Научная статья на тему 'ЖАЗОНИ ИЖРО ЭТИШ ТЎҒРИСИДАГИ ҚОНУН ҲУЖЖАТЛАРИНИНГ ТАМОЙИЛЛАРИГА ДОИР АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР'

ЖАЗОНИ ИЖРО ЭТИШ ТЎҒРИСИДАГИ ҚОНУН ҲУЖЖАТЛАРИНИНГ ТАМОЙИЛЛАРИГА ДОИР АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Жиноят-ижроия ҳуқуқи / ҳуқуқ нормалари / ахлоқ тузатиш муассасалари / давлат органлари / фуқаролик жамияти институти / жазониижро этиш тизими / пенитенциар / тамойил / жиноий жазо / маҳкум / қонун / ҳуқуқ / кодекс.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Адилов Бахрамбек Кахраманович

Мазкур мақолада жиноят-ижроия ҳуқуқ нормаларини амалга ошириш амалиётидаамалга ошрилаётган ислоҳотлар, юзага келаётган муаммолар, жазони ижро этиш фаолияти тамойиллари тушунчаси, ўзига хос хусусиятлари, уларнинг қонун ҳужжатларида мустаҳкамланиши ҳақида фикрлар юритилган, шунингдек жазони ижро этиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларидаги ҳуқуқий бўшлиқ ва зиддиятларни бартараф этиш, миллий хусусиятлар ва шароитларни эътиборга олган ҳолда халқаро стандартлар ва илғор хорижий тажрибани имплементация қилишбўйича таклифлар ҳамда озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазони ижро этишни тартибга солувчи жиноят-ижроия ҳуқуқи нормаларини амалга ошириш механизми такомиллаштириш юзасиданилмий тавсияларберилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖАЗОНИ ИЖРО ЭТИШ ТЎҒРИСИДАГИ ҚОНУН ҲУЖЖАТЛАРИНИНГ ТАМОЙИЛЛАРИГА ДОИР АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР»

é

Ws,

UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

ЖАЗОНИ ИЖРО ЭТИШ ТУГРИСИДАГИ ЦОНУН ХУЖЖАТЛАРИНИНГ ТАМОЙИЛЛАРИГА ДОИР АЙРИМ

МУЛОХАЗАЛАР Адилов Бахрамбек Кахраманович*

ИИВ Академияси Жиноятчиликка ;арши курашиш фаолияти факультети бошлиги в.б. https://www.doi.org/10.5281/zenodo.10469469

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 31th December 2023 Accepted: 07th January 2024 Online: 08th January 2024 KEY WORDS

Жиноят-ижроия хуцуци, хукук нормалари, ахлок тузатиш муассасалари, давлат органлари,

фукаролик жамияти

институти, жазони ижро этиш тизими, пенитенциар, тамойил, жиноий жазо, ма%кум, цонун, %укук кодекс.

Мазкур мацолада жиноят-ижроия хуцуц нормаларини амалга ошириш амалиётида амалга ошрилаётган ислохотлар, юзага келаётган муаммолар, жазони ижро этиш фаолияти тамойиллари тушунчаси, узига хос хусусиятлари, уларнинг цонун хужжатларида мустахкамланиши хацида фикрлар юритилган, шунингдек жазони ижро этиш тугрисидаги цонун хужжатларидаги хуцуций бушлиц ва зиддиятларни бартараф этиш, миллий хусусиятлар ва шароитларни эътиборга олган холда халцаро стандартлар ва илгор хорижий тажрибани имплементация цилиш буйича таклифлар хамда озодликдан махрум цилиш тарзидаги жазони ижро этишни тартибга солувчи жиноят-ижроия хуцуци нормаларини амалга ошириш механизми такомиллаштириш юзасидан илмий тавсиялар берилган.

Мамлакатимизда сунгги йилларда жазони ижро этиш тизимини такомиллаштириш буйича катор чора-тадбирлар амалга оширилди. Хусусан, махкумларнинг хук;ук;ларига сузсиз риоя этиш, уларнинг шаъни ва кадр-кимматини хурмат килиш, ушбу сохада коррупция ва мансаб ваколатини суиистеъмол килиш холатларига бархам бериш, жазони ижро этиш муассасаларининг моддий-техника базасини мустахкамлаш буйича комплекс тадбирлар амалга оширилди.

Тизимдаги узгаришлар озодликдан махрум килиш тарзидаги жазоларни ижро этувчи муассаса ва органлар фаолиятининг меъёрий-хукукий базасини чукур ва хар томонлама ;айта ишлаш билан бирга олиб борилди.

Таъкидлаш жоизки, шу пайтгача жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга ошириш амалиётида пенитентциар конунчиликка кабул килинган узгартишларнинг инсонпарварлик мазмуни ва тургун даврда шаклланган хукукни куллаш механизми, ахлок тузатиш муассасалари ходимларининг иши уртасида сезиларли зиддият мавжуд эди. Х,озиргача инерция буйича ижтимоий муносабатларга таъсир курсатишнинг соф

' Узбекистан Республикаси ИИВ Академияси мустакил изланувчиси.

