Научная статья на тему 'ЗДРАВООХРАНЕНИЕ КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА'

ЗДРАВООХРАНЕНИЕ КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
54
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ / КАЧЕСТВО ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА / ЗДРАВООХРАНЕНИЕ / СПОРТ / НЕЗДОРОВОЕ НАСЕЛЕНИЕ / ИНВЕСТИЦИИ В ЗДРАВООХРАНЕНИЕ / РАСХОДЫ НА ЗДРАВООХРАНЕНИЕ / HUMAN CAPITAL / QUALITY OF HUMAN CAPITAL / PUBLIC HEALTH / SPORT / UNHEALTHY POPULATION / INVESTMENTS IN HEALTH CARE / HEALTH

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Шахназарян Айказ

В настоящее время движущей силой для развития стран является человеческий капитал, от качества которого зависит уровень и темпы развития стран. Важнейшими факторами, характеризующими качество человеческого капитала, являются образование и здравоохранение. Невозможно иметь качественный человеческий капитал с нездоровым населением, поскольку проблемы здравоохранения делают все виды инвестиций в человеческий капитал бесполезными и снижают производительность труда, направляя страны на низкий уровень развития. Так что гарантией могущественного государства является здоровый человеческий капитал. Вышесказанным обусловлена актуальность данной статьи.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HEALTH CARE AS AN IMPORTANT FACTOR IN HUMAN CAPITAL

Currently, the driving force for the development of countries is human capital, on the quality of which depends the level and rate of development of countries. The most important factors characterizing the quality of human capital are education and public health. It is impossible to have high-quality human capital with unhealthy population, since health problems make all kinds of investments in human capital worthless and reduce labor productivity, leading countries to a low level of development. Therefore, the guarantee of a powerful country is healthy human capital. The relevance of this paper is due to the above- -mentioned factors.

Текст научной работы на тему «ЗДРАВООХРАНЕНИЕ КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА»

<u3îua cu<ÜUÜUP3UÜ

<äS< ivpúivü iuúpfinúfi uiuuiÇpuiùï

ußnöauäu<nh©3nhüü nnäbu 0unOíu3hü MuähSuLh îuPb^nn annonü

bbpLuijnLúu bpQpùbpÇ qujpqujgúujü ¿Mpdfa nLdo úujpr!UJJtllj Цши/рлш^ t, npÇ npuj!Çg ti LiMfuíuJó t bpLpùbpÇ qшpqшgшónLßJшú úLuLLupruiLo L лbúщo: LTajprLuJ-jÇù Цшиурлшф npojQo pünLßajqpnq |шpLnpшqnLJÙ qnpónúúbpú bù LpßnLßjnLÜo L шßnr2шщшhnLßnnLÚo: цшлшппг pùш|¿nLßJШúp tuùhùajp t npш|JШl úшpr|шJÇù Ш-щ!1лш1 nLùbùшl, ùrnùÇ np шßnr2шщшhш|шù ËùrÇpùbpo úшpr|шJÇù |ши||^лшlnLÚ pninp ïbuajQÇ úbprpnLúúbpo rшpàùnLÚ bù iuuaiprnnLù L ù[шqbgùnLÚ bù Ш2ЁШЛШù-ùÇ шpлшrpnqш|шùnLßJnLÙo' nLqqnprbin[ bpQpùbpo rbuÇ qшpqшgшónLß¡шù gшóp úш|шprш|: hluïç' iuénqç úшpr|шJÇù t hqnp и|bлnLß¡шù qpш[ш|шùo:

ЦbpnÙ2JШlnL[ t LЦШJÚшùшЦnpЦшó unLjù hnrЦшóÇ шprÇш|шùnLßJnLÙo:

<ÇÚùшpшßbp úшprÏШJÇù шиЛш, úшprÏШJÇù nprn!, шяпгрш-

U|ШhnLßnnLÙ, uujnpï, цшлшг2пг2 pÙШÏ¿nLßJnLÙ, ÙbprpnLÚÙbp шonr2ШщшhnLß]шù nlnpлnLÚ, шßnr2шщшhш|шù órnfuubp

JEL: I10, J01

^müm^^^g Ш2ËшpnLÚ bpLpùbpÇ лûлbuш|шû qmpqmgúmú !ш-pLnpmqnLjù rnq^^bp^g úbLo ^pr^j^G qnpônùù t, npù шщ Lbpu шй[ш-úrnú bù «^pr^j^G ^и^лш^: ^pr^j^G ^и^лш^й ïbrÇ nLùbgnr фnфnËnLpjnLÛûbpû bù ûшËшrPJШlûbp uлbránLÚ bpLpùbpÇ лûлbuш|шû qшpqшgúшû hшúшp: üju bpLnL hшu|шgnLpjnLÛûbpp фnË|шuш|g[шá bù, L übp^ qÇлшлbËûÇ|ш|шû шßШ2DÛpшgÇ (Q-SÜ) uwjúwúúbpnLÚ rd[wp t Uшл|bpшgûbl qшpqшgшá L pшpb|bgÇ| ubïnLpjnLÛ" rnrarnüg npш|jшl ^pr^j^G ^и^лш^: ^pr^j^G !ши^лшф npш|o uшjúшûш[npnr И^йш^й L LrnpLnprnqnijO qnpônùùbpû bù Lppmpj^Oo L ш^^шиш^-

