CC BY
27XITOY TILIDA RANG KOMPONENTLI FRAZEOLOGIK BIRLIKLAR VA
ULARNING O'RNI
Isoqulova Gulxon SamDCHTI
Annotatsiya: Jamiyat rivojlanishi bilan ranglar asta-sekin yashirin (boshqa) ma'no kasb etib, turli xalqlarning madaniy tizimlariga kirib, ularning madaniy xususiyatlarini aks ettira boshladi. Bu hodisa turli davrlarning ijtimoiy kelib chiqishining shakllanishiga katta ta'sir korsatdi, shuningdek, mamlakatlar madaniyatiga ulkan hissa qoshdi. Xitoy tilida rang kompanentli frazeologik birliklar juda kop. Ular tilning ajralmas qismidir. Ushbu maqolada Xitoy ranglar madaniyatining ifoda shakllari, shuningdek, uning shakllanishi va rivojlanishi sabablari muhokama qilinadi. Muloqotda tushunmovchilik va muammolarning oldini olish uchun emas, balki, yanada samarali madaniy almashinuv uchun ham chet el madaniyatini toliq tushunish kerak. Ushbu maqolaning maqsadi ranglarninglar Xitoy madaniyatida qanday ramziy ma'nolari bor ekanligini tushunib olishdan iborat.
Kalit so'zlar: fraza, ibora, frazeoligik birlik, rang komponentlar, ekpressivelik, leksik ma'no, M> rang ma'nosi
PHRASEOLOGICAL UNITS WITH COLOR COMPONENTS AND THEIR
POSITION IN CHINESE LANGUAGE
Isokulova Gulkhan SamSIFL
Abstract: With the development of society, colors gradually acquired a hidden (different) meaning, entered the cultural systems of different peoples, and began to reflect their cultural characteristics. This event had a great impact on the formation of the social origin of different periods, and also made a great contribution to the culture of the countries. There are many phraseological units with color components in Chinese. They are an integral part of language. This article discusses the forms of expression of Chinese color culture, as well as the reasons for its formation and development. A thorough understanding of foreign culture is necessary not only to avoid misunderstandings and problems in communication, but also for more effective cultural exchange. The purpose of this article is to understand the symbolic meanings of colors in Chinese culture.
Keywords: phrase, phraseological unit, color components, expressiveness, lexical meaning, S, meaning of color
KIRISH
Inson his-tuyg'ularini har tomonlama mukammal tarzda ifodalashning eng samarali vositasi tildir. U shunday xususiyatga ega bo'lganligi uchun ham inson his_tuyg'ularini "boshqara oladi", ya'ni uning qalbida turli kechinmalar va hissiyotlar paydo qilish xususiyatiga ega [F.Sharifian: 88]. Binobarin, tilning har bir sohasi-fonetika, morfologiya, leksika va semantika ortida psixologiya yashiringandir [V.Belyanin: 8]. Shu sababli lingvistika va psixologiya o'zaro aloqador sohalar hisoblanadi. So'nggi vaqtlarda tilshunoslikda rang va uning turli xil jilosi hamda ularga xos ekspressiv-emotsional xususiyatlarning og'zaki va yozma nutqda aks etishiga doir masalalar tadqiqotchilarning e'tiborini tortmoqda. Shunday ekan, tilda ranglarning qo'llanishi va ular bilan bog'liq ekspressiv-emotsional xususiyatlarning aynan frazeologiya sohasida ham tadqiq etish inson ichki kechinmalari va ruhiyatini ifodalashda muhim ahamiyat kasb etadi
MUHOKAMA VA NATIJALAR