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

хукукий усулларига (рухсатномалар, такиклар, мажбуриятлар) асосланган жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга оширишнинг инструментал, махсус-хукукий механизми кулланилади. Бошка ёндашувлар, хусусан, халкаро пенитенциар амалиётида кенг кулланиладиган ижтимоий, педагогик ва психологик ёндашувлар хукукни куллаш механизмида тулик кулланилмаяпти.

Шу муносабат билан, жазони ижро этиш тизимида хукукий, ижтимоий, педагогик ва психологик ёндашувлар уйгунлиги асосида курилган жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга оширишнинг умумий механизми ривожланмаяпти. Жазони ижро этувчи муассасалар ва органларнинг фаолияти амалиётида шахсий таркибнинг фаолияти махкумларнинг манфаатларига, уларнинг кайта ижтимоийлаштириш ва уз-узини ривожлантириш усулларини танлашига мос келмайди. Бунинг натижасида ахлок тузатиш муассасалари фаолиятида бир катор номакбул ходисалар, жумладан, ижтимоий харакатсизлик, махкумларнинг кайта ижтимоийлашув жараёнига карши туриши ва хоказолар кузатилмокда [1; С. 26].

Хозирги кунда жазони ижро этиш тизимидаги реал узгаришлар озодликдан махрум килиш жазосига хукм килинган шахсларнинг конуний хулк-атворини танлаш, уларга жазони уташлари учун кулай шароитлар яратилганда руй бериши яккол англаб етилмокда. Европа пенитенциар коидаларининг янги тахрири махкумларнинг энг заиф тоифаларини химоя килишни, ёш махкумларни кариялардан ажратишни, жисмоний тарбия

ва спорт, буш вактини мазмунли утказиш учун шароит яратиш, махкумларга ижтимоий ёрдам курсатиш, жазони уташ жойини белгилашда улар билан маслахатлашиш, режим шароитларини белгилаш ва бошкаларни талаб этади.

Ходимлар ва озодликдан махрум килиш жазосига хукм килинганларнинг ижтимоий фойдали максадларга эришишдаги мувозанатсиз фаолияти ахлок тузатиш муассасасидаги вазиятга, жиноятларнинг такрорланиши даражасига сезиларли даражада таъсир килади. Жиноят-ижроия хукуки нормаларини амалга ошириш механизмидаги муаммолар озодликдан махрум килиш жазосига хукм килинган шахсларнинг хукуклари ва конуний манфаатларига путур етказади ва пировардида жиноий жазонинг максадларига эришишга таъсир килади.

Бу муаммоларни хал этиш ахлок тузатиш муассасалари фаолиятининг мавжуд амалиётини назарий жихатдан умумлаштириш, озодликдан махрум килиш тарзидаги жазони ижро этишни тартибга солувчи жиноят-ижроия хукуки нормаларини амалга ошириш механизми самарадорлигини ошириш буйича илмий тавсиялар ишлаб чикишни такозо этади.

Шундай килиб, тадкикот мавзуси жиноят-ижроия хукук назарияси ва озодликдан махрум килиш тарзидаги жазони ижро этиш амалиёти нуктаи назаридан долзарб ва ахамиятлидир.

Бугунги кунда энг долзарб муаммо - амалдаги конун нормаларини хаётга татбик этиш булиб, унинг мухим жихати, татбик этишнинг самарали механизмини яратиш булиб, унинг ёрдамидагина белгиланган максадларга эришиш мумкин. Жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга ошириш механизми муаммосини хал этиш махкумларнинг конуний фаолиятида уларнинг хатти-харакатларини уз-узини

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

тартибга солиш даражасида мужассамланиши керак. Бирок, бундай натижа аста-секин амалга

ошади - жазони ижро этиш муассасаларида жиноят-ижроия хукук нормаларига риоя килмаслик ёки уларнинг бузилиши кузатилмокда.

Хукук нормаларини амалга ошириш механизми унинг динамикасини, харакатини белгилайди, уларсиз фукароларнинг конуний фаолияти булиши мумкин эмас. Бу айникса, жиноят-ижроия хукук нормалари учун долзарб булиб, ушбу нормаларнинг вазифаси махкумларда инсонга, жамиятга, мехнатга, нормаларга, инсоний турмушга хурмат муносабатларини шакллантиришдан иборат.

Таъкидлаш жоизки, шу пайтгача жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга ошириш амалиётида пенитентциар конунчиликда кабул килинган узгартишларнинг инсонпарварлик мазмуни ва тургун даврда шаклланган хукукни куллаш механизми, ахлок тузатиш муассасалари ходимларининг иши уртасида сезиларли зиддият мавжуд эди. Хозиргача инерция буйича ижтимоий муносабатларга таъсир курсатишнинг соф хукукий усулларига (рухсатномалар, такиклар, мажбуриятлар) асосланган жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга оширишнинг инструментал, махсус-хукукий механизми кулланилади. Бошка ёндашувлар, хусусан, халкаро пенитенциар амалиётида кенг кулланиладиган ижтимоий, педагогик ва психологик ёндашувлар хукукни куллаш механизмида тулик кулланилмаяпти.

Шу муносабат билан, жазони ижро этиш тизимида хукукий, ижтимоий, педагогик ва психологик ёндашувлар уйгунлиги асосида курилган жиноят-ижроия хукук нормаларини амалга оширишнинг умумий механизми ривожланмаяпти.

