79DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-582-586
YOSHLARDA EKOLOGIK MADANIYATNI SHAKLLANTIRISH VA EKOLOGIK XAVFSIZLIKNI OSHIRISH
Rano Parpiyevna Rustamova
Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy Universiteti ekologik monitoring
kafedrasi dotsenti
Ekologik madaniyat bu tadqiqotchilar fikriga ko'ra yoshlarning amaliy faoliyatda tabiat bilan bog'liqlik va xulq-atvori orqali namoyon bo'ladigan yoshlariy madaniy va ijtimoiy qadriyatlarni yaratishdir. Ekologik madaniyat orqali sog'lom turmush muhitini yaratish, rivojlanish va odamlar taraqqiyot ehtiyojlarini qondirish uchun qiziqishlariga va tabiiy o'zgartirish, xulq munosabati ifodalangan madaniy va ijtimoiy qadriyatlarni hisobga olish zarur. Ekologik madaniy qadriyatlar - bu tabiat ekotizimida yashash, ishlash va rivojlanish jarayonida odamlar tomonidan yaratilgan barcha qadriyatlardir. Ushbu maqolada, yoshlarda ekologik madaniyatni shakllantirish va ekologik xavfsizlikni oshirish haqida fikr va mulohazalar yuritiladi.
Kalit so'zlar: Ekologiya, madaniyat, ekologik xavfsizlik, ijtimoiy qadriyatlar, sog'lom muhit yaratish, yoshlar tarbiyasi, tabiatni asrash.
Экологическая культура - это создание человеком культурных и социальных ценностей, которые, по мнению исследователей, проявляются через связь и поведение человека с природой в практической деятельности. Чтобы создать здоровую среду обитания посредством экологической культуры, удовлетворить потребности развития и саморазвития людей, необходимо учитывать культурные и социальные ценности, выраженные в поведенческих установках, поведенческих изменениях и естественных. Экологические культурные ценности - это все те, которые создаются людьми в процессе жизни, работы и развития в экосистеме природы. В данной статье приводятся отзывы о формировании экологической культуры и повышении экологической безопасности у молодежи.
Ключевые слова: экология, культура, экологическая безопасность, социальные ценности, создание здоровой окружающей среды, воспитание молодежи, охрана природы.
ANNOTATSIYA
АННОТАЦИЯ
April, 2023
DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-582-586
ABSTRACT
According to academics, ecological culture is the result of human cultural and social values that are expressed via how people interact with nature in their daily lives. The cultural and social values represented in behavioral attitudes, behavioral changes, and natural phenomena must be taken into consideration in order to establish a healthy living environment through ecological culture and to meet the demands of development and human development. Cultural values established by people as they live, work, and evolve within the natural world's ecosystems are collectively referred to as ecological values. The development of an ecological culture and enhancing environmental safety in young people are discussed in this article.
Keywords: ecology, culture, environmental safety, social values, creating a healthy environment, youth education, conservation of nature.
Ekologik madaniyat bu inson, tabiat va jamiyat munosabatlarini idrok etish natijasidir, u ham fikrlash usuli, tabiiy ekologik muhit va yoshlarni tabiatni asrash ruhida tarbiyalashdir. Ekologik madaniyat yoshlarning tabiatga bo'lgan mehrini ham ifodalaydi. Muayyan fikrlash tarzi, turmush tarzi va ishlab chiqarish uslubi hisoblanadi. Jamiyat tabiiy ekologik muhitga katta ta'sir ko'rsatadi. Agar har bir jamoaning qarashlari, individual hurmat va tabiiy muhit bilan uyg'unlikda yashasa, obyektivlik qonunlariga rioya qilish zarur. Bu turmush tarzi, ekologik madaniy turmush tarziga aylanadi, barqaror rivojlanish uchun muhim turtki bo'ladi. Ekologik madaniyat yoshlar faoliyatidagi harakatlar orqali namoyon bo'ladi, bu insoniyatning barqaror rivojlanish sari tabiiy zabt etishining namoyon bo'lishi hisoblanadi.
