25YUK KO'TARISH QURULMASI ELEKTR YURUTMASINI BOSHQARISH VA XIMOYALASHDAGI MUAMMOLARNI ZAMONAVIY YECHIMLARI
Ibrohimxon Saydijamol o'g'li Jalolov
Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali assistanti ibiroximjalolov@gmail.com
Bekjon Zoxiddonovich Quvvatov
Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali talabasi
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada Yuk ko'tarish qurulmasi elektr yurutmasini boshqarish va ximoyalashdagi muammolarni zamonaviy yechimlarimlari. Yuk kutarish qurilmalari ogir yuklarni bir joydan ikkinci joyga kuchirib utqazish qul mexnatini kamaytirib ish unum dorligini oshirish uchun xizmat qiladi. Yuk kutarish qurilmalari troslarni yemrilishiga elektr yurutmasini ishdan chiqshiga asosiy sabab ishchi hodimlar tomonidan ish jaroyonni tezlashtirish maqsadida meyordan oshiq yuk osish yuk kutarish qurilmalarini ishdan chiqshiga olib keladi bu jaroyonni oldini olish maqsadida yuk kutarish qurilmalariga Ogirlik datchiklari quyamiz va yuk kutarish qurilmalarimiz meyordan oshiq yuk kutarmaydi
Kalit so'zlar Yuk ko'tarish qurulmasi, asinxron elektr dvigateli, kontroller, datchiklar va chastota o'zgartgich
ABSTRACT
In this article, modern solutions to the problems in the control and protection of the electrical system of the lifting device are presented. Lifting equipment is used to move heavy loads from one place to another and increase productivity by reducing manual . The main reason for the failure of the electrical wiring of the lifting devices is the breakdown of the cables. In order to speed up the work process, excessive load hanging by the workers leads to the breakdown of the lifting devices.
Keywords: Lifting device, asynchronous electric motor, controller, sensors and frequency variable.
KIRISH
Ishlab chiqarish jarayonida, turli xil zavod, fabrikalarda va Energetika tizimida energiya sifati va uning iqtisodiy sarfi bo'yicha keltirilgan ma'lumotlarga tayangan holda barcha
May, 2023
400
sohalarda kundan kunga yangi loyihalar hayotga tadbiq etilmoqda, ular orasida energiya resurslaridan tejamkorona foydalanish, ishlab chiqarish jarayonlariga energiya tejamkor uskunalarni tadbiq etish loyihalari katta ahamiyat kasb etgani holda, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda hamda ishlab chiqarish sifatini oshirib, yangi bosqichga olib chiqishda katta ahamiyat kasb etadi. Energiya tejamkor uskunalardan foydalanish energiyani tejash bilan bir qatorda ishlab chiqarish hajmini oshirish hamda ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirib uning tannarxining arzon bo'lishiga ham asos bo'lib hizmat qiladi. Energiya tejamkor uskunalarni tadbiq etish loyihasini eng katta ishlab chiqarish tarmog'i hisoblangan sanoat korxonalariga tadbiq etish hamda u yerda qo'llaniladigan katta quvvatli uskuna va mexanizmlarni energiya tejamkor elektr qurilmalari bilan jihozlash juda katta iqtisodiy samaradorlikka erishishga hizmat qiladi. Jumladan hozirgi kunda juda jadallik bilan kengayib borayotgan metallarni prokatlash sanoatining elektr yuritmalarini energiya tejamkor qurilmalar bilan almashtirish va avtomatlashtirish orqali katta miqdordagi energiya tejamkorligiga hamda ishlash samaradorligini va sifatini sezilarli oshirishga erishish mumkin.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Respublikasida energiya resurslaridan oqilona foydalanish borasida hozirgi kunda amalga oshirilayotgan ishlarning qay darajada muhim iqtisodiy asosga ega ekanligini ushbu sohaga doir chiqarilgan prezident farmonlari orqali ham bilish mumkin. Jumladan "Kon-metallurgiya sanoati va unga bog'liq sohalarni rivojlantirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 24 iyundagi PQ-5159-sonli Qarori
Ko'tarish krani - yuklarni ko'tarib, ma'lum masofaga tashiydigan, davriy ishlaydigan mashina. Ko'tarish krani ko'tarish konstruksiyasi (ko'priksimon yoki konsol ferma, minora, machta, strela), asosiy yuk kutaruvchi mexanizm (chig'ir. telfer), kuch qurilmalari, elektr jihozlar, yo'naltiruvchi va tu-tib turuchi elementlar (zanjirlar, qavatlar), yukni qamrab oladigan qurilmalar (ilgak, elektromagnit, greyfer va boshqalar) dan tashkil topgan
NATIJALAR
Ko'tarish krani - yuklarni ko'tarib, ma'lum masofaga tashiydigan, davriy ishlaydigan mashina. Ko'tarish krani ko'tarish konstruksiyasi (ko'priksimon yoki konsol ferma, minora, machta, strela), asosiy yuk kutaruvchi mexanizm (chig'ir. telfer), kuch qurilmalari, elektr jihozlar, yo'naltiruvchi va tu-tib turuchi elementlar (zanjirlar, qavatlar),
May, 2023
401
yukni qamrab oladigan qurilmalar (ilgak, elektromagnit, greyfer va boshqalar) dan tashkil topgan
Yuk ko'tarish qurilmalariga datchiklar urnatgandan keyingi avzalliklari.
