Научная статья на тему 'Ёнғин ва ёнғиннинг хавфидан химояланиш усуллари'

Ёнғин ва ёнғиннинг хавфидан химояланиш усуллари Текст научной статьи по специальности «Прочие медицинские науки»

CC BY
1410
99
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
TECHика
Ключевые слова
ёнувчан модда / нефт / қоғоз / ёғоч / ҳаво / ҳарорат / иссиқлик / учқун / электр симининг қисқа туташуви. / combustible substance / oil / paper / wood / air / temperature / heat / spark / short circuit of electrical wiring.

Аннотация научной статьи по прочим медицинским наукам, автор научной работы — Алибоев Махаммадилло Акбаралиевич, Жумабоев Шохрухбек

Ушбу мақолада ёнғин ва ёнғинни хавфидан химояланиш усулли, ёнғин хавфи талофатларини, танжарохатларини ва ўлимни олдини олиш янги усуллаари курсатиб утилган бўлиб утган фожиялий ходисалар буни давир талаби деб билмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In this article, new methods of protection against fire, fire hazard, injuries and new methods of preventing death are considered as a requirement of time.

Текст научной работы на тему «Ёнғин ва ёнғиннинг хавфидан химояланиш усуллари»

Научно-практический электронный журнал

«тЕСНика» №2 2020 года

ПРОМЫШЛЕННАЯ

QfeА БЕЗОПАСНОСТЬ

DOI: 10.24411/2181-0753-2020-10012

©Алибоев М.А., Жумабоев Ш

ЕНГИН ВА ЕНГИННИНГ ХАВФИДАН ХИМОЯЛАНИШ УСУЛЛАРИ

Алибоев Махаммадилло Акбаралиевич - Андижон машинасозлик институти, Жумабоев Шохрухбек -

Андижон машинасозлик институти

Аннотация. Ушбу маколада ёнгин ва ёнгинни хавфидан химояланиш усулли, ёнгин хавфи талофатларини, танжарохатларини ва улимни олдини олиш янги усуллаари курсатиб утилган булиб утган фожиялий ходисалар буни давир талаби деб билмоеда.

Калит сузлар :ёнувчан модда,нефт, когоз, ёгоч, х,аво, х,арорат, иссиклик, учкун, электр симининг киска туташуви.

Аннотация. В этой статье новые методы защиты от пожара, пожарной опасности, травмирований и новые методы предотвращения смерти рассматриваются как требование времени.

Ключевые слова: горючее вещество, масло, бумага, древесина, воздух, температура, тепло, искра, короткое замыкание электропроводки.

Аnnotation. In this article, new methods of protection against fire, fire hazard, injuries and new methods of preventing death are considered as a requirement of time.

Key words: combustible substance, oil, paper, wood, air, temperature, heat, spark, short circuit of electrical wiring.

Мустакиллик кулга киритилган илк кунларданок мамлакат хавфсизлиги, ахолининг тинч ва осуда хаёт кечириши, иктисодиёт объектларининг баркарор ишлашини таъминлаш хукуматимиз томонидан энг мухим вазифалардан бири килиб куйилди ва бу сохада катор ишлар амалга оширилди. Шу йиллар мобайнида мамлакат хавфсизлигини таъминлаш, фавкулодда вазиятларда иктисодий зарарлар микдорини хамда инсонлар хаётига хавф солиши мумкин булган холатларнинг олдини олиш масаласида мухим ислохотлар амалга оширилди.Х,озирги кунда хавфсиз хаётни таъминлаш масалалари долзарб муаммолардан бири хисобланади.

Мамлакатимизнинг мухим вазифалари каторида ташкилот, корхона ва муассасалардаги, ахоли ва худудларни турли тусдаги ёнгинлардан мухофаза килиш масаласи алохида урин олган булиб, бу борада катор конунлар, хукумат карорлари, низомлар ва меъёрий хужжатлар кабул килинган.Ёнгин ва ёнгинни хавфидан химояланиш усулли.Ёнгин - бу назорат килиб булмайдиган ходиса булиб, бебахо моддий ва маданий бойликларни бир дакикада йук килувчи, атроф-мухитни издан чикарувчи офат, айникса у фукароларнинг жонига кулфат келтирувчи фавкулоддаги вазиятдир.Ёнгиннинг келиб чикиши уч омилнинг бир вактда, бир жойда дуч келишининг окибатидир, яъни:- ёнувчан моддани (нефт, когоз, ёгоч ва бошкалар);- хаво харорати (иссиклик);-учкун-аланга (гугурт, учкун, электр симининг киска