Shuning uchun ekologik madaniyatning asosiy mazmuni munosabatlarni, yoshlarning tabiiy muhit bilan o'zaro aloqasini o'rganish, odamlarga atrof-muhit haqidagi bilimlarni, atrof-muhitning yoshlar rivojlanishidagi rolini o'rganishdir. Bu odamlarning barqaror rivojlanishi uchun amaliy faoliyatda ekologik muvozanatni ta'minlab, odamlarning ekologik muhitni himoya qilish uchun harakatini shakllantiradi. Yoshlarning ekologik madaniyat to'g'risida chuqur xabardorligini namoyish etadigan amaliy faoliyat tabiat, yoshlar va jamiyat tizimining mavjudligi va barqaror rivojlanishining hal qiluvchi omiliga aylanib, ekologik madaniyat yoshlariyatning barqaror rivojlanishi uchun zarur bo'lgan rivojlanishdir.
Ekologik madaniyatni insoniyatning barqaror rivojlanishining muhim kalitiga aylantirish uchun ekologik
madaniy ta'lim faoliyati kuchaytirilishi kerak, ekologik madaniyat
April, 2023
National University of Uzbekistan
Google Scholar indexed
DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-582-586
haqidagi bilimlami oshirib borish orqali yoshlar, tabiat va jamiyat o'rtasidagi munosabatlar to'g'risida xabardorlik kuchayadi. Ekologik madaniy ta'lim - bu har bir shaxs va jamiyat uchun xabardorlikni oshirish, tabiat - yoshlar va jamiyat o'rtasidagi munosabatlar haqidagi bilimlarni mustahkamlash, o'sib borayotgan iqtisodiyot va jamiyat uchun amaliy faoliyatda yoshlarning ekologik muhitga nisbatan xatti-harakatlarini tartibga solish sifati va qobiliyatini shakllantiradi.
Birinchidan, ekologik madaniyatni oshirishda yoshlar - tabiiy - ijtimoiy o'rtasidagi dialektik munosabatlar haqidagi bilimlar bilan ta'minlaydi, dunyoning birligini ko'radi, shuningdek odamlar ekologik muhitga nisbatan o'z majburiyatlarini anglashlari kerak. Amaliy faoliyatdagi har qanday yoshlar harakati tabiat bilan bog'liq, shuning uchun yoshlar harakat qilishi kerak, lekin yoshlar - tabiiy -jamiyatlar o'rtasidagi munosabatlarning birligini ta'minlaydi. Shunday qilib, ekologik madaniy ta'limni takomillashtirish har bir shaxs va jamoaga tabiiy muhitning mohiyatini, biologik, fizik, kimyoviy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy jihatlarning o'zaro ta'sirini tushunishga, bashorat qilishda samarali va mas'uliyat bilan ishtirok etish uchun bilim, munosabat va amaliy ko'nikmalarga ega bo'lishga yordam beradi. ekologik muammolarni hal qilish va ularni boshqarib boradi. Ekologik madaniyat ta'limi sayyoramizdagi har bir shaxsning, har bir ijtimoiy hamjamiyatning mas'uliyati, burchi va vijdoniga aylanib bormoqda.
Ikkinchidan, ekologik madaniy ta'lim faoliyati orqali, biz ekologik atrof-muhit uchun yoshlar hurmatni rivojlantirishimiz mumkin; ekologik madaniyat xabardorligini oshirish, barqaror rivojlanish bilan ekologik madaniyat roli tabiat qonunlarini hurmat yo'nalishi bo'yicha ixtiyoriy ravishda (oqilona) nazorat yoshlar va tabiat o'rtasidagi munosabatlar uchun asos bo'ladi.