Agar biz datchiklar o'rnatsak yuk kutarish qurilmalarimiz ishlash vaqti uzayadi ,tez ishdan chiqib tamir talab holatlari kamroq kuzatiladi bu esa korxonaga iqtisodiy jihatdan xarajatlarni kamayshiga olib keladi.
Og'irlik datchiklardan yuk kutarish qurilmalarida foydalansak malumkiy korxonalarda yuk kutarish qurilmalari aksariyat hollarda zurqib ishlaydi natijada elektr yurutmasi kuyishi yoki zurqish natijasida yuk kutarish tros lari yemrilishga olib keladi,ogirlik datchiklari urnatsak meyordan oshiq yuk kutarshiga zurqishiga yul quymaydi yani yuk kutarish qurilmalarni avtomatik tuxtatadi yoki singnal bilan ogoh lantiradi.
Og'irlik datchiklarimiz yuk kutarish qurilmalariga urnatish mobaynida zavod,sexlarning havo sharoiti juda chang bulsa urnatish maqsadga muvofiq bulmaydi.
Og'irlik datchiklari
Energetik ko'rsatgichlar (33kw yuritma o'rnatilgan) Yuk ko'tarish qurulmasi elektr yurutmasi unumdorligi
Yuritma narmal ishlagandagi unumdorligi Yuritma zurqib ishlagan holatiga unumdorligi
1-soatdagi elektir energiya sarfi 60KVA 70KVA
24- soatdagi elektir energiya sarfi 1200KVA 1300KVA
Energiya isrofi (sutka) davomida 5% 20%
May, 2023
402
Datchik o'rnatilgandan sungi natijalar:
Energetik ko'rsatgichlar (33kw yuritma o'rnatilgan) Yuk ko'tarish qurulmasi elektr yurutmasi unumdorligi
Yuritma narmal ishlagandagi unumdorligi datchik o'rnatilgandan sung Yuritma zurqib ishlagan holatiga unumdorligi datchik o'rnatilgandan sung
1-soatdagi elektir energiya sarfi 60KVA 0
24- soatdagi elektir energiya sarfi 1200KVA 0
Energiya isrofi (sutka) davomida 3% 0
MUHOKAMA
Yuk ko'tarish qurulmasi elektr yurutmasini boshqaruvida, Elektr yuritgichlarini ishga tushirish usullari uning qo'llanilayotgan sharoitdan kelib chiqqan holda tanlanadi. To'g'ridan to'g'ri ishga tushirish usuli past quvvatli va bosibli yurima va nasoslar uchun, qo'shimcha qarshiliklar ulash orqali ishga tushirish juda chang va sharoiti yoman bo'lgan joylar uchun qo'llaniladi. Ishga tushurish va boshqarishning avtomatik boshqaruvi ish jarayonida texnologik jarayonning o'zgarishini uzliksiz nazorat qilish va elektr yuritgich quvvatini shu asosda boshqarish katta unumdorlikka va energiya tejamkorligiga erishishga yordam beradi. Elektr yuritgich tezligi va quvvatining nominalda bo'lmasligi ortiqcha energiya yo'qotilishiga olib keladi. avtomatik boshqaruv nazorati orqali elektr yuritgichni optimal parametrlarda ishlatishini ta'minlashimiz mumkin. Bu usul har tomonlama zamonaviy, iqtisodiy va energiya tejamkor usul hisoblanib, optimal parametrlarini saqlash orqali elektr yuritgich va texnologik qurilmalarni uzoq vaqt hizmat qilishiga zamin yaratadi.
XULOSA
Xulosa o'rnida shuni aytish mumkinki zamonaviy texnologiyalarni ishlab chiqarish jarayonlariga tadbiq qilish orqali nafaqat katta samaradorlik va energiya tejamkorligiga balki ishlab chiqarish jarayonini to'la avtomatlashtirishga erishishimiz mumkin. Yuk ko'tarish qurulmasi elektr yurutmasini boshqarish va ximoyalashdagi muammolarni zamonaviy yechimlarni kurib chiqdik. Texnologik jarayonni avtomatlashtirish orqali ishchilarning mexnatini osonlashtirish, havfli va murakkab sharoitlarda qo'llaniladigan
May, 2023
403
ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1
toblashni boshqarishni soddalashtirish va hizmat muddatini oshirish mumkin. REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi prezidenti tomonidan 2020-yildagi 19-iyunda imzolangan "Energiyadan oqilona foydalanish to'g'risida"gi O'RQ-628 sonli qarori 412-I-sonli Qonuniga (O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1997-yil, № 4-5, 118-modda; 2003-yil, № 5, 67-modda;
2. Тогаев Ахрор Саъдулло угли, Эшонкулов Камол Эшниез угли,
Бакирова Дилбар Тагаевна Ганиев Элбек Улугбек Угли Зависимость рабочих характеристик насоса от частоты вращения Analytical Journal of Education and Development http://www.sciencebox.uz/index.php/ajed/article/view/3302
3. Shodiyev , O. A., Yuldashev , E. U., Yuldasheva, M. A., Jalolov , I. S. "Konveyer transportini elektr yuritmasini teskari aloqali datchiklari vositasida boshqarish". Academic Research in Educational Sciences, https://www.ares.uz/uz/maqola-sahifasi/konveyer-transportini-elektr-yuritmasini-teskari-aloqali-datchiklari-vositasida-boshqarish
4. A. Teshaboyev, S. Zaynobidinov , E. Musayev (2006) "Yarim o'tkazgichlar va yarimo'tkazgichli asboblar texnologiyasi" Toshkent 5 (323-234)
5. www.uzbekistonmet.uz/oz/lists/view/440
May, 2023