M rang ma'nosi: Qadimgi xitoylarning dunyoning kosmologik tuzilishi haqidagi g'oyalariga ko'ra, sariq rang dunyoning barcha qismlari joylashgan markazga to'g'ri keladi, shuning uchun u boshqa to'rt rangga nisbatan asosiy hisoblanadi. Va bugungi kungacha xitoy tilida "beg'araz" ma'nosida qo'llanadigan va to'rtta asosiy nuqtani boshqargan xudolar o'rtasidagi urushlar haqidagi afsonadan bizgacha yetib kelgan deyishgan va ibora saqlanib qolgan ^RW^I^Ö (qizil, qora yoki oqligini so'rama) "beg'araz" ma'nosida qo'llanib, to'rtta asosiy nuqtani boshqargan Xudolar o'rtasidagi urushlar haqidagi afsonadan bizgacha yetib kelgan. Ular markaz hukmdoriga qarshi chiqqan va ularning har biri sanab o'tilgan ranglardan biriga to'g'ri kelgan, oxirida g'alaba qozongan markaziy hukmdor sariq rangni ramziy qilgan. Xitoyda ko'p asrlar davomida bu rang imperator saroyining hayot sohasiga to'liq taalluqli bo'lib, hokimiyat va ijtimoiy maqomning atributi bo'lib kelgan. Imperator ishlatgan va uni o'rab turgan deyarli barcha buyumlar, jumladan, imperator saroylarining devorlari va tomlaridagi koshinlar ham sariq rangda bo'lgan. Bu fakt o'zining isbotini ushbu barqaror birikma orqali o'z isbotini topgan: MM^^ -amalga oshirib bo'lmaydigan (bema'ni) tush (so'zma so'z tarjima qilganimizda: sariq nurlar orzusi). M^M^ bu frazeologik birlik esa "sariq to'nni kiyish" ya'ni "taxtga o'tirish" deya tarjima qilinadi. Turli xil xitoy voqeliklari, shu jumladan, M (sariq) leksemasi frazeologik birliklarning bir qismi sifatida ko'rib chiqilayotgan rang belgisining ikki tomonlama ma'nosini aniqlaydi. Masalan, quyidagi frazeologik birliklar yaxshiroq yoki zo'r bo'lgan narsani ifodalash uchun ishlatiladi: Mii^Ö -a'lo, ajoyib, hayratlanarli (so'zma-so'z: sariq ipak kiygan yosh turmushga chiqqan qiz); fä^MM - har qanday ishni eng yaxshi namunalar bo'yicha bajarish (so'zma-so'z: yozish, klassik nusxa daftarlarini asosiy tamoyil sifatida qabul qilish). Quyidagi
iboralar salbiy ma'noga egadir: - hayoliga nima kelsa, o'shani gapirmoq
(lit.: sariq bo'yoq ong ostida); MMÎb- erishib bo'lmaydigan (so'zma-so'z: Sariq daryo tiniq bo'ldi). O'z navbatida, charchoq va tajribasizlikni anglatuvchi frazeologik birliklar M sifatdoshining rang semantikasini qayta ko'rib chiqish asosida paydo bo'lgan: MMIA^ - suyagi ko'rinadigan darajada bo'lib ketgan (so'zma-so'z: yuzi sariq, tanasi ariq); MPJJL - sariq og'izli bolalar, och bolalar.
ê rang ma'nosi. Qizil rang Xitoyda eng sevimli ranglardan biri bo'lib, u an'anaviy ravishda barcha asosiy bayramlarning ramzi hisoblanadi: to'ylar, Yangi yil, tug'ilgan kunlar va boshqa shu kabi bayramlar, asosan u baxt va quvonch ramzi hisoblanadi. Xitoylik tilshunos Chen Si, qizil rang Xitoyning uchta asosiy dinlaridan biri - daosizm dinining ramzi ekanligini aytib o'tadi. Shuningdek qadimgi davrlarda o'lmaslik eliksirini ishlab chiqarish bilan shug'ullangan mahalliy aholi qizil rangli bo'yoqni xom-ashyo sifatida foydalanishgan. Oddiy odamlar mo'jizaviy dorining xususiyatlarini tekshira olmaganligi tufayli, uning rang belgisi avliyolar hayoti, jannatdagi hayot, umuman baxt bilan bog'liq deya hisoblashgan [9:52]. Biroq, miloddan avvalgi VIII-VII asrlarda ba'zi bir asosiy ranglarning ramziyligi, shu jumladan qizil rang, "o'zgarishlar kitobi"da: "Qizil rang zo'rg'a porlayotgan qora zulmat tubida yorug'likning tug'ilishini anglatadi. Sariq - pishgan nonning rangi, Yerni anglatadi. Qizil - Osmon va Yerning nikoh birligining ramzini anglatadi. Sariq-qizil esa Osmon va Yerning birlashishini anglatadi.