Amaliy faoliyat jarayonida, birinchi navbatda, ishlab chiqarish mehnati, odamlar tabiatga keskin ta'sir ko'rsatdi. Ilm-fan va texnologiya yordamida asboblar tobora takomillashib bormoqda. Xususan, ekologik madaniy ta'lim nafaqat yoshlar va ekologik muhit o'rtasida mos, muvozanatli munosabatlarni yaratishga qaratilgan, balki u ham o'ziga xos ijobiy ma'noga ega bo'lib, barqaror rivojlanish asosi sifatida ekologik va gumanistik birlikka ega zamonaviy, sanoat jamiyatini rivojlantirish uchun mos bo'lgan shaxsni shakllantirishdir. Boshqa barcha ta'lim shakllari singari, ekologik madaniy ta'lim ham ekologiya - gumanitar fanlar sohasida ilmiy, axloqiy, estetik va madaniy ong haqida ta'lim jarayonidir.
Agar ilgari yoshlar tabiatni go'zalligi va o'ziga xos qadriyatlari uchun qadrlagan bo'lsa, bugungi kunda yoshlarning xudbin manfaatlari tufayli yoshlar faqat tabiatdan foydalanish
April, 2023
584
National University of Uzbekistan
Google Scholar indexed
DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-582-586
qadriyatlari va amaliyligi bilan qiziqadi. Hozirgi odam kelajak avlodlar tomonidan "qarzga olingan" barcha narsalar bilan yashaydi, desak mubolag'a bo'lmaydi. Odamlar va tabiat o'rtasidagi munosabatlardagi xulq-atvorni o'zgartirish uchun ekologik madaniy ta'lim orqali ekologik madaniyat to'g'risida xabardorlikni oshirish, yoshlarning yashash muhitiga mehrini ko'rsatadigan ekologik madaniyat qadriyatlarini shakllantirish, shakllantirish zarur: turmush tarzi, urf-odatlari, an'analari yoshlar va tabiat o'rtasidagi munosabatlardagi "haqiqiy", "axloqiy", qadriyatlarni hisobga olgan holda ekologik madaniyat bilan bog'liq.
Uchinchidan, ekologik madaniyat haqida xabardorlik tabiatga hurmat bilan munosabatda bo'lish, maqsadga bo'ysunish, yoshlarning amaliy faoliyatida harakat qonunlarini tabiiy muhit bilan muvozanatlash uchun asosdir. Chunki atrof - muhitni muhofaza qilish bo'yicha harakat qilishga tayyorlik tabiat - yoshlar va jamiyat o'rtasidagi dialektik munosabatlar haqidagi bilim, tushuncha asosida shakllanadi va ekologik muhitga hurmat bilan munosabatda bo'lish orqali namoyon bo'ladi, amaliy faoliyatda: ekologik qonunlarni amaliy faoliyatda qo'llash, atrof-muhitni muhofaza qilish to'g'risidagi qonunni amalga oshirish; ekologik qonunlarni amalga oshirish. hayot tarzi, atrof-muhit bilan do'stona munosabatda bo'lish, tashkilotlar va yashash joylarini atrof-muhitni muhofaza qilish harakatlari va faoliyatida ishtirok etish; ishlab chiqarish, biznes va xizmat ko'rsatish faoliyatini, shuningdek atrof-muhitni muhofaza qilish inspektsiyasi faoliyatini, ixtisoslashgan mansabdor shaxslar va vakolatli tashkilotlar tomonidan nazorat qilishni nazorat qilish; atrof-muhitni muhofaza qilish to'g'risidagi qonun hujjatlari va qonun hujjatlarini bajarish uchun g'oyalarni qo'shishdir.
