CC BY
5X Р О N О £
Церковно-исторический альманах
Под общей редакцией доцента А. В. Слесарева Основан в 2013 году
№ 7-8
о
о
МИНСК
2020
УДК 27-9 (059) ББК 86.372 Х94
Рекомендовано к изданию кафедрой церковной истории и церковно-практических дисциплин Минской духовной академии (Протокол № 3 от 22.10.2020)
Альманах включен в Российский индекс научного цитирования (РИНЦ) (договор № 39-01/2017 от 25.01.2017 г.)
Альманах включен в Общецерковный перечень рецензируемых изданий, в которых должны публиковаться результаты исследований соискателей церковных ученых степеней доктора богословия, доктора церковной истории и кандидата богословия. 09.03.2017г.
Редакционная коллегия
Слесарев А. В. (гл. ред.), Веремеев С. Ф., Горный А. С., Гронский А. Д., протоиерей Федор Кривонос, Микульский Ю. Н., Стренковский С. П., иерей Гордей Щеглов
XPONOE. Церковно-исторический альманах. 2019-2020. № 7-8 / Х94 Гл. ред. А. В. Слесарев. - Минск : Изд-во Минской духовной академии, 2020. - 277 с. : ил.
ISSN 2519-8122
Церковно-исторический альманах «XPONOZ» ориентирован на публикацию научных работ и источников, отражающих широкий спектр проблем в области истории Православия и Христианской Церкви в целом.
Издание адресовано историкам, краеведам, преподавателям духовных и светских учебных заведений, студентам, учащимся, а также всем, интересующимся вопросами конфессиональной истории.
УДК 27-9 (059) ББК 86.372
ISSN 2519-8122
© Коллектив авторов, 2020 © Оформление. Издательство
Минской духовной академии, 2020
СОДЕРЖАНИЕ
ИССЛЕДОВАНИЯ
9 А. В. Данилов
Понятие «йлёр ауврюя»^» в раннехристианской антропологии Александрийской школы
26 В.С. Евтуховский
Миропомазание византийских императоров в XIII в.
58 Протодиакон Павел Бубнов
История изучения биографии святой праведной Софии, княгини Слуцкой
110 Иеромонах Агафангел (Будишин)
Записка К. С. Сербиновича «О древних памятниках, в Западных губерниях открываемых»: историко-источниковедческий анализ
121 А. В. Гиндренас
Литовская духовная семинария в период возглавления Вячеславом Васильевичем Богдановичем (октябрь 1919 - октябрь 1922 гг.)
ПУБЛИКАЦИИ
143 Воспоминания гомельского протоиерея Петра Рылло (1884-1937). Часть 3
Вступительная статья И.А. Грищенко, публикация и примечания протоиерея Александра Лопушанского
178 Звароты Мгграпал^а Варшаускага Дзiяшtiя на беларускай мове у мiжваенны перыяд
Уступны артикул, публ1кацыя i заувагг П. Ю. Булатага i А.С. Горнага
213 Дневник архимандрита Антония (Мельникова) за 1961 г.
Вступительная статья, публикация и комментарии иерея Никодима Пашкова
244 Редакционная коллегия
245 Editorial Board
246 Contents
Звароты Мгграпал^а Варшаускага Дзiянiсiя на беларускай мове у мiжваенны перыяд
У публшацып друкуюцца i суправаджаюцца каментарыямi матэрыялы па гiсторыi Праваслаунай Царквы у Польшчы м1жваеннага перыяду. У на-вуковы зварот уводзяцца адозвы, лiсты i пасланнi Мiтрапалiта Варшаускага Дзшшая да паствы i духавенства на беларускай мове. Дадзеныя дакументы -узор i асобная сфера ужывання беларускай мовы у аутакефальнай Польскай Праваслаунай Царкве перыяду 1921-1939 гг. Апублшаваныя матэрыялы бу-дуць карысныя i щкавыя для даследчыкау агульнай, айчыннай i царкоунай псторып адзначанага перыяду, фшолагау, багасловау i уах, хто цiкавiцца псторыяй Праваслаунай Царквы на Беларусь
Ключевые слова: архшастырсшя звароты, беларуазацыя, беларуская мова, Заходняя Беларусь, Мiтрапалiт Дзiянiсiй, Праваслауная Царква, Праваслауная Царква у Польшчы.
Узор цытавання: Звароты Мгграпалгта Варшаускага Дзiянiсiя на беларускай мове у мiжваенны перыяд / уступн. артыкул, публжацыя i заувагi А. С. Горны i П. Ю. Булаты // XPONOS. Церковно-исторический альманах. - 2020. - № 7-8. -С. 178-212.
Уступны артыкул, публжацыя i заувап:
Булаты Павел Юр'евiч - дацэнт кафедры сацыяльна-гумаштарных дысцыплш
1нстытута менеджменту спорту i турызму,
кандыдат пстарычных навук.
E-mail: pawelbulaty@gmail.com
ORCID: 0000-0003-3801-6983
Горны Аляксандр Сяргеевiч - дацэнт кафедры псторьп Беларуи, археалоги i спе-цыяльных пстарычных дысцыплш Гродзенскага дзяржаунага ужверсгтэта iM. Янкi Купалы, кандыдат пстарычных навук. E-mail: litvin.gorny@gmail.com ORCID: 0000-0002-2652-8837
The treatment of Metropolitan of Warsaw Dionysius in the belarusian language in the interwar period
The paper is printed and accompanied by commentaries materials on the history of the Orthodox Church in the interwar period. The scientific revolution introduced appeals, letters and messages of the Metropolitan of Warsaw Dionysius to the congregation and the clergy in the Belarusian language. These documents -the sample and separate sphere of use of the Belarusian language in the Polish Autocephalous Orthodox Church period 1921-1939. Published materials will be useful and interesting for researchers total, domestic and ecclesiastical history of this period, linguists, theologians and all those interested in the history of the Orthodox Church in Belarus.
Ключевые слова: Belarusian language, Belarusianization, Metropolitan Dionysius, Orthodox Church, Orthodox Church in Poland, pastoral treatment, Western Belarus.
For citation: The treatment of Metropolitan of Warsaw Dionysius in the belarusian language in the interwar period / The introductory article, publication and comments by P. Y. Bulaty and A. S. Gorny. XPONOS. Church-historical almanac, 2020, no. 7-8, pp. 178-212.
The introductory article, publication and comments by:
Bulaty Pavel Yurievich - Associate Professor of the Department of Social and Humanitarian Disciplines in Tourism and Hospitality Institute of Sports and Tourism Management; Candidate of Sciences in History. E-mail: pawelbulaty@gmail.com ORCID: 0000-0003-3801-6983
Gorny Aliaksandr Sergeevich - Associate Professor Department of history of Belarus, archeology and special historical disciplines Yanka Kupala State University of Grodno; Candidate of Sciences in History. E-mail: litvin.gorny@gmail.com ORCID: 0000-0002-2652-8837
У Заходняй Беларусi мiжваеннага перыяду беларуская мова па-ступова пашырала сферу царкоунага ужытку i рабiлася значным фактарам захавання нацыянальнай щэнтычнасщ праваслауных беларусау. Адной са сфер ужытку беларускай мовы у Польскай Аутакефальнай Праваслаунай Царкве былi адозвы, лiсты i паслан-ш Мiтрапалiта Дзiянiсiя да духавенства i паствы па разнастайных нагодах. Звароты уладыю выходзiлi асобным дадаткам да выдання «Воскресное чтение». Пры даследаванш камплекту нумароу, якi за-хоуваецца у фондах бiблiятэкi Варшаускага ушвератэта (Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie) было выяулена 15 дакументау-зваротау напiсаных на беларускай мове.
Пытанне тэрмгналогп. Выяуленыя 15 дакументау маюць роз-ныя загалоУкi. Так, у 5 дакументах прыводзiцца загаловак «Адозва», 4 апублшаваныя пад тытулам «Пасланне», тры дакументы - «Лют», па адной публшацьп з загалоУкамi «Прытатанне» i «Пасланне-пры-вiтанне», адзiн дакумент загалоуку не мае наогул. Дзеля у^фшацып усе адзначаныя публiкацыi намi пры ашсанш падаюцца пад агуль-най назвай «Зварот». Прымяненне гэтага тэрмiну не супярэчыць зместу дакументау, адлюстроувае iх характар i публiцыстычнае прызначэнне.
Тэхмчнае атсанне. Звароты М^рапалга на чатырох мовах (беларускай, польскай, рускай, украшскай) выходзiлi асобным дадаткам да часошсу «Воскресное чтение», не з'яуляючыся яго непасрэд-най часткай. У сувязi з гэтым звароты разглядаюцца як самастойныя публiкацыi з асобнай бiблiяграмай. Дакументы надрукаваныя на газетным аркушы фармату А2, складзеным па гарызанталi. На чатырох яго старонках апублшаваныя звароты на розных мовах. Мес-ца друку зваротау - сiнадальная друкарня у Варшаве (Drukarnia Synodalna; Warszawa-Praga, Zygmuntowska 18).
Структура. Па сваёй структуры звароты ушфтаваныя i склада-юцца з шэрагу элементау. Пачынаюцца звароты з загалоукау, надрука-ваных пасярэдзше старонкi, вылучаных адрозным ад асноунага тэксту шрыфтам. Затым прыводзiцца у варыяцыйных формах поуны тытул Мгтрапалгта. Аднак адзначым, што сярод зваротау маецца адзiн, якi падаецца не толью ад iмя уладыю, але i ад свяшчэннага сiноду ПАПЦ. Пасля тытулу змяшчаецца прадмет i нагода звароту. Далей у 9 зваро-тах прысутнiчае эпiграф з цытатай Святога Пiсання (у адным выпадку падаецца лiтургiчны тэкст). Затым публ^ецца непасрэдны тэкст звароту. У канцы прыводзiцца аутарства, месца i дата яго падачы.
Хранала&чныя рамю. Агульныя храналапчныя рамю выхаду зваротау - ад 31 мая 1929 г. да 8 красавца 1938 г. Пры гэтым па гадах выяуленыя звароты размеркаваныя наступным чынам: 1929 г. -1 зварот; 1931 г. - 1 зварот; 1933 г. - 1 зварот; 1934 г. - 2 звароты; 1936 г. - 3 звароты; 1937 г. - 6 зваротау; 1938 г. - 1 зварот.
Тэматыка. Звароты можна падзялщь на дзве вялшя групы: звароты з нагоды царкоуных свят i звароты з нагоды свецюх падзей. Выяулены наступныя звароты з нагоды царкоуных свят (7 зваротау): 4 звароты у свята Божага Нараджэння i 3 звароты з нагоды свята Пасхь З нагоды свецюх падзей вылучаюцца наступныя тэмы зваротау (8 зваротау): заклiк да збору ахвяраванняу для галадаючых Вшеншчыны (1929 г.); зварот-падтрымка у сувязi з сусветным эка-намiчным крызюам (1931 г.); 3 звароты, прысвечаныя памяцi Юза-фа Пiлсудскага, 2 звароты 1937 г. з нагоды дзяржауных свят (Дзень Канстытуцьи 3 мая i у Дзень Незалежнасщ 11 лiстапада).
Перспектывы даследавання.
1) Мова зваротау. Адзначаныя дакументы апублшаваныя на беларускай мове, але пытанне выкткае ужываная граматыка. Як вядома, на землях Заходняй Беларусi у друку выкарыстоувалася граматыка беларускай мовы аутарства Бранiслава Тарашкевiча (па-лажэнш моунай рэформы у БССР 1933 г. не мелi месца у Заходняй Беларусi). Аднак граматыку царкоуных зваротау не выпадае аднесщ да класiчнай тарашкевiцы, шэраг лекшчных i граматычных канструкцый не утсваюцца у адзначаныя моуныя нормы. Магчы-ма, аутары перакладу зваротау карысталюя iншымi граматычнымi распрацоУкамi, што робщь гэтыя дакументы цiкавымi узорамi ужывання беларускай мовы мiжваеннага часу.