Qizil rangning nikoh ramziyligini quyidagi frazeologik birliklar misolida ko'rish mumkin: - to'y va dafn marosimi (lit.: qizil va oq, katta voqealar); ê^M
^ - unashuv tugallandi (so'zma-so'z: oyoqlarni qizil dantel bog'lagan). O'zbek tilida bo'lgani kabi, "qizil" so'zi qizlarga nisbatan (yuzlari qizil olmadek chiroyli) yoki yigitlarga nisbatan ham (yuzi qizarib ketdi) ishlatilgan bo'lsa, xitoy tilining ba'zi frazeologik birliklarida bu sifat. insonning go'zalligi va sog'lig'ini bildiradi: ê! - go'zallik (so'zma-so'z: tishlari oq, lablari qip-qizil); - butun yuzning
qizarishi (to'liq yuzining qizarishning).
Shu bilan birga, bu leksema narsa uyatli holatlarni, g'alayonli turmush tarzi yoki spirtli ichimliklarni suiiste'mol qilivchi insonlarni tasvirlashda qo'llaniladi: êl^^M - xotinning oshiqi bor (lit.: devor orasidan o'sib chiqqan qizil o'rik); 'UêMî^ -bo'sh, buzuq (so'zma-so'z: qizil chiroqlar va yashil vino). Turli emotsional holatlarda odamning uyatdan qizatiri ketishi va bu holat quyidagi frazeologik iboralar orqali ifodalanadi: ^ê!^^- uyatdan qizarish (so'zma-so'z tarjima qilinganda uyalishdan, xijolatdan) (lit.: qizil yuz, qizil quloq); Mê!^^ - hayajondan qizarish (so'zma-so'z tarjima qilinganda xijolatdan, hayajondan) (so'zma-so'z tarjima qilinganda qizil yuz,
qizil tomoq); ^êlM^fc - jahldan qizarish ( so'zma-so'z tarjima qilinganda yuzi qizarib ketdi, mushaklari shishib ketdi).
Qizil rangning ishlatilish ko'lami yuqori bo'lganligi sababli frazeologik birliklarida ê! leksemasi o'zining bevosita ma'nosida ham tabiatdagi, ham odamning tashqi ko'rinishidagi yorqin ranglarni tasvirlash uchun ishlatilishi mumkin. Bunda u ko'pincha boshqa ikkita rang atamasi bilan birlashtiriladi - M va -
yam-yashil, yorqin, yangi (so'zma-so'z: gullar qizil, tol yashil); ^^^ê! - rang-barang (lit.: o'n ming binafsha va ming qizil); M^ê!^ - chiroyli kiyingan yoshlar (so'zma-so'z: ayollar yashil, erkaklar qizil). ^ rangi kabi, ê leksemasi XX asrda allaqachon mavjud edi. "Inqilobchi" degan mutlaqo yangi, majoziy ma'no paydo bo'lgandan keyin asta sekinlik bilan boshqa qizil rang bilan bog'liq siyosiy frazalar ham paydo bo'ldi va buni quyidagi misolda ko'rishimiz mumkin, XêlX^ - siyosiy savodli va professional (so'zma-so'z: ham qizil ham malakali).