pjnLÙp, npnùgnLÙ ïшmшpЦn^ ùbprçpnLÙùbpni t ùbp^jnLÙu npnßinLÜ ^bmnL-р|шй qшpqшgшánLpJшû U ^^^gÇùbpÇ pшpbïbgnLpJШù úшïшp|шïp: Uju шßnLÚnЦ ш^ршш ^bmnLpjnLÙùbpp ^шmшщшpmЦшá bù' nLÙbùшlnL Цшшш-pûшï¿nLpJnLÛ, Çu| Цштш^п^2 p^ï^nLpjnLÛ nLÙbgnrç ^bmnLpjnLÙùbpp' iÇùbinL ш^ршш: äшmúnLpJШù pùpшgùnLÚ pùшï¿nLpJШù pшpbïbgnLpJШù U b^ùmmùbpÇ ш^р Ú2mшщbu mb^Ç t nLÙbgbi ШRnrç2ШщшhnLpJШù pшpblшЦ-úшùp hшúшhnLÙ¿: UùÔÇ Цшшшгсп^2 iÇùbip ЦшmpшpшgùnLÚ t ùpш шpп.JnL-ùшЦbm Ш2Ёшш»1п nLÙшïnLpJnLÙÁ, npÇ hbmUшùùnЦ ti úшp|ïшJÇù тш1тй ïшmшpЦn^ ùbprçpnLÙùbpp ù^qnLÙ bù: UjuÇùpù, Цшш шßn^2nLpJnL-ùp bùpш|pnLÚ t gшáp b^úmm, hbmUшpшp, ШRnrç2Шщшhшïшù Ëù|Çpùbpp U hшúш¿шpшïùbpÁ bp|pùbpp hbm bù ú^mú rçb^Ç qшpqшgшánLpJШù gшáp

Uju^Çuni, úшp^ïшJÇù npшïp pùnLpшqpnrç ïшpUnpшqnLJÙ

gnLgшùÇ2ÙbpÇg t hшùpшJÇù ШRnrç2ШщшhnLpJnLÙp, U ШJÙ nLÙÇ ßшqúшЦшpш-^ù Ù2ШÙшïnLpJnLÙ: Ujù^ù dшúшùшï, ^ÙÇ rçbrc bp|pÇ ^^^gÇùbpp шрп^2 bù, ùpшùg Ш2ËшmшùùÇ шpmш|pnrçшïшùnLpJnLÙù ш¿nLÚ t, Çu| mùmbunLpjnLÙp' qшpqшùnLÚ: Pùшï¿nLpJШù ШRnrç2ШщшhnLpJnLÙp úb^^bu ^шЁЦшб t ùшU 2P2Шïш úÇ2шЦшJpÇg U шщpblшïbpщÇg: Uju шßnLÚnЦ |ш-pUnpínLÚ bù шрп^2 шщpblшïbpщp, ШJuÇùùù, шlïnhnl, б^ш^пш ¿oqmшqnp-ábiÁ, npшÏJШl 2nLp U uùmùi oqmшqnpáblÁ U шúbùшïшpUnpp, u^npmní qpш^ЦblÁ, npp ùщшumnLÚ t ÙÇ 2шpù hÇ^ùrçnLpjnLÙùbpÇ ïшùËшpqblúшùp: □um Ußn^2ШщшhnLpJШù hшúш2ËшphшJÇù ïшqúшïbpщnLpJШù (U<Î) ùbpÇ' Ш2ËшphnLÚ úшhшgnLpJШù rçb^pbpÇ 90%-Ç щшш^шво n¿ ЦшpшïÇ¿ hÇ^ùrçnLpjmùùbpù bù (ПЦ<), шц pínLÚ" upmшùnpшJÇù hÇ^ùrçnLpjnLÙùbpp (48%), ùnpшqnJшgnLpJnLÙùbpÁ (21%), pnpbpÇ ùpnùÇ| hÇ^ùrçnLpjnLÙùbpp (12%) U 2ШùшpшJÇù (3.5%): «-nLÚ n¿ ЦшpшïÇ¿ hÇ^ùrçnLpjnLÙ-

ùbpÇg úшhшgnLpJnLÙÁ ^qúmú t 80%: Àum U<Î-Ç' шгсшЩ mшpшáЦшá à^<-Ç hÇúùшïшù éÇu|Ç qnpônùùbpù bù áËшËnmÇ U шlïnhnlÇ oqmшqnp-ánLÚp, $ÇqÇ^^ù pbpшïmÇЦnLpJnLÙÁ, шùшßn^2 uùnLgnLÙp U шЦblgnLÏШJÇù РШ20 (¿шpщшïшlnLÚp)1: Àum «URnrç2ШщшhnLpJШù hшúшïшpqÇ qnpônL-ùbnLpJШù qùшhшmnLÚ» pùmpшùùШJÇù hbmшqnmnLpJШù mЦJШlùbpÇ, <ш|ши-mшùÇ 15 U pшpôp mшpÇùÇ pùшï¿nLpJШù 2P2ШùnLÚ à^<-Ç éÇu|Ç qnpônù-ùbpÇ mшpшáЦшánLpJnLÙù nLÙÇ hbmUJШl щшmïbpp. qшpïbpшïшJÇù pшpôp ¿Ù2nLÙ' 28.6%, шЦblgnLÏШJÇù рш2 nL ¿шpщшïшlnLÚ, 51.2%, áËшËnmÇ шш-pшáЦшánLpJnLÙ, 26.2%, opшïшù 20 qpшú u^ÇpmÇù hшúшpdbù шlïnhnl oq-mшqnpánrç mrçшúшprçÇï, 16.3%, $ÇqÇ^^ù pbpшïmÇЦnLpJnLÙ, 13.9%2: Uju шúbùÇ hÇúùшïшù щшm¿ШRÙbpÇg t ùumшÏJшg ÏJШùùÁ U u^npmní ¿qpш^-íbip: U^npmp hшuшpшïnLpJШù hшúшp ïшpUnp rçbp t Ëш^nLÚ úÇшJÙ pùшl|¿nLpJШù шßn^2nLpJШù U pшpbïbgnLpJШù, шц ùшU mùmbuшïшù mbuшù-ÏjnLÙÇg: Uju qnpánLÚ, pbpUu, úbá ^bp nLÙbù úшpqшßn^2шpшùшJÇù" $Çmùbu-шïnLÚpùbpÁ: Àum «Uj-tj2-té-tu-tj •1прш1 qb|nLjg - 2018»-Ç (The 2018 IHRSA Global Report) mЦJШlùbpÇ, 2017 p. $Çmùbu^|nLÙpùbpp, npnùg pÇiù Ш2-ËшphnLÚ hшubl tp 200,000-Ç, nLÙbgbi bù 2áLp2 174 ùiù hш¿шËnprç: Opшùg

