Научная статья на тему 'ЁҒОЧ ТАРКИБЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ ЁНҒИНДАН ҲИМОЯЛОВЧИ САМАРАДОР ТАРКИБЛАР'

ЁҒОЧ ТАРКИБЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ ЁНҒИНДАН ҲИМОЯЛОВЧИ САМАРАДОР ТАРКИБЛАР Текст научной статьи по специальности «Механика и машиностроение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ёнғин / таъсирчандир / термик / ҳароратда / ѐғоч қипиғи / аланга.

Аннотация научной статьи по механике и машиностроению, автор научной работы — Убайдуллоев Абдилбасе Сувонқулович, Саримсоқов Сардор Шойзақович, Досалиев Канат Серикұли

Мақолада ёғочнинг ёнғинга таьсирчанлик даражалари. Ҳаво ҳароратиринг ўзгариши натижасида ёғочда термик ўзгаришлар. Ёғоч мустаҳкамлигининг пасайишининг сабаблари очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁҒОЧ ТАРКИБЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ ЁНҒИНДАН ҲИМОЯЛОВЧИ САМАРАДОР ТАРКИБЛАР»

ЁГОЧ ТАРКИБЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ ЁНГИНДАН ^ИМОЯЛОВЧИ САМАРАДОР ТАРКИБЛАР

1Убайдуллоев Абдилбасе Сувонкулович, 2Саримсоков Сардор Шойзакович,

3Досалиев Канат Серикули

1Жиззах политехника института катта укитувчи 2Жиззах политехника институти ассистент 3Жанубий ^озогистон университети. М. Ауэзов, PhD, доцент https://doi.org/10.5281/zenodo.11192934

Аннотация. Мацолада ёгочнинг ёнгинга таьсирчанлик даражалари. Х,аво ^ароратиринг узгариши натижасида ёгочда термик узгаришлар. Ёгоч муста^камлигининг пасайишининг сабаблари очиб берилган.

Калит сузлар: ёнгин, таъсирчандир, термик, хароратда, ёгоч кипиги, аланга.

Аннотация. В статье рассмотрены уровни пожароопасности древесины. Термические изменения древесины из-за изменения температуры воздуха. Выявлены причины снижения прочности древесины.

Ключевые слова: огонь, впечатляющий, термический, температура, щепа, пламя.

Ёгоч ёнгинга ута таъсирчандир. 1100С хдроратда ёгоч материалида термик ажралиш содир булади. 120-1800С хароратда аввало богланмаган сунгра кимёвий богланган сувлар ажралади, ёгочдаги термик чидамли таркиблар асосан СО2 ва Н2О чикиши билан кузатилади. 2500С хароратда ёгочда СО, СН4, Н2, СО2, Н2О ва бошкалар билан пиролиз жараёни бошланади. 350-4500С хароратда пиролиз жараёни давом этади ва шу хароратда 40 % асосий массасининг ёнувчи газлари ажралиб чикади. Ёгочдаги лигнин 350-4500С хароратда парчаланади. Ёгочнинг юзасида аланга таркалишининг чизикли тезлиги 1-10 мм/с ни ташкил этади. ^арагай дарахтида ташки иссиклик окими зичлигининг аланга таркалишининг чизикли тезлигига нисбати 1.12-расмда берилган [81; 4-6-б]. Ёгочни ёниш жараёни ундан ажралувчи махсулотларнинг алангали ёниши хамда кумир колдигига ухшаш махсулотнингтутаб ёнишидан иборат. Ёнгин шароитида ёгочлардаги термик ажралиш ва ёниш СО, СО2 ва бошка газ шаклидаги махсулотларни ажралиши билан кузатилади, бу эса инсон организми учун захарли хисобланади [83; 115-б]. Бундан ташкари ёниш ва тутаб ёниш куп микдорда узидан тутун чикиши билан кузатилади. Туташ натижасида куриш даражаси пасаяди ва инсонни нафас олиши кийинлашади. Ёгочларнинг ёнгин хавфсизлигини куйидаги курсаткичлар билан характерлаш мумкин [44;128-130-б]. ^арагай ёгочи юзаси буйлаб алангани чизикли таркалиш тезлиги ташки иссиклик окими (1.13-расм) зичлигига, материалнинг вертикал ва горизонтал текисликдаги жойлашувига кура нисбатда курсатилган. Иссиклик окими q, кВт/м2

Ёнгок дарахтида ташки иссиклик окими зичлигининг аланга таркалишининг чизикли тезлигига нисбативертикал юзада жойлашган, горизонтал юзада жойлашган. Ёгочнинг тутаб ёниши даражаси ёгочнинг юзаси буйлаб аланганинг таркалиш тезлигидан анча кичик булиб, турл

и егоч материаллари учун

уртача 0,6-1,0 мм/дакикани ташкил этади.

Ёнгок дарахтининг (егоч намуналарида) тутун хосил килиш

коэффициенти ГОСТ 12.1.044 га асосан тахминан 45 кг/м2 га тенг булиб, у

кичик- Д1 еки уртача Д2-туташ хусусиятига эга булади. Лекин тутаб ениш

вакти Дш=550 м2/кг булиб, тутаб енаетган егочнинг жуда юкори туташ

хусусиятини Д3 турига киритиш мумкин. Вакти т,сек . Ёгочнинг вакт нисбатига кура

огирлиги буйича ениш тезлигининг

узгариши 1. 30 кВт/м2даги оким жадаллиги; 2. 20 кВт/м2 даги оким жадаллиги. ^уйида, яъни егочнинг вакт буйича енишдаги масса

узгариши тезлигини ташки иссиклик оким кийматига нисбати курсатилган. Вакти т,сек . Доимий хароратда киздириш вактида ёнгок дарахти

масса йукотилиши. Маълумки, барча турдаги егоч материаллари меъерий жужжат талабларига асосан енувчи материаллар синфига киради. Ёгоч курилиш материаллари юкори харорат таъсирида туташ жараени бошланади.

