖАЛЛАНГАН БУЗОҚЛАРНИ ЙЎНАЛТИРИЛГАН УСУЛДА БОҚИШ ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
6
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Симментал зоти / бузоқ / ўсиш даври / ўсиши динамикаси / рацион / тирик вазн.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Акмалхонов Талат Шавкатович

Ўзнаслэлита» МЧЖ хўжалигида урчитилаётган Симментал зотига мансуб бузоқларни ўсиш ойлари бўйича ўзгаришини таҳлили бузоқларда туғилганда ўртача вазн 32.8 кг, 6 ойликда бузоқларнинг тирик вазни тегишли равишда 144.3 кг, 12 ойлигида 261.1 кг ташкил қилган. Хўжаликда бузоқларни 6 ойда ўсишига сарфланган озуқа бирлиги 487,1 ни ва 6-12 ойлигида 1236,5ни ташкил қилган. Симментал зотига мансуб бузоқларнинг тирик вазннинг ўртача кунлик ўсиши 600-650граммни ташкил қилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по животноводству и молочному делу , автор научной работы — Акмалхонов Талат Шавкатович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПОДАНИ ТЎЛДИРИШГА МЎЛЖАЛЛАНГАН БУЗОҚЛАРНИ ЙЎНАЛТИРИЛГАН УСУЛДА БОҚИШ ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШГА ТАЪСИРИ»

ПОДАНИ ТУЛДИРИШГА МУЛЖАЛЛАНГАН БУЗОЦЛАРНИ ЙУНАЛТИРИЛГАН УСУЛДА БО^ИШ УСИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШГА ТАЪСИРИ Акмалхонов Талат Шавкатович

^ишлок хужалиги фанлари номзоди, доцент, Тошкент давлат аграр университети-100140,

Узбекистан. https://doi.org/10.5281/zenodo.10871328

Аннотация. Узнаслэлита» МЧЖ хужалигида урчитилаётган Симментал зотига мансуб бузоцларни усиш ойлари буйича узгаришини та^лили бузоцларда тугилганда уртача вазн 32.8 кг, 6 ойликда бузоцларнинг тирик вазни тегишли равишда 144.3 кг, 12 ойлигида 261.1 кг ташкил цилган.

Хужаликда бузоцларни 6 ойда усишига сарфланган озуца бирлиги 487,1 ни ва 6-12 ойлигида 1236,5ни ташкил цилган. Симментал зотига мансуб бузоцларнинг тирик вазннинг уртача кунлик усиши 600-650граммни ташкил цилган.

Калит сузлари: Симментал зоти, бузоц, усиш даври, усиши динамикаси, рацион, тирик вазн.

Аннотация. Анализ изменения телят симментальской породы по месяцам роста, проведенный в хозяйстве ООО «Узнаслэлита», показал, что средняя масса телят при рождении составила 32,8 кг, живая масса телят в 6 месяцев -144,3 кг, в 12 месяцев - 261,1 кг. кг. В хозяйстве использованная кормовая единица на рост телят в 6 месяцев составила 487,и эа 6-12 месяцев - 1236,5.

Ключевые слова: Симментальская порода, конституция, экстерьер, удой, корова, рацион, живая масса, лактация.

Среднесуточный привес телят симментальской породы составлял 600-650 граммов.

Abstract. An analysis of changes in Simmental breed calves by months of growth, carried out on the farm of Uznaslelita, showed that the average weight of calves at birth was 32.8 kg, the live weight of calves at 6 months was 144.3 kg, at 12 months it was 261.1 kg. kg. On the farm, the feed unit usedfor the growth of calves at 6 months was 487, andfor calves at 6-12 months -1236.5.

The average daily weight gain of Simmental calves was 600-650 grams.

Keywords: Simmental breed, constitution, exterior, milk yield, cow, diet, live weight, lactation.

КИРИШ

Пода тулдирувчи бузокларни интенсив устиришда тирик вазн асосий мезон хисобланади. Тирик вазнга караб бузокнинг ривожланиши ва унинг махсулдорлик имкониятлари тугрисида фикр юритилади. Молларнинг тирик вазни ошишига озиклантириш даражаси алохида таъсир курсатади. Озиклантириш даражасининг корамол бузогига, унинг аъзолари ва тукималари усишига, организмда кечадиган модда алмашинувига жуда катта ва хар томонлама таъсирини хисобга олган купгина тадкикотчилар бу масалаларга куп йиллар давомида кизикиб келмокдалар. Ш.А.Акмалхонов [3], У.Н.Носиров [5]. Келтирилган манбалардан куриниб турибдики, подани тулдиришга мулжалланган бузокларни бокишни жадаллаштириш подани тиклашини исботлайди. Аммо бу тадбирларни амалиётга тадбик килиш, бизнинг

фикримизга мух,окама килинаётган муаммонинг бир катор кирраларини илмий асослари тула ишланмаганлигидан кенг кулланилмаяпти

Шуни инобатга холда хозирги даврда хориждан келтирилган юкори махсулдор сигирларни подасини яратишда, пода тулдирувчи бузокларни усиш ва ривожланишига шунингдек парваришлаш ва озиклантириш каби масалаларни хал килиш долзарб хисобланади.

