Научная статья на тему 'ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ФАНИНИ ЎҚИТИШНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ ҲАҚИДА'

ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ФАНИНИ ЎҚИТИШНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ ҲАҚИДА Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
747
55
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўзбекистон тарихи / фан / олимлар / ўзбек халқи / давлатчилик тарихи / ўтмиш / тараққиёт стратегияси даври / концепция / мерос / аждодлар / жасорат / энг янги тарих. / History of Uzbekistan / science / scientists / Uzbek people / history of statehood / past / period of development strategy / concept / heritage / ancestors / courage / recent history.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Обломуродов, Наим

Мақолада янги Ўзбекистонда Ўзбекистон тарихи фанини ўқитишга оид янгича талқинлар, жумладан фанни ўқитиш борасида амалга оширилаётган изчил ислоҳотларнинг айрим жиҳатлари баён қилинган. Унда бу борада янги Ўзбекистонда тарихчи олимлар ва мутахассислар олдига қўйилаётган устувор вазифалар ҳамда уларни амалга ошириш зарурлиги ва долзарблиги хусусида сўз юритилган. Мақолада Ўзбекистоннинг энг янги тарихини ўқитиш, яъни, қўлга киритилган мустақил тараққиёт йўлимизни танланиши, тарихимиз ва миллий-маънавий қадриятларимизни халқимизга қайтарилиши, ўзликни англаш даври эканлиги ва янги Ўзбекистон даврини ўрганишнинг долзарблиги ҳақида маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ABOUT SOME ASPECTS OF TEACHING THE HISTORY OF UZBEKISTAN IN NEW UZBEKISTAN

The article describes new interpretations of the teaching of the history of Uzbekistan in the new Uzbekistan, including some aspects of the ongoing reforms in the teaching of science. It spoke about the priorities of historians and specialists in the new Uzbekistan, as well as the need and urgency of their implementation. The article provides information on the recent history of Uzbekistan, the choice of our path of independent development, the return of our history and national-spiritual values to our people, the period of self-awareness and the urgency of studying the new era of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ФАНИНИ ЎҚИТИШНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ ҲАҚИДА»

ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА УЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ФАНИНИ УЦИТИШНИНГ АЙРИМ ЖИХДТЛАРИ ХДКВДА

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-23-154-159

Наим Обломуродов

Тошкент молия институти "Ижтимоий-гуманитар фанлар" кафедраси мудири. Тар.ф.д, профессор

АННОТАЦИЯ

Мацолада янги Узбекистонда Узбекистон тарихи фанини уцитишга оид янгича талцинлар, жумладан фанни уцитиш борасида амалга оширилаётган изчил ислоуотларнинг айрим жиуатлари баён цилинган. Унда бу борада янги Узбекистонда тарихчи олимлар ва мутахассислар олдига цуйилаётган устувор вазифалар уамда уларни амалга ошириш зарурлиги ва долзарблиги хусусида суз юритилган. Мацолада Узбекистоннинг энг янги тарихини уцитиш, яъни, цулга киритилган мустацил тарацциёт йулимизни танланиши, тарихимиз ва миллий-маънавий цадриятларимизни халцимизга цайтарилиши, узликни англаш даври эканлиги ва янги Узбекистон даврини урганишнинг долзарблиги уацида маълумотлар берилган.

Калит сузлар: Узбекистон тарихи, фан, олимлар, узбек халци, давлатчилик тарихи, утмиш, тарацциёт стратегияси даври, концепция, мерос, аждодлар, жасорат, энг янги тарих.

ABSTRACT

The article describes new interpretations of the teaching of the history of Uzbekistan in the new Uzbekistan, including some aspects of the ongoing reforms in the teaching of science. It spoke about the priorities of historians and specialists in the new Uzbekistan, as well as the need and urgency of their implementation. The article provides information on the recent history of Uzbekistan, the choice of our path of independent development, the return of our history and national-spiritual values to our people, the period of self-awareness and the urgency of studying the new era of Uzbekistan.