Жазони ижро этувчи муассасалар ва органларнинг фаолияти амалиётида шахсий таркибнинг фаолияти махкумларнинг манфаатларига, уларнинг кайта ижтимоийлаштириш ва уз-узини ривожлантириш усулларини танлашига мос келмайди. Бунинг натижасида ахлок тузатиш муассасалари фаолиятида бир катор номакбул ходисалар, жумладан, ижтимоий харакацизлик, махкумларнинг кайта ижтимоийлашув жараёнига карши туриши ва хоказолар кузатилмокда.

Хозирги кунда жазони ижро этиш тизимидаги реал узгаришлар озодликдан махрум килиш жазосига хукм килинган шахсларнинг конуний хулк-атворини танлаш, уларга жазони уташлари учун кулай шароитлар яратилганда руй бериши яккол англаб етилмокда. Европа пенитенциар коидаларининг янги тахрири махкумларнинг энг заиф тоифаларини химоя килишни, ёш махкумларни кариялардан ажратишни, жисмоний тарбия

ва спорт, буш вактини мазмунли утказиш учун шароит яратиш, махкумларга ижтимоий ёрдам курсатиш, жазони уташ жойини белгилашда улар билан маслахатлашиш, режим шароитларини белгилаш ва бошкаларни талаб этади.

Ходимлар ва озодликдан махрум килиш жазосига хукм килинганларнинг ижтимоий фойдали максадларга эришишдаги мувозанатсиз фаолияти ахлок тузатиш муассасасидаги вазиятга, жиноятларнинг такрорланиши даражасига сезиларли даражада таъсир килади. Жиноят-ижроия хукуки нормаларини амалга ошириш механизмидаги муаммолар озодликдан махрум килиш жазосига хукм килинган

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

шахсларнинг хукуклари ва конуний манфаатларига путур етказади ва пировардида жиноий жазонинг максадларига эришишга таъсир килади.

Бу муаммоларни хал этиш ахлок тузатиш муассасалари фаолиятининг мавжуд амалиётини назарий жихатдан умумлаштириш, озодликдан махрум килиш тарзидаги жазони ижро этишни тартибга солувчи жиноят-ижроия хукуки нормаларини амалга ошириш механизми самарадорлигини ошириш буйича илмий тавсиялар ишлаб чикишни такозо этади.

Жазони ижро этиш тизимида таълим муассасаларининг фаолияти тубдан ислох килинди, махкумларни укитиш жараёнига инновацион педагогик технологиялар жорий этилди, биринчи навбатда, вояга етмаганлар ва касб-хунарга эга булмаган махкумларни касбий тайёрлаш механизмлари кайта куриб чикилди.

Жазони ижро этиш муассасалари фаолиятида замонавий ахборот-коммуникация технологияларини, махкумларни назорат килишнинг замонавий техника воситаларини, шунингдек, улар учун масофали видео-учрашув ташкил этиш имконини берувчи видеоконференция тизимини жорий этиш ва куллаш буйича кенг чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

Жазони ижро этиш тугрисидаги конун хужжатларининг тамойилларини тахлил килишдан аввал тамойил тушунчасининг мазмун-мохиятини ёритиш талаб этилади.

Тамойил тушунчаси лотинча "principium" сузидан олинган булиб, "асос", "негиз", "ибтидо" маъносини англатади. Лугавий маъносига кура, тамойил деганда, бирор назария, таълимот, дунёкараш ва шу кабиларнинг дастлабки, асосий конун-коидаси; фаолият учун асос килиб олинадиган бош гоя, конун-коида; хулк-атвор, хатти-харакат меъёрларини белгилайдиган, киши огишмай амал киладиган ички ишонч, нуктаи назар, караш, маслак тушунилади [2;Б-309].

Жазони ижро этиш фаолияти тамойиллари унинг мохиятини ифодаловчи асосий жихатлардан бирини, асл узагини ташкил этади. Жазони ижро этиш фаолияти тамойиллари деганда, кенг маънода: жазони ижро этиш тизимининг шаклланиши, ривожланиши ва харакатланишининг рахбарий хукукий коидалари; тор маънода: жазони ижро этишга доир ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи ва жиноят-ижроия конунчилиги тавсифи буйича давлатнинг асосий хукукий карашларини ифодаловчи рахбарий хукукий коидалар тушунилади.

Мазкур рахбарий коидалар жазони ижро этувчи субъектларнинг бутун фаолияти учун йуналтирувчи машъал булиб хизмат килади. Кундек равшанки, жазони ижро этиш тизимининг баркарорлиги ва самарадорлиги унинг тамойилларига риоя этиш даражасига бевосита боглик.

Тамойиллар, одатда, бевосита конун хужжатларида мустахкамланади, баъзан хукук нормаларининг мазмунидан келиб чикади.