W rangni ma'nosi: W leksemasi o'zining birinchi ma'nosida bir vaqtning o'zida ikkita rangni - ko'k va yashil rangni birlashtiradi. Qadimgi Xitoy yozuvida ushbu rang belgisiga mos keladigan ieroglif mineral bo'yoq olinadigan o'simlikni bildirgan [8. 23]. Biroq, turli mualliflarning asarlarida ushbu rang belgisining keyingi talqini mos kelmaydi. Shunday ekan, ko'p tafsilotga to'xtalmasdan, tahlilimizni W olmoshining sinkretizmiga asoslaymiz. Qadimgi Xitoyda barcha ranglar tabiiy elementlar ko'rinishiga mos kelishini hisobga olsak (asosiy yo'nalishlar, fasllar va boshqalar [5])W rang sharq, bahor, tug'ilish,yoshlar ma'nolarini anglatadi. Shunday qilib, " " ("Keyingi Xan sulolasi tarixi") tarixiy risolasida qayd etilgan:
"Lichun (bahorning o'rnatilishi) kuni poytaxtning barcha amaldorlari yashil va ko'kish rangli ko'ylak kiydilar" [ 8:23].
Shunday qilib, W - bu hayotning rangi, y a'ni yosh kurtaklar va ochilgan barglar, shuningdek, musaffo osmon va sokin dengizlar ma'nosini anglatadi. Ushbu rang belgisi ko'pincha xitoy tilining frazeologik birliklarida tabiatning go'zalligini tasvirlash uchun ishlatiladi: - musaffo osmon ostidagi dengiz (so'zma so'z:
zangori dengiz ko'k osmon ostida); - go'zal manzara (so'zma so'z: yashil
tog'lar va zumrad suvlar). Quyidagi misollarda W olmoshi "hurmatli", "bo'lmoq" ma'nolari bilan bog'langan: ifWM^ - hurmatli (so'zma so'z: muhrlarning ko'k va binafsha iplari bilan). W leksemasining rang ma'nosi inson qobilyatini ifodalovchi frazeologik birliklarda ham namoyon bo'ladi, iste'dod va unga hamroh bo'lgan muvaffaqiyatni ifodalaydi: ■ftWffl^ - rangtasvir ustasi (so'zma so'z: qizil va ko'k bo'yoqlar bilan chizish ustasi); W^^^- talaba o'z ustozidan oshib ketdi (so'zma so'z: ko'k bo'yoq yashildam oldin keladi); ^^W^ - bosh aylantiruvchi martabaga
erishmoq (so'zma-so'z: yengil qadamlar bilan moviy bulutlarga yetib borish). Shu bilan birga, ko'rib chiqilayotgan rang belgisi salbiy ma'noga ega bo'lishi mumkin. Odamning qiyofasini yoki xatti-harakatini tasvirlaganda: 1) singan yuz; 2)
muvaffaqiyatsizlik (so'zma so'z: ko'k burun, shishgan ko'zlar);WM^^ - yovuz, vaxshiy (so'zma so'z: ko'k tumshuq, chiqib turgan tishlari). Oxirgi misol qadimgi xitoy kosmolog tasvirlaridagi rang va g'azab hissi o'rtasidagi bog'liqlikni, hamda ko'k va yashil rangga bo'yanish an'anaviy Xitoy teatrida keng qo'llanilib, o'sha rangga bo'yalgan ijrochining shafqatsizligi va ehtiyotsizligini ko'rsatadi.