Keywords: History of Uzbekistan, science, scientists, Uzbek people, history of statehood, past, period of development strategy, concept, heritage, ancestors, courage, recent history.

КИРИШ

Бугунги глобаллашув даврида мамлакатимиз бой тарихи, миллий давлатчилигининг шаклланиши ва тараккий этиши юзасидан халкимиз, айникса ёшлар онгида бой утмишимизга нисбатан гурур ва ифтихор туйгуларини шакллантириш, уларни ватанга нисбатан мухаббат рухида тарбиялаш вазифаси янада долзарб ахамият касб этмокда. Дархакикат, узбек халки ва унинг давлатчилиги тарихи узок утмишга бориб такалади. Биз бу билан хакли равишда фахрланишимиз, ушбу бой, моддий ва маънавий меросни келажак авлодларга уз холича етказмогимиз зарур. Бунинг учун тарих фанини укитишга янгича талкинлар асосида ёндошмогимиз мухим

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Ушбу макола Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2022 йил 28 январдаги "2022 — 2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" ги нинг Фармони ва унда белгиланган Узбекистон тарихини урганиш ва таргиб килишни янада ривожлантириш устувор вазифаси ва Тарих фанини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси тахлили асосида ёзилди. Маколада Н. Обломуродов ва Ф. Толиповлар томонидан 2022 йилда чоп этилган "Узбекистон тарихи" дарслигига хам мурожаат килинди. Макола барча ижтимоий-гуманитар фанларда кабул килинган объективлик, изчиллик, тарихий хамда ижтимоий вокеа ва ходисаларни хронологик асосда урганиш, манба ва даллиларга таяниш ва уларнинг хакконийлига асосланиш тамойиллари негизида ёритилди.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 — 2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" ги нинг Фармонида 77-максаднинг "Узбекистон тарихини урганиш ва таргиб килишни янада ривожлантириш" вазифаси белгиланганлиги ва унда Тарих фанини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини амалга ошириш

155

кузда тутилганлиги1 халкимиз ва унинг давлатчилиги тарихини урганишга давлат сиёсати даражасида ахамият каратилаётганлигини тасдиклайди.

Президент Шавкат Мирзиёев кайд этганидек, "Бир хакикатни хеч качон унутмайлик: биз буюк тарих, буюк давлат, буюк маданият яратган халкмиз. Биз - хеч качон мехнатдан кочмайдиган, кийинчиликдан куркмайдиган, адолатни кадрлайдиган, азму шижоатли буюк халкмиз. Барчамиз бир тану бир жон булиб, якдил ва ахил булиб харакат килсак, халол-пок булиб, яхши ният билан мехнат килсак, хар кандай марраларни эгаллашга, бошкача айтганда, тарихнинг янги сахифасини яратишга кодирмиз" Албатта, бу кадимий ва табаррук маскандан буюк алломалар, фозиллар, олиму уламолар, саркардалар етишиб чиккан. Куплаб диний ва дунёвий илмларнинг асослари мана шу заминда яратилган, сайкал топган. Утмишда барпо этилган мухташам тарихий ёдгорликлар ва иншоотлар шу кунгача уз куркини, махобатини йукотмаганлиги, кадимдан юртимизда утрок дехкончилик, ривожланган хунармандчилик маданияти, меъморчилик, шахарсозлик санъати юксак даражада ривожланганлигидан далолат беради. Ушбу тарихий меросни урганишнинг назарий-методологик асослари хамда тамойиллари хусусидаги мухим таклифларнинг давлатимиз рахбари томонидан уртага ташланиши мустакиллик йилларида хакконий тарихимизни урганиш борасидаги айрим муаммоларни хал килишда мухим дастур булмокда. Айникса бу борада узок йиллар мобайнида йул куйилган айрим хато ва камчиликларни руй рост танкидий тахлил килиниши хам мухим вокеа булди. Бу борада уз фикр мулохазаларини билдирган Президентимиз куйидагиларни кайд этади: "Афсуски, юртимиз тарихини урганишда утган даврларда археологик тадкикотлар етарли даражада олиб борилмади. Шунинг учун Фанлар академиясининг Археология ва Санъатшунослик институтлари фаолиятини, олий укув юртлари ва музейлардаги археологик изланишларни чет эллик хамкорлар билан бирга ташкил этиш зарур.