2) Аутарства перакладу. Так як руская мова фактычна перава-жала ва унутрацаркоуным справаводстве Праваслаунай царквы у Польшчы у мiжваенны перыяд, не выключана, што арыгшалы зваротау першапачаткова былi напiсаны па-руску, а пасля быу зро-блены пераклад на адпаведныя мовы. Згодна з вывучэннем лексiкi зваротау, пераклады выкананы рознымi асобамi у розныя перыяды. Зварот 1931 г. мог быць перакладзены святаром Аляксандрам Кау-шом, сябрам Мiтрапалiтальнай Рады ПАПЦ i актыуным прыхшь-нiкам беларуазацып Праваслаунай царквы у Заходняй Беларусь Магчымым перакладчыкам некаторых зваротау мог быць беларусю царкоуны i культурны дзеяч, педагог Сяргей ПаУловiч. У 1930-я гг. ён актыуна супрацоушчау з Варшаускай мiтраполiяй па выданню
беларусюх падручшкау па Закону Божаму, веу перапiску з Сшо-дам ПАПЦ i таму мог выконваць функцыi перакладчыка афщый-ных тэкстау мiтраполii. Таксама не выключана, што перакладчы-кам мог выступаць архiмандрыт Фiлафей (Нарко) - будучы ешскап Беларускай аутакефальнай праваслаунай царквы падчас нямецкай акупацыi. У маладосцi ён прымау актыуны удзел у беларусюм на-цыянальным руху, а у 1930-я гг. уваходзiу у блiжэйшае атачэнне мiтрапалiта Дзiянiсiя. Тым не менш, трэба адзначыць, што некато-рыя звароты маюць вельмi дрэнны узровень перакладу на белару-скую мову, утрымлiваюць шмат русiзмау i слоу з розных дыялектау беларускай мовы.
3) Пераклады Святога Пюання. Шэраг зваротау утрымлiвае у сваiм змесце (цi у эпiграфе) цытаты са Святога Пiсання, л^урпч-ных тэкстау. Пры гэтым частка з iх - на беларускай мове. Выву-чэнне дадзенага аспекту будзе карыснае у даследаваннi пытання Б> блейскiх беларускамоуных перакладау мiжваеннага часу у асяродку Праваслаунай Царквы.
4) 1нфармацыйны змест. Звароты на разнастайную тэматыку раскрываюць розныя аспекты царкоунага жыцця мiжваеннага часу. У зваротах адлюстроуваюцца актуальныя праблемы Царквы, пры-водзiцца пазiцыя па свецкiх справах (адзначэнне дзяржауных свят), адзначаецца удзел Царквы у грамадскiм жыццi крашы (збор ахвя-раванняу для галадаючых, зварот-падтрымка у гады фiнансавага крызюу). Раскрыццё зместу зваротау дасць блок новай шфармацып па царкоунай псторып.
5) Узор публiцыстычнай пропаведзi. З кропю погляду лiтара-турных вартасцей, вылучаныя звароты могуць разглядацца як узоры арх1рэйскай пропаведзi пэунага перыяду гiсторыi Праваслаунай Царквы.
Далейшае даследаванне зваротау Мiтрапалiта Варшаускага, як прыкладу сферы ужытку беларускай мовы у Польскай Аутакефальнай Праваслаунай Царквы мiжваеннага часу, - з'яуляецца актуальным напрамкам навуковай дзейнасщ. Гэтыя публiкацыi - ютотная гiстарычная крынiца, якая яскрава адлюстроувае асаблiвасцi ужытку беларускай мовы у асяроддзi Праваслаунай Царквы.
Уступны артыкул, публ1кацыя 7 зауваг1 А. С. Горнага (№ 1-8) 1 П. Ю. Булатага (№ 9-15)
№ 1 Адозва
Яго Блажэнства, Блажэншшага М^рапал^а Дiанiсiя да прэасьвяшчэнных Аархшастырау , Усечэснага Духавен-ства, Прэпадобнаго манашаства i усёй Багалюб1вай паствы па поваду зборкi на галадаючых у Вшеншчыне.
З Ласкi Божай
Сьмiрэнны Дiанiсi, Мiтрапалiт Варшаусю i Валынсю i усей Польшчы да Прэасьвяшчэнных Архшастырау, Усечэснага Духа-венства, Препадобнага манашаства i усей Богалюбтвай паствы.
«Будзьце мгласердныя» (Ев. Лукаша VI, 36) «Сьщрагайся, каб вока тваё не зрабтася немшасьцгвым кубогаму брату твайму I ты не адмовгу яму; бо ён загалосщь на цябе Госпаду, I будзщь на цябе (вялт) грэх; дай яму, бо за тое благаславщь цябе Гасподь, Бог твой, у вс1х дзелах тва1х (Втаразакоте XV 9-10)».
Вазлюбленныя брацья i дзещ у Госпадзе!
Зьвяртаюсь да Вас з братэрсюм i бацькаусюм гарачым закткам. Уся наша старана абезпакоена па прычыне голаду, як ахващу знач-ную частку Вiленскай зямлi з насяленьнем болей 150.000 чалавек. Неураджай у процягу нескалькi гадоу, а асаблiва неураджай леташ-ш у сувязi з вясеньнiим навадненьням привеу да абнiщаньня селян 13 паветау Вiленшчыны. Нема хлеба, нема корму для скатшы. Бяз-домныя карыстаюцца для пражытку травой, карой з дрэва, мерзлым льняным семям, а гнiлыя саломянныя стрэхi здымалiсь дзеля галод-най скащны. Руйнуiцца сялянская хадзяйства, а недахват зярнят для пасеву гразiць i у будучыне вялiкiмi нешчасьцьямi. Падумайце, што церпяць тысячы аташчавшых з голаду дзяцей, кармяшчыя мацяркi! Голад - адно з найстрашнейшых нешчасьцяу у жыцьщ чалавечаства. I дзеля гэтага я прызываю памагчы галадаючим нашым братам, злу-чыушы сваю помач з той помаччу, якая iм даецца Правщельствам страны. Мы павшны праявiць сваю мiласць ня толью ад здабытка свайго, але нават ад недастатка. Прамудры уразумлящь: «Калi галод-зен вораг твой накармi яго хлебам» (Кн. Прытч. XXV, 21-22), а мы
ж призываiмся памагчы сваiм грамадзянам, прычым многiя з iх -родныя нам па веры. Успомшм першых хрысьцiанау: калi у Анщахи даведалiся аб голадзе у Iерусалiме, дык анцiяхiйскiя хрысьцiяне ад-разу сабралi ахвяры i адправiлi свой дар бедствуюшчым братам у 1е-русалiм праз Апосталау Савла i Варнаву. Ня будзем забываць i таго, што «мiлуютчага» мiлуiць Бог. Рупцесь зрабщь дабро! Разьдзялi з галодным хлеб твой..., калi аддас галоднаму душу тваю i накормш душу страдальца, тады сьвет твой узойдзець у цьме (1с. LVШ, 7-10). Прашу спаупрацаушкоу маiх Архшастырау i Пастырау, прашу усiх верных сыноу Праваслаунай нашай царквы падвощь сваё усердзiя дзеля збора ахвярау по царквах i по дамах, чым хто можыць - грашмi альбо збожжам, каб споунщь свой хрысьщяньсю доуг любвi к блiж-няму, каб быць дастойным сынам сваей Праваслаунай Царквы.
Прызываю благаславеньне Божыя на сьвяты труд па збору ахвя-рау на карысьць галадаючых братоу у Вшеншчыне.
Д1АН1С1,
Мiтрапалiт Варшаускi i Валынсю i усей Польшчы 31 мая 1929 году.
№ 2
З ЛАСК1 БОЖАЙ Сьмiрэнны Дзiянiсi, Мгтрапал^ Варшаускi i Валынскi i усяе Польшчы, Сьвяшчэнна-Архiмандрыт Пачаеускай Сьв.-Успеньня Лауры, Прэосьвяшчэнным Архiрэям, Пачэснаму Духавенству, Прэпадобнаму Манашэству i Богалюбiвым Праваслауным Хрысьщянам у Польшчы жадае у Богу радавацца.
«Егда сотвориши обедъ или вечерю, не зови друговъ твоихъ, ни братш твоея, ни сродникъ твоихъ, ни соседъ богатыхъ: еди когда и т1и тя такожде воззовутъ, и будетъ ти воздаяте. Но егда твориши пиръ, зови нищ1я, маломощныя, хромыя, слепыя: и блаженъ будеши, яко не имутъ ти что воздати: воздастъ же ти ся въ воскрешете праведных... Блаженъ, иже снестъ обедъ въ Царствш Бож1и»
(Отъ Луки гл. XIV, ст. 12-15).
Дарапя браты i дзецi па Госпаду!
Напамiнаю Вам гэтыя сьвятыя словы Хрыста, Спасщеля наша-га, i запавядаю.
З волi Усемагутнага Бога, любячага нас i караючага, людзкасьць перажывае цяпер цяжкiя i смутныя днi. Зацяжны экономiчны кры-зыс, ахапiвшы усе стораны сьвету, балюча адчуваецца усiмi клясамi i слаямi населеньня. Мшьёны людзей засталiся без работы, а з гэтым страцiлi i крышцу пракорму для сябе i сваiх сем'яу. Голад, адно з самых страшных i жудасных па пасьледствах няшчасьцяу на зямлi, пагражае тым, хто апышуся у бязлiку мнопх шэрагах безработных i наагул упаушых у бяду ад экономiчнага крызысу. Той-жа голад, нясе мукi i пагiбель i членамъ сем'яу - дзецям, юнаком, старым i хворым, -бацью - апякуны яюх пазбаулены магчымасьцi працай, у поце лща, здабываць кусок хлеба. Настала зiма, а з ею сьцюжа i марозы. Трэба спадзявацца, што найблiжшыя месяцы яшчэ больш павялiчаць без-рабоцiцу i нэндзу, яшчэ больш балюча атаб'юцца на бяздомных, ха-лодных, неадзетых, да таго нямаючых штодзеннага хлеба.
Край наш, падзяляючы сусьветнае гора, робщь высiлкi, каб пе-рамагчы, зменшыць i аслабiць бяду. Урад i грамадзянства паспяша-юць з помаччу ахвярам нэндзы, холаду, голаду i у гэтым юрунку развiваюць сапраудную хрысьцiянскую дзеяльнасьць.
Як Прэдстаяцель Царквы, я заклiкаю Архшастырау Пастырау i ушх Веруючих Дзяцей Сьв. Праваслаунай Царквы у Польшчы пры-няць жывы удзел у нясенш помачы бедным i безработным i аблягчаць сваiм спачуцьцем тугу i гора нашых братоу па Хрысту. Хай-жа пака-жа кожны з нас сваю любоу i добрае сэрца ня толью ад збытку свай-го, але й ад недастачы сваей. Спяшайцеся зрабщь добрае; спяшайце-ся улажыць Ваш грош у працягнутую да Вас руку. М^ючага i Бог мiлуе. 1зноу напамiнаю Вам слова Хрыстова: «Блажен будеши, яко не имутъ ти что воздати: воздастъ же ти ся въ воскрешеше праведныхъ».