1 https://armenpress.am/arm/news/956047.html

2 Sb'u Uüi}pljLuuji^Ci, u. Pшqшp¿|шû, U. 0ШÛПLÏJШÛ, С. ишпчи|шй, U. Впппи|шй, ä. ûbi^b-|шй, Ußn^2шчшhnLpJШù hшúшïшpqÇ qnpónLÙbnLpJШù qùi^hi^mnLÙ, bpUшù, « UÜ U. Щ|Ш1-pbÏJШùÇ шùЦшù шßn^2шчшhnLpJШù шqqшJÇù ÇùumÇmnLm, 2017 p., t2 20:

irU4PnSbSbUUQbSni-fö3ni-b 105

b^úrnmp 2017 p. ^qúbi t 2™P2 87.2 úipi U0ü rçn^p: Uju шßnLÚnЦ, opÇùшï, UUü-nLÚ 2017 p. фÇmùbu-шïnLÚpùbpÇ b^ùmmùbpÇ U hш¿ш-ËnpiùbpÇ pÇÎp ^^ùnpbù t' b^ùmmùbpp hшuùblnЦ 30 úipi U0ü rçn^pÇ (2016 p.' 27.6 úipi), hш¿шËnp|ùbpÇ pÇÎp' 60.9 ùÇiÇnùÇ (2016 p.' 57.2 ùiù), npp ^qúmú tp pùшï¿nLpJШù 18.6%-p: hu| фÇmùbu-шïnLÚpùbpÇ pÇÎp 36,540-Çg t ùÇù^U 38,477: UjuÇùpù, úb| фÇmùbu-шïnLÚpÇù 2017 p. ÙÇ2ÇÙD pшdÇù t DÙ|bi 1,582.76 hш¿шËnp|: ûnLjù dшúшùшïш2P2ШùnLÚ bЦpnщшïшù bpÏpùbpnLÙ qnpánLÚ tp 2™P2 59,000 фÇmùbu-шïnLÚp, nLp hш-^ËnLÙ tp 2nLP2 60 ùiù úшp|' bЦpnщшJÇ pùшï¿nLpJШù 8.08%-p: UjuÇùpù, 2017 p. úb| фÇmùbu-шïnLÚpÇù ÙÇ2ÇÙ0 pшdÇù t DÙ|bi 1,016.95 úшp|, Ь|ш-únLmp ^qúbi t 28.8 úipi U0ü rçn^p: Q■bpúшùÇшJnLÚ 2017 p. qnpôbi bù 2áLp2 9,000 фÇmùbu-шïnLÚpùbp, npnùg hш¿шËnp|ùbpÇ pÇÎp ^qúbi t 10 ùiù úшp|, ШJuÇùùù' pùшL|¿nLpJШù 12.07%-p3:

«-nLÚ ùbp^jnLÙu qnpánLÚ t 90 фÇmùbu-шïnLÚp4: 0Çшdшúшùшï ш! hpшdb2m t ù2»é, np <ШJШumшùnLÚ ш|и ninpmnLÚ rçbéUu ¿bù ïшmшpЦbl hb-mшqnmnLpJnLÙùbp' ùÇm^à hш¿шËnp|ùbpÇ ùшùшïÇ U b^ùmmùbpÇ ¿ш-фÇ pшgшhшJmúшùp: bpb np^bu hÇùp ibpgùbùù hш¿шËnp|ùbpÇ mn|nup bЦpnщшJnLÚ' 8.08%, npp gшùïшlÇ mшppbpшï t, шщш «-nLÚ фÇmùbu-шL|nLÚp ^bmp t hш¿шËÇ 2mP2 240,194.16 úшp|, ШJuÇùùù' úb| фÇmùbu-шïnLÚpÇù ^bmp t pшdÇù pù|ùÇ ùÇ2Çùp 2,669 úшp|, npp шßùЦшqù bp|nL шùqшú шфф t bЦpnщшïшù bp|pùbpÇ ^ú U0Û-Ç ÙÇ2ÇÙ gnLgшùÇ2Çg: UjuÇùpù, «-nLÚ qnpán^ фÇmùbu-шïnLÚpùbpÇ pÇÎp pnLji ¿Ç mшlÇu шщшhn-íbi hш¿шËnLÚùbpÇ gшùïшlÇ úшïшp|шï, U ш|и шßnLÚnЦ шùhpшdb2m t, np ^^^pnLpjnLÙp ^^^^ùnLpjmù Ú2ШÏÇ' ùÇm^à фÇmùbu-шïnLÚp-ùbpÇ шíblшgúшÙÁ U pùшï¿nLpJШù 2P2ШùnLÚ hш¿шËnLÚùbpÇ Ëpшù-

úшùp:

Pùшï¿nLpJШù шßn^2ШщшhnLpJШù qlËшínp щшmшuËшùшmnLÙ bp|pÇ ^^^pnLpjnLÙÙ t' Çp íшpшá Шßn^2ШЩШhШÏШÙ ùШ^ШùШÏШÙnLpJШÚp, npÇ hÇúùшpшp nL^^nLpjnLÙùbpp ^bmp t hшù|Çuшùшù pùшï¿nLpJШù фш! pшJÇù) шßn^2nLpJШù щшhщшùnLÚp U hÇ^ùrçnLpjnLÙùbpÇ ïшùËшpqblnLÚÁ: Opшùù щшhшÙ2nLÚ bù hшúшïшpqíшá U hшúшщшpфшï qnpànrçnLpjnLÙùbp' mrçrç^à íшpшïÇ¿ U n¿ íшpшïÇ¿ hÇ^ùinLpjmùùbpÇ ïшùËшpqblúшùp, hÇ-íшù|шgnLpJШù U úшhшgnLpJШù nL |pшùgní щшJÚшùшínpíшá mùmbuшïшù pbéÇ ùíшqbgúшùp: Uj| ^^^^ùnLpjnLÙp ^bmp t ùbpшßÇ npшÏJШl U шùímшùq pd2^^ù oqùnLpJШù áшßШJnLpJnLÙùbpÇ mpшúш|pnLÚ, шгсп^ш-щшhш!шù áшßШJnLpJnLÙùbpÇ úшm¿blÇnLpJШù U hшuшùblÇnLpJШù шщшhn-ínLÚ, Çù¿щbu ùшU шßn^2nLpJШù íшmpшpшgúшù шpúшmшïшù цшш^шп-ùbpÇ' éÇu|Ç qnpànùùbpÇ (^p^qÇà, uninpnLpjnLÙùbp, шщpblшïbpщ) U ungÇшl-mùmbuшïшù nL tÏnlnqÇшïшù |bmbpúÇùшùmùbpÇ (npn2Ç¿ùbpÇ) íbphшùnLÚ nL |pшùg hùшpшínp шùpшpbùщшum шq|bgnLpJШù ïшùËшpqbl-úшùù nL^^íшá úÇ2ngшßnLÚùbpÇ ÇpшïшùшgnLÚ: ßш^шùшïшùnLpJnLÙÁ ^bmp t úÇmíшá iÇùÇ ùшU pùшï¿nLpJШù úшhшgnLpJШù, hш2Úшù|шúnLpJШù, ш!ш2-ËшmnLÙшïnLpJШù gnLgшùÇ2ÙbpÇ 2шpnLÙшïшïшù ùíшqúшÙÁ: 0шhшgnL-PJШÙ gnLgшùÇ2D pùnLpшqpnLÚ t pùшï¿nLpJШù dn^níp|шqpшïшù |npnLum-ùbpÇ, hш2Úшù|шúnLpJnLÙÁ^ pùшï¿nLpJШù pd2ïшmùmbuшïшù |npnLumùbpÇ U

3 http://fitnessbusinesscanada.com/editorials/key-findings-from-the-2018-ihrsa-global-report/4609

4 https://www.spyur.am/am/yellow_pages-5/yp/1500469

pd2ïшïшû nL ung|ш[шïшû oqûnLpJШû 0шЦшц U ¿шфр: Uju £шгш£ш|шйт-PJШû |pшLшûшgúшû qnpàÇ^^qùÇ hÇùù| ^bmp t hшû||uшûшû шгсп^ш-щшhnLpJШû n[npmnLÚ hшúш¿шф ùbpipnLÙùbpÇ ïшmшpnLÚp, pd2LnLpJШû n[npmnLÚ ùnp mbËûn[nq|шûbp| U ùnmbgnLÙùbpÇ ùbpipnLÙp U opbûu|pш-|шй ïшpqшЦnpnLÚûbpÁ, npnúgní ^bmp t uшhúшûЦbû ùnpùbp U Lшûnûûbp' йщштш|штггЦш0 Ш2Ёшшшйр| шûЦmшûqnLpJШÛÁ U щшJÚшûûbp| pшpb-[шЦйшйр: Uju mbuшûÏJnLÛ|g ШRnr2ШщшhnLpJШû n[npmnLÙ ïшmшpЦnr ùbp-ipnLÙùbpp ^bmp t ||mшpïb[ úшp|LшJ|û |шщ|тш[тй ïшmшpЦnr ^pUn-pшqnLJÛ ùbpipnLÙùbpÇ 2шpùnLÚ: ЭшËnrnLÚûbpÁ ^pnr bù шщшpп.JnLÛ úшp|ïшJ|û |шщ|тш[тй ïшmшpЦnr pn[np ШJ[ mbuшL| ùbp^pnLÙ-ùbpp, Çu| npnß |b^pbpnLÚ шûhpшdb2m t щbmnLpJШû ШR2U Ëù|Çp pшpô-pшgûb[' hшúшщшmшuËшû Ш2ЁШШШСРПЦ шщшhnЦb[nL úшuûшL| шйш2-Ёшттйш| ^^^g^bp^: Uju шгст^Ц шûhpшdb2m t íbp[nL-

áb[ ШRnr2ШщшhnLpJШû n[npmnLÚ ïшmшpЦnr ^Ëubpp: Dum «S<QÎ шрп^-2ШщшhшLшû Ц|¿шïшqpnLpJnLÛ - 2018 p.» (OECD Health Statistics 2018) mЦJШ[ûbp| pшqшJ|' 2017 p. S<QÎ шй|шй bp|pùbpnLÙ ШRnr2ШщшhnLpJШûû шцЦшд ^ËubpÇ ùÇçÇÙD ^qùb[ t <bU-Ç 8.8%-p, |û| npnLÚ' шúbûш2шmo

