CC BY
0XITOY SANOAT TARMOQLARIDA ENERGIYA SAMARADORLIGINI
OSHIRISH TAHLILI
Azizbek Ulugbekovich Nigmanov
Katta o 'qituvchisi
"Xitoy tarixi, madaniyati, siyosati va iqtisodiyoti" kafedrasi Toshken t davlat sharqsh unosl ik un iversiteti
Toshkent O 'zbekiston.
Annotatsiya. Maqolada Xitoy sanoat tarmoqlarida energiya samaradorligini oshirish uchun tahlil amalga oshirilgan bo'lib, mamlakat iqtisodiy tarmoqlarini rivojlanishiga ta 'sir qiluvchi omillar ko 'rib chiqilgan.
Energetika milliy iqtisodiyotning asosiy tarmog 'i bo'lib, iqtisodiyot va jamiyatda muhim rol o'ynaydi. Energiya samaradorligiga ta 'sir qiluvchi ko'plab sabablar mavjud. Hozirgi vaqtda Xitoy ikki tomonlama muammolarga duch kelmoqda: xalqaro energiya tejash va emissiyani kamaytirish, shuningdek, ichki energiya muammolari. Umuman olganda, Xitoyning energiya iste 'moli hozirda "teskari U-shakli" ning birinchiyarmida. Shunday qilib, energiya ishlab chiqarish va undan foydalanish samaradorligini oshirish ko'pchilik tarmoqlar uchun qisqa va o'rta muddatli istiqbolda past uglerodli va yashil rivojlanishga erishishning samarali usuli hisoblanadi. Aniq amalga oshirish natijasida raqamlashtirish darajasini oshirish, energiya ishlab chiqarish, texnologiyalar va axborot texnologiyalaridan foydalanish kombinatsiyasini rag'batlantirish, energiyani boshqarish texnologiyalarini rivojlantirish va energetika sanoatida katta ma 'lumotlarni qo 'llashni takomillashtirishdan iborat.
Kalit so'zlar: Energiya iste'moli, energiya sarfini kamaytirish, iqtisodiy o'sish, sanoat tarmoqlari, birlamchi energiya, ikkilamchi energiya, energiya narxi, makro iqtisodiyot, o'zgaruvchanlik, regressiya, SPSS, KMO.
ANALYSIS OF INCREASING ENERGY EFFICIENCY IN INDUSTRIAL INDUSTRIES IN CHINA
Azizbek U. Nigmanov
Senior teacher
Department of "History, Culture, Politics and Economy of China ".
Tashkent State University of Oriental Studies
Tashkent, Uzbekistan.
Annotation. The article analyzes the increase in energy efficiency in Chinese industry and also examines the factors influencing the development of the country's economic sectors.
Energy is a major sector of the national economy and plays an important role in the economy and society. Many factors influence energy efficiency. Currently, China faces dual challenges: international energy conservation and emission reduction, as well as domestic energy problems. Overall, China's energy consumption is currently in the first half of the "inverted U-shape". Thus, improving the efficiency of energy production and use is an effective way for most sectors to achieve low-carbon and green development in the short to medium term. As a result of the specific implementation, it is planned to increase the level of digitalization, promote the combination of energy production, the use of technology and information technology, develop energy management technologies, and improve the application of big data in the energy industry.
Keywords: Energy consumption, energy reduction, economic growth, industrial sectors, primary energy, secondary energy, energy price, macroeconomics, variability, regression, SPSS, KMO.
АНАЛИЗ ПОВЫШЕНИЯ ЭНЕРГОЭФФЕКТИВНОСТИ В ПРОМЫШЛЕННЫХ ОТРАСЛЯХ КИТАЯ
Азизбек У. Нигманов
Старший преподаватель Кафедра «История, культура, политика и экономика Китая». Ташкентский государственный университет востоковедения
Ташкент, Узбекистан.
Аннотация. В статье проведен анализ повышения энергоэффективности в промышленности Китая, а также рассмотрены факторы, влияющие на развитие отраслей экономики страны.