Вельмi прашу Прэосьвяшчэнных Архiпастыраy аргашзаваць у павераных iм епархiях справу збiраньня ахвяр па парахвiях - гра-шыма, прадуктамi, адзежай, абуткам - i падзелу сабраных рэчау памiж пакрыуджаными ад агульнага эканамiчнага крызысу i безра-боцiцы. Пачэснае ж духавенства i веруючыя сыны Сьв. Праваслаунай Царквы хай прыложаць сваё стараньне i шчыра, па сiлах сваiх прынясуць ахвяры, чым хто можа, каб цераз гэта выпаунщь лежачы
на ушх нас хрысьщянсю доуг i быць дастойными сынамi Мацяры нашай Сьв. Царквы.
Трэцi раз напамшаю Вам слова Хрыстова: «Егда твориши пиръ, зови нищiя, маломощныя, хромыя, слепыя, и блаженъ будеши», -i прызываю Божае благаслауленьне на сьвятую справу помачы бедным i безработным. Хай-жа Усявышнi паможа Вам у гэтым, i учынщь Вас дастойнымi «снесть обедъ въ Царствш Божiи». Амiнь.
Выдана у Варшаве, у Праваслауным Мiтрапалiчым Доме, году ад народжаньня Сына Божага 1931-га, у месяцы грудш 1-га дня.
№ 3
ПЕРШАСВЯЦЩЕЛЬСКАЕ КАЛЯДНАЕ i Новагодняе Прыв^аньне
Христосъ на земли, возноситеся...
Тихий ми, Христе, летный кругъ давай, Щедре...
Калюь сьвет жадау прыйсьця на зямлю жывога Бога, i а Яго толькi спадзявауся сабе заспакаеньня i уцехi у тым плачэуным па-доль..
Госпад пачуу скрытыя уздыханьнi i стогны створаных 1м разумных тварау, i у апошнiя днi (Жыд. 1, 1) паслау Сына Свайго, яю нарадзiуся ад Жанчыны (Гал. 4, 4). Адзшародны Сын улажыу у людзюя сэрцы Сваю прауду (Псал. 97, 2), i адроджаны людзю род знайшоу у сабе жывую душу з яе сьвятымi iдэаламi сапраУднасьцi, дабра i браталюбья. На зямлi з'явiлася Царства Божае у праведнась-цi у мiры i радасьцi у Духу Сьвятым. (Рым. 14, 17).
Але вораг спасеньня людзей пасеяу на пшанiчнай нiвi чалавеча-скiх душау кукаль (Мат. 13, 25), каторы, узросшы i узмацнiушыся, заглушыу чыстую пшанiцу, заглушыу да таго, што сучасная люд-зкасьць гатова замянiць сьвятую веру матэр'яльнай культурай i сла-вэтным рожнастатным поступам. Мала па малу людзкасьць адыход-зiць ад Бога, забывае свайго Стварца i Прамысьлщеля, вытручае з
сябе хрысьщянскую душу, асьмейвае сьвятыя щэалы i топчыць свае лепшыя i шляхэтныя традыцыь.. Аднак, людзi ад гэтага ня сталi шчасьлiушымi, бо скрыгатаньня зубоу i цяжкiя пракляцьця абяздо-ляных людзей характэрызуюць наш няшчасны бязбожны i бязверны час... Культура не ратуе людзей, а поступ не пацяшае... Бязумоу-на, што i у нашыя дш, i да канца сьвету, людзкасьць будзе заусегды патрэбаваць жывога Бога, Каторы адзiн толькi зможа даць людзям сьвет, прауду i пацяшэньня.
I Жыцьцядауца яшчэ раз нараджаецца сеньня у Вiфлiемi дзеля спасеньня заблудзiушага у марнасьцi людзкога роду. Як 1900 гадоу таму назад, так большасьць людзей i цяпер не зауважаць Народжан-нага у пячоры i паложанаго спавтш у жолабi, але веруючыя душы, праваджаныя сваiмi Архiпастырамi i Пастырам^ яшчэ раз адчуюць сьвяточную асалоду i узмоцняцца як у нясеньш жыцевай патугы, так i у выяуленьш сваёй хрысьцiянскай душы i сваiх сьвятых iдэа-лау.
О, каб Вiфлiемскi Багамладзеняц сьветам Сваёй зорю асьвящу i няверныя сэрцы i прывеу iх к пазнаньню прауды!
Аб гэтым кiруецца на Усход з высокасьцi i нашая гарачая малгг-ва, а нашыя духоуныя спогляды з надзеяй глядзяць на Таго, Каторы i цяпер як 19 стагодзьдзяу таму назад, мае сшу абнавщь сьвет, уз-радзiушы людзей Духам Сьвятым i агнем (Мат. 3, 11; Эфэс. 5, 26; Цт. 3, 5-7).
З re^rni думкамi шчыра вiтаю Прэасьвяшчэньняйшых Архiпа-стырау, Усечасное Духовенства, Прэпадобнае Манашаства i уах Багалюбiвых маiх Дзяцей з нагоды сьвята Народжаньня Хрыста i зблiжаючагася Навагодзьдзя, ад душы жадаючы здароуя i спасеньня i ушм добрага спасьпешстваваньня. Амш.
Мiтрапалiт Д1АН1С1Й
Варшава,
24 сьнежня 1933 году.
№ 4
ПЕРВОСВЯЦ1ЦЕЛЬСКАЕ ВЯЛ1КОДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ
Сьмiрэнны Дзiанiсi,
з ласкi Божай М^рапал^ Варшаускi i Волынскi i усея Польшчы, Сьвящэнна-Архiмандрiт Св. Пачаеуска-Успенскай Лауры, Преос-
вяшченнейшым Братом Архшастырам i Богалюбiвым Чадам: Всечасному Духовенству, Препадобнаму Манашеству i Вшм Хрыстаменiтым Верным.
У гэтую спасщельную i всепразднественную ночь, у якую лшуе «неба i зямля i праiсподняя», а правослауные веруючые сэрцы на-родау злiлiся у адзш вялiкодны гучны гымн, пасьвечанны Чуду Сьветазарнага Уваскрасеньня Хрыста з Мертвых, Я зварочываю-ся до Вас, Укаханные \ Богам хаванные, Браты мае \ Дзещ, з стараапостальсшм вгтаньнем, радасна ускршаючы: ХР1СТОС УВАСКРОС!
Гардзiвая злоба людская думала, у бязумш сваiм i асьляплень-нi, крыжам i запячатаннай труной знiшчыць Памазашка, сьцярцi з аблiчча зямлi адвечную Любоу i Прауду. Але Господзь наш, сшай Сваяго Божества, сораспял з Сабой усе людзюя няпрауды i грахi на крыжы Галгофсюм, «забiу вражду на iм», а жыцьцяностнаю сьмер-цiю Сваею i трыднеуным Сваiм паграбенем у садзе Арiмафейскiм навекi паканау сьмерць, руйнуючы дзверы адовы, да каторых, «як сьмяротны, прiразiлся».
Узрадуйцiся-ж! Браты мае, аб Божых мiласьцях, узрадуйцiся «о Уваскрешым», «i яшче скажу, радуйщся» аб уластным спасеньнi сваiм!
Няхай ад сяньня, кождый хрысьцiянiн запамятае на заусёды, што на Голгофе, i у камяннай пячоры гробнай, дадзены чалавеку усе магчымасьцi i усякая помач да таго, кабБ «умiрая з Хрыстом, з 1м i аж^1ць» навекi!
Няхай каждая сямья, пражываюшчая, штодзенна у няузгодах жыцёвых барацьбы сваей са грахом, жывучы у барацьбе за штодзен-ны кусок хлеба, - няхай ведае, «яка, калi з Хрыстом цяртм, то з 1м i вацарiмся».
Няхай, наканец, i усе народы-хрысьщяш у гэтыя страшлiвыя
дш, у яюя прыметаю часу зрабiлася пераацэнна уах цэннасьцяу, -няхай гэтыя народы успомняць сягодныя Апостальскiя Пауловы словы: «Калi адрыкiмся ад (Яго), i Той адрыкецца ад нас».
Увесь мiр ня толькi правослауны, але i няправаслауны, ня толькi хрысьщянсю, але i апагашушыся, няхай уразщь на халадзеюшчыя сэрцы сваiм i скептiческiм разуме слова таго-ж Апостола: «Калi (i) ня веруiм, Ён верны заусёды iснуе: бо одказацца ад Сябе ня можа» (2 ТСм. 2, 11-13).
Увазлюбленные! Пршдзще сяньня усе-усе, «пейте пиво новое, не отъ камене неплодна чудодеемое», «вкусите и видите» Хрыста Жызнадауца, разлiваючага ручы заусегды цякучай жызнi з Сваей трыдзеннай труны, Хрыста Уваскросшага, у Которым уся наша слава, i радосьць, надзея i цьверджаньне. Амшь
Варшава.
Вялiкдзень Хрыстоу, 8 красавка (26 сакавша) 1934 году.
№ 5
ПЕРШАСВЯЦ1ЦЕЛЬСКАЕ КАЛЯДНАЕ I НАВА-ГОДНЯЕ ПАСЛАНЬНЕ-ПРЫВ1ТАНЬНЕ. СЬМ1РЭННЫ Д1АН1С1Й,
з Божай мшасьцю
Мiтрапалiт Варшаусю i Усея Польшчы, Сьвяшчэнна-Архiмандрыт Почаеускае Сьвято-Успенскае Лауры, Прэасьвяшчэньняйшым Архiпастырам, Усячасному Духавенству, Прэпадобнаму Манашству i yсiм Багалюбным Верным Сьвятой Аутакафельнай Праваслаунай Царквы у Польшчы.
«Приидити, видимъ, верныя, где родися Христосъ, последуемъ прочее, аможе идетъ, звезда съ волхвы, восточными цари: егоже ангелы поютъ непрестанно тамо, пастыре свиряютъ песнь достойную, слава въ вышнихъ глаголюще, днесь въ вертепе Рождшемуся от Девы и Богородицы, въ Вифлееме Иудиистемъ» (Седаленъ Праздника по Полиелеи).
Мшасердны Гасподь iзноУ спадобiу нас пачуць радасны гук дзваноу, абвешчаючы змучанай утрапеньнямi зямлi аб «Чуде Пре-естественномъ, о Таинстве Страннемъ и Преславнемъ», юпол-нiушымся у Вiфлеемi. «Днесь отъ Пречистыя Марии Девы и Духа Святаго воплотися обетованный Мессия, - Иисусъ Христосъ».
«И Слово плоть бысть, и вселися въ ны, исполнь благодати и истины» (1оан. 1, 14).
У убопм жолабi пакорна узлег 1значальны i Первародны, аб Ка-торым натхнёны Прарок, чакавшы з дрожьжю 1душчага, васпевау:
«Престолъ Твой, Боже, въ векъ века: жезлъ правости - жезлъ царствiя Твоего. Возлюбилъ еси правду, и возненавиделъ еси безза-коше» (Псал. 44, 7-8).
«Слава на вышинах Богу i на зямлi мiр», - васклицаюць сеньня ангелы, абвешчая уселеннай явленьне Сына Божага. Песьня анге-лау - урачыстасьць неба, пакланеньне пастухоу i валхвоу (магау) -вясельле зямлi; ютота людская приняла у сябе усю поунату Бажа-ства. А гэтае - безумоуны застав таго, што «тленное облечегся въ нетлеше, и смертное облечется въ безсмерпе» (1 Кор. 15, 54). Ибо Онъ «долженъ бе по всему подобитися братш, да милостивъ будетъ и веренъ Первосвященникъ въ техъ, яже къ Богу, во еже очистити грехи людсюя. Въ немже бо пострада, самъ искушенъ бывъ, можетъ и искушаемымъ помощи» (Евр. 2, 17-18).
I сеньня, калi нараджаецца Хрыстос, удвайне васхваляйце i пад-насiце Яго да неба.