M rang ma'nosi: Bu leksemaning semantikasi ko'p jihatdan Yevropa tillarida qabul qilingan semantikaga to'g'ri keladi. Chjao Guoji ta'kidlaganidek: "Qora rang -omadsiz rang, u zulmat, sukunat, do'zaxni anglatadi". [11:36]. Qadimgi Xitoyda u qish- yilning eng qorong'u vaqti, shuningdek, qo'rquvni keltirib chiqaradigan hamma narsaning ramzi bo'lib xizmat qiladi. Xitoy folbinlik amaliyotida bu ibora MMB^ (so'zma so'z: qora yo'lda kun) omadsiz kun ma'nosida qo'llanilgan. Xitoy tilining ko'pgina frazeologik birliklarida M olmoshi tun va zulmatning ramzi hisoblanadi: M ^^^ - tunda (so'zma-so'z: qorong'ulikni yarim tun o'rnini egallaydi); M^T®^. -zulmat, qorong'likuda (yog'on: qora chiroq, olov o'chdi); ^ H ^ M - o'tib bo'lmaydigan zulmat, ko'rinmas (so'zma so'z: butunlay qop-qora). Ko'chma ma'noda M leksemasi xavf-xatarni ham anglatadi: ^ MM^ - xavfli vaziyat, (so'zma so'z: qora oy, oysiz tun va kuchli shamol). Bir qator frazeologik birliklarda bu rang belgilanishi haqiqat va yolg'onning qarama-qarshiligini, nima yaxshi va nima yomonligini belgilash uchun Ö (oq) rang belgisiga qarama-qarshi qo'ygan holda ishlatiladi: ÖM^^- oqni qoradan ajratib bo'lmaydi; £nÖ^M - rostni yolg'ondan ajrat ammo befarq bo'l (so'zma so'z: oqni bil, ammo qorani saqla ); -
faktlarni buzib ko'rsatish (so'zma so'z: oq va qorani chalkashtirib yuborish).
Ö rang ma'nosi: Xitoyda oq rang dastlab rangning yo'qligi deb hisoblangan, oq rang bo'yalmagan mato edi. Shunday qilib, oq rang hayotni ifodalovchi barcha ranglarni rad etib kelgan. Xitoy madaniyatida bir xil rang an'anaviy ravishda o'lik odamlar boradigan G'arbning ramzi bo'lib, shunga mos ravishda qayg'u belgidi bo'lgan. Chin sulolasidan hozirgi kungacha Xitoyning dafn marosimlarida motam rangi sifatida keng qo'llanilgan. Keksalik va so'nib borish semantikasini ko'plab xitoy frazeologik birliklarida kuzatish mumkin, bunda leksemasi oqargan sochni ko'rsatadi: Ö^^W - qarimoq, oq soch kul rang soqol (so'zma so'z: oq soch, kulrang soqol); ^Ö^^ - kuchsiz, jonsiz (so'zma so'z: oqargan va kuchsiz); ^ëP - iste'dodiga qaramay, muvaffaqiyatga erishmaslik (so'zma-so'z: boshi kulrang , lekin yosh yigitdek).
"World of Philology" Scientific Journal / ISSN 2181-3630 Volume 2 Issue 1 / March 2023
Shu bilan birga, agar turmush o'rtoqlar uzoq umr ahil va ahil yashagan bo'lsa, keksalik baxtli bo'lishi mumkin: - soch oqaguncha tinch va totuvlikda
yashash (so'zma so'z: oq sochlilar birga qariydi); Й^Й^ - keksalikkacha bir-birini sevish va himoya qilish (so'zma-so'z: kulrang sochlilar bir-birini himoya qilish). Shu bilan birga, "oq" belgisining ijobiy ma'nosi, birinchi navbatda, oq rangning poklik va begunohlik rangi haqidagi g'oyalari bilan bog'liq: ЙМ^Ж - billur tiniq, beg'ubor (so'zma-so'z: oq billurda dog' yo'q); ЩЩ Й Й - jismonan ham, ruhan ham pok bo'lmoq (so'zma so'z: sof va yorqin); - billur sof odam (so'zma so'z:
bulutlardagi oq turna). Shuni ham ta'kidlash joizki, xitoycha idiomalardagi Й rangi o'zining to'g'ridan-to'g'ri ma'nosida boshqa rang belgilariga qaraganda ko'proq qo'llaniladi, masalan, quyidagi frazalarda: ЙШ^а - qor-oq (manzara) (so'zma so'z: sof oq qor); Й^^^ - qor-oq (so'zma so'z: ko'p oq hujayralar).
