Научная статья на тему 'ЖАҲОН ТИЛЛАРИ ТИЗИМИДА РУС ТИЛИ'

ЖАҲОН ТИЛЛАРИ ТИЗИМИДА РУС ТИЛИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

662
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рус тили / халқаро таълим марказлари / жаҳон тиллари клуби / халқаро рус тили ва адабиѐти ўқитувчилари ассоциацияси / атама / Russian language / international educational centers / world language club / international association of teachers of russian language and literature / term.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Мадина Абдураимовна Шукурова, Севара Бахтияровна Эргашева, Бахтиёр Дилшатович Бекматов

Тилнинг асосий функциялари тилнинг синфий ҳодиса эмас, балки ижтимоий эканлигини кўрсатади. Барча одамлар, уларнинг синфий ва ижтимоий ѐки профессионал гуруҳларидан қатъий назар, мулоқот, фикр юритишлари ва фикрларини билдиришлари лозим.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RUSSIAN LANGUAGE IN THE WORLD LANGUAGE SYSTEM

The basic functions of language show that language is social, not a class phenomenon. All people, regardless of their class and social or professional group, need to communicate, think, and express their opinions.

Текст научной работы на тему «ЖАҲОН ТИЛЛАРИ ТИЗИМИДА РУС ТИЛИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 1 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 ЖАХОН ТИЛЛАРИ ТИЗИМИДА РУС ТИЛИ

Мадина Абдураимовна Шукурова

Тошкент вилояти Чирчи; давлат педагогика институти укитувчиси

Madina.Shukurova. 82@mail.ru

Севара Бахтияровна Эргашева

Тошкент вилояти Чирчи; давлат педагогика институти магистранти

sevarochka1993@gmail .com

Бахтиёр Дилшатович Бекматов

Тошкент вилояти Чирчи; давлат педагогика институти укитувчиси

b.bekmatoff@yandex.com

АННОТАЦИЯ

Тилнинг асосий функциялари тилнинг синфий ходиса эмас, балки ижтимоий эканлигини курсатади. Барча одамлар, уларнинг синфий ва ижтимоий ёки профессионал гурухларидан катъий назар, мулокот, фикр юритишлари ва фикрларини билдиришлари лозим.

Калит сузлар: рус тили, халкаро таълим марказлари, жахон тиллари клуби, халкаро рус тили ва адабиёти укитувчилари ассоциацияси, атама.

RUSSIAN LANGUAGE IN THE WORLD LANGUAGE SYSTEM

Madina Abduraimovna Shukurova

Teacher of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region Madina.Shukurova. 82@mail.ru

Sevara Bakhtiyarovna Ergasheva

Master student of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

sevarochka! 993@gmail .com

Bakhtiyor Dilshatovich Bekmatov

Teacher of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

b.bekmatoff@yandex.com

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 1 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 ABSTRACT

The basic functions of language show that language is social, not a class phenomenon. All people, regardless of their class and social or professional group, need to communicate, think, and express their opinions.

Keywords: Russian language, international educational centers, world language club, international association of teachers of russian language and literature, term.

КИРИШ

Жамият, одамларнинг энг мухим воситаси булган, тилдан фойдаланмасдан яшай олмайди. Бирон бир инсон фаолияти йук-ки тилни узларининг фикрлари, хиссиётлари ва ирода ифодаси сифатида кулламайдилар. Вакт утиши билан одамлар унинг доимий хамрохи, тилга кизикиб колишди ва у хакида фан яратдилар. Ушбу фан хозирги кунда тилшунослик ёки лингвистик фан деб аталади. Касби тилни укитиш ёки тадкик килиш билан боглик булганлар учун ушбу фан, шунингдек, тилни профессионал восита сифатида ишлатиши лозим булганлар (укитувчилар, адвокатлар, маърузачилар, журналистлар, ёзувчилар ва бошкалар) учун жуда мухимдир.

МЕТОДОЛОГИЯ

"Рус тили - бу дунё тили", дейди таникли тилшунос Вячеслав Белоусов. Учинчи минг йилликда у маданий ёки тарихий ахамиятини йукотмайди. У нафакат МДХ, давлатларида, балки бутун дунёда хам уз мавкеини саклаб колади".

Рус тилининг дунё тиллари сифатида вазифалари

Биринчидан, рус тили (инглиз, хитой, франсуз, испан ва араб тиллари билан бир каторда) куплаб халкаро ташкилотлар - БМТ, ЮНЕСКО ва бошкаларнинг расмий тили хисобланади. Бу шуни англатадики, ушбу ташкилотларнинг расмий хужжатлари, махсус журналлари рус тилида нашр этилади, уларнинг веб-сайтлари яратилмокда ва радиоэшиттиришлар олиб борилмокда. Рус тили - бу халкаро нодавлат ташкилотларнинг деярли учдан бир кисми, шу жумладан Жахон касаба уюшмалари федерацияси ва Европа хавфсизлиги буйича халкаро кумита гапирадиган тиллардан биридир.

Шунингдек, у турли мамлакатлар вакиллари уртасидаги алокани енгиллаштириш учун йирик халкаро конференциялар ва саммитларда иш тили сифатида ишлатилади.