Пойце Богу нашаму, пойце, бо Цар царствуючых дае волю паса-жанным у цямнiце грэхоу, енчушчым ад агнювых язвау змучанага сэрца - асалоду i аздарауленьне, зблудзiушым i абурэным - Сьвет Iсьцiны, яю i у цьме сьвецiць, а ушм-жа працуюшчым, плачушчым i абцяжаным - пакой i добрую волю.
«Сего ради высокш Богъ на земли явися смиренный человекъ, хотяй привлещи (насъ) къ высоте» (з Акафюту да Прасьвятой Бо-гародзицы). Сам-жа Богачалавек нi славу, ш багацтва, нi почасьцi, нi хвалу знайшоу для Сябе на зямл^ а яскiню, Галгофу i гроб пя-чаткай прыпячатаны у садзе Язэпа з Арымахвеi. Але Сьвет Розуму неаграшчанага, Воля усемагутная, скiнулi з сябе зло i паканалi сь-мерць.
Адгэтуль Найсавершэннейшая Дабрата i Прауда Праменная, ра-туючы мiр, у самым тленьню запалiваюць iскры новаго, лепшаго жыцьця.
Прыдзiце-ж, Браты i Дзецi, i сэрцэм пасьпяшыце у Вiфлеем! «Каяждо отъ Тебе бывшихъ твари, - прызывае Сьв. Царква, - бла-годаренiе Тебе приносить: ангели - пеше, небеса - звезду, волсви -дары, пастырiе - чудо, земля - вертепъ, пустыня - ясли» (З стiхiры на «Господи воззвахъ»). Прыдзице-ж разам з каждым Божым тварэньнем i прынясще да стоп Хрыста нарадзiyшагася ваш пахучы дар: веру, якой не заустыдзшся-бы, любоу не фальшывую, надзею неустанную. Сеньня - дзень спасеньня, сеньня мiр озаряе Сьвет Недаступны. Зорька Вiфлеемская - зорька пуцеводная. Яна - ясны марскш ляхтар у бязбрэжным, гучным мору грэхоу i страсьцей.
Нехай-же i нас, як калюь валхвоу, гэтая зорька прывядзе да За-ступнiка Бога i людзей, Хрыста 1суса, Каторый адзiн толью можа перамянiць нашую убогасьць - у славу, слабасьць - у магуства, сь-мертнасьць - у бязсмерцьце. Нехай-же хутчэй гэтая зорька прывядзе увесь люд, церпяшчы, енчушчый, абезсiлены, мятущыйся у цьме ненавюьщ i спрэчак, да пазнаньня Iсьцiны, да васпрыяцьця бязцэн-наго багацства, знаходзячагася у Эвангельлi!
Втаю Вас, Мае Любае Браты - Прэасьвяшчэнные Архшасты-ры i Мае Любае Дзещ - Усячасное Духавенства, Прэпадобнае Ма-нашства i усе Багалюбiвае Верные, з праменным сьвятам Ражаства Хрыстова i ад усяго любяшчага маяго сэрца жадаю вам вялшх i ба-гатых мшасьцей ад Усявышняга у зблiжающымся 1935 Навагодзьзе мiласердзiя Божага.
Усердна прашу Вас i умаляю, Дарагiя Мае Браты i Дзецi, не пе-рэставайце падагрэваць у сябе благадатны дар званьня хрысщян-скага i падвайвайце Вашыя малiтвы i просьбы, каб хутчэй зблiзiyся дзень i гадзiна, калi увесь люд, прэабражэнны i узноуленны, адны-мi вустамi i адным сэрцэм будзе взываць разам з Ангеламi: «Слава на вышынах Богу i на зямлi мiр, а у сямьi народау - добрая воля!» Аминь.
Дадзена у Варшаве, у Праваслауным Митрапалiчым Доме, у лета ад Нараджэньня Бога Слова 1934-ае, месяца сьнежня у 25-ты дзень.
№ 6 ПАСЛАНЬНЕ
Яго Блажэнства, Блажэньнейшага М^рапал^а Д1ОН1С1Я. Смiрэнны Дiонiсiй,
З Божае мшасьщ Мiтрапалiт Варшаускi i усяе Польшчы, Сьвяшчэнна-Архiмандрыт Почаеускае Усьпенскае Лауры,
Прэасьвяшчэнным Архшастырам, Усячеснаму Духавенству, Прэпадобнаму Манашеству, i усiм Богалюбiвым Верным Сьвятое Аутакефальнае Праваслаунае Царквы у Польшчы, жадаем аб Госпадзе радавацца.
Болши сея любве никтоже имать, да кто душу свою положитъ за други своя (1оан. 15, 13)
Узьлюбленныя у Хрысьце Браты i Дзещ!
Амаль што год мiнуУ ад хвшшы, як Усемагутны Бог прызвау да Сябе с.п. Язэпа Пшсудскага , Уваскрасiцеля Вольнае Польшчы.
Сяньня - дзень Яго Ангела, яю ад лет прывыклi мы сьвяткаваць урачыста, магутна, каб у гэты дзень учцiць памяць Таго, Хто пакахау Польсю народ ахвярнаю пламеннаю i творчаю любоу'ю... Дзякуючы гэтае любов^ Нябошчик давёу Сваю думку да гэшяльнасьщ, адчуу iмкненьнi мiнулых пакаленьняу, зразумеу вырокi гiсторыi, адгадау шляхi, якiя вядуць да Уваскрашэньня Бацькаушчыны. Цэлае сваё жыцьцё аддау ен Польшчы, аддау найшляхотнейшай службе, выма-гаючай ахвяры з уласнае крывi, мучанiчаскае смерьщ, або перамогi.
Язэп Пiлсудскi ня быу пасыуным мучанiкам. Ен падняу адкры-тую барацьбу з працiунасьцямi лёсу, з засiльлем чужынцау i нават з часьцiнаю зкарлавацелага i моральна пахiснуушагася уласнага гра-мадзянства, каб горстачку байцоу павесьцi на барацьбу за Непадле-гласьць i Вольнасьць Тае, якая ня прапала...
Пасьля доугае, i няроунае барацьбы, аплачанай патокамi крывi i жыцьцём найлепшых Сыноу Бацькаушчыны, Язэп Пшсудсю пера-мог! Перамога Яго поуная! Бо уваскрасiу Бацькаушчыну, утвярдзiу
Яе непадлеглае юнаваньне, павёу Мацарствовую Польшчу да леп-шага заутра, i, апрача таго, здабыу Душу i Сэрца Народу i атрымау Яго вячыстую падзяку.
Народ абдаравау Яго ганорамi i хвалай, паверыу Яму най-выжшыя пасты у Гаспадарстве, а памяць аб 1м заховае у векi вякоу.
Сяньня Язэпа Пiлсудскага няма сярод нас. Дзень Яго 1мя - гэта ужо ня дзень земскае радасьщ i вясельля, гэта пануры дзень жалобы i сумы, дзень гарачых малггвау за спакой Яго Вялшае Душы, дзень прасщельных мал^вау аб шчасьцi i паводжаньш нашае Бацькаушчыны, якую пакахау Ён больш чым Свае жыцьцё.
У гэтым дню злучым-жа у адным рытму нашыя зхварэлыя сэрца з цэлым Народам Польсюм, малiтвы нашыя (асобныя) злучымжа у вадну малiтву прасiцельную i занясём-жа Яе пакорна да Хрыста, за Таго, Каторы цярпеу за нас уих, каб Гасподзь Бог прыняу душу Яго да Сябе, дзе усе справядлiвыя знаходзяць спакой, а нас спасе i памшуе. Амшь.
Дана у Сталiчным Горадзе Варшаве, у Нашым Мiтрапалiчым Доме, у год ад Уцялясьняньня Бога Слова 1936-ы, месяца сакашка.
№ 7
ПЕРШАСЬВЯЦ1ЦЕЛЬСКАЕ ПАСЛАНЬНЕ ЯГО БЛА-ЖЭНСТВА, БЛАЖЭННЕЙШАГА Д1ОН1С1Я, М1ТРА-ПАЛ1ТА ВАРШАУСКАГА I УСЯЕ ПОЛЬШЧЫ,
у дзень Сьвятой Пасхi 1936 году.
Смiрэнны Дiонiсiй, З Божае Мiласьцi, М^рапал^ Варшаускi i усяе Польшчы, Пачаеускай Сьвята-Усьпенскай Лауры Сьвящчэнна-Архiмандрыт, Прэасьвяшчэнным Братом-Архшастырам, Усячэснаму Духавенству, Прэпадобнаму Манашэству i Уим Богалюбiвым Верным Сьвятой Аутакефальнай Праваслаунай Царквы у Польшчы, посылае Апостальскае радаснае прывiтаньне:
ХРЫСТОС УВАСКРОС!
«Прыступ1м сьвяшчэносныя да выходзячага з гробу Хрыста, як Жатха, I адсьвяткуем належачымг Сьвяту дзеяньмI Пасху Божую спасщельную» (Канон Сьв. Пасхг, песьня 5)
У сьветаносны i спасщельны дзень пераможнага паустаньня з гробу Расьпятага Сына Божага, сэрцам i мысьлямi зварочваюся да Вас, Узьлюбленыя у Хрысьце Браты i Дзещ, i заклiкаю Вас, якiя малггвенна i дастойна споунш «подвиг» Сьвятой Чатырыдзесятш-цы, прапяяцi расчуленымi i адзiнымi вуснамi урачыстыя гiмны хвалы i праслауленьня Уваскросшаму Хрысту Жыцьцядауцу. Разам з Усёй Богахрашмаю Усясьветнаю Царквою, якая праслауляе сянь-ня: «О, Пасха Вялiкая i Сьвяшчэннейшая, Хрысьце: о, Мудрасьць, i Слова Божае, i Сiла! Падавай нам дастойна Цябе спрычашчацца у нягаснучым днi Царства Твайго» (Канон Сьв. Пасх^ песьня 9), -уздымем да неба i мы нашыя перапоуненыя вераю, любоую i удзяч-насьцю душы i з глыбш iх узьнясём гарачыя мальвы да Уваскрос-шага, хай пашле нам дух разуменьня, дух гарэньня i штодзеннага дзеланьня дзеля атрыманьня дара i радасьцi учасьця у нягаснучым днi Царства Яго, - хай пашлець сумуючай i грахамi стомленай зямлi нашай мiр, радасьць i пацяшэньне.
Цяжкiя хмары аблажылi сяньня зямлю, а на небасхше час ад часу пламянеюць злавесныя зарнiцы, якiя выклiкаюць трывогу i не-пакой у сям'i народау. З аднаго боку, цёмныя сшы не спыняюцца у пачатай iмi барацьбе супроць Бога i запаветау Евангельскiх, а з дру-гога - пашыраецца раунадушнасьць i пагарджаньне тымi iдэаламi i вартасьцямi духоуным^ якiя ад веку былi асновай хрысьщянскага жыцьця, духоуных настрояу i сьветапагляду. Духоуная зморанась-ць i спусташэньне з жахлiвай быстратой пашыраюцца усё болей i болей, нясучы у сябе пагрозу абярнуць у пыл i прах нязьлiчоныя вартасьщ хрысьцiянскае i агульна-людзкае культуры. Халоднасьць i пагарда да усяго таго, што «адно толькi ёсьць на патрэбу», аб чым Уваскросшы некалi апавядау Марфе (Лук. 10, 42) - вось, сумная прауда нашых дзён.