Тадкикотлар утказиш манбаи ва услуби:

Подани тулдиришга мулжалланган бузокларни йуналтирилган усулда бокишда усиш ва ривожлантиришни тах,лил килиш ишлари Тошкент вилояти ^ибрай тумани «Узнаслэлита" МЧЖ » хужалигида утказилди. Хужаликда асосан, Австриядан келтирилган симментал зотига мансуб сигирлар авлодлари урчитилади. Тадкикотнинг максади ва вазифалари куйидагилардан иборат:

1.Хужаликдаги бузокларни саклаш ва озиклантириш технолоияси тах,лил килиш.

2.Бузокларни усиши ва ривожланишини аниклаш. З.Озука сафини х,исобга олиш.

Ушбу вазифаларни бажариш учун биз хужалик шароитларидан келиб чикиб, куйидаги услублардан фойдаландик.

Бузокларни вазнининг усишини х,ар ойда бир марта озиклантириш сугоришгача тортиш усули билан урганиб борилади. (9-бошдан).

Тирик вазнининг мутлок усишини В.И. Фёдоров (1973) формуласи буйича аникладик:

А= Wt -Wo / г 1 - 0 бунда, Wo - дастлабги тирик вазни, кг Wt - охирги тирик вазни, кг г 0 - молнинг усиш даври бошидаги ёши (кун) г 1 - молнинг усиш даври охиридаги ёши (кун)

Бузоклар нисбий усишини усиш ёшлари даврлари буйича С. Броди формуласи буйича аникланади:

К = Wt ^о / 0,5 ^ ^о) х 100 бунда, К- усишнинг нисбий тезлиги Wo - усиш даври бошидаги тирик вазни, кг Wt - усиш даври охиридаги тирик вазни, кг

Тадкикотлар натижасида олинган маълумотлар Е.К. Меркурьева (1970) услубида кайта ишлаб чикилди.

Тадкикот натижалари мух,окамаси.

Илмий тадкикотларнинг максади Тошкент вилояти ^ибрай тумани «Узнаслэлита" МЧЖ » хужалигида урчитилаётган симментал зотига подани тулдиришга мулжалланган бузокларни йуналтирилган усулда бокиш усиш ва ривожлантиришга таъсири белгиларини урганиб тахлил килишдан иборатдир.

Озиклантириш белгиланган кунлик усишини таъминлайдиган микдорда меъёр ва рацион асосида амалга оширилади. Акмалхонов Ш.А. Аширов М.Э[2].

Хужаликда озука сарфини ёш даврлари буйича х,исобга олиб боришади. Назорат озиклантириш икки кун каторасига оширилиб, бунда берилган ва ейилмай колинган озука

колдиги х,исобга олинади. Х,амда шунга караб, озукаларнинг ейилмаганлигини ва озука сарфини коплаш хусусиятлари урганилади.

Хужаликдаги бузокларни усиш даврлари буйича сарфланган озукалар микдори куйидагича булган (1- жадвал).

Жадвал- 1

Усиш даврлари буйича бузокларнинг усишига сарфланган озукаларни хдкикий

микдори (1 бошга кг х,исобида)

Усиш даврлари (ойлар)

0-6 6-12

Озукалар турлари

^аймокли сут 300 -

Беда пичани 250 720

Маккажухори силоси 560 2700

Омухта ем 215 395

Ош тузи 54 108

Озука бирлиги 487,1 1236,5

«Узнаслэлита» МЧЖ хужалигида бузокларни 6 ойда усишига сарфланган озука бирлиги 487,1 ни ва 6-12 ойлигида 1236,5ни ташкил килган.

Кейинги йилларда бузокларни бокишда биринчи ой рацион туйимлигини 70%, 2 ойда 130% килиб озиклантириш усули (Н.И.Клейменовнинг, 1989)1 айтишича, бузокларнинг усиш за ривожланишига хдмда озукани х,азм булишига ижобий таъсир этган.