Иккинчидан, рус тили энг йирик халкаро таълим марказларидан бирининг

тили.

Учинчидан, рус тили нафакат рус илм-фани ва маданияти бойликларига, балки бошка мамлакатларга хам кириш имкониятини очиб беради, турли халклар, хусусан евроосиё минтакасида узаро воситачилик вазифасини утайди. Ва нихоят, дунёда нашр этилган илмий ва бадиий адабиётларнинг аксарияти рус тилига таржима килинади.

Туртинчидан, Россия халкаро таълим бозорида мухим рол уйнайди.Рус тили жахон стандартлари даражасида юкори касбий маълумот олиш имкониятини беради.

Бешинчидан, маданият билан, хусусан, унинг ортида турган, умумбашарий ахамиятга эга булган адабиёт билан танишиш истаги ханузгача рус тилини урганишга булган кизикишнинг мухим сабаби хисобланади. ЮНЕСКО ва Европа Кенгашининг турли маданиятлари уртасидаги мулокотлар бу бизнинг давримизнинг долзарб вазифаси деб билади, чунки бундай сухбатлар бошка одамларнинг кадриятлари ва анъаналарини узаро тушунишни, асрлар давомида тупланган тажриба алмашишни, дунёда яшайдиган халкларнинг утмиши, бугуни ва келажагининг долзарб масалалари буйича фикр алмашишни назарда тутади.

Олтинчидан, талабаларнинг маълум бир гурухини рус тилидаги кийинчиликлари узига жалб килади. Америкалик талабаларнинг фикрига кура, рус тилини тусикларни енгишни яхши курадиганлар танлайди.

НАТИЖАЛАР

Рус тили дунёдаги ахамияти нихоятда катта булган энг бой бадиий адабиётнинг тили. Сунгги ун йил ичида МДХдан ташкари мамлакатларда рус тилига кизикиш бироз пасайгандек. Аммо бугунги кунда борган сари купрок одамлар яна унга мурожаат килишмокда. Бир томондан, улар рус маданияти билан кизикишади, иккинчидан, бу соф прагматик кизикишдир, чунки рус тили уларга рус ишбилармонлари билан хамкорлик килиш ва узок муддатли ишбилармонлик алокаларини урнатиш имкониятини беради. Аввало, гап МДХ, доирасидаги хамкорлик хакида кетмокда. Сабаби рус тили иттифок даврида халкаро алока тили эди ва шу кунгача шундай булиб колмокда.

Рус тили замонавий дунёни кизиктиришни давом этмокда. Россия матбуотидаги нашрларда ёзилишича, сунгги пайтларда рус тили ва адабиётини урганишни бошлаган А^Ш, Франция, Испания, Швеция, Финляндия, Австрия ва Корея фукаролари сони бир неча бор ошган.

Рус тили нафакат Россия Федерациясининг расмий тили. Бу дунё тилларидан бири, яъни турли давлатлар халклари уртасида халкаро алока воситаси булиб хизмат киладиган тилдир. Дунёда маълум булган икки ярим мингдан зиёд тилларнинг ичида дунёнинг энг ривожланган тиллари гурухи деб номланган Жахон тиллари клуби халкаро алокани таъминлайди. Тилни дунё тили сифатида таргиб килиш ушбу тилда яратилган маданиятнинг умуминсоний ахамияти билан белгиланади. Тилнинг жахон тили макоми конуний равишда халкаро ташкилотлар ёки конференциялар (БМТ, ЮНЕСКО ва бошкалар) нинг расмий ёки ишчи тили сифатида тан олиниши билан таъминланади. Масалан, рус тили инглиз, араб, испан, хитой ва француз тиллари билан бирга БМТнинг олтита расмий тилларидан бири сифатида тан олинган; унда энг мухим халкаро шартномалар ва битимлар ёзилган. Рус тили дунёнинг аксарият мамлакатларида урганилади. Рус тили укитувчилари Халкаро рус тили ва адабиёти укитувчилари ассоциациясига (МАПРЯЛ) бирлаштирилган.

Хрзирда рус тили унда гапирадиган одамлар сони буйича дунёда хали хам туртинчи уринда туради. Руйхатнинг юкори кисмида инглиз тили (тахминан 500 миллион киши инглиз тилини биринчи ёки иккинчи тили сифатида билишади, ва 1 миллиарддан ошиги инглиз тилини чет тили сифатида билишади) ва хитой тили (унда деярли 1350 миллиондан ортик киши она тили сифатида гаплашади). Учинчи уринда испан тили (бу тилда 360 миллион киши, шу жумладан 335 миллионга якин она тилида сузлашадиганлар гаплашади).

Шундай килиб, замонавий дунёда рус тилининг улкан роли унинг маданий киймати, кудрати ва буюклиги билан белгиланади.

МУХ,ОКАМА

Сунгги ун йилликда дунёда руй берган тезкор ижтимоий-сиёсий узгаришлар жамиятнинг ижтимоий тузилишидаги туб узгаришларга олиб келди, албатта, бу рус тилининг ривожланиши ва фаолияти учун окибатларсиз колиши мумкин эмас эди.