Дзеля гэтага ня будзем ленавацца заусёды yспамiнаць навучань-не Апостала: «Дык глядзеце, у якой небясьпецы ходзiце^ Ня буд-
зьце неразважтвым^ але пазнавайце, што ёсьць Воля Божая... Буд-зьце насьлядоУцамi Бога, як узьлюбленыя дзещ, i хадзеце у любвi, як i Хрыстос палюбiу нас i выдау Сябе за нас, як дар i ахвяру Богу, на пах прыемны» (Эф. 5, 17, 1, 2). Сваячасна сяньня соткамi мшьё-нау людзей, якiя дарэмна шукаюць выхаду на зьвшстых шляхох земнага подарожнiчаньня сказаць у сэрцы сваiм паводле Апостала: «Устань, сьпячы, i ускрэсьнi з мёртвых, i асьвяцщь цябе Хрыстос» (Эф. 5, 14).
У гэты урачысты i сьвяты дзень Пасхi Гасподняе, калi усялякае стварэньне весялщца i радуецца, малю Вас, Узьлюбленыя Браты i Дзецi, падвоiць Вашыя гарачыя малiтвы i уздыханьнi сэрца да Ва-ладара Жыцьця i Пераможца сьмерщ, каб Ён блюкучым сьвятлом Свайго Уваскрасеньня азарыу зануранае у духоуны сон чалавецтва, абудзiу яго далучыцца «у нараджэньне новага вiнаграду» i адвеу ад граха i цьмы да жыцьця дабрасьветлага, мiрнага i збаучага. «Бог-жа мiру, што з мёртвых падняу Вялiкага Пастыра авец праз кроу запа-вету вечнага, Госпада нашага Iiсуса Хрыста, няхай удасканалщь Вас у-ва усякiм добрым дзеле - на выпауненьне волi Яго, творачы у Вас тое, што Яму даспадобы, праз Iiсуса Хрыста: Якому слава на вею вякоу. Амшь» (Яур. 13, 20, 21).
Дана у Варшаве, у Нашем Мiтрапалiчым Доме, у дзень Сьвятой Пасх^ у год ад Уцялесьненьня Бога Слова 1936-ы.
№ 8
ПЕРШАСЬВЯЦЩЕЛЬСКАЕ ПАСЛАНЬНЕ
Яго Блажэнства, Блажэннейшага Дюнюя, Мiтрапалiта Варшаускага i усея Польшчы з поводу Сьвята Хрыстовага Нараджэньня.
СМ1РЭННЫ Д1ОН1С1Й,
З Божае мшасьщ Мiтрапалiт Варшаускi i усея Польшчы, Сьвяшчэнна-Архiмандрiт
Пачаеускае Сьвята-Усьпенскае Лауры, Прэасьвяшчэнным Архшас-тырам, Усячесному Духавенству, Прэпадобнаму Манашэству i Усiм Богалюбiвым Верным Сьвятое Праваслаунай Царквы у Польшчы.
«Слава на вышинах Богу, I на зямл1 м1р, а у сямы народау добрая воля»
«Днесь Дзева Тварца уах раждае», так ускткае стародауны песьнешсец, славячы апеваючы Родзiyшагася Богамладзенца, гэтак сьпявае i выхваляе Яго Сьвятая Праваслауная Усясьветная Царква, з года у год дзесятю сталецьцяу.
«Радуйся Ерусалiме, сьвяткуйце усе любячыя Сiон: сяньня рас-пауся часовы зьвазак Адамавага асуждзеньня, адкрыуся нам рай», -з гэтым радасным прывiтаньнем зьвяртаюся да Вас, Узьлюбленныя мае Брацьця i Дзецi, каб прыгадаць аб тым вялiкiм дабрадзействi, каторым асьвящу нас Усевышш, зыйшоушы да зямной бедносьщ. «Хай радуецца усякае ствареньне, i хай грае, бо прыйшоу Хрыстос яе абнавiць i збавiць нашы душы» гэтак спосабам тлумачыць Царква прычыну нашой радасьцi у дзень уцелашнаньня Госпада нашага 1суса Хрыста вуснамi стародауняга песьнепiсца. Славяць Хрыста чыны ангельскiя, славiць Яго наша Царква. Славщь Яго павшны любячыя Сiон i ё усе праУдзiва веруючые праваслауные хрысьцiяне.
У ангельсюм славословii так часта сьпеваемом у нашых цар-квах, случаны яшче молiтвенныя просьбы аб дараваньш згоды на зямлi i аб ствареньш добрай волi памiж людзьм^ добраго настрою, аб вазжэньнi любвi у сярцах нашых. Усемагучай славы Госпада не зразумее чалавек бяз згоды на зямлi i бяз любовi да Бога i блiжняга свайго. Мы выхваляем Госпада, але чы жывём у згодзе и чы маем добры настрой сэрца да сваiх блiжнiх?
Ад года да года звяртаюся да Вас, Дарапе мае, з Архшастырсюм Ражджэственсюм поздрауленням i кожны год Царква ктча сваiх дзяцей даць хвалу Богамладзенцу Хрысту у пакоi i добрым настрою сярдзечным.
Аднак жыцьце чалавiча бязжаласнае, сэрцы iх затвярдзелые, сь-вет поуны злосьцi i ненавюьщ, кроу багата арашае землю на yсiх кутках усяленнай: сатана спрауляе усюды свой пiр i слуп яго ня ведаюць гранiц i меры у сваей крывавай працы.
Цяперашнiе адыходзячы у вечносць год зьшшчыу самастойнае iстнаваньне старадаунай хрысьщянскай стараны Абiсынii або Этiо-
mi . Аднaвiy на зямлi няшчаснай Гiшпaнii страшнае братабойства , якое дзялася y Caвецкaй Рaсеi: тyтaкa пayтaрылiся крывавые абразы нядayняй мiнyУшчыны, кaлi Прaвaслayнaя Царква сталася годнай прыняць мyчaнiчaскi вянок i нясьцi яго без нараканьня на xвaлy Бога; - y самай ^вецкай Росеi сатана гонщь сaтaнy пры помачы зшчтожэньня прaвaдыроУ яе адным дрyгогa.
&вет вядзе бaрбy з Богам, yсyвaе Яго ня толькi з xрaмay i дaмоУ, але так само i з душ лкедз^, а яшче гарэй з душ моладзь
Вaяyнiчые бязбожнiкi зьяyляюццa Усюды, Усюды чутно псуючы дyx aтaiзмa, нават i y тыx земляx, яюя, сазнаючы нябязпеку яго для будучыш, рожнaмi спaсaбaмi стараюцца aдгaрaдзiццa i забязпечыць сябе ад гэтай страшнай заразы. Кaлi мы yсiмi нaшымi сiлaмi ня ста-немо супроць сансуцьвд робяшчай ране безбожыя, дык мы y xyткiм часе ня будзем мець магчымасьщ адкрыта i свабодна выслayляць Xрыстa; бо бязбожнш крычаць ужо, што для Богомладзенца Xры-ста няма мейсца на зямл^ Але yсëтaкi, як ня сшьны Антыxрыст, як шмат мае свaйx пaдпaныx грозныx для Царквы, сiлa зла Царквы не здоляе перамагчы, дзеля таго, што так œasay Xрыстос.
Гэта запаведзь ня толька павшна нас успакояваць, але i заа-xвочывaць да перамоп са злом, да злучэньня y трудныя чaсiны жыцьця навакол Царквы, дзеля таго, што толью y Яе сьценax, y Яе аградзе магчымо змаганьне са злом, змаганьне пераможнае. По не-кaлi нам «сущимъ во тьме и сени», «Бог у целе чалавека явiyся»; будземо змагацца сaмaaxвярно, у спакойстве (борай вол^ злучаным, каб iзнay дрyгi раз ня застацца уюняным y цемнасьць.
Некaлi, много векоУ таму назад, пры ясьляx Бажественнаго Mлaдзенцa злyчылiся yсе магутныя сьвета гэтага - цары, i разумные вaлxвы i прастые - пастыры...
Чыж ня есьць гэто символом супольнага аб'еднаньня пад апекай Царквы, дзе няма места нязгодам, am сваркам, «дзе няма ельленay m юдэяу, але yсялякaе i y вayсix Xрыстос» (Гал. III, 24).
Умаляю вас, браты, aглaшay ^вятый Апостал Павял, iмям Го-спада нашага куса Xрыстa, каб усе вы гaвaрылi аднолькава, i каб ня было мiж вaмi падзелу, але каб вы былi злучаны y адным дусе i адньк дyмкax (1 Кор. 1, 10).
Ня зayсëды добра думаць аб зямным, разважаць аб спрaвax i рэ-чax прaxaдзяшчыx. I кaрaлеyствa прaxодзяць i iдэaлы зямные вельмi часта змяняюцца, але Царква i Яе мюя вечны i нязменны, бо Яе iстотные целi сxодзяццa y падножжа Трону Божага: Яна вязде нас у
вечнае шчасьце. Чыж ня павшна, дзеля гэтага, Яе дабро i дабрабыт, стауляць вышэй усяго, щж высокiя цэлi Яе могуць быць занедба-ные! «Сяньня Бог на зямлю зыйшоу, а чалавек на небо узыйшоу», пяе цяперака Сьвятая Царква. Узойдзём-жа, Брацьця, духоуна на неба i будземо малiць Госпада, каб Ен зыйшоу да нас слабых i на-правiy жыцьцё наше на дарогу набожнасьцi, прауды, любовi, каб запрауды мiж намi на зямлi запанавала згода i ласка. Узнясемжа га-рачые мальвы да ясьляу Богамладзенца аб згодзе усяго сьвета аб памысльнасьщ Сьвятых Божых Царквей i аб злучэньш yсiх. Хай асьвяцiць Усемагутны Господзь Бог наступнае лета нашага жыцьця, дабратою Сваею i хай дасьць нам илу, каб служыць Сьвятой Хры-стовай Царкве у хвалу Божда. Хай успакоiць Гасподзь варварсюя народы, которыя прагнуць нязгоды. Хай будзе наступны год годам ня приблiжаючым а аддаляючым нас ад нябясьпею новай усясьвет-най вайны.
«Благадаць Госпада нашага 1суса Хрыста з вам^ i любоу мая з усiмi вамi у Хрысьце 1сусе. Амшь».
Дадзена у Сталiчным Месьце Варшаве, у Праваслауным М^ра-палiчым Дому, у лета ад Нарадження Бога Слова 1936-е, месяца сь-нежня у 25-ы дзень.
№ 9 АДОЗВА
Яго Блажэнства, Блажэннейшага ДЮНЮЯ,
Мiтрапалiта Варшаускага i Усяе Польшчы, на дзень 19 сакавiка 1937 г.
Узлюбленыя у Хрысьце Айцы, Брацьце i Дзецi!
Се, что добро или что красно, но Еже жити Братш вкупе тако тамо заповеда Господь благовение и животъ до века (Пс. 132, 1. 3).
Надыйшоу дзень 19 сакавша , калi як што год цэлая Польшча i усе яе Яе грамадзяне, бяз рожнщы веры, аддаюць пашану памящ Бу-даyнiчага Адроджанага Гаспадарства Польскага, вялшага патрыёта i дзяржаунага дзеяча, пераможнага Вадара , векапомнага Маршалка
Язэпа Пшсудскага. У гэты дзень, пасьвячаны пашане Яго вялшх учынкау i заслуг, трэба асаблiва памятаваць аб Яго заповетах i наказах, якiх удзялiу нам Вялiкi Маршалак, запаведваючы стярагчы iх, каб, гэтым спосабам, зберагчы ненарушымай Яго вялiкую i святую пстарычную спадчину. Найлепшай парукай гэтага, як навучае нас Псалмопевец, звяуляецца «еже жити братш вкупе», без чаго няможа стварыць нiчага добрага i вялшага.