XULOSA
Xulosa qilib aytganda xitoy tilidagi rang ishtirok etgan frazeologik birliklarlar inson hayotidagi bir so'z bilan ifoda etib bo'lmaydigan holatlarda tilning qay darajada boy ekanligini ko'rsatib beradi. Binobarin, olim Sh.Safarov ta'kidlaganidek, insonlar o'rtasidagi muloqot maqsadi ham oddiygina axborot almashish bilan chegaralanib qolmaydi, balki, axborot uzatish orqali «hamkor»ga ta'sir o'tkazish, uni biror narsaga ishontirish, bo'ysundirish, harakatga undash kabi maqsadlar ham e'tiborga olinadi. Shunday qilib, xitoy tilining frazeologiyasi Xitoy madaniyatidagi asosiy ranglarning dastlab mafkuraviy kategoriyalar bo'lganligini aks ettiradi. Qadim zamonlardan beri ular hayotning ma'lum sohalariga mavjud bo'lib, bu esa, o'z navbatida, frazeologik birliklarning bir qismi sifatida rang atamalarining semantikasiga ta'sir qilishi mumkin emas: tahlil shuni ko'rsatadiki, anglangan ma'nolarning aksariyati madaniy sabablarga ko'ra bo'lib chiqadi. Shu bilan birga, xitoy tilining bir qator frazeologik birliklari misolida rang sifatlaridan olingan ma'nolarning namoyon bo'lishini kuzatish mumkin, bu turli madaniyatlarning tabiiy o'zaro ta'siri bilan bog'liq. Haqiqiy rang ma'nolari va tegishli ranglarning fizik xususiyatlariga asoslangan. Ular rang belgilash komponenti bo'lgan frazeologik birliklar tarkibida juda kam uchraydi. Buni ushbu frazeologik birliklarning yuqori darajadagi idiomatikligi, shuningdek, frazeologik birliklarni dunyoning bilvosita, majoziy ma'nosi uchun ishlatiladigan "potentsial madaniy belgilar" sifatida to'g'ridan-to'g'ri tushunish bilan izohlash mumkin [6:147]
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Балакина, В. В. Сравнение символики цвета во фразеологизмах с компонентом цветообозначения в китайском и русском языках / В. В. Балакина
// Языки. Культуры. Перевод: материалы III Междунар. науч.-практ. форума. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 2015. — С. 319—326.
2. Zavadskaya Ye.V. Esteticheskiye problemy zhivopisi starogo Kitaya [Aesthetic problems of old Chinese painting]. Moscow, Iskusstvo Publ., 1975. 440 p. (In Russ.).
3. Завьялова, Н. А. Фразеологизмы с компонентом цветообозначения как реализация национального самосознания китайского и русского народов / Н. А. Завьялова // Лингвокультурология. — 2008. № 2. — С. 99—106.
4. Zakharchuk O.Ye., Nikolenko O.V. Tsvetovaya frazeologiya kitayskogo yazyka [Color Phraseology of Chinese]. Teoreticheskiye i metodologicheskiye problemy sovremennykh nauk [Theoretical and methodological problems of modern science]. Novosibirsk, CRNS Publ., 2016. Pp. 76—81. (In Russ.).
5. Карапетьянц, А. М. Теория «пяти элементов» и китайская концептуальная протосхема / А. М. Карапетьянц // Вестн. Моск. ун -та. Сер.: Востоковедение. — 1994. — № 1. — С. 16—27.
6. Karapet'yants A.M. Teoriya "pyati elementov" i kitayskaya kontseptual'naya protoskhema [The "five elements" theory and the Chinese conceptual proto-scheme]. Vestnik Moskovskogo universiteta. Seriya Vostokovedeniye [Bulletin of Moscow University. Series Oriental Studies], 1994, no. 1, pp. 16—27. (In Russ.)
7. Ковшова, М. Л. Лингвокультурологический метод во фразеологии: Коды культуры / М. Л. Ковшова. — М. : ЛЕНАНД, 2016. — 456 с.
8. Kovshova M.L. Lingvokul'turologicheskiy metod vo frazeologii: kody kul'tury [Linguo-culturological method in phraseology: cultural codes]. Moscow, LENAND Publ., 2016. 456 p. (In Russ.).
9. Морозова, К. А. Языковые особенности картины мира, представленной во фразеологических единицах с семой цветообозначения (на материале английского и китайского языков) [Электронный ресурс] К. А. Морозова, М. Ф.Третьяков
URL:http://www. amgpgu.ru/upload/iblock/419/morozova_k_a_tretyakova_m_f_yazy kovye_osobennosti_kartiny_mira_predstavlennoy_vo_frazeologicheskikh_.pdf.
10. Morozova K.A., Tret'yakova M.F. Yazykovye osobennosti kartiny mira, predstavlennoy vo frazeologicheskikh yedinitsakh s semoy tsvetooboznacheniya (na materiale angliyskogo i kitayskogo yazykov) [Language features of the picture of the world, represented in phraseological units with the meaning of color name (on the material of English and Chinese languages)]. Available at: http://www.amgpgu.ru/upload/iblock/419/morozova_k_a_tretyakova_m_f_ yazykovye_osobennosti_kartiny_mira_predstavlennoy _vo_frazeologicheskikh_.pdf, accessed 28.04.2018.
11. Сычев, Л. П. Китайский костюм. Символика. История. Трактовка в литературе и искусстве / Л. П. Сычев, В. Л. Сычев. — М. : Наука, 1975. — 132 стр.
12. Sychev L.P., Sychev V.L. Kitayskiy kostyum. Simvolika. Istoriya. Traktovka v literature i iskusstve [Chinese costume. Symbolism. History. Interpretation in literature and art]. Moscow, Nauka Publ., 1975. 132 p. (In Russ.)
13. Чэнь, Си. Цветовая символика в китайском языке / Чэнь Си // Вестн. Моск. ун-та. Сер.: Филология. — 1992. — № 1. — С. 48—53.
14. Chen' Si. Tsvetovaya simvolika v kitayskom yazyke [Color symbolism in Chinese language]. Vestnik Moskovskogo universiteta. Seriya "Filologiya" [Bulletin of Moscow University. Philology Series], 1992, no. 1, pp. 48—53. (In Russ.).
15. Щ^Ш^гЗД, 2005 2242 Жо
16. ЙЩЗД / — 2000 ^о — 192 Жо
17. Zhao Guozhi. Secai goucheng [Color structure]. Liaoning meisM chubanshe, Shenyang, 2000. 192 p. (In Chinese).
18. Balakina V.V. Sravneniye simvoliki tsveta vo frazeologizmakh s komponentom tsvetooboznacheniya v kitayskom i russkom yazykakh [Comparison of the color symbolism in phraseological units with the color names in Chinese and Russian languages]. Yazyki. Kul'tury. Perevod [Languages. Cultures. Translation]. Moscow, Moscow Univ. Publ., 2015. Pp. 319—326. (In Russ.).
19. Завадская, Е. В. Эстетические проблемы живописи старого Китая / Е. В. Завадская. — М.: Искусство, 1975. — 440 с.
20. Zav'yalova N.A. Frazeologizmy s komponentom tsvetooboznacheniya kak realizatsiya natsional'nogo samosoznaniya kitayskogo i russkogo narodov [Phraseological units with the color names as the realization of the national consciousness of the Chinese and Russian peoples]. Lingvokul'turologiya [Linguoculturology], 2008, no. 2, pp. 99—106. (In Russ.)
21. Захарчук, О. Е. Цветовая фразеология китайского языка / О. Е. Захарчук, О. В. Николенко // Теоретические и методологические проблемы современных наук: материалы XVIII Междунар. науч.-практ. конф. — Новосибирск: ЦРНС, 2016. — С. 76—81.