Утказилган тадкикотлар шуни курсатадики, жиноий жазони ижро этиш сохасида юзага келадиган ижтимоий-сиёсий, иктисодий, хукукий, маънавий ва психологик-педагогик муаммолар мажмуаси, шунингдек, хукукни куллаш жараёнида юзага келаётган йуналиш ва конуниятлар соха фанининг предметига куйидаги бир катор асосий элементларни киритиш имконини беради. Бинобарин, мазкур йуналишда илмий тадкикотлар олиб борилаётганда уни ислох килишнинг мумкин булган

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

BapuaHTflapuHu Kypuö HuKumga ^aMu^Tga cogup öyflraH h^thmohh y3rapumflap, yHHHr cHëcHH Ba uKTucogufi puBo^flaHumu, Ma^Kypa Ba Ma^HaBu^T xoflaTu, cHëcHH, H^THMOHH Ba xyKy^HH HHCTHTyT^apHHHr puBo^^aHum тeнgeнцнflflapн xucoöra ofluHraH xoflga Taxflufl ^H^HHagu. ByHgaH Tamrçapu, Tax^u^ra Kyfiugaruflap Kupagu: ^hhoht guHaMHKacu Ba Ty3u^umu, oflguHru Tapuxufi Ta^puöa, 6yTyH axofluHuHr xyKyKufi oHr gapa^acu Ba yHuHr uHguBugya^ rypyxu, c^cufi napraflflapHuHr пoзнцнн^apн, xa^^apo xyKyKufi xy^^aT^ap Kougaflapu Ha3apufi TapaKKuëT gapa^acu Ba uflMufi ^uKpHuHr xoflaTu.

Poccun^uK ofluM AATe^eruH ^MHo^T-u^pou^ xyKyKu ^aHuHuHr xyfloca Ba TaBcu^flapu ^a^aT ^:a3oHu u^po STum KoHyHHufluruHuHr xo3upru xoflaTu Typpucugaru ôu^uM^apra acocflaHumu MyMKuH, ge6 xucoöflam xaTo SKaHfluruHu uflrapu cypagu. YTMumHu ypraHum öyryHru KyHHu öuflum, Ke^a^aKHu öamopaT Kuflum Ba TymyHum yHyH acoc öy^umu MyMKuH Ba myHuHr Heru3uga ^aHHuHr puBo^flaHumura, nupoBapguga Ha3apufi ^uKpHu HHaga puBo^aHTupum ucTuKSoflflapuHu HyKyppoK aHrflam, ^a3o^apHu u^po STum Tyrpucugaru KoHyH xy^^aTflapuHu Ba yHu Ky^am aMa^uëraHu TaKoMu^flamTupumra ofluö Keflagu. ^a3oHu u^po STum Ba axfloK Ty3aTum Myaccacaflapu ^aofluHTu MyaMMoflapuHu umflaö Hurçum, Kouga TapuKacuga, Kuëcufi Tapuxufi Taxflufl öuflaH öupra ofluö öopuflagu, yHuHr HaTu^a^apu uflMufi TagKuKoTflapga caflMoKflu gafluflflap öyfluö xu3MaT KuflumuHu s^Tupo^ STagu [3;C-14].

^a3oHu u^po STum Tyrpucugaru KoHyH xy^^aTflapu KoHyHufifluK, uHcoHnapBapfluK, oguflfluK, ^:a3o Ba ^uHoufi-xyKyKufi Ta^cupHuHr öomKa HopaflapuHu yTam Ba u^po STumHuHr MyKappapfluru, ^a3o Ba ^uHoufi-xyKyKufi Ta^cupHuHr öomKa HopaflapuHu u^po STumHu gн$$epeнцнaцнflflam Ba ннgнвнgyaflflamтнpнm, gaBflaT opraHflapu Ba ^yKapo^uK ^aMu^TuHuHr xaMKopfluru, MaxKyMflapHuHr KoHyH oflguga TeHrfluru, KoHyHra uToaTKop Ba u^TuMoufi ^ofiga^u xy^K-aTBopuHu paFÖaTflaHTupum, yflapra

HucöaTaH Ma^öyp^oB Ba pecoцнaflнзaцнн Kuflum BocuTaflapuHu oKufloHa Kyflflam, ^:a3o Ba ^uHoufi-xyKyKufi Ta^cupHuHr öomKa HopaflapuHuHr u^pocuHu MaxKyMflapHu axfloKaH Ty3aTum Ba KafiTa нm,нмoнfiflamтнpнm öuflaH öuprafluKga ofluö öopum тaмofiнflflapнra acocflaHagu.

^ннoнт-н^:poнн KoHyH xy^^aTflapu тaмofiнflflapннннr TaBcu^uHu ëpuTumgaH oflguH TaMofiufl TymyHHacuHuHr MOXUHTUHU KucKaHa ëpuTuô yTaMu3.

Bu3 yTKa3raH uflMufi TagKuKoTflap HaTu^a^apura acocflaHraH xoflga afiTum MyMKuHKu, KyfiugaruflapHu ^:ннoнт-н^poнн KoHyHHufluruHuHr тaмofiнflflapн cu^aTuga öaxoflam MyMKuH:

1) KoHyHufifluK TaMofiuflu;

2) agoflaTnapBapfluK TaMofiuflu;

3) uHcoHnapBapfluK TaMofiuflu;

4) ^:a3oHuHr MyKappapfluru TaMofiuflu;

5) ^:a3oHu u^po STum Ba ^uHoufi-xyKyKufi Ta^cup HopaflapuHu ^apK^am Ba ннgнвнgyaflflamтнpнm TaMofiuflu;

6) gaBflaT opraHflapu Ba ^yKapo^uK ^aMu^Tu uHcTuTyTflapuHuHr y3apo xaMKopfluK TaMofiuflu;

7) MaxKyMflapHuHr KoHyH oflguga TeHrfluru TaMofiuflu;

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

8) Max,KyM^apHHHr xy;yK;HH Ba $ofiga.flH xaTTH-xapaKarflapuHH paFaÖT^aHHTHpHm TaMofiH^H;

9) Max,KyM^apra Ma^yöpHH BocHTa^ap Ba ;aHTa h^thmohh Moc^amyBgaH $ofiga.flaHHm TaMOHH^H.