туташуви). Халк хужалигида ёнгин чикишининг асосий сабаблари куйидагилардан иборат: а) чекиш пайтида ёнгингарчиликка эхтиётсизлик билан муносабатда булиш, ёнувчан моддаларни ёкиш, гугурт билан ёритиш ва бошкалар. Бундай ёнгин умумий ёнгиннинг 26 фоизини ташкил килади; б) болаларнинг ут билан уйнаши - 14 %; в) электр жихозларини бошкариш коидаларини бузиш натижасида -3,5 г) печка ва тутун кувурларининг нотугри урнатилиши окибатида-8,5 %; д) иситкич жихозларидан нотугри фойдаланишда - 8,3 %; е) электр мосламаларини монтаж килиш коидаларининг бузилиши- 5%; й) пайвандлаш ишларини бажаришда ёнгин хавфсизлик коидаларининг бузилиши-2,3 %; ж) технологик жихозларни бошкариш коидаларининг бузилиши -1,2 % ни ташкил этади.[2] Демак, ёнгиннинг бирламчи сабаблари кичик ёнгин манбалари турткилари булиши мумкин - булар сигарет колдиклари, учкунлар ва учирилмаган гугурт колдиклари; юкори хароратли иссиклик манбалари -аланга, печка ва тутун чикадиган кувурларнинг кизиган конструксиялари ва бошкалар булиши мумкин.Ёнгин натижасида куйидаги хавфли омиллар пайдо булади: очик аланга ва учкунлар; хаво ва предметлардаги юкори харорат; ёнгиндан пайдо булган уткир зарарли махсулотлар; тутун; кислород микдорининг пасайиши, бино ва иншоотларнинг емирилиши ва бузилиши; портлашлар содир булиши; ёнгин булган жойларда турли кимёвий ва зарарли моддаларнинг атроф-мухитга таркалиши, ёнгинни сув билан учирилганда турли кимёвий моддалар коришмаси натижасида портлашлар юз бериши ва бошкалар. Маълумотларга кура, ёнгиндан нобуд булганларнинг 60 - 80 %и нафас олиш йулларининг захарланиши ёки тоза хавонинг етишмаслиги окибатида халок булар экан.[3] Ёнишда ёнувчи махсулотлар билан оксидловчилар орасида узаро таъсир натижасида буладиган мураккаб физикавий-кимёвий жараёндир, бунда иссиклик, захарли газлар ва ёруглик нурларининг ажралиши кузатилади. Демак, ёниш жараёнининг пайдо булиши учун ёнувчи материал, ёндирувчи манба ва оксидловчилар булиши зарурдир. Х,авонинг таркибидаги кислород микдори 14-16 % булганда ёниш тухтайди ва туташ бошланади. Агарда кислород микдори 8-10 % га камайганда туташ хам тухтайди. Ёнгин содир булганда ёндирувчи

43

ПРОМЫШЛЕННАЯ

Сж$А БЕЗОПАСНОСТЬ

манбалар очик (учкун, ёруглик кучлари, аланга ва чугланган предметлар) ва берк *олатда (ишкаланиш, катта куч билан уриш, кимёвий реаксиянинг иссиклиги, микробиологик жараёнлар ва *оказо) булиши мумкин.[4] Ёнувчи материалларга - каттик, суюк ва газсимон булиши мумкин, масалан, тахта, киноплёнка, нитротселлулоза, кимёвий эритувчи суюкликлар, водород, метан, пропан, кумир ва ^оказолар. Оксидловчиларга - кислород, бром, хлор, натрий пероксиди, нитрат кислотаси, бертоле тузи киради. Ёниш пайтида *осил буладиган “мах” *арорат микдори ёнувчи материал Хтурига боглик булади. Масалан, когозда - 5100C, суюк ёкилги - 110 -13000C, тахтада - 10000C, газли ёкилги - 1200-13000C иссик *осил булади. Бундай иссикка хечкайси инсон бардош бераолмайди ёнгин чикканда юкори кавватда колган фукаро куйиб ёнишдан кура узиниташлаб халок булишини авзал куради. Бундай фожиялий ходисани Россияни Ргион25 каналини курсатуви оркалий курганмиз, проспект Красного знамени, 59 даги промстрой проектдаги банкнинг пул момила булимидаги ёнгин соат 1110 да булиб кундизги вакитда содир булган бунда бинеча 10-лаб одамлар 6 кавватдан узини ташлаб халок булган ёнгин учириш машиналари 40 дакикадан кегин келган лекин нарвони булмаганлиги учун улар хам хеч нарса килолмаган. [5] Ёнгинда одамларни куткариш ва куткарув ишлари куйидаги ^олатлар юзага келганда ташкил килинади ва утказилади, агар: одамларга олов, юкори *арорат, портлаш хавфи ёки бинонинг кулаши хавфи булганда, улар турган хоналар тутун ёки за^арли газлар билан тулган булса; одамлар узлари хавфли жойдан чиколмай колса. Ёнгинда одамларни куткариш ёнгинни бартараф этиш билан бир вактда утказилади.