Дунёдаги лингвистик вазиятнинг хозирги холатининг узига хос хусусияти шундаки, лингвистик узгаришларнинг аксарият кисми жамиятдаги узгаришлар билан боглик.

Тил одоб-ахлок меъёрларини эътиборсиз колдириш мумкин деб хисоблайдиган одамлар нисбати тобора ортиб бормокда. Чет элликларга мурожаатларнинг сони сезиларли даражада ошди, айникса йирик шахарларда лингвистик одоб-ахлок коидаларининг "анъанавийлиги", унинг замонавий

алокада фойдасизлиги тугрисида фикр шакллантириш тенденцияси кузатилмокда. Тил маданияти ва матбуот, радио ва телевизион ходимларнинг умумий маданияти кескин пасайиб кетди. Куплаб лингвистик хатолар ва лингвистик маданият меъёрларидан купол огишлар эфирда учрайди. Тилга нисбатан эфирдаги замонавий эркин хатти-харакатлар овознинг купайишига, гапириш тезлигига, артикуляцион кескинликнинг кучайишига ва томошабин билан сухбатнинг хаддан ташкари эмоционаллигига олиб келади ва купинча шафкатсизлик, хавфли нутк эпитетлари ва метафораларидан фойдаланишга олиб келади. Барча ижтимоий ва ёш гурухларида лингвистик маданият даражаси пасайган.

Босиб чикарилган нашрларни, хусусан, газеталарни компьютерда териш ва таржима сохасида купол хатоларга олиб келади, бу эса ахоли орасида бугунги кунда таржима коидалари бекор килинган деган катъий фикрни келтириб чикаради.

Жамият сиёсатчилар нуткига тобора купрок эътибор каратмокда, уларнинг хатолари матбуотда кайд этилиб, масхара килинмокда. Бу янги авлод сиёсатчиларини уз нутки учун масъулиятни купрок олишга ва уз устида ишлашга ундайди.

ХУЛОСА

Фукароларнинг кундалик хаётини интенсив равишда техник кайта жихозлашни техник инкилоб деб таърифлаш мумкин ва бу биринчи навбатда замонавий маиший ва офис жихозларини, асосан, хорижий ишлаб чикаришнинг кундалик хаётида кенг кулланилиши билан боглик. Компютерлар, видеокамералар, янги авлод телевизорлари, факслар, нусха кучириш мосламалари, маиший техника, хорижий машиналар - буларнинг барчаси рус тилида куплаб янги атамалар ва сузларнинг пайдо булишига олиб келди. Шу билан бирга, чет элдан олиб кириладиган автомобилларга оид куплаб курсатмалар, машиналар бошкарувидаги ёзувлар чет тилини, асосан инглиз тилини урганишга рагбатлантиради.

Юкори сифатли замонавий алока - уяли телефонлар, компютер алокаси ва бошкалар ёзма алоканинг кискаришига олиб келади, телефон алокаси ва техник воситалар билан алока улуши ортиб бормокда. Бу ахолининг, айникса ёшларнинг саводхонлиги даражасининг пасайишига олиб келади. Худди шу сабабга кура бадиий адабиёт, айникса юкори даражада бадиий адабиётдарнинг укиш хажми камаймокда.

Оммавий ахборот воситалари (радио, телевидение) билан алока улушининг ошиши замонавий одамнинг кулок оркали маълумотни кабул килиш хукмронлигига ва ёзма матнни тушуниш ва изохлаш кобилиятининг заифлашишига олиб келади.

Бу замонавий жамиятда нутк маданияти меъёрларини таъминлаш буйича максадга мувофик иш, одамларни уз нутк маданиятига эътибор беришга ургатиш муаммосини келтириб чикаради.

REFERENCES

1. Виноградов В.В. Русский язык. (Грамматическое учение о слове). М. Высшая школа, 1986.

2. Выготский. Л. С Развитие устной речи.. М.: Просвещение, J982.

3. Леонтьев. А. А. Язык, речь, речевая деятельность. М.: Просвещение, 1975.

4. Современный русский язык. Труды Е.М. Галкиной-Федорчук 4.II. М. Издательство МГУ. 1997.5. Ушакова. Т..Н., Павлова. Н. Д., Зачесова И.А. Речь в общении человека. М.: Наука, 1989

5. Badalova, B. (2020). Lesson Competition Element in Russian. EPRA International Journal of Multidisciplinary Research, 6(5), 535-537.

6. Бадалова, Б. Т. (2020). Таълим тизими ва педалогия назарияси. Academic Research in Educational Sciences, 1(3), 1300-1305.

7. Бегматов, Б. Б. (2020). Роль и функции русского языка в условиях суверенного Узбекистана. Наука и общество, 1(65), 33-37.

8. Shagiyeva, N. (2020). The role of information technologies to teach Russian language. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(7).

9. Сурмина Ю.П. Ситуационный анализ, или Анатомия кейс-метода. Киев. Центр инновации и развития, 2002. 228 с.

10. Дилшатович, Б. Б. (2020). ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКАЯ ЛЕКСИКА. Academic Research in Educational Sciences, 1(4), 1044-1050.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.