YTKa3H^raH h^mhh Tax-flH^ap Ba ;HëcHH-xyK;yK;HH Tag;HK;oT.flap HaTH^a^apura aco^aHraH xo^ga, ^hhoht-h^pohh ;oHyHHH.AHrH TaMOHH^^apHHHHr TaBCH^HHH 6aëH этaмнз.

K,OHyHUÜAUK maM0ÜUAU xycycunmu: MaxKyM^apHHHr xy;yK;HH xo^aTH, y^apra HHc6aTaH Ky^aHH^raH ^a3O^ap Ba ^HHOHH-xyKyKHH Ta^cupHHHr öom;a nopa^apuHH yTam, H^po этнm TapTHÖH Ba maprflapu, myHHHrgeK ^:a3O^ap Ba ^HHoHH-xyK;yK;HH Ta^CHpHHHr 6om^aHopa^apHHH H^po sTyBHH opraH^ap Ba Myaccaca^apHHHr BaKo^arflapu ^hhoht-h^pohh KogeKCH ÖH^aH öe^ru^aHagu. ^a3o^ap Ba ^HHoHH-xyKy^HH Ta^cupHHHr 6om^aHopa^apHHH H^po STyBHH opraH^ap Ba Myaccaca^apHHHr ^ao^HHTH ;oHyH Xy^^aT^apHra puoH этнmгa acocnaHagu xaMga y^apHHHr Ma^MypuHTH ;oHyH Xy^^aT^apHra puoH sTH^umu ynyH Mac^y^gup. MaxKyM^apra ;oHyH xy^^arflapuga Ha3apga Tyru^raH xy;y;^apu Ba Ma^öypHHT^apu Ty^u; TymyHTHpu^umu, myHHHrgeK ^a3o^ap Ba ^HHoHH-xyKy^HHHHHr öom;a Ta^cup nopa^apuHH yTam, H^po sTum TapTHÖH Ba mapT^apHHH öe^ru^oBHu ;oHyH xy^^arflapHgaH ^ofiga^aHHmu ynyH mapoHT HpaTH^umu mapT. MaxKyM^ap ^:a3o^ap Ba ^HHoHH-xy;y;HH Ta^cupHHHr öom;a Hopa^apHHH yTam, H^po sTHm TapTHÖH Ba mapT^apuHH öe^rufloBHu ;oHyH xy^^arflapH Ta^aö^apura puoH sTHmra Ma^öypgup.

ÄdoAamnapeapAUK maM0ÜUAU xycycunmu: MaxKyM^apra HHcöaTaH Ky^aHH^agHraH nopa^ap ogu^oHa öy^umu, aihh cogup sTH^raH ^HHoHTHHHr Ba cyg ToMoHHgaH TaHHH^aHraH ^a3o, ^HHoHH-xy;y;HH Ta^cupHHHr öom;a HopacuHHHr orup-eHru^^urura, ^a3o, ^HHoHH-xy;y;HH Ta^cupHHHr öom;a HopacuHH yTam gaBpugaru xy^;-aTBopura MyBo^u; öy^umu KepaK. MaxKyM^apHHHr emu, ^hhch, ypHaTH^raH pe^HM Ta^aö^apura puoH sTHmu Ba xy^;-aTBopu, MexHaT Ba Ta^HMra öy^raH MyHocaöaTH, TapÖHHBHH Tagöup Ba pecoцнa^нзaцнн gacTypugaru umTupoKH, myHHHrgeK cogup sTraH ^HHoHTHHHHr Typu, häthmohh xaB^^H^HK gapa^acu Ba xycycuHTH, ^hhohth HaTH^acuga eTKa3H^raH MogguH 3apap Ba Ma^HaBHH 3HëHHHHr ypHHHH ;on^araH^uru ;oHyHga Ha3apga Tyru^raH xy;y;^apHHHHr KeHraHumu ëKH HeK^aHumuga xucoöra o^HHagu. MaHcaögop maxc^ap ToMoHHgaH MaxKyM^apra HHcöaTaH paFÖaT^aHTHpum ëKH hhth3omhh nopa^apHH ;y^^aHH^Hmu ago^aT^H Ba ^hhoht-h^pohh KogeKcura acoc^aHraH öy^umu mapT.

MHcOHnapeapAUK maM0ÜUAU xycycunmu: ^a3oHH H^po sTHm Typpucugaru ;oHyH xy^^aT^apu MaxKyM^apHHHr xaëTH, cof^hfh, maiHH, ;agp-;uMMaTH, xy;y;^apu Ba ;oHyHHH MaH^aaT^apHHH TaH o^um, xypMaT Ba y^apHH xhmoh ;u^umra

acoc^aHagu. ^a3o^ap Ba ^HHoHH-xy;y;HH Ta^cupHHHr öom;a nopa^apuHH H^po sTum hhcoh xy;y;^apHHH Tax;up^am, ;HHHo;;a co^um Ba öom;a ma^;aTcH3, FafipuHHcoHufi ëKH ;agp-;HMMaTHH KaMcuTyBHH MyoMa^a xaMga ^:a3o Typ^apuHH Ma;caguHH

Ky3^aMafigH.