Англия, А^Ш, Канада сингари чорвачилик юкори савияда ривожланган мамлакатларда бузокларни биринчи 3 ойлигида кунига 450-500 г. семиртириш кузда тутилади. Ундан сунг эса усимлик мах,сулотлари билан жадал бокилади. Носиров У.Н. [3].

Маълум вакт мобайнида озуканинг танкислигидан усишдан колишни, келгусида мул-кул рационлар билан бокиш эвазига жадал устириб урнини тулдиришга усишни компенсация килдириш дейилади. Узокрок вакт мобайнида ва куп микдордаги усишдан оркада колишни тулик компенсация килиб булмайди. Ш.А.Акмалхонов[2], Р.Х Хамракулов, К.К. Карибаев [4].

Хужаликда бузокларни 6 ойгача булган даврда озиклантиришнинг схемаси куйидаги 2 жадвалда келтирилган.

Жадвал- 2

Бузокларни 6 ойгача молхонада булган даврида озиклантиришининг схемаси

Ёши й д и Суткасига бериладиган, кг ^ушимча

Л и х О минераллар (г)

р И сут а й л К ва е СО Концентратл

а « ар

к и ч К к н за и и т с з Пичан о к с а м а м е й н х и СО £ т и с и

й о у к 0 и р иг Н и ф о О и с ¡4- о л и О и д л К и л у О О т ш О ц е р с

1-нчи 5 - - - - - -

I 2-нчи 44 5 - урга ургати 0,1 - 5 5

тиш ш

3-нчи 5 - - - - 0,3 - 5 5

1-нчи 130 - 0,2 4 - 100 100

ойдa

3 3 0,2 - 0,3 - 0,5 10 10

II 4-нчи б 0,3 Ург a™ ш 0,5 0,9 10 10

5-нчи - б 0,5 - 10,0 - 1,0 10 10

б-нчи 30 1 5 0 10,0 0,5 24,0 300 300

2-нчи - 3 0,7 0,5 1,0 - 1,3 10 10

ойдa

III 7-нчи - 2 1,0 1,0 1,5 - 1,4 10 15

8-нчи - - 1,3 1,5 30,0 - 1,б 10 15

9-нчи - 5 0 30,0 30 1,5 - 43,0 300 400

3-нчи 10-нчи - - 1,5 2 1,5 - 1,б 15 15

ойдa

IV 11 -нчи - - 1,5 2 1,5 - 1,5 15 15

12-нчи - - 1,5 3 45,0 - 1,5 15 15

- - 45,0 70 1,5 - 4б,0 450 450

1- нчи 13-нчи - - 2,0 3 1,5 - 1,3 15 15

ойдa

14-нчи - - 2,5 4 1,5 - 1,1 15 15

15-нчи - - 3 5 45 - 0,8 15 15

- - 75 120 1 - 32,0 450 450

5-нчи 1б-нчи - - 3 5 1 - 0,8 20 15

ойдa

17-нчи - -- 3,5 б 1 - 0,7 20 15

18-нчи - - 3,5 7 30 - 0,б 20 15

- - 100 180 30 - 21,0 б00 450

б-нчи - 2б0 400 1б0 4 1бб 2200 2150

ойдa

Пaрвaришлaнишни моллaр шaкллaнишигa тaъсирини урганиш мaк;сaдидa, биз бузокдарни усиш дaврлaри бyйичa усиб ривожлaнишини тax,лил килиш мaк;сaдидa, биз «Узнaслэлитa» МЧЖ хyжaлигидa yрчитилaётгaн симменгал зотигa мaнсyб бузокдарнинг усишини ургандик. Бунинг y4yH 9 бош бузок тaнлaб олдик.

Бузокдарнинг ойлaргa к;aрaб тирик вгзни yлaрнинг кyйидaги 3 жaдвaлдa келтирилгaн.

Жaдвaл -3

Гyрyхдaги бузокдарни тирик вгзни ойлaр бyйичa Усиши динaмикaси

Ёши, ойи Симменгал зоти( п-3)

Тирик вгзни Мутлок усиши

ТyFилгaндa 32.8 -

1-ойлигидa 50.7 17.9

2-ойлигидa б9.4 18.7

3-ойлигидa 88.б 19.2

4-ойлигида 106.4 17.8

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5-ойлигида 125.3 18.9

6-ойлигида 144.3 19.0

7-ойлигида 163.8 19.5

8-ойлигида 183.7 19.9

9-ойлигида 204.3 20.6

10-ойлигида 225.0 20.7

11 -ойлигида 243.0 18,0

12-ойлигида 261.1 18,1

3-Жадвал маълумотларига кура «Узнаслэлита» МЧЖ хужалигида урчитилаётган симментал зотига мансуб бузокларни ойлар буйича тирик вазни юкори даражада булган. Тирик вазннинг усиши 2 чи ва 8-9-10 чи ойлардада юкори булган. Бузокларнинг усиши ва ривожланишини аник урганиш максадида биз гурухда усиш даврларга булиб тахлил килдик. (4 жадвал).