Давлатимиз рахбарининг Олий Мажлисга Мурожаатномасида "Буюк аллома ва адибларимиз, азиз-авлиёларимизнинг бебахо мероси, енгилмас саркарда ва арбобларимизнинг жасоратини ёшлар онгига сингдириш, уларда миллий гурур ва ифтихор туйгуларини кучайтиришга алохида эътибор каратишимиз керак. Шу максадда, Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси таркибида "Узбекистон тарихи" телеканалини ташкил этиб, илмий жамоатчилик, ижодкор зиёлиларимиз билан биргаликда унинг дастурларини

1 Узбекистон Республикаси Президентининг "2022 — 2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисидаги Фармони. // Янги Узбекистон. 2022 йил, 1 феврал, №22 (544)

пухта шакллантириш керак. Мамлакатимиз музейларида сакланаётган тарихий экспонатларни тулик хатловдан утказиш, хар бир музейнинг каталогини яратиш лозим" 2, дея кайд этилди.

Шу уринда Узбекистоннинг энг янги тарихини укитиш хусусида суз юритиш лозим. Яъни, бу давр кулга киритилган мустакил тараккиёт йулимизни танланиши, тарихимиз ва миллий-маънавий кадриятларимизни халкимизга кайтарилиши, узликни англаш давридир. Ушбу даврнинг узвий давоми эса миллий тараккиётимизга янгича мазмун бахш этган хамда янги тараккиёт даврини бошлаб берган янги Узбекистон давридир. Зеро, сунгги йилларда мамлакатимизда Узбекистоннинг кулга киритилган мустакиллигини янада мустахкамлаш, жамиятни демократлаштириш, хукукий-демократик давлат куриш, фукаролик жамиятини янада тараккий эттириш, инсон кадрини улуглаш, мамлакатимзда яшаётган барча миллатларнинг тотувлиги ва тенглигини таъминлаш, республикани ижтимоий-иктисодий юксалтиришга эришиш йулида янгича ислохотлар амалга оширилди3.

Узбекистоннинг энг янги тарих фани хусусида холис маълумотларга эга булиш учун фаннинг предмети ва объектини тугри белгилаб олиш мухим ахамиятга эга. Зеро, хозирги кунда тарихчилар олдида турган мухим масалалардан бири бу, узбек халки ва унинг давлатчилик тарихини фаннинг предмети ва уни урганиш объектидан келиб чикиб, янгича назарий-методологик тамойилларга таянган холда хакконийлик, холислик тамойиллари асосида ёритишдан иборатдир.

Шу боисдан Узбекистоннинг энг янги тарихи даврини куйидаги икки мухим тарихий даврга булиш максадга мувофик:

1. Узбекистоннинг мустакилликка эришиши ва янада мустахкамлаш даври (1991-2016 йиллар)

2. Янги Узбекистон ва унинг стартегик тараккиёт даври (2017 йилдан хозиргача).

Энг янги тарих фани хам бошка ижтимоий-гуманитар фанлар каби мустакил фандир. У барча фанлар катори алохида уз урни ва мавкеига эга булиб, ижтимоий-гуманитар ва бошка айрим фанлар билан узвий боглик холда урганилади. Биринчидан, у уз хусусиятига кура, мустакиллик йиллари тарихи хакида сабок беради, инсонларни содир булган вокеа ва ходисалар хакида зарур

2 Узбекистон Республикаси Президента Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. // «Халк сузи» газетаси, 2018 йил 29 декабр.