^Ëu4bi t UUü-nLÚ, CЦbJgшp|шJnLÚ, Ьpшûu|шJnLÚ, Qbpúшû|шJnLÚ, Cib-l^jnLÙ U ^^C^J^Ú (•^Û^P 1):

20.0 17.2

17.1

16.8

12.3

12.2

119 11^11.5 113 11111.1 10.710.8

10.9

8.8

5.3 5.3 5.2

lillb Cijbjguipfim ibpmtiufim 9-bpiiuitifim бшщп1фш S<24 lifijfih П-пшшитиЛ H 2017 H 2016 и 2015

Qómú|mp 1. S<24 шй^шйbpïpCbpnLÛU ПП-тйшmщ2ШщшhnLpJшйй nLrrЦшó

óш|uubp| u^buш|шpшp L2lßD <hU-Ç йЦштйшйp (2015-2017pp.) (%)

"b^mbùù, np ШJu шßnLÚnЦ «-Ç' °US0 |Ш2ÛшL|g ПnLUШumшûnLÚ шßnr2ШщшhnLpJШûû тцЦшб ^Ëubpp ^qùb[ bû <ÜU-| 5.3%-p, np| S<QÎ шй|шй bpïpûbp| ùÇçÇû gnLgшû|2lg tшLшûnpbû gшáp t:

0b| 2Û^|Û pшd|û |С|СПГ ШRnr2ШщшhшLшû ^ËubpÇ ÙÇÇÇÛD S<QÎ шй|шй bpÏpûbpnLÚ 2017 p. ^qùb[ t 4,069 U0Ü rçn^p, |û| npnLÚ' ШJU gnL-0шс|20 2nLpç 70%-ní шць[| t, ршй S<QÎ шй|шй bpÏpûbpnLÚ JnLpшùшû¿JnLp £ШГШ£Ш0Ш hшúшp ÏppnLpJШûû тцЦшб ^Ëubpp (•^Û^P 2):

Dum •^û^pç' 2017 p. ШJU йщштш^Ц S<QÎ ù^ç^Çg pшpôp 0ш^-ubp »û |pшïшûшgЦb[ U0ü-nLÚ (10,000 U0ü |n^p), CЦbJgшp|шJnLÚ (8,009 U0ü |n[шp), LjnLùubùpnLpqnLÙ (7,049 U0Ü |n[шp), ЪnpЦbq|шJnLÚ (6,351 U0ü |n[шp) U ШJ[û: h hшúbúшmnLpJnLÛ S<QÎ qnpáÁÛïbp щbmnLpJnLÛûbp|'

5 Q.ôi^ûL|i^p|] |шßnLgb[ t hbr|ûш|Q' hшúшâшjû http://stats.oecd.org/index.aspx7DataSet Code=SHA mЦjШ[ûbp|:

irUMPnSbSbUUQhSni-iaani-b 107

Ubgu^LmjnLd, BnLpg^mjnLd L Mn[nLdp^mjnLd mj| dmUubpp Lmqdb[ bO pO|m-dbOp 1,000 UU"b |n[mp:

Q-pbpb pn[np S<QM mO|md bpLpObpnLd wrcn^w^whw^wG dmrcmjnL-pjnLOObp^ dbd dmup' 2nLp2 73.4%-p, i^mpinLd t Lm'd LmrcmimpnLpjmO, Lm'd m^mhnimqpm^mO pO^bpnLpjnLOObp^ Ln^d^g (qdmO^mp 3):

qdmd^mp 3. S<2Q luOijuii] bpLppGbpf), nmuuiumwCif) LjwowLwpnLpjwC L uiujuihn-

UwqpwLjwQ pQLLbpnLpjnLCiCibph Linritifrg fipwiLLuOwgLjnq dufuubpfi dw-

Lwp QOiftwCinLp UDnqgwL^whwLLwO dwUuubpf) OQumdwdp 2017p.

(%/

U^wgjw[ BwqwinpnLpjnLOnLd, hu[wO|^wjnLd, OwO^wjnLd L Cib^wjnLd mrcn^mLmhmLmO dm^ubp^ 2nLp2 80%-p $^OwOuwinpnLd t LmrcmimpnL-pjnLOp: 0jnLu Ln^d^g' QbUhmjnLd, O-bpdmO^mjnLd, ipmOu^mjnLd, ^m^nO^m-jnLd, LjnLpubdpnLpqnLd, U[nimL^mjnLd mrcn^mLmhmLmO dm^ubp^ wib[^

6 Sb'u Spending on Health: Latest Trends/ OECD 2018, ¿2 2:

7 Q6wOL|wpp l|wrcnLgb[ t hbr^fiOmLp' hmdmdmjO http://stats.oecd.org/index.aspx7DataSetCode =SHA mijw[Obpfi:

gmO 70%-p IpmlmOmgOnLd bO m^mhnimqpm^mO pOlbpmpjnLOObpp: Uju mrcmdni S<QM mO^md bplpObpnLd mOmj|O mOmbumpjnLOObpp i^mpmd bO 6m|ubp| d|mjO 1/5-p: <mm4mO2m^mO t, np Lmmilm-jnLd L UbpuhlmjnLd mOmj|O mOmbumpjnLOObpp um|u4md bO m^n^mum-hmlmO 6m|ubp| 40%-|g m4bi|O ub^mlmO dhjngObpni hnqm[8:

Ujdd i»p[nLdbOp wRn^2w^whw4wO 6m|ubpp «-md: Dum URn^jm^m-hnLpjmO mqqmj|O |Oum|mnLm| ln^d|g Immmpimd hbmmqnmnLpjnLOObph' «-nLd 2006 pimlmOhg | i»p wRnl2wuwhnLpJwOO nLiiini 6m|ubpp Oim-qb[ bO L 2016-|O lmqdb[ 2,992,300 d[O rpmd (qdmO^mp 4):