Энергетика является основной отраслью национальной экономики и играет важную роль в экономике и обществе. Существует множество факторов, влияющих на энергоэффективность. В настоящее время Китай сталкивается с двойными проблемами: международным энергосбережением и сокращением выбросов, а также внутренними энергетическими проблемами. В целом потребление энергии в Китае в настоящее время находится в первой половине «перевернутой U-образной формы». Таким образом, повышение эффективности производства и использования энергии является для большинства секторов эффективным способом достижения низкоуглеродного и «зеленого» развития в краткосрочной и среднесрочной перспективе. В результате конкретной реализации планируется повысить уровень цифровизации, способствовать сочетанию производства энергии, использования технологий и информационных технологий, разработать технологии управления энергопотреблением и улучшить применение больших данных в энергетической отрасли.
Ключевые слова: Потребление энергии, снижение энергопотребления, экономический рост, промышленные сектора, первичная энергия, вторичная энергия, цена на энергию, макроэкономика, изменчивость, регрессия, SPSS, KMO.
Kirish.
Energetika global taraqqiyotning harakatlantiruvchi kuchi va zamonaviy jamiyat rivojlanishining ajralmas elementidir. Energiya iste'molining doimiy o'sishi modernizatsiya qilishning muhim shartidir. Yangi Xitoy tashkil topganidan keyin bir necha yil ichida Xitoyning energetika bazasi juda zaif edi: 1949 yilda Xitoyda xom ko'mir qazib olish atigi 30 million tonnani, xom neft ishlab chiqarish esa atigi 120 ming tonnani tashkil etdi. 1953-yildan keyin 20 yil davomida energetika rivojlanishiga e'tibor qaratildi va birinchi besh yillik reja, beshinchi besh yillik reja va boshqa siyosat energiyadan foydalanish va infratuzilmani qurishga qaratilgan. 70 yillik jadal rivojlanishdan so'ng energetika sanoati dunyodagi eng yirik energiya ishlab chiqaruvchisiga aylandi va sanoat ham jadal rivojlandi. 2011-yilda sanoat ishlab chiqarishining umumiy qiymati Qo 'shma Shtatlarni ortda qoldirib, dunyoda birinchi o 'rinni egalladi. Sanoatlashtirishning jadal rivojlanishi energiya resurslarini katta miqdorda yetkazib berish va iste'mol qilishga olib keldi. Sanoatlashtirish davrida aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot va aholi jon boshiga energiya iste'moli odatda "chiziqli"ligiga yaqinligi munosabatini ko 'rsatdi, ya'ni iqtisodiyot o'sishi bilan bir vaqtning o 'zida energiya iste'moli ham parallel ravishda o'sib bordi. Xitoy 2009-yildan beri dunyodagi eng yirik energiya iste'molchisiga aylangandan beri, yuqori iste'mol va yuqori ifloslanish darajasi, shuningdek, energiya ta'minoti va talabi bilan keng sanoatni rivojlantirish modeli tobora jiddiylashib bormoqda. Energiya iste'moliga ta' sir etuvchi omillarni tushunish va oqilona energiya strategiyasini shakllantirish jamiyat uchun katta ahamiyatga ega va iqtisodiy rivojlanish uchun muhimdir.
Mavzuning o'rganilganlik darajasi.