3 Обломуродов Н. Толипов Ф. Узбекистон тарихи. (Олий таълим муассасаларининг номутахассислик талабалари учун дарслик). Т., 2021.

xynocanap HHKapumra yHgaHgu, ynapHH gaBnaraMH3 Ba ^aMHaTHMH3HHHr a;HH TapHXHMH3garu ypHHHH ;agpnamra yHgafigu.

HKKHHHugaH, Tapux ^aHHHH ypraHumga 6apna H^HMouH-ryMaHHTap $aHnap ynyH xoc 6apna TaMOHHn Ba ycny6napra TaaHunagu. X,arTo yHH ypraHumga MaTeMaTHK ycyngaH xaM ^oftganaHunHmH, 6e^H3 эмaс. ^yHKH TapuxuH Bo;ea Ba xogucanap KartHH aHHK^HKga, gaBpuH KeTMa-KeTnuKga, xpoHonoruK acocga ypraHunagu. YnapHH ypraHumga TapuxuH xy^^aT Ba gamunapHHHr x&khkhh экaнпнrн, ynap ;anoH, ;aepga, KaHgafi TapuxuH MyxuT Ba mapouTga aparanraHnHrura xaM axaMuaT SepunagH. Y36eKHcTOHHHHr энгн aHru Tapuxu ^aHH a;HH yTMHfflHMrogaru h^thmohh, cuecHH, HKTucogHH ^apaeHnapHH, ynapHHHr pHBO^naHHmHHHHr ca6a6napuHH ypraHagu. KumunapHH ynapgaH Kena^aK ynyH ca6o; onumra Ba 3apyp xynocanap HHKapumra yHgaftgu. By эсa Kena^aK aBnognap KaMonoraga Kaira axaMuaTra эгa.

MaMnaKaTHHHr ®:axoH xaM^aMHarara To6opa ннrepraцнacннн TatMHHnam, a;HH KyfflHHHHHHK Ba cTpaTeruK xaMKopnuKKa acocnaHraH ohh; nparMaTHK cuecaT onu6 6opum, thhhhhk Ba xaB^cronuKHH TatMHHnam th3hmh aHaga MycTa^KaMnaHgu Ba TaKOMunnamTHpungH. Xan; 6unaH Myno;oT Ba hhcoh MaH^aaraapura эtтн6op 6epHmHHHr aHruna MexaHH3MH ^opuft этнпgн. Y3o; HHnnap Mo6afiHHga eTHnuS ;onraH Kynna6 MyaMMonapHH xan Kunum, xap 6Hp pax6apHHHr maxcuH ®:aBo6rapnHrHHH KynafiTHpHm, xa^KHHHr gapgy- TamBumnapu 6unaH amam, $y;aponap Mypo^aaraapu 6unaH HmnamHHHr aHruna th3hmhhh ^opuft эrнпнmн, hhcoh oMunura эtrн6op MacananapuHHHr Ty6gaH ucnox KHHHHHmH aHru Y36eKHcTOHHHHr yrnaH TapuxuH WTyrHgup.

^Hru Tapux ^aHHHH yKHTumga cyHrru fiunnapga «hhcoh ;agpuHH ynyraam» TaMOHunu acocuga xanKHMH3HHHr ^apoBOHnuruHH aHaga omupum, HKTHcogHeT TapMOKgapuHH rpaнc$opмaцнa Kunum Ba TagSupKopnuKHH ®;agan puBo^naHTupum, hhcoh xyKyK^apu Ba MaH^aaraapuHH cy3cu3 TatMHHnam xaMga $aon $y;aponuK ^aMuaTHHH maKmaHTHpumra KaparanraH ucnoxoTnapHHHr ycTyBop fiyHanumnapuHH 6enrunam Macananapura эtrн6op KyHafiTHpungH. ffly 6unaH 6upra Y36eKHcTOH HMug^HHu ®;axoH caxHacuga unrapu cypumHH Ha3apga TyTyBHH Hopa-Tag6upnap Ma^MyuHH Tafiepnam Ba aManra omupum, MaMnaKaraMH3ga ucnoxoTnapHHHr 6opumu, ^aMuaTHH geMoKpaTHK aHrunam ^apaeHnapu xa;uga xonuc ax6opoT TapKarnmHHHr caMapanu gaBoM эrrнpнm, Tam;u cuecHH Ba Tam;u HKTHcogHH ^aonuaTHHHr HopMaTHB-xyKyKHH 6a3acuHH xaMga xan;apo xaMKopnuKHHHr mapTHoMaBHH-xyKyKHH acocnapuHH TaKoMunnamTHpumra anoxuga эtrн6op Kaparana 6omnaHgu. Y36eKHcToHHHHr энr