Як раз цяпер здарылася надзея, якая звяуляецца важным, зварот-ным мамэнтам у вытварэньш нашага дзяржаунага жыцьця, згодна з вялiкiмi наказамi Маршалка Пшсудскага. 21 лютага г. г. выдатны польскi палiтык, палкоУнiк Адам Коц , апублшавау щэйна-пал^ыч-ную дэклярацыю , якая разпачынае у жацьщ Польскага Народу эру еднасьцi i салщарнасьщ найлепшых творчых сiлау пад юраунщт-вам Вадара, безпасярэднага спадкаберцы iдэй, чинау i наказау ве-капомнага Будаунiчага Адроджанай Польшчы, Маршалка Язэпа Пшсудскага. У гэтый дэклярацьп палкоУнiк Адам Коц падкрэсьлiу значэнне рэлтйнага мамэнту у жыцьцi Польшчы i запэушу, што наша Сьвятая Праваслауная Царква знайдзе усе варуню нармальна-га жыцьця i правщловага развiтку у Польскай Дзяржаве.
Маючы вялiчэзнае значэньне ня толькi для сыноу Польскага Народу, але i для шшых жыючых у Польшчы нацыянальнасьцяу неза-лежна ад iх веры, дэклярацыя гэта, як магутны заклiк да сварэння шчасьлiвай i сiльнай Польшчы, заклiкаецца да суместнай працы i верных Праваслаунай Царквы у Польшчы - беларусау, рускiх, украiнцау i чэхау.
Дзеля гэтага, бяручы пад увагу напярэдадня сказанае, Свяшче-ны Сынод Св. Аутакэфальнай Праваслаунай Царквы у Польшчы, на паседжаньш 27 лютага г.г., высказау радасьць з паводу гэтак важна-га акту у дзяржауным жыцьцi Польшчы, заяуляючы аб гатоунасьщ Вышшай Праваслаунай Царкоунай Улады супрацаваць у рэалiзацыi прынцыпау дэклярцыi палкоушка А. Коца дзеля павялiчэння магут-насьцi i памнажання славы Польскай Рэспублт.
Паведамляючы аб гэтым Прэосьвящэнных Архiпастырау, Усе-чесное Духовенства i ушх Пабожных Верных Св. Аутакэфальнай Царквы у Польшчы, гарача закткаю Вас уих, узлюблянные у Хрысьце Айцы, Брацьця i Дзецi, каб паслушныя голасу Вышшай Царкоунай Улады, вы шчыра i самаахвярна, уам сэрцам, адгукнулi-ся на гэты зактк i ахвярна супрацуючы у агульнай еднасьщ дзеля шчасьця i дабра нашай Сьвятой Веры i Дзяржавы нашай.
Гасподзь Усемагутны няхай мае зауседы у Сваей усемагутнай апецы.
ДЮН1С1Й М^рапалгг Варшаyскi i усяе Польшчы. Варшава
12 скавiка 1937 г.
№ 10
Вялжодны Лкт Яго Блажэнства, Блажэннейшага Д1ОН1С1Я, М^рапал^а Варшаускага i Усяе Польшчы,
ПАКОРНЫ Д1ОН1С1Й,
з Божай ласкi М^рапал^ Варшаyскi i усяе Польшчы, Пачаеускай
Сьвята-Успенскае Лауры Сьвяшчэнна-Архiмадрыт, Прасвяшчэнным Архшастырам, Усячэсному Духавенству, Препа-добнаму Манашэству i yсiм Багалюбiвым Верным
Сьвятой Аутакефальнай Праваслаунай Царквы у Польшчы
Узлюбленые у Хрысьце Браты i Дзецi!
У гэты вялiкi i сьвяты дзень Сьвятлага Хрыстова Уваскрасеньня, калi мы урачыста i радасна «смерти празднуем умерщвленie, адово разрушеше, инаго житiя вечного начало », я зьвяртаюся да Вас з Вялшадным прывiтаньнем:
ХРЫСТОС УВАСКРОС!
Закткаю Божае усемагутнае благаслауленьне на Вас упх, на праваслауныя сем'i i хаты, на сялiбы i гарада.
У духоунай еднасьщ з ушма Вамь Архiпастыты, Пастыры i узлюбленая Пасцьба - зямляробы i працавiкi, вучоныя i простыя, старцы i моладзь, дарослыя i дзецi, бедные i багатые, - узнашу хвалу Уваскросшаму.
Сьветлая i чыстая радасьць Вялiкоднага дня ёсць, як апяваець Сьвятая Царква у гэты дзень, «Царствiя Христова прiобщенiя». Ня-хай напоуняцца сэрца Вашыя гэтай аднауляючай переiстаючай ра-дасьцi. Няхай будзе крынiцай сiлаy i крэпасьщ для веры Вашай, для вернасьщ Царкве Хрыстовай i для працау i чынау дзеля Яе дабра i дзеля сваяго збауленьня.
«Смерти празднуемъ умерщвленiе, адово разрушеше». У гэтае Сьвята аднауленьня сьвета, перамогi на сьмерцьцю, трыумфу жыць-ця, зьвяртаюся да Цябе, Праваслауная Моладзь! Заклiкаю Цябе быць вернай i вытрывалай, сьмела i адкрыта вызнаваць перад люд-зьмi Уваскросшага, даражыць Сьвятым Праваслауем, угрупавацца цясней пад кровам Сьвятой Царквы. Заклiкаю Цябе берагчы сябе ад бязверiя i рэлiгiйнай раyнадушнасьцi, жадаю назаусёды захаваць тыя хрысцiянскiе пачуцьщ, якiя пазвалаюць у гэты пачатковы дзень «инаго житiя вЪчнога « на Вялiкоднае прывiтаньне адказаць радас-на i ад усяе душы: «Запрауды уваскрос»!
А yсiм верным, ушм кахаючым нашага Збавицеля i Госпада, служачым Царкве Яго, баронячым Яе i заховываючым сябе ад зла, няхай пашле Уваскросшы Свае добрыя мiласьцi. Няхай выпаyнiць слабых i зыбкiх соладзьдзю веры. Няхай зьвярня да шчасьця веры стращушых яе i заблуканых, i няхай прымя iх узноу у Свой Вшо-граднiк!
У yсiх нас няхай учынщь годнымi Уваскросшы Хрыстос iсцей спалучыцца радосьцi Яго у безканечным «навечернЪмъ дни Царст-вiя Своего». Аминь.
Даны у статчным горадзе Варшаве, у Праваслауным Мiтрапалiчым Доме, у лета ад нараджэньня Хрыста 1937-ае, у дзень Вялшадня .
№ 11
АДОЗВА Яго Блажэнства, Блажэннейшага Д1ОН1С1Я,
М^рапатта Варшаускага i Усяе Польшчы, на дзень Нацыянальнага Свята 3 трауня 1937 году.
ХРЫСТОС УВАСКРОС!
Узлюбленыя у Хрысьце Брацьце i Дзецi!
Сягодня на усiм Краi, на усей Дзяржаве, створанай Польсюм Народам, абходзщца сьвята, спамiнаюцца вялiкiе угодкi у гiсторыi Польскага Народу. Калiсь, амаль 150 гадоу таму назад, калi пста-рычная Польская Дзяржава падала допусам Божым , накладаючым берая адкупленьня за вялiкi грэх науважнасьщ да уласнай Баць-каушчыны-Мацеры , знайшлюя сярод Польскага Народу лщ^ празреушыя, якiя зразумялi, што належщца пазбыцца папярэднiк памылак i адкупщь iх ахвярной працай на карысць Бацькаушчы-ны . Гэты спосшч ацьвярожаньня прыйшоу запозна, i папярэдняя Польшча упала i страцiла сваю незалежнасьць . Але Польсю Народ назаусёды захавау памяць аб тых, хто у Канстытуцыi 3 трауня 1791 гаду звау яго да новага, лепшага жыцьця i наказау пэуныя шляхi да яго дасягненьня. Дзеля гэтага, усе чародныя пакаленьш урачыста сьвяткавалi дзень 3 трауня, а уваскросшае у 1918 годзе незалежнае Гаспадарства Польскае зрабiла яго сваiм дзяржауным i нацыяналь-ным сьвятам.
Есць нейкi сымбаль, шбы знак, панад прыродную сiлу, Узлюбленыя ма^ у тым, што непасщглы Промысал Бож^1 у гэтым годзе пры-веу нас ушанаваць гэты успумш як раз у тыя днi , калi праваслауны хрысьцiянiн выразней i хутчэй ад усяго успрымае вялiкую i сьвя-тую тайну Уваскрасеньня, якая прадвящаець перамогу сьвета над цемрай, дабра над злом, жыцьця над сьмерцьцю i выправад роду ча-лавечага з вязынщы згубы да вечнага i радаснага света збауленьня. I калiб сярод Вас былi 0амы няверуючыя, не раней гатовыя паверыць у тое, што сбыуся цуд Уваскрасеньня, як толькi улаж^1ушы пальцы
у прабгае рабро Хрыстова, то яны цяпер павшны былiб адкiнуць свае сумленьне.
Вось, перад намi Край, больш як сто гадау таму назад забiты, разодраны, падзеляны i тройчы пахаваны у грабах , прыдауленых цяжкiмi глыбамi чужацюх, варожных сiлаy. Як калiсь рымсю ваена-чальнiк да Гробу Хрыстовага, так панявольнiкi Польшчы прыставiлi да патрайнай яе магшы узброеную старожу, магутней якой, здава-лася, ня было у сьвеце. Анача, па дазваленьню Божаму выпауншся тэрмiны, прабiy час Уваскрасеньня, явiyся засланы Госпадам муж сiльны у бранi , нарынуу ен узброяную стражу, адюнуу цяжкую трунную дашку i з панурага, смяротнага гроба паустала уваскрос-шая, жывая, можная верою i любовью Польща.
Вось, бачыце вачыма збыушыся цуд над цудамi, вось, разумееце сягоньня на гэтай зямлi Сьвята над Сьвятам^
Хрыстос Уваскрос!
ДЮН1СШ, Мiтрапалiт Варшаyскi i усяе Польшчы.
Варшава, Вялiкдзень 1937 году
№ 12
АДОЗВА Яго Блажэнства, Блажэннейшага ДЮШС1Я, Мiтрапалiта Варшаускага i Усяе Польшчы, у друпя угодк сьмерцi Векапомнага Маршалка Язэпа Пшсудскага.
Узлюбленыя у Хрысце Браты i Дзецi!
Калi два годы таму назад, 12 трауня 1935 г. Вялш Будаyнiчы Ад-роджанай Польшчы Векапомны Маршалак Язэп Пшсудсю заснуу на векi, мы здавалi сабе справу з тога, як ненаградзiма гэтая страта. Адыйшоу у лепшы мiр Той, Каторы ня толью адбудавау незалеж-
ную Польскую Дзяржаву, не толью устанавiу яе гранщы i зрабiу яе мощнай i маючай пашану у усем сьвеце, але адначасна ажытау яе вялiкiм духам - вольнасьщ, брацтва i талеранцыi.
Для нас, праваслауных грамадзян Польскай Рэспублт, асабл> ва цэнны быу той новы духовы воблш Польшчы, яю паказау нам Язэп Пiлсудскi, кал^ напрыклад, у сваёй вядомай адозве з дн. 22 красавiка 1919 г. «Да грамадзян б. Вялшага Княства Л™ускага» , гаварыу наступнае:
«.. .Стан няустаннай няволi, добра знаны мне асабiста, ураджэн-цу гэтай нешча^вай зямлi , раз урэшце павшен быць зьнесяны i раз урэшце на гэтай, якбы Богам забытай, зямлi павiнны запанаваць свабода i правасвабодна, нiчым нязьвязана высказывацца абмкнень-нях i патрэбах.