Агар бир вактнинг узида одамларни куткариш ва ёнгинни бартараф этишга куч ва воситалар камлик килса, одамларни куткариш учун Фавкулодда вазиятлар вазирлиги ёнгин-куткарув

булинмаларининг барча шахсий таркибидан

фойдаланилади *амда кушимча куч ва воситалар чакирилади.Одамларни куткариш учун: биноларнинг асосий кириш ва чикиш *амда захира йулларидан; деразалар, айвончалар, ёнгин учириш нарвонлари, автонарвонлар, автокутаргичлар ва бошка куткариш курилмаларидан; ёнгин учирувчилар томонидан очилган тусик ва девор туйнукларидан фойдаланилади. Одамларни куткариш ва хавфсиз жойга олиб чикиш куйидагилардан иборат: одамларни хавфсиз

йуналиш буйлаб узлари ёки ёнгин учирувчилар кузатувида чикариш; *аракат килолмайдиган одамларни олиб чикиш; куткарув йулларининг олов ёки тутун билан тусилиб колиб, чикиб кетишнинг иложи булмаса, одамларни нарвонлар, автонарвонлар, автокутаргичлар ва техник куткарув курилмалари ёрдамида куткариш. куткарув ишлари утказилаётганда: хабар бериш ва бошка техник воситалардан фойдаланган *олда саросимага тушмасликнинг олдини олиш чорасини куриш; куткарув ишларига ташкилотларнинг ходимларини ва кунгилли ёнгин учириш дружиналарини (бундан кейинги уринларда КЁУД деб юритилади) жалб этиш; тез тиббий ёрдам чакириш *амда ёнгиндан жабрланганларга биринчи тиббий ёрдам курсатиш зарур. Ёнгин содир булган бинода одамларнинг колганлиги ^акида маълумот булса, бинодаги барча ёнаётган ва тутунга тулган хоналар синчиклаб текширилади. ^уткаришга му^тожларнинг йуклиги аниклангандан сунг одамларни кидириш ишлари тухтатилади.[6]

Хозирги вакитда Андижон шахарида 7 кавватли уйлар курилмокда бу биноларда ёнгин хавфи булганда кутилиш чоралари урганилган лекин бизни тавфсия килаётган усул бундай иложсизликдан инсонларни куткаришда кул келади. Иккинчи кавватдан юкори кавватларга урамдаги аргомчи нукталари урнатилади. Бундай аргомчилардан харкандай одам осилиб тушиши мумкин. Бу курилмани хозирги кунда хомаки нусхаси яратилган уйлаймизки бу курилма инсонлар халок булишини олдини олади.

1-расим ёндан, тик, горизантал, иш холатдаги куриниши

Бугунги кунда оммавий ахборот воситалари томонидан берилаётган вокеалар рукнидаги маълумотларнинг маълум кисми у ёки бу мамлакатда юз берган табиий ёки техноген тусдаги

ёнгинлар, улар келтирган иктисодий зарарлар, одамларнинг курбон булаётганлиги, чекаётган азиятларидан иборат булмокда. Ёнгинларни юз бермаслигидан *еч кайси мамлакат ёки *удуд

44

Научно-практический электронный журнал «ТЕСНика» №2 2020 года

Научно-практический электронный журнал

«тЕсНика» №2 2020 года

ПРОМЫШЛЕННАЯ

QfeА БЕЗОПАСНОСТЬ

кафолатланган эмас, факатгина унинг окибатлари микдорини камайтириш, уларни олдини олиш мумкин.

2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналишлари буйича ^аракатлар стратегиясининг бешинчи йуналиши - Хавфсизлик, диний багрикенглик ва миллатлараро тотувликни таъминлаш *амда чукур уйланган, узаро манфаатли ва амалий ташки сиёсат со^асида атроф-табиий му*ит, а*оли соглиги ва генофондига путур етказувчи экологик муаммоларни олдини олиш *амда фавкулодда вазиятларни олдини олиш ва бартараф этиш тизимини такомиллаштириш устувор йуналишлар килиб белгилаб олинди.

Шу боисдан, ёнгин хавфсизлигини таъминлашда, ёнгинни келиб чикиш сабаблари ва шароитларини аниклаш, унинг ривожланиши ва таркалиб кетишининг олдини олиш, ёнгинларни бартараф этиш, инсон *аёти ва саломатлигини *амда моддий бойликларни саклаб колишга каратилган профилактик ишларни амалга

оширишда ахолига билим ва куникмалар бериш назарда тутилган.

АДАБИЁТЛАР

[1] Шомирзаев Х.Х. Теория проsесов горения.-Ташкент: ТДТУ, 2004

[2] Худоев А.Е. тахрири остида. Ёнгин хавфсизлиги. 2- нашри. -Т.: Уз.Р. ИИВ Ёнгин хавфсизлиги олий техник мктаби.

[3] “Ёнгин хавфсизлиги тугрисида”ги конун. Узбекистон Республикасининг конун хужжатлари туплами. -Т.: 2009 й., 40-сон.

[4] Азимов Х.А. Бино ва иншоотларда ёнгин

хавфсизлиги. Укув кулланма. - Т.: ТАQИ,

2004актаби. 2007. - 722 б. 3

Elektron resurslar

[5] www.gov.uz - Узбекистон Республикаси хукумат портали.

[6] www.lex.uz - Узбекистон Республикаси конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси.

[7] www.ziyonet.uz- Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги сайти

45

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.