Wa30HU UMpo этum eaymawHUHe My^appapAU maM0ÜUAU xycycunmu: Cyg ToMoHHgaH maxcra HucöaTaH ^a3o Ba ^HHoHH-xy;y;HH Ta^cupHHHr öom;a nopa^apu Ky^aHH^raHga ^a3oHH H^po sTyBHH opraH^ap Ba Myaccaca^ap yHH H^po sTHmu mapT.

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

Жазони ижро этиш ва жиноий-хуцуций таъсирнинг бошца чораларини табацалшатириш ва индивидуаллаштириш тамойли хусусияти: Жазолар, жиноий-хукукий таъсирнинг бошка чораларини уташ ва ижро этиш махкумларнинг ёши, жинси, урнатилган режим талабларига риоя этиши ва хулк-атвори, мехнат ва таълимга булган муносабати, тарбиявий тадбир ва ;айта ижтимоийлаштириш дастуридаги иштироки, шунингдек содир этган жиноятининг тури, ижтимоий хавфлилик даражаси ва хусусияти, жинояти натижасида етказилган моддий зарар ва маънавий зиённинг урнини коплаганлигидан келиб чи;;ан холда амалга оширилади. Жазолар, жиноий-хукукий таъсирнинг бошка чоралари ва Жиноят-ижроия кодексида назарда тутилган интизомий чоралар махкумнинг узига нисбатан кулланилади. Махкумларга нисбатан жазолар ва жиноий-хукукий таъсирнинг бошка чораларининг кулланилганлиги бошка шахсларнинг хукуклари ва конуний манфаатлари чекланишига ёки улардан махрум этилишига ёхуд уларга мажбурият ва чекловлар юклатилишига сабаб булиши мумкин эмас.

Давлат органлари ва фуцаролик жамияти институтларининг узаро хамкорлик тамойили:

Жамоат бирлашмалари, фукароларнинг узини узи бошкариш органлари, мехнат жамоалари махкумларни ресоциализация килишда Жиноят-ижроия кодексида назарда тутилган холларда жалб этилиши мумкин. Жазолар ва жиноий-хукукий таъсирнинг бошкачораларини ижро этувчи органлар ва муассасалар фаолиятини ошкоралик ва шаффофлик асосида жамоат бирлашмалари, фукароларнинг узини узи бошкариш органлари, мехнат жамоалари ва оммавий ахборот воситалари билан хамкорликда амалга оширади.

Махкумларнинг цонун олдида тенглиги тамойили: Жазолар ва жиноий-хукукий таъсирнинг бошка чораларини уташ жараёнида махкумлар жинси, ирки, миллати, фукаролиги, тили, эътикоди, дини, сиёсий карашлари,ижтимоий келиб чикиши, шахсий ва ижтимоий мавкеи, маълумоти,мулкий ва бошка холатидан катъи назар, суднинг хукмига

кура махрум этилган ва чекланган хукукларидан ташкари бир хил хукук ва мажбуриятларга эга булиб, конун олдида тенгдир. Махкумларнинг конун олдида тенглиги уларнинг ёши, жинси, урнатилган режим талабларига риоя этиши ва хулк-атвори, мехнат ва таълимга булган муносабати, тарбиявий тадбир ва ресоциализация дастуридаги иштироки, шунингдек содир этган жиноятининг тури, ижтимоий хавфлилик даражаси ва хусусияти, жинояти натижасида етказилган моддий зарар ва маънавий зиённинг урнини коплаганлиги жазолар ва жиноий-хукукий таъсирнинг бошка чораларини уташ тартиби ва шартлари буйича дифференциал ёндашувни истисно этмайди.

Махкумларнинг хукуций ва фаол фойдали хатти-харакатларини рагабтланитириш тамойили: Конунга итоаткор хулк-атворли, шунингдек урнатилган режим талабларига риоя этиши, мехнат ва таълимга булган муносабати, тарбиявий тадбир ва ресоциализация дастуридаги иштироки буйича узини ижобий томондан намоён этиб келаётган махкумларга нисбатан рагбатлантириш чоралари кулланилиши шарт.

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

Ma^KyMAapaa Mawyöpuü eocumaAap ea %aüma UMmuMouü MocAamyedaH $oüdaAaHum maMoüuAu: MaxKyM^apra HHcöaTaH Ma^öyp^oB Ba ;aHTa H^THMoHH^amTHpum BocHTa^apu ^hhoht-h^pohh KogeKcuga öe^ru^aHraH acoc^ap MaB^yg öy^raH xo^ga Ky^aHH^agH.

OuKpHMH3Ha, ^HHoHT-H^poHH ;oHyHHH^Hru TaMoHH^^apuHHHr xycycuHTHHHHr aHH; ëpHTH^Hmu Ba ^hhoht-h^pohh KogeKcuga öe^ru^aHHmu ^a3oHH H^po sTHmra goup h^thmohh MyHocaöaT^apHH xy;y;HH TapTHöra co^umra, myHHHrgeK xy;y;HH aMa^uëTHga ;oHyH HopMa^apuHHHr TyFpu Ba öup xu^ga ;y^^aHH^Hmura caMapa^H xH3MaT ;u^agu.