3,150,000.00 3,127,100.00

3,107,400.00

3,100,000.00 3,050,000.00 3,000,000.00 2,950,000.00 2,900,000.00

3,087,100.00

3,066,000.00

3,044,800.00 3,024,100.00

3,027,900.00 3,022,000.00

3,013,800.00

3,004,600.00

2,992,300.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Q6wO|wp 4. DQi}iudb(j[j mnnriguju/iuhuiQuiQQCipiugfil/duifuubp (2006-2016pp.) (i ryuudf

Smpbgmmph Oimqmd bO OmL wRnl2wuwhnLpJwO ninpm|O « ubmm-lmO pjnLjbni Om^mmbuimd hmmlmgnLdObpp: Ujuubu, 2016 p. ubmmlmO pjnLjbnLd wRnl2wuwhnLpJwOO nLiiimd 6m|ubpp lmqdb[ bO 88,350,896,000 rpmd, |ul 2017 p.* 85,880,254,400 rpmd, npp <L.U-| 1,54%-O t10: UjO 2016 p. UbmmlmO pjnLjbh hmdmummmu^mO gnLgmO|2l Olmmdmdp O4mqb[ t 2,470,641,600 rpmdni lmd 2.8%-ni (qdmO^mp 5):

QdmOlmp 5. « ^luIUO pjnLpbnLd lur?nq9luцwhnLpJwOO nLiqilnd duluubpl u^buu|upulp ii2l™n (2015-2018pp.) (%)11

8 Sb u Spending on Health: Latest Trends/ OECD 2018, ¿2 2:

9 Q6wO|wpq limrcnLgbL t hbi|Om|D' hmdmamjO http://109.75.36.126/PXWeb/pxweb/hy/Health% 20care%20financial%20indicators/?rxid=6aa53540-fe82-45aa-a474-2bc8b0247463 mijm[Obp|:

10 https://www.armstat.am/am/?nid=12&id=01001

11 Q6mOlmpQ lmrcnLgb[ t hbi|OmlQ' hmdmamjO http://www.gov.am/am/budget/ mijm[Obp|:

irU4PnSbSbUUQbSni-fö3ni-b 109

2018 p. щЬшш!ш1 pjnLçbnLÙ ШRnl2ШщшhnLpJШûû тцЦшб ^¡ubpp Цшцй» bù 84,074,202,600 ^шй, ШJuÇûùû' <"bU-Ç 1.4%-p (•^I^p 6): Uju Lp^rnnLMbpo « ^^^pnLpjnLÛp щшm¿ШRшpшûnLÚ t ïшßnLgЦшáùш-JÇÛ, Çû^^bu йш^ pd2ïшïшû áшRШJnLpJnLÛûbpÇ uшLшqûbpÇ фnфnËnLpJnLÛ-úbpní12: <шт^шй2ш^шй t, np 2019 p. ШRnl2ШщшhnLpJШûû nLiiíni бш^и»-po шЦЬ[ш0»[ »û 5,515,847,300 ^ш^ф ^qù^ni 89,590,049.9 ^шй, npo, щЬшш!ш1 pjnLçbÇ ^¡ubprnú mnïnuшJÇû шpmшhшJmnLpJШúp шЦ»ф ùÇ^ t' ûшUnpr mшpЦш gnLgшûÇ2Ç hшúbúшmnLpJШúp:

6. äbлпLpJшй шm^lдшu|шhшl|шй óiuUuubpo <bU-Ç ùlluiïùuiùp (2006-2018pp.) (%)13

Ujdú rÇлшpïbúù «-nLÚ ùbï 2Û^Ç hш2ЦnЦ ШRnl2ШщшhшLшû ÁÛpшgÇL ^¡ubpp: Uju^bu, 2016 p. ^шйр ^qú» »û ùÇçÇûq 351 U0Ü rçn^p (•0ш-û^P 7):

450.00 400.00 350.00 300.00 250.00

200.00 -160.4

150.00 117.00 100.00 50.00 0.00

376.00

392

247.30

-312.2 317

277.5

234.3

17.00 17.00

355 351

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

30шй^шп 7. IfbL/ 2ú¿Ii hШ2L^nЦ шпnlдшщшhшL|шй й^д^й лшpbL|шй oйpшg^^Ц óш¡uubpo (2006-2016pp.) (UUb rnup)14

2016 p. щbmnLpJnLÚÁ фnËhшmnLgb[ t ШJu ^^»pÇ рй^ш^йр 17.4%-á (61.1 U0Ü rn^p), ÇuL 80.26%-р (281.7 U0Ü rçn^p) ubфшLшû úÇ2ngûbpÇg í^pbi »Û mûшJÇû mûmbunLpJnLÛûbpÁ, úûшgшá 2.34%-р' ШJ[ шlpJnLpûbpÇg (8.2 U0ü rn^p) (•^I^P 8):

12 https://ampop.am/armenia-budget-draft-2018/

13 Q■óшúL|шp|^ LnRnLgb[ t hbifiljuLu]' https://www.armstat.am/am/ mijULUbpfi:

14 Qi^hüLupi] LnRnLgb[ t Ь^г^ИшЦ https://nih.am/am mijULUbpfi:

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 H "TlhinnLfajruti HSliiujfili intiinbunLpjnLlitjhp

QáшúLшp 8. äbmnLpJшû U u^ûшJ|û mûmbunLpjnLûûbnl шßnrpшщшhшLшû ùfâhû unшnЬLшû áш|uuo úbL 2ûi! hШ2ЦnЦ (2006-2016pp.) (UUb пшп)5