Жадвал-4

Гурухда бузокларнинг даврлар буйича усиш динамикаси

Усиш даврлари ойлар Симментал зоти (п-9)

Тирик вазни кг Мутлок усиши кг Уртача кунлик усиши гр Нисбий усиши %

0-3 88.6±0.21 55.8±0.20 620.0 170.1

4-6 144.3±0.22 55.7±0.21 618.8 248.4

7-9 204. ±0.20 59.7±0.22 663.3 522.8

10-12 261.1±0.23 56.8±0.22 631.1 696.0

Гурухлардаги бузокларнинг даврлар буйича усиши тахлили шуни курсатадики 0-3 ойларда бузокларнинг мутлок усиши, уртача кунлик, нисбий усиш курсатгичлари Симментал зотига зотли бузокларда тегишли равишда юкори булган, 3-4 кг, 20-40 гр, 1020 % фарк булган. Хужаликда устирилган бузокларнинг усиш даражалари талаб даражасида булган. Бунинг асосий сабаби хайвонларни озиклантирилиш меъёрий даражада булган.

Бузоклар сут ичиш даври якунлангандан сунг уларни кундалик усиши пасайиб боради. Тегишли равишда кейинчалик бу курсатгич бошка ойларга таъсирланади.

Хужаликда бузокларни усиши учун озука сарфи.

Бузокларни ёшлигидан бошлаб олдиндан мулжалланган максадни кузлаб озиклантириш билан уларнинг экстерьер ва конституция турларини хдмда махсулдорлик курсатгичларига таъсир этади. . Хамрокулов Р.Х[4].

Озиклантириш меъёри юкори, сифатли булса, бузокларнинг усиши ва ривожэланиши хам юкори булади. Бунинг учун 1 кг тирик вазнни усишига кетган озука сарфи хисобланади.

Биз хужаликда бузокларнинг усишига сарф булган озука микдорини тахлил килдик. Бу маълумотлар куйидаги 5- жадвалда келтирилган.

Жадвал -5

Даврлар буйича бузокларнинг1 кг тирик вазни озука бирлиги сарфи 1 кг

Усиш даври ойлар Олинган кушимча вазн кг Озука бирлиги

0-6 111.5 4,81

7-12 116.5 6.57

Хужаликда бузокларни усиши учун жами 1723,6 озука бирлиги сарф булган. Тах,лил килган бузокларни усишига таъсир булган озука 6-12 ойлигида меъёрида даржасида булган.

Тажриба натижалари асосида куйдаги хулосага келинди.

1. «Узнаслэлита» МЧЖ хужалигида урчитилаётган Симментал зотига зотига мансуб бузокларни парваришлаш, озиклантириш зоотехникавий тадбирлар асосида олиб борилади.

2 «Узнаслэлита» МЧЖ хужалигида урчитилаётган Симментал зотига мансуб бузокларни усиш ойлари буйича узгаришини тах,лили бузокларда тугилганда уртача вазн 32.8 кг, 6 ойликда бузокларнинг тирик вазни тегишли равишда 144.3 кг, 12 ойлигида 261.1 кг ташкил килган.

3. Симментал зотига мансуб бузокларнинг тирик вазннинг уртача кунлик усиши 600-650граммни ташкил килган.

Шундай килиб, бизнинг тадкикотлар натижаларини курсатишича бузоклар йуналтирилган холда жадал бокиш, уларни ёшлигида анча юкори вазнга эга булишини таъминлаш керак. Бузокларни тула озиклантириш уларни жадал устиришига ижобий таъсир этади.

REFERENCES

1. Акмальханов Ш.А. «Биолигические и зоотехнические основы ведения молочного скотоводства в Узбекистане. Ташкент 1993 год.

2. Акмалхонов Ш.А. Аширов М.Э. «Бузок ва гунажинларни устириш технологияси». Тошкент. 1986 й.

3. Носиров У.Н. «^орамолчилик». Тошкент. 2000 й.

4. Хамрокулов Р.Х. «^ишлок хужалик хайвонларини озиклантириш». Т. 1999 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.