X,o3Hpru KyHga MaM^aKaTHMH3ga ;oHyHHH^HK th3hmhhh hcaox öopacugaru um^apra ^yga KaTTa s^THöop ;apaTH^Mo;ga. Ma3Kyp uc^oxoT^apHHHr Työ HerH3uga hhcoh xy;y; Ba MaH^aarnapuHH TaiMHH^am Ba xa^; ^apoBoH^urura spumum, ^y;apo^apHHHr xy;y; Ba spKHH^HK^apuHH pyeöra HH;apum Maca^acu Typuögu.

Ta^KHg^aö yTHm ^oh3kh, MaM^aKaTHMH3 xaëTHga hhcoh xy;y;^apuHH TaiMHH^am Ma;caguga aMa^ra omupu^aeTraH uc^oxoT^apgaH sHr HupuK Ba axaMHHT^ucu öy cyg-xyrçy; uc^oxoT^apugup. By ^apaëHga ^HHoHT-xyrçyrçHH coxaga ^hhoht ;oHyHura KHpHTH^aëTraH y3rapTHpum^ap Ba ^hhohh ^a3o^apHHHr ^uöepa^^amTHpH^Hmu, aMHHcTHH Ba HpamyB HHcTHTyT^apuHH Ky^am, пpoöaцнн xH3MaTHHH ^opufi sTumHHHr HHaga KeHraHTHpH^raH^Hru KaTTa axaMHHT Kacö sTagu.

ffly öu^aH öup ;aTopga MaM^aKaTHMH3ga ^:a3oHH H^po sTHm th3hmhhh TaKoMH^^amTHpum, xycycaH MaxKyM^apHHHr xy;y;^apu, spKHH^HK^apu Ba ;oHyHHH MaH^aaT^apHHHHr xhmohchhh TaiMHH^am öyHHHa KoMn^eKc nopa-Tagöup^ap aMa^ra omupu^Mo;ga xaMga MaxKyM^apHHHr xy^y^apura puoH sTHm, y^apHHHr ma^HH Ba ;agp-;HMMaTH xypMaT ;u^HHHmuHH Ta^MHH^amHHHr ma^^o^ Ba HHaga caMapa^H xy;y;HH MexaHH3M^apHHH HHaga TaKoMH^^amTHpum öopacuga öup ;aTop um^ap aMa^ra omupu^Mo;ga.

Y3öeKHcToH Pecnyö^HKacu ^hhoht-h^pohh KogeKcuga ^hhoht-h^pohh ;oHyH xy^^aT^apHHHHr TaMoHH^^apu öHTTa Mogga goupacuga TapTHöra co^HHraH. ^yM^agaH, ^HHoHT-H^poHH KogeKcHHHHr "YMyMHH ;ouga^ap" hom^h 1-öoöuHHHr 6-Moggacu ^HHoHT-H^poHH ;oHyH xy^^aT^apuHHHr TaMoHH^^apura öarum^aHraH öy^uö, yHra Kypa ^HHoHT-H^poHH ;oHyH xy^^aT^apu ;oHyHHH^HK, ago^aT, HHcoHnapBap^HK, geMoKpaTH3M, ^33ohh H^po sTHmga gн$$epeнцнaцнн Ba uHgHBugya^^amTHpumra puoH sTHm, Ma^öyp^oB BocuTa^apuHH o;u^oHa Ky^am Ba MaxKyM^apHHHr ;oHyHra HToaTKop xy^;-aTBopHHH paFöaT^aHTHpum TaMoHH^^apura acoc^aHagu.

KypHHHö TypuögHKH, mh^hh ;oHyHHH^HKga ^hhoht-h^pohh ;oHyH xy^^aT^apHHHHr 7 Ta TaMofiu^H öe^ru^aHraH:

1) ;oHyHHH^HK;

2) ago^aT;

3) HHcoHnapBap^HK;

4) geMoKpaTH3M;

5) ^:a3oHH H^po sTHmga gн^^epeнцнaцнн Ba uHgHBugya^^amTHpumra puoH sTHm;

6) Ma^öyp^oB BocHTa^apHHH o;u^oHa

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

7) MaxKyMflapHuHr KoHyHra uToaTKop xy^K-aTBopuHu paFöaTflaHTupum TaMofiuflu.

Y36eKucToH PecnyöfluKacu npe3ugeHTuHuHr K^UHO^-U^OU^ KoHyHHufluruHu TyögaH TaKoMu^flamTupum Hopa-Tagöupflapu TyFpucuga»™ 2018 fiufl 7 Honöpgaru n^-4006-coH Kapopu öuflaH 2019 - 2021 fiuflflapga Y36eKucToH PecnyöfluKacu ^uhoht-u^poun KoHyHHufluruHu TaKoMu^flamTupum кoнцeпцннcн TacguKflaHgu.