0|mшpïbûù m^jÇû mûmbunLpjnLûûbpÇ |nrú|g ШRnr2ШuшhnLpJШû Црш |шшшрЦш6 pûpшg|ï ^|ubp| ^énLg^ápp 2017 p. (шцшишЦ 1):

UjuuÇuni, 2017 p. «-nLÜ шßnr2шuшhшïшû ^|ubpp ^qúb[ bû 574,203,800,000 ^ршй, np| 14.2%-p (81,490 ù[û ^ршй) ^шшшрЦ» t ubmnL-PJшû, |u| 84.4%-p (484,576.8 ù|i|nû ^ршй)' mûшJ|û mûmbunLpjnLûûbpÇ |nr-ú|g, mûшJ|û mûmbunLpjnLûûbpp úb| 2û^| hш2ЦnЦ 6ш|итй bû

163,008 ^ршй (338.7 U0Ü rçn^p):

Ци™иш| 1

SûшJ|û mûmbunLpjnLûûbnl LnrùÇg шßnrçшщшhnLpJшû фш LшmшnЦшá ßûpшg|L

URnri2i^iui^hi^L|i^û ôi^Ri^jnLpjnLûûbpÇ ûbpùnLÔnLÙ 57,868.5

URnri2i^iui^hi^L|i^û ôi^éi^jnLpjnLûûbpÇ шртшЬ|шйтй 55,440.4

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

âbmi^L|i^û ói^|ubp 81,490.0

иртшр|й ш2ишрЬ|| ói^|ubp 4,405.6

îi^qùi^L|bpiunLpjnLûûbp| (n¿ шщшЬтЦш^рш^шй) ùÇçngûbp 1,518.9

ищшЬтЦш^рш^шй Qû|bpnLpjnLûûbp| 4^pûbp 4,640.6

Sûi^jÇû mûmbunLpjnLûûbpÇ öi^Uubpp rçbrrnpi^|ù| U рд2|ш|шй 188,040.2 û2i^ûi^L|nLpji^û i^iupi^ûpûbpÇ rçÇùi^g

« ébqÇrçbûm mûmbunLpjnLûûbpÇ ш^^ш^шЬ^^!^ öi^Uubpp 296,536.6 рд2|ш|шй ôi^éi^jnLpjnLûûbpÇ rçÇùi^g

SúшJ|ú nûnbunLpjnLûûbp| шßnr2шuшhшLшú óшUuЬp, Qû^ùbûQ 484,576.8

«-nLÚ ubmnLpJШû |nrú|g ^штшрфг шßnr2шuшhшïшû ^|ubpp (14.2%) ^^ûnpbû 0ш6р bû S<QÎ шûrçшú bp|pûbp| ûnLjû ùÇçÇû gnLgшû|-2|g (73.4%), npp Ц|ш|тй t ШJÛ йши|^ np «-mú шßnr2шuшhшïшû 6ш|-ubp| pbé| qqш[| йшир ршд^ t pû|ûnLÙ mûшJ|û mûmbunLpjnLûûbpÇû: Uju шúbûp ubmp t hш24| ш^Ь[ ШJÛ hшúшmbрumnLÚ, np «-mú 2017 p. шгрш-mnLpJШû йш|шр^ш|р ^qúb[ t 25.7%, Çû^p Û2ШÛшïnLÚ t, np bp|p| púшï-¿nLpJШû шúbû ¿nppnprçp шúuшïшû 41,612 ^pшúnЦ 0ш6р t qmû4b[ шгрш-mnLpJШû ibpÇû qá|g, |u| ùÇçÇû шûЦшûшïшû Ш2|штшЦшр0р ^qúb[ t 177,817 ^ршй (qnLm Ш2|штшЦшр0р' 130,083 ^ршй), qnp^qp|nLpjnLûp' 17.8%: UjuÇûpû, « îшßшЦшpnLpJШû |nrú|g pjnLçbnLÙ шßnr2ШuшhnLpJШûû

15 0-0шй|шр|] L|i^énLgb[ t hbrr|ûi^L|[|' hшúшâшjû https://nih.am/am m4ji^[ûbp|:

16 Sbu Ъ. ^îpjluû, U. Pшqшp¿JШÚ, U. UrшqшpJШÚ, L. <nil™ûû|ujLuû, <ш|шитшй| ШГСПГ^Ш-Ui^hnLpji^û i^qqi^jÇû hi^2|4ûbp, Ьришй, « UÜ U. U4rçi^[pbL|ji^û| шйЦшй i^Rnri2|^iui^hnLpji^û i^qqi^jÇû ÇûumÇmnLm, 2018, t2 26:

irUMPnSbSbUUQhSni-iaani-b 111

dw^ubph mbuw|wpwp |2Rh wO^w^wp OiwqbgnLdp, |wrcnLg4wd-pwjhO L pd2|w|wO dwrcwjnLpjnLOObph uw|wqObph ^n^n^rnpjnLOObph ^wm-¿wrcwpwOnLpjwdp, wrcOiwqO wOhhdO t L |wpn^ t hwOqbgObi pOw^rnpjwO 2P2w&nLd wrcn^w^whnLpjwO hwuwObihnLpjwO ^O^phO:

Uju^^uni, dwp^|wjhO |w^hmwih npw|O nL^w|hnpbO |w^4wd t bp|-ph wrcn^w^whnLpjwO dw|wp^w|hg: Urcn^2 dwp^|wjhO |w^hmwiO t h qn-pnL OnpwpwpnLpjwdp qpw^ib[, w2^wmwOph pwpdp wpmw^pn^w|wOnL-pjnLO w^whnib[ L pwp6pwgOb[ ^bmrnpjwO qwpqwgwdrnpjwO dw|wp^w|p: Uju qnpdnLd dbd ^bp L ^wpLnpmpjmO nLObO wrcn^2 w^pbiw|bp^p L u^np-mp: <wm|wO2w|wO t, np S<QM wO^wd ^bmnLpjnLOObpnLd mwpbgmwph wib[wOnLd t dwpqwrcn^wpwOwj^O $hmObu-w|nLdpObph hw^w^np^Obph phip, npO nLObOnLd t hO^bu wrcn^2w^whw|wO, wjO^bu tl mOmbuw|wO wp^jnLOp: Uju wrcrndni «-nLd $hmObu-w|nLdpObpp pfa bO, L wOhpwdb2m t O^wumbi ^pwOg pwOw|h w^wgdwOp, npO tl |^pwOh pOw^rnpjwO hw-¿w^nLdObpp:

bp|ph wrcn^w^whnLpjnLOO nL^^w^hnpbO |w^4wd t wj^ ninpmnLd |w-mwpin^ Obp^pnLdObphg, npnOg dbdnLpjwdp t npn2inLd wrcn^w^whnLpjwO hwuwObihnLpjnLOp pOw^rnpjwO 2p2wOnLd: Uju wrcrndni «-O tw|wOnpbO qh2nLd t S<QM wO^wd bp|pObphO' dw^ubph dbd pbrcp pn^Obini mOwjhO mOmbunLpjnLOObph ipw, hu| pw^wpwghObph unghwiw|wO n^ pwpinp ih-¿w|p hwOqbgOnLd t wrcn^w^w^wO inLp2 ^O^hpObph, npn2 ^b^pbpmd' OnLjOhu^ wO4bpw^wp6 ^npmumObph:

Ud^n^bOp. wOhpwdb2m t wOhw^w^ wibiwgObi ^bmrnpjwO |n^dhg wju ninpmhO nL^^in^ dh2ngObpp' hwugObini wjO wrcOiwqO S<QM dh2hOhO" 73.3%-h: <w2ih w^Obini ^bmmpjwO unL^ dh2ngObpp' wju qnpdnLd dbd ^bp |wpn^ bO ^w^wi w^whn4wqpw|wO |wqdw|bp^nLpjnLOObpp, nLumh wO-hpwdb2m t d2w|bi wjO^huh pw^wpw|wOnLpjnLO, npp ||wpqw4nph ninpmp L w^whn4wqpw|wO ^wpbpObpp hwuwObih |^wp6Oh pOw^rnpjwO 2p2w-OnLd:

Oqmwqnpdiwd qpw|wDnLpjnLb

1. T UO^pbwujwO, U. Pwqwp^jwOi, U. UwCinLl|jw[i, C. UwpqujwO, U. 0npnujwOi, ^1. Sbi^bjwO, Urcni^w^whnLpjwOi hwdw|wpqh qnpdnL-ObnLpjwO qOwhwmmd, bpLwOi, « Ub U. Ui^wipb|jwOh wO^wO wrcni^w^whnLpjwOi wqqwjhO hOumhmnLm, 2017:

2. b. IwipjwOi, U. Pwqwp^jwOi, U. UqwqwpjwO, L. <nihwOOhujwO, <w-jwumwOh wrni^w^whnLpjwCi wqqwjhO hw2hiObp, bpLwOi, « Ub U. Ui^wipb|jwOh wO^wO wrcni^w^whnLpjwOi wqqwjhO hOumh-mnLm, 2018:

3. Spending on Health: Latest Trends/ OECD 2018.

4. http://109.75.36.126/PXWeb/pxweb/hy/Health%20care%20financial%2 0indicators/?rxid=6aa53540-fe82-45aa-a474-2bc8b0247463

5. http://fitnessbusinesscanada.com/editorials/key-findings-from-the-2018-ihrsa-global-report/4609

6. http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA

7. http://www.gov.am/am/budget/

8. https://ampop.am/armenia-budget-draft-2018/

9. https://armenpress.am/arm/news/956047.html

10. https://nih.am/am

11. https://www.armstat.am/am/

12. https://www.spyur.am/am/yellow_pages-5/yp/1500469

АЙКАЗ ШАХНАЗАРЯН

Аспирант кафедры менеджмента АГЭУ

Здравоохранение как важный фактор человеческого капитала.- В настоящее время движущей силой для развития стран является человеческий капитал, от качества которого зависит уровень и темпы развития стран. Важнейшими факторами, характеризующими качество человеческого капитала, являются образование и здравоохранение. Невозможно иметь качественный человеческий капитал с нездоровым населением, поскольку проблемы здравоохранения делают все виды инвестиций в человеческий капитал бесполезными и снижают производительность труда, направляя страны на низкий уровень развития. Так что гарантией могущественного государства является здоровый человеческий капитал. Вышесказанным обусловлена актуальность данной статьи.

Ключевые слова: человеческий капитал, качество человеческого капитала, здравоохранение, спорт, нездоровое население, инвестиции в здравоохранение, расходы на здравоохранение.

JEL: I10, J01

HAYKAZ SHAHNAZARYAN

PhD Student at the Chair of Management at ASUE

Health Care as an Important Factor in Human Capital.-

Currently, the driving force for the development of countries is human capital, on the quality of which depends the level and rate of development of countries. The most important factors characterizing the quality of human capital are education and public health. It is impossible to have high-quality human capital with unhealthy population, since health problems make all kinds of investments in human capital worthless and reduce labor productivity, leading countries to a low level of development. Therefore, the guarantee of a powerful country is healthy human capital. The relevance of this paper is due to the above-mentioned factors.

words: human capital, quality of human capital, public health, sport, unhealthy population, investments in health care, health care costs. JEL: I10, J01

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.