Польскае войска, якое я привеу з сабой дзеля таго, каб выгнаць панаваньне гвалту , дзеля таго, каб знясьщ юравецтва краям прощу волi жыхарства, - войска гэта нясе Вам усiм вольнасьць i свабоду.
Я хачу даць Вам ушм можнасьць развязаньня унутраных нацыя-нальных i веравызнаньневых спрау гэтак, як Вы самi гэтага будзяце жадаць, без якога небудзь гвалтущ прымусу з стараны Польшчы».
Такую Польшчу будавау Вялiкi Маршалак, такую дам нам, - i таю запавет паюнуу сваiм спадкабернiкам i будучым пакаленням грамадзян Польскае Рэспублш. Дзеля гэтага сеньня, калi мы стаiмо перад аут^рамi Усявышняга, каб малщь Госпада а спасеннi душы раба Божага Язэпа, наша мальва шчырая i гарачая, а удзячная памя-ць усiх праваслауных грамадзян Польскай Дзяржавы для нас прауд-зiвай Бацькаушчынай, кахаючай Маткай, для якой усе яе дзещ ад-нолькава дарагiе i якая уах iх аднолькава дарыць заботай i апекай.
Сьвятлянай душы памёршага Маршалка Язэпа Пiлсудскага ня-хай дасьць Гасподзь спачын «въ мЪстЪ свЪтлЪ, въ мЪстЪ злачнЪ, въ м'ЬстЬ покойнЪ, отнюду же обдЪже болезнь, печаль и воздыханiе «. Амшь.
Д1ОН1С1Й
Мiтрапалiт Варшаускi i усяе Польшчы.
Варшава, травень 1937 году.
№ 13 АДОЗВА
Яго Блажэнства, Блажэннейшага Дшнюя, Мггра-пал^а Варшаускага i Усяе Польшчы, на дзень Сьвята Незалежнасьцi 11 лктапада 1937 году
ПАКОРНЫ Д1АН1С1,
з Божай ласкi Мiтрапалiт Варшаyскi i усяе Польшчы, Пача-еускае Сьвята-Успенскае Лауры Сьвяшчэнна Архiмадрыт, да Прасвяшчэнных Архiпастыраy, Усячэснога Духавенства, Препадобнага Манашэства i yсiх Багалюбiвых Верных Сь-вятой Праваслаунай Аутакефальнай Царквы у Польшчы
Улюбленыя у Хрысце Браты i Дзецi!
Надыйшов дзень Сявята Незаледнасьщ 11 лiстапада, - i калi у гэтым урачыстым дню собралiся усе у нашых царквах, Архшасты-ры, Пастыры i верныя Сьвятой Польскай Праваслаунай Царквы, ня-хай кожны з нас здасьць сабе справу i добра зразумее, як вялшя i важныя yгодкi абходзiм мы у гэты дзень.
Ня усе ужа, - i з кожным годам астаецца нас што раз менш, - па-мятуюць з асабiстых пэражыванняу гэтыя страшныя i цяжкiя чась ны, якiя перад 19-цю гадамi папярэдзiлi дату 11-га лiстапада 1918 году. Зьшкае памалу памяць вякавой нявол^ а пасля страшнай ваен-най завярухi, паунае неудач стратау i небяспечнасьцяу, якая прый-шла над польскiмi землямi у гады Сусьветнае Вайны . Гэты перыад цяжкiх досьведчань, зосланых Тварцем людзкасьщ за яе грах1, быу однак для Польшчы эпохай надзе^ бо нёс ён з сабой зьмену на леп-шае яе лёсау i усе разумелi, што гэта ужо апошняя мука перад радас-ным сьвятам уваскросеньня да новага, вольнага жыцьця.
Божая воля споУнiлася 11 лютапада 1918 г., калi ня стала урэш-це чужой улады на польскай зямл^ а у яе сталщы - Варшаве уладу узяу у свае рукi Польскi Народ, ад шкога, апрача Бога, не залежны, на чэле гэтае улады стау Узбудзiцель польскага духа i Стварыцель польскае ваеннае магутнасьцi с.п. Вялш Маршалак Язэп Пiлсудскi. Ад гэтага часу усе сшы народу былi скiроУляны да узмацненьня i разбудовы здабытае незалежнасьцi, а Бог Усемагутны падбага-
славiу гэтыя стараньнi i зрабiу, што сяньня па 19-цi гадах магутная Польшча, сiльнейшая i слаунейшая, чымся калi небудь, займае па-чеснае мейсца сярод вольных народау сьвета.
Дзеля таго справядлiва дзень 11-го лютапада стауся радасным сьвятам вольнасьщ. Будзям жа хвалiць у гэты дзень Госпада за Яго ласку i шанаваць спауненьне нязведаных, але заусёды справядл> вых, судау Божых. I таму, калi у дзень Свята Незалежнасьцi стаiм перад Божымi алтарамi, перадусiм успомнiм пабожна ушх тых, якiя жыцьцё сваё аддалi на ахвяру за вольнасьць Бацькаушчыны i за яе вызваленьне, а пасля баранiлi адзысканую незалежнасьць i загiнулi для вялiкасьцi i магутнасьцi Бацькаушчыны. Будзям жа прасщь Найвышэйшага, каб i далей дарыу Своёй усемагутнай апекай адрод-жаную Польскую Республшу, пасылау Ей спакой i памысьльнасьць, благаславiу працу i стараньня Яе народау i мужоу, якiя стаячы на чале Яе, будуць вясьщ дарогай розквiту i славы. Амiнь.
Дана у сталiчным горадзе Варшаве, у лiстападзе 1937 г.
№ 14
Раждественск Лкт БЛАЖЭННЕЙШАГА М1ТРАПАЛ1ТА ДЗ1АН1С1Я у грудш 1937 году.
Пакорны Дзiанiсi,
з Божай ласю Мiтрапалiт Варшаускi i усяе Польшчы, Пра-свяшчэнным Архшастырам, Усячэсному Духавенству, Прэ-падобнаму Манашэству i усiм Багалюбiвым Верным Сьвя-той Аутакефальнай Праваслаунай Царквы у Польшчы
Христосъ раждается, славите;
Христос съ небесъ, срящите;
Христос на земли, возноситеся!
Радасна вгаю Вас, Узлюбленныя у Хрысьце Брацьця i Дзецi, з святам Народження Хрыстова i у малiтвах прызываю на Вас Божае благаславеньне. Няхай даруець Народжаны Спасiцель поуную сьвя-
точную радасьць, няхай нерушаецца яна смуткамi i бядой, злосьцю людзей i цяжкiмi абставiнамi жыцьця!
Прылажыце з свайго боку належытую стараннасьць, каб сьвяткаваць годна, па хрысьщянску. Як народжэньне Спаса правод-зшася зiяньнем ангелау, якiя у ночы зьявiлiся пастухам, прастатой вiфлеемскiх абставш i радасным благавесьцем спакою, яю ангелы абвясьцiлi людзям, так i Ваша сьвяткаваньне няхай праходзщь сьветла, у прастаце i згодзе: у светласьщ думак, сэрцау i чыстаце спрау Вашых, у прастаце веры i малiтвы, у спакою душэуным, у згодзе сямейнай, грамадзкай i унутрыцаркоунай. Спакой, якi атачау ясьлi Богодзiцяцi, Мацер Яго i старца Язэпа у пячоры Вiфлiемскай знiзойдзе i на Вас.
Хрыстос народжваецца у сьвеце. Нарадзiyшыся на зямлi ад-ноучы , Ен iзноУ i iзноУ народжываецца для нас i у нас самiх, у на-шых умах i сэрцах. Няхай жа кожны дасьць месца у сваёй уласнай душы Дзiцяцi-Хрысту!
Хрыстос патрэбны сьвету! Без Яго ня можа ютнаваць сьвет. Але хаця Хрыстос i прыйшоу да людзей, жыу з iмi i абяцау заусёды быць з нам^ усе такi людзi забываюць Яго i адыходзяць ад Яго i хочуць збудаваць жыцьцё памiма Яго i без Яго.
Царства Божае будуецца у сьвеце непрыкметным спосабам. Срою яго у руках Божых, i не у нашых сiлах прысьпяшыць пры-ход яго. Нашым обавязкам ёсьць толью малiцца аб iм, чакаць яго, i сваiмi высiлкамi i працай асабiста iмкнуцца да Яго.
Але дзеля таго, што Царства Божае «усилiем берется» (Мате. 11, 12), шмат аддзельных людзей i цэлыя народы, якiя ужо зрабшся былi хрысьцiянскiмi, ня першы раз кусяцца адмовiцца ад Царства Божага i прабуюць жыць без Бога i Хрыста. I цяпер гэта дзеiцца на нашых вачох . Вось ужо дайшло да таго, што одны, як 1род, «ищутъ Отрочате, да погублятъ е» (Мате. 2, 13), i у шмат мейсцах ужо «князи людстш собрастася вкупЪ на Господа и на Христа Его» ... А ш-шыя, хаця i не паустаюць яуна на Госпада, але i не iдуць за 1м, рау-надушныя i шэфэрэнтныя да таго, што яны носяць iмя хрысьцiянаy.
Калi людзi адмауляюцца ад Хрыста, тады у сьвеце пасяляецца самалюбства i хцiвасьць, а за iмi iдзець заздрасьць, злосьць i не-навiсьць. Калi шма брацтва у Хрысьце, тады адюдаецца i брацтва людзей у Адаме. Законам жыцьця тады абвящаецца барацьба, право прызнаецца за тым^ хто сильнейшы, i усё болей цяжюм робiцца жыцьцё для слабога. I шма шшай дарогi паправщь жыцьцё, апрача
аднэй: новага нараджэньня Хрыста у нас, адраджэньня людзей у Хысьце.
Падобна да таго, як места ня можна называцьца багатым, калi у iм кожны з особна бедны i нiма багатых асоб, так ня можна быть справядлiвасьцi, спакою i любови у грамадзе, калi мала у ёй будзе справядлiвых, добрыхъ i чэсных людзей. Гэтую прауду шмат ужо пазнала там, у тых краiнах, дзе ёсьць найбольшая барацьба супроць Хрыста. I, пазнауши i зрабiушыся iзноУ хрысьцiянами, iзноУ i iзноУ зацьвержываюць свой хрысьцiянскi назоу вызнаваньнем..
Вось, дзеля чаго, i нам трэба як можна глыбей глядзець на зна-чэньне вялшага сьвята Народжэньня Хрыстова. Хрыстос родзщ-ца на зямлi i стучыць у дзверы сэрцау нашых, каб у iх стварыць прыбытак для Сябе. Адчышм Яму нашы сэрца. Няхай вера i любоу хрысьцiянскiя узмацняюцца у ва усiх нас i ва усём сьвеце для наша-га збауленьня, для агульнага дабра i у славу Божую.
Господь «да састъ Вамъ, по богатству славы Своея, силою ут-вердитися Духомъ Его во внутреннемъ человЪцЪ, вселитися Христу вЪрою въ сердца Ваша» (Ефес. 3,16-17). Амшь.
Даны у Сталiчным Горадзе Варшаве, у Праваслауным Мiтрапалiчым Доме,
у лета ад Народжэньня Бога Слова 1937-ае, у месяцы грудш.
№ 15 Л1СТ
Свящэннага Сiноду Сьвятой Аутакефальнай Праваслау-
най Царквы у Польшчы да Усячеснога Духавенства, Прэ-падобнага Манашества i уах Богалюбiвых Верных.
Узлюбленые у Хрысьце Браты i Дзещ!