Ymöy Кoнцeпцннga ^MHo^T-u^pou^ KoHyHHufluruga ^ofiga^aHu^aguraH aTaMa Ba TymyHHaflapHuHr xyKyKufi MaiHocuHu aHuK u^oga^am Ba yflapHuHr öup xuflga кУflflaннflнmннн TaiMuH^am (1.3-6aHgu), ^uHoHT-xyKyKufi Taicup HopaflapuHuHr TaMofiuflflapu, TapTuöu Ba mapTflapuHu 3aMoHaBufi ëHgamyBflap, uflFop xa^Kapo cTaHgapTflap Ba xopu^ufi aMa^uërau xucoöra oflraH xoflga HHaga TaKoMuflflamTupum (1.5-öaHgu) Kaöu Ba3u$aflap Ha3apga TyTuflgu.

^ннoнт-н^:poнн xyKyK KoHyHHuHr xumoh HopMaflapuHu Ky^^am Te3ucu ucöoTflaHraH öyfluö - öy o3ogfluKgaH MaxpyM Kuflum Tap3ugaru ^a3oflapHu u^po STyBHu Myaccacaflap Ba opraHflapHuHr MaxKyMflapHuHr KoHyHra xu^o^ xaTTu-xapaKaTflapuHu xumoh Kuflum, oflguHu oflum Ba oflguHu oflumra KapaTuflraH, ^MHo^T-u^pou^ HopMaflapuHu aMaflra omupumra TycKuHfluK KuflyBHu oMuflflapHu 6apTapa$ STumra KyMaKflamyBHu, 6y3uflraH xoflaTHu TuKflamra, cyöieKTflapHuHr xyKyKufi xoflaTuHuHr caflöufi o^öa^apuHu 6apTapa$ STumra KapaTuflraH ^aoflннтнgнp.

03ogfluKgaH MaxpyM Kuflum Tap3ugaru ^a3oHu u^po STumga ^MHo^T-u^pou^ XyKyKuHuHr xumoh MeiëpflapuHu Ky^^am MyaMMoflapu öapHa npo^u^aKTuK xapaKaTflap tu3umu - KpuMuHafl npo^u^aKTuK Hopaflapu Ba ^a3o Hopaflapu HyKTau Ha3apugaH Kypuö HuKuflagu. Ma^öyp^am HopaflapuHu Ky^^am MexaHu3Mu, arap yflap umoHTupum, paFÖaTflaHTupum, oKufloHa Ky^^am ycyflflapu öuflaH äupflamrapuflca Ba o3ogfluKgaH MaxpyM Kuflum ^:a3ocura xyKM KufluHraHflapHuHr xaTTu-xapaKaTflapuHu Terumflu Ty3aTum öuflaH HKyH^aHca caMapaflu öyflagu.

^Kopugaru Taxfluflflapra acocflaHraH xoflga, Y36eKucToH PecnyöfluKacu ^UHOHT-u^poun KogeKcuHuHr ^:a3oHu u^po STum TyFpucugaru KoHyH xy^^aTflapuHuHr TaMofiuflflapura goup HopMaflapuHu TaKoMuflflamTupum öyfiuHa Kyfiugaruflap TaKflu$ STuflagu:

öupuHHüdaH, ^ннoнт-н^:poнн KogeKcuHuHr YMyMufi kucmuhu «Acocufi TymyHHaflap» homau Mogga öuflaH Tyflgupum, yHga KogeKcga ^ofiga^aHu^raH acocufi TymyHHaflapHuHr Taipu^flapuHu KeflTupum, xycycaH Kyfiugaru TymyHHaHu öe^ru^am: "wa30Hu uwpo этum myrpucudaeu K,OHyH xywwamAapuHuHe maMouuAAapu - ^:a3oHu u^po STumra goup u^TuMoufi MyHocaöaTflapHu TapTuöra coflyBHu Ba ^MHo^T-u^pou^ KoHyHHufluru TaBcu^u öyfiuHa gaBflaTHuHr acocufi xyKyKufi KapamflapuHu u^oga^oBHu paxöapufi xyKyKufi Kougaflap";

uxxuHHudaH, ^ннoнт-н^:poнн KogeKcuHuHr YMyMufi kucmuhu "^ннoнт-н^poнн KoHyHHufluru тaмofiнflflapн" homau 6o6 öuflaH Tyflgupum, yHga ^:a3oHu u^po STum TyFpucugaru KoHyH xy^^aTflapuHuHr xap öup TaMofiufluHuHr мaзмyн-мoxннтннн afloxuga Moggaga 6aëH STum;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ynuHHudaH ^ннoнт-н^poнн KogeKcuHuHr 6-MoggacuHu Kyfiugaru Taxpupga 6aëH STum:

6-Mogga. ^a3oHu u^po STum TyFpucugaru KoHyH xy^^aT^apuHuHr тaмofiнflflapн.

é

Ws,

References:

1. Евстегнеева Е.Ю. Механизм реализации норм уголовно-исполнительного права, регулирующих исполнение наказания в виде лишения свободы. Автореф. дисс.к.ю.н. Академии права и управления Федеральной службы исполнения наказания. - М. С. 26.

2. Узбек тилининг изохли лугати: 80000 дан ортик; суз ва суз бирикмаси. - Т.: "Узбекистон миллий энциклопедияси". Давлат илмий нашриёти, 2006. - Б. 309.

3. А.А.Телегин Методологические и организационно-правовые основы науки уголовно-исполнительного права. Автореф. дисс. на соискание ученой степени док. юр. наук. Москва. 2005. С. 14.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.