егоч материалларининг туташ хусусияти келтирилган Туташ хусусияти буйича текширув натижалари Материал Ёниш тартиби Dm, м2/кг Туташ хусусияти буйича гурухи. Баргли егоч материаллар (ГОСТ 2695-83) тутаб ениш, ениш Нина баргли егоч (ГОСТ 84-86-86) массасининг узгариши ва чузилишдаги мустахкамлигининг пасайиш графиклари курсатилган.

Вактинчалик каршилик курсатиши RP, МПа Вакт т,сек . Узгармас хароратда вакт буйича карагай дарахтининг вактинчалик каршилигининг узгариши Демак, куриниб турибдики, енгин шароитида

егоч мустахкамлигининг пасайиши термик ажралиш, яъни структурани бузилиши натижасида содир булади. Ёгоч материаллари мустахкамлигининг узгариши куп жихатдан киздириш жараенидаги материалнинг масса

йукотишига боглик булиб хисобланади. Шундай килиб, юкоридаги маълумотлар асосида хулоса килинганда

егоч материалларида харорат ортиши ва иссиклик ажралиши натижасида

тутун хосил булиш коэффиценти ортиб боради ва масса йуколиши камайиб

боради. Бундан ташкари органик материаллардан захарли махсулотлар хам

ажралиб чикиб, захарлилик даражаси материалнинг кимевий таркибига хам

боглик булади. Ёгоч асосли курилиши материаллари алангаланиш харорати 270-3000С

оралигида, узи узидан алангаланиш

харорати эса 330-4700С оралигида булади. Шуни хисобга олиш керакки, пирофор кумир хосил булиши имкониятини берадиган узок вакт кизиш, химояланмаган егочни 130 0С хароратда хавфли хисобланади [7; 396-400 б]. ^изишдириш манбаасини узок вакт таъсир этиши ва иссикликни аккумуляция килиниши шартини мавжудлиги, егочни узи узидан алангаланиш хароратини пасайтиради. Ёгочни 1100С гача кизишида, ундаги намлик йуколади, 1300С ва юкори хароратда эса уни кейинчалик ейилиши руй беради. Ёйилиш жараени бошида секин кечади, лекин харорат кутарилиши билан тезлашади. Ёгочни ейилиши иссиклик ажралиши билан кузатилади, шунинг учун 1300С хдроратда иссикликни аккумуляция булиш шарти мавжудлигида, узи кизиш жараени бошланиши ва бу эса белгиланган

шартларда yз-yзидан алангаланиш билан тyгаши мумкин. ЁFOч кипиFларни

1100С хароратдан утгандан кейин Узи кизиши холатлари, хамда тутун муриси

якинида жойлаштирилган тусинларни чет кисмини èниши холлари маълум.

Юкорида келтирилган холатлар шуни курсатмокдаки, бинолардан

фойдаланиш шартларида èFOчни алангаланиш, уз-узидан алангаланиш

хароратигача киздириб, бунинг окибатида èнFинни келтириб чикаришга

сабабчи буладиган иссиклик манбаалари мавжуд [49; 75-79-б].

Шу билан бир каторда шуни инобатга олиш керакки, èFOч

конструкциялар èниши, олдиндан аниклаб олиш мураккаб булган турли

шароитларга боFлик. Бунда куйидаги курсатгичлар ахамятли хисобланади:

èндириш манбаасини микдори ва унинг улчамларини èнyвчи элементга

булган нисбати, èFOчни иссиклик утказувчанлик коэффициенти, иссиклик

манбаасини таъсир этиши давомийлиги ва иссикликни аккумуляция

килиниши шартларини мавжудлиги, èFOчнинг намлиги, конструктив

элементлар кундаланг кесими геометрик улчамлари ва сиртини холати, èm

èндириладиган элементлар сиртини уларни хажмига нисбати. Шунинг учун

турли хилдаги тулдирувчилар яъни èFOч кипиFи, камиш ва торф чикиндилари, девор ва

ораèпмаларнинг копламалари ^очли) айтарли

даражада èнFин хавфини тyFдиради .

AДAБИЁТЛAP PMXATO

1. Узбекистон Республикаси стандарти. Бино ва иншоотлар. Тусик конструкцияларнинг иссиклик узатишга каршилигини аниклаш услублари. УзРСТ 809-97. Тошкент 2011йил.

2. Закон Республики Узбекистан "Об архитектуре и градостроительстве" Ташкент 22 декабря 1995г.

3.Sarimsoqov S.SH. Yog'ochning sirpanuvchanlik nazariyasiga asosan kuchlanish deformatsiya va vaqt o'rtasidagi bog'lanish. 292-295 bet. Zamonaviy qurilish sohasida ta'lim, ilm va inovatsiya: xalqaro ilmiy-texnik anjumani; Toshkent arxitektura qurilish universiteti.

4. Sarimsoqov S.SH. Qurilish hududini seysmik rayonlashtirish. 112-114 bet. . Zamonaviy qurilish sohasida ta'lim, ilm va inovatsiya: xalqaro ilmiy-texnik anjumani; Toshkent arxitektura qurilish universiteti.

5. R.D. Xamroqulov. S.SH.Sarimsoqov .Noyob va baland binolarning zilzilabardoshligi. Jizzax. O'quv qo'llanma 2023.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.