aHru Tapuxu $aHu эса ymöy TapuxuH ^apaeHnapHu Tagpu^ufi paBumga ypraHagu Ba Kena^aK aBnognapra eTKa3agu. XY.HOCA

yMyMaH, y3ÖeKHCTOHHHHr энг aHru TapuxuHu th3hmhh paBumga TapHXHHHHK Ba xonucnuK пpннцнппapнгa acocnaHraH xpnga ypraHum, yrnaH TapuxHH-MagaHHH Mepocra эгa öynraH Ba ^axoH цнвнпнзaцнacн puBo^ura yrnaH xucca KymraH y30eK xan^uHHHr MycTaKunnHK fiunnapugaru moHnu yTMumu Ba öyryHru KyHura xonucoHa öaxp öepum fiynugaru caöu xapaKaraapuMrora MyHOCHÖ xucca oynuo Kymunagu. By эca Tapuxnu onuMnap ongura yKyB, yKyB-MeTogHK agaSueraap Ba gapcnuKnapHuHr aHru aBnoguHu aparum umnapuHu MyBo^uKgamTupumHu, y36eKucTOHHuHr энг aHru TapuxuHu yMyM^axoH Ba MuHTaKa xanKgapu Tapuxu öunaH MymTapaK xoga TagKuK этнm Basu^acuHu KyHMoKga. By myöxacro, y36eKucTOHHuHr энг aHru Tapux gaBpuHu Ha^aKar MycTaKu^nuK fiunnapuga aManra omupunraH ucnoxoT Ba y3rapumnap öunaH xaMoxaHr ypraHumHu TatMuHnaögu, Sarau Kena^aKgaru cTpareruK MaKcagnapuMu3Hu pyeöra nuKapumra xaM xu3Mar Kunagu.

REFERENCES

1. y3ÖeKucToH PecnyönuKacu npe3ugeHTuHuHr "2022 — 2026 fiunnapra Myn^annaHraH aHru y36eKucTOHHuHr TapaKKueT cTpareruacu Tyrpucugaru OapMoHu. // ^Hru y3ÖeKucToH. 2022 nun, 1 $eBpan, №22 (544) / 1. Decree of the President of the Republic of Uzbekistan "On the Development Strategy of the New Uzbekistan for 2022-2026. // New Uzbekistan. February 1, 2022, №22 (544)

2. y36eKucTOH PecnyönuKacu npe3ugeHTu fflaBKar Мнpзнeeвнннг Onufi Ma^nucra Mypo^aaraoMacu. // «XanK cy3u» ra3eTacu, 2018 nun 29 geKaöp. 2. Address of the President of the Republic of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev to the Oliy Majlis. // "Xalq so'zi" newspaper, December 29, 2018.

3. OönoMypogoB H. TonunoB O. y3ÖeKucToH Tapuxu. (Onufi TatnuM MyaccacanapuHuHr HoMyraxaccucnuK Tanaöanapu ynyH gapcnuK). T., 2021. 3. Oblomurodov N. Tolipov F. History of Uzbekistan. (Textbook for non-specialty students of higher education institutions). T., 2021.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.