To'rtinchidan, ekologik madaniyat to'g'risida xabardorlikni oshirish uchun ta'limni kuchaytirish ijtimoiy ishlab chiqarishning ekologik jarayoni uchun asosdir. Barqaror rivojlanish strategiyasining eng asosiy maqsadi bo'lgan eng muhim tamoyillardan biri bu tabiiy ekologik muhitni saqlash va muhofaza qilishdir. Bu shuni anglatadiki, odamlar ijtimoiy ishlab chiqarishning ekologik jarayonini amalga oshirishi kerak. Chunki, ijtimoiy ishlab chiqarish har qanday darajada yoki bosqichda har doim yoshlar va jamiyatning ajralmas vositasi sifatida ishlaydi, ammo hozirgi holatda ekologik muhitga zarar etkazishga yo'l qo'yilmaydi. Ekologik madaniyat, ekologik madaniyatning jamiyat taraqqiyotidagi o'rni to'g'risida xabardorlikni oshirish ijtimoiy ekologik jarayonning zaruriy sharti, asosi sifatida qaralishi mumkin.ishlab chiqarish. Boshqa tomondan, ekologik madaniy ta'limni qamrab olish yoshlarning ijtimoiy hayotdagi barcha boshqa faoliyatining ekologik jarayoni uchun asosdir. yoshlar va
April, 2023
585
DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-582-586
jamiyatning mavjudligi va rivojlanishini ta'minlash uchun ekologik jarayonning maqsadini bajarishdan tashqari, siyosat, axloq, huquq, ma'naviy madaniyat sohalarida boshqa barcha yoshlar faoliyati uchun ekologik jarayonni amalga oshirish kerak.
XULOSA. Shunday qilib, ekologik madaniyat yoshlar va tabiat o'rtasidagi munosabatlarda haqiqat - xayrixohlik - tabiatni avaylash qadriyatlarini namoyish etadi. Hozirgi davrda fan va texnikaning rivojlanishi yoshlar farovonligida sezilarli yaxshilanishlarni amalga oshirdi va yashash joylari ko'p yo'nalishlarda kengaytirildi, ammo ekologik muhit yomon ta'sir ko'rsatmoqda. Shubhasiz, bugungi kunda yoshlariyat tabiiy dunyoning bizga bo'lgan munosabatiga olib kelishi kerak bo'lgan oqibatlar bilim, tsivilizatsiya emas, balki axloqiy masaladir. Ekologik madaniyatning mavjudligi va yoshlar va tabiat munosabatlar uzoq muddatli rivojlanish tamoyili tabiiy dunyo tomon yoshlar madaniyati yetishmasligidir. Rivojlanish strategiyasida ekologik madaniyat ta'limi faoliyatini takomillashtirish va ekologik madaniyatni shakllantirish barqaror rivojlanish uchun ijtimoiy ishlab chiqarish va ekologik muhit o'rtasidagi munosabatlarni ongli ravishda boshqarish uchun asosdir.
REFERENCES
1. Nguyen Van Huyen (2013), "Current ecological culture issues", Vietnam Journal of Social Sciences, 11 (72), 87-96.
2. A.A. Belik (2000), Cultural Studies - Theory of Cultural Anthropology, Cultural Arts Magazine, Hanoi.
3. Pham Thi Ngoc Tram (2003), "Ho Chi Minh values of ecological culture and humanities", Journal of Philosophy, Vol. 12, pp.14-19.
4. Julian H.Steward 1955, Theory of Culture Change: The Methodology о Multilinear Evolution, Source; http : //www.as.ua.edu/ant/cultures/cultures.php.
5. Abduazimova, Z. A. (2021). Philosophical Features of the Conceptual Approach in the Formation of Environmental Ethics in the Process of Globalization. International Journal on Integrated Education, 4(10), 138-142.
6. З. А. Абдуазимова (2022). Шахс-эстетик дидини шакллантиришда эко-эстетик маданият. Academic research in educational sciences, 3 (NUU Conference 2), 110-114. doi: 10.24412/2181-1385-2022-2-110-114
7. MUXAMEDJANOVA, L. (2018). PROFESSIONAL ETIKA VA ETIKET darslik. https://scienceweb.uz/publication/4491
April, 2023