Гасподзь Спасiцель наш сказау вучням Сваiм: «Созижду Церковь Мою, и врата ада не одолЪютъ Ея» (Мте. XVI, 18). О, як жа пацяшалi у ва усе часы ютнаванья Царквы Хрыстовай гэтыя слава Гасподнi! Янаж была часамi у безнадзейных абставiнах, ахвачэна гарэзыямi т прасьледаванная ворагамi юьцшы i прауды. Але, вось, згшут прасьледаунiкi, знiкнулi гарэзыi, ад яюх мучылася Царква, з аблiчча зямлi счэзла шмат царствау, шмат тронау, разбурылася на
зямл^ а Царства бытуе - слауная у сваей сше, наyзьвялiчна спакой-ная у сваей праудзе, заусёды таржаствуючая у сваём вечным назна-чэньнi: збауляць верных нязьменна i няпрэложна пры yсiх зьменчы-вых i прамшаючых абставiнах людскога жiцьця.
Вось, цяпер ужо чуем мы, i нават дзе у якiх мясцах адчуваем, дыханьне той буры, якая ня раз, здавалася, гатова была захлыснуць хвалямi узбуранага жыцьцёвага мора наш царкоуны карабель. Ён цяпер знаходзщца ужо як бы сярод запеняннага мора, яго б'юць хвалi, «бо вецер супрацiyны» (Мте. XIV, 24), i шмат хто з сярод нас устрывожыуся, падобна да Апосталау, i гатоу ужо у праудзе бачыць «мару» (26) i куць яе у «странЪ далече» (Лк. XV, 13). Шмат хто цяпер, па зактку сваiх правадыроу, гатоу нават цьвярдзiць, што няма для нас месца пад сонцам на радной зямлi, i толью Хрыстос нязьменна гавора нам: «Дерзайте: Азъ есмь, не бойтеся» (Ме. XIV, 27), а застрашенным i хiткiм: «Маловере, почто усумнился еси» (XIV, 31).
Калiб Гасподзь не прадвясьщу лесау Сваей Царквы, мы мелiб права баяцца i хiстацца, але, вось Ён Сам гавора: «Въ мiрi скорбни будите» (1оан. XVI, 33), i нават надойдзе час, калi «всякъ иже убiеть вы, возмнится службу приносите Богу» (1оан. XVI, 2), але мужай-цеся i ведайце, што, «аще мiръ васъ ненавидитъ, ведите, яко Мене прежде васъ возненавидЪ: аще отЬ мiра бысте были, мiръ убо свое любилъ бы: якоже отъ мiра нЪсте, сего ради ненавидитъ васъ мiр» (1оан. XV, 18, 19). Мы - праУдзiвыя пасьцежнiкi Хрыстовы, устрым-лiваючые праУдзiвую веру, «преданную святымъ единою» (1уд. 1,3), «павiнны быць соллю зямi i сьветамъ мiра» (Ме. V. 13, 14), i кож-ны з нас повiнен зауседы быць гатовым «огнемъ и солью осолить-ся» (Марк. IX, 49), бо бяз огненнага ачышчэньня на зямлi нямож-на збавiцца ад агня вечнага. Кожны, хто жадае здауленьня, павiнен асалiцца вагнем i сольлю, бо, калi ён ачышчае сябе, яму гэдак сама балщь, як калiб ён вагнем апалiy сваё цела, або сольлю пасыпау свае раны. Дзяды-прадзеды нашы цьвёрда зналi гэту прауду i да кры-вi стаялi за Сьвятое Праваслау'е, дарожачцы больш за усё назовам правослаунага хрысьцiянiна. I як же балщь, калi бывае чуем, што сыны Правослаунай Царквы здраджваюць часамi сваю веру толькi дзеля таго, каб ня мець яюх нябудзь непрыемнасьцяу у жыцьцi, або нават, што ужо вельмi страшна дзеля будучага суда Божага, для ма-тэрiяльнай карысьцi!...
Напэуна, i да нас у нашы сумныя днi зварочваецца Гасподзь: «Огня прiидохъ воврещи на землю, и что хощу, аще уже возгорЪся!
(Лк. XII, 49). I як нязьменна да сканчаньня часоу прароцтва Гаспод-не: «Будутъ отселе пять во едином дому раздЪлени, трiе на два, и два на три: разделится отецъ на сына, и сынъ на отца: мати на дщерь, и дщи на матерь: свекры на невесту свою, и невеста на свекровь свою» (Лк. ХИ, 52-53). Як праУдзiва адмалеван вобраз нашых часоу! Бо цяпер капля у каплю даконываецца тое, што на ей нары-сована... Але якжа i быць тначай калi Сьв. Праваслау'е паведуе прауду i заклiкае да сьвятасьщ у стасунку да Бога, калi яно вымагае любовi да блiжнiх, калi яно с пакорай пачынае збауленьне кожнага чалавека?!...
Сьв. Правослау'е мае у сабе у ваусей частаце прауду Хыстову, не папсованную нiчым ад часоу Апостальсюх, а сьвет, у лепшым выпадку, гатоу паутараць пытаньне Пiлата: «Что есть истина»? (!оан. XVIII, 38)?, а у горшым - ён ненавщзщь прауду i пераследуе яе... Сьвятая Царква наша вучыць верных, што Евангельсю шлях -шлях подвпа i сьвятосьцi, а сьвет жадае нават Евангельле стварыць паводле сваей вол^ каб сама сьвятасьць была акружана аурэоляй пышнасьцi выгад, каб i яна будовалася ня подвiгамi хрысьцiянскiмi, а бралася заслугамi iншых i была подтрымана зоУнешнiмi правявамi ня толькi людзкой сшы, але часта i гвалту.
Сьв. Праваслау'е даконуе спасеньня сыноу сваiх на вузкiм шляху пакоры i кротасьцi, у разуменьнi, што спасеньне - справа мшась-щ Божай, а сьвет нiчога ня хоча прымаць, як мiласьць, а думае спа-сацца у гардзiвасьцi. Конча, гардзiвасць яшчэ нiкога не спасла, а да пагiбелi прывяла шмат каго, пачынаючи ад першаго ангела. Гардз> васьць родзiць фанатызм - гэты вырадак ада, яю усюды i заусёды, пры усей вщомай пышнасьцi i славе, маральна пашжае чалавека i адворачае яго ад шляхау Божых, ад вечнага збауленьня. Фвнатызм скрайных сацiяльных дактрын, у барацьбе з якiмi так патребна цяпер злучыцца усiм хрысьщянам, павiнен бы навучыць усiх ушкаць яго, а дзе якiя хрысьщяне усе яшчэ чакаюць дауно высказаннага Гаспод-ня слова: «Не веста, коего духа еста вы: Сынъ бо Человеческш не прiиде душъ человеческихъ погубити, но спасти» (Лк. IX, 55-56). Урэшце, шлях хрысьщянша - шлях любов^ бо хрысьщянство у iстоце саей ёсьць мшасэрдзе i любоу, а сьвет т ня думае аб гэтым i ня хоча ведаць любовi Хрыстовай. Цяперашнi шлях жыцьця - агуль-ная варожасьць i ненавiсьць, нязмоукаючая нават сярод хрысьцiян-скаго сьрадовшча, даючая адчуваць сябе цяпер нават у цеш крыжа. Наогул эгаiзм гэдак зауладау душамi людзей, што шкому i у галаву
не прыходзщь, як Гасподзь «изсякновеше любве» (Ме. ХХГУ. 12) паству адной з галоунейшых азнак Свайго другога прыходу...
Кожнае неуперэджанае вока можа бачыць, як шдалека ужо гэты прыход, але, аднак, ня для yсiх ён будзе пажаданым, бо за iм iдзе суд, а на судзе гэтым ня будзе памiлаваньня ш спакусьнiкам, нi спа-кушаным. Спакусьнт вялiкi грэх маюць, i аб iх Гасподне слова: «Иже аще соблазнитъ единаго отъ малых сихъ верующих в Мя, уне есть ему, да. потонетъ в пучинЪ морстЬй» (Ме. ХХШ, 6). Але i спакушаным гора, асаблiва калi яны даконываюць найбольшый грэх, адпадаючы ад сваей прадзедаускай, апостальскай i сьвятаай-цоускай веры, бо аб iх таксама Гасподне слово: «Иже бо аще постыдится мене и моих словесъ въ родЪ сем прелюбодЪйнЪм и грЪшнЪм, и Сын ЧеловЪческш постыдится его, егда пршдетъ во славе Отца Своего со ангелы святыми» (Мрк. VIII, 38).
О, няхайжаж збавiец Гасподзь ушх верных дзяцей Сваiх ад гэта-га пазорства суднага!.. I збавщь Ен нас, калi мы да канца будзем у сваём вызнаньш, бо толью «претерпЪвый до конца, той спасется» (Ме. ХХVI, 13). Мы чуем, што шмат хто стау ужо на гэты шлях збавь цельнаго подвка i у нас, у нутры нашей Царквы, мы ведаем, як шмат хто ужо самаахвярна выявш сваю адданасць Сьв. Праваслау'ю... З любоу'ю, у ваблiчу усяго сьвету, хвалiм вашу першахрысьцiянскую цьвердасьць i вельмi шчыра пазываем на вас Божае усёдзейнае бла-гослауленьне. Але ведайце, што, быць можа, смутю вашы ня толькi не памнейшацца, але яшчэ i побольшацца, як ведайце i тое, што i мы з вамi церпiм, бо пры вашых смутках пралiваем сьлезы i мы, каму загадау Гасподь быць «стражами дому новаго Израиля, чтобы вразумлять васъ отъ имени Божiя» (кзек. III, 17) у гэтые труд-ныя, прадзедамi нашымi ужо пройдзенные, часы. Быць можа на ушх нас споУнiцца прароцтва Гасподне: «Возложатъ ны вы руки свои и ижденут» (Лук. ХХ! 12); але пры якiх ня былоб абставiнах нiможна забываць слоу апостальскiх: «Но и аще мы, или ангелъ съ небесе благовЪститъ вамъ паче, еже благовЪстихомъ вамъ, анаеема дабу-детъ» (Гал. I, 8). I калi стараж^1тны мудрец казау: «Осквернится въ день золъ и въ день печали, дондеже оскудЪетъ» (Притч. XXIV, 10), то, о як пажаданым былоб, каб усе праваслауныя дзещ нашае Сьв. Царквы - пастары i верныя - маглi з Апосталам сказаць: «Кто ны разлучитъ отъ любве Божiя; скорбь-ли, или теснота, или гонеше, или бЪда, или мечъ; якоже есть писано: яко Тебе ради умерщвляе-ми есмы весь день: вмЪнихомся якоже овцы заколешя» (Пс. XLШ,
23). Но во всехъ сихъ препобеждаемъ за возлюбльшаго ны, яко ни смерть, ни животъ, ни настоящая, ни высота, ни глубина, ни ина тварь кая возможетъ насъ разлучити отъ любви Бож1я» (Рим. VIII, 35-39).
Мужайцеся, айцы, браты i сестры о Господзе! Ня спице пастыры Царквы, яко днiе лукавi суть! Стойце у веры да канца, узлюбленные дзецi нашы, здаверанные нашай апецы! «Благодать Господа нашего Шсуса Христа, и любы Бога и Отца, и общеше Св. Духа со всеми вами» (2 Кор. XIII, 13). Аминь.
(—) Пакорны Дiанiсiй, М^рапал^ Варшаусю i усяе Польшчы. (—) Пакорны Аляксандр, Архiепiскоп Палессю i Пiнскi. (—) Пакорны Аляксей Архiепiскоп Валынсю i Кременецкi. (—) Пакорны Савва, Етскоп Гродненскi i Навагрудзкi. (—) Пакорны Омон, Епiскоп Астрожскi.
8 красавца 1938 г. Варшава.