2003-yilda xorijlik olimlar Soyta[1]va Skrimjurs F[2]. O'z ilmiy ishlarida mamlakatlarning iqtisodiy o'sish va energiya iste'moli o'rtasidagi bog'liqlikni o'rganar edilar, Xe Ze o'zining "Xitoyda energiya iste'moli va iqtisodiy o'sishning o'zaro evolyutsiyasi va harakatlantiruvchi omillari" maqolasida Xitoyda energiya iste'moli va iqtisodiy o'sish o'rtasidagi munosabatlar, shuningdek, energiya
iste'molining o'sishini belgilovchi omillarni aniqlashda bog'liqlik dinamikani o'rganish uchun elastik ajralish indeksi va umumlashtirilgan LMDI usulidan samarili foydalangan. Liu Shenglong "Elektr energiyasi iste'moli va Xitoyning iqtisodiy o'sishi" nomli ilmiy ishida 1978-yildan 2011-yilgacha Xitoyning 28 provinsiyasi bo'yicha panel ma'lumotlarini panel kointegratsiya testidan foydalangan holda hisoblab chiqdi va elektr energiyasi iste'moli va iqtisodiy o'sish o'rtasida kointegratsiya aloqasi bor degan xulosaga keldi. Iqtisodiy o'sishning yagona omili va energiya iste'moli o'rtasidagi bog'liqlikni hisoblashdan farqli o'laroq, Dong Mei "Qishloq uy xo'jaliklarining energiya iste'moli tuzilmasi va ta'sir etuvchi omillar tahlili — Shensi provinsiyasidagi 1303 qishloq uy xo 'jaliklari misolida" tadqiqot ishida Shensi provinsiyasidagi 1303 qishloq uy xo'jaligini o'rganib chiqdi, qishloq uy xo 'jaliklarining energiya iste'moli tarkibi va ta' sir etuvchi omillarini tahlil qildi va janubiy Shensidagi qishloq uy xo 'jaliklari o'tin va somondan foydalanishni, Shimoliy Shensidagi qishloq uy xo'jaliklari ko'mirdan foydalanishni va Shensi markazidagi qishloq xonadonlari elektr energiyasidan foydalanishni afzal ko 'rishlarini va soanat tarmoqlari ham energiya istemolida hudda shunday istemolgaq ega ekanligi haqida xulosaga keldi.
Kambara "Xitoydagi energiya holati" va Huang "Energiya va atrof-muhitni modellashtirishda qarorlar tahlili" tadqiqot ishlarida energiya iste'moliga ta' sir qiluvchi ko'plab omillarni tahlil qilish uchun omilli dekompozitsiya usulidan foydalangan. Chjan Yinhao "Energiya iste'moli intensivligi va unga ta'sir etuvchi omillarning mintaqaviy farqlarini tahlil qilish" ilmiy ishida energiya iste'moli strukturasi turli mintaqalar va turli bosqichlar nuqtai nazaridan energiya iste'moli intensivligiga ta'sir qiluvchi mintaqaviy farqlarni va omillarni o 'rgandi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, energiya iste'moli strukturasi energiya iste' moli intensivligiga sezilarli ijobiy ta'sir ko'rsatadi va bu ta'sir sezilarli neordenarlikka ega. Xitoyda energiya iste'moliga ta'sir qiluvchi omillar bo'yicha ko'plab tadqiqotlar o'tkazildi, ammo ularning aksariyati talab va taklif o 'rtasidagi munosabatlarni yoki YaIM
o'sishi va energiya iste'molining vaqtinchalik va fazoviy evolyutsiyasini o'rganishga asoslangan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqot zamonaviy texnologiyalarga asoslanganligi sababli, tadqiq davomida amaliy tadqiqotlar va muallif tomonidan yangi texnologiyalarni o'z amaliy tajribasi asosida sinab ko'rish orqali amalga oshirgan.
Bundan tashqari tadqiqot davomida analiz va sintez, deduksiya singari usullardan foydalanilgan.
Tahlil va natijalar.
Xitoyning energiya iste' moliga ta'sir qiluvchi omillar, xususan, tadqiqot natijalarini umumlashtirishda energiya iste'moliga ta'sir qiluvchi asosiy yetti omil belgilanib olindi, sifat jihatidan aniqlandi, miqdori aniqlandi va keyin asosiy komponentlar tahliliga o'tkazildi va energiya iste'moliga ta'sir qiluvchi asosiy omillarni aniqlash uchun omillar o 'rtasidagi korrelyatsiyani olib tashlaganidan keyin regressiya tahlili amalga oshirildi.
Xitoy iqtisodiyoti islohot va ochilishdan keyin jadal rivojlanishni saqlab qoldi. 2023-yilda Xitoyning umumiy iqtisodiyoti 18 trillion AQSh dollarini tashkil etib, dunyoda ikkinchi o'rinni egallaydi. Chunki Xito yning iqtisodiy o 'sish usuli xom bo'lib, energiya iste'moli va atrof-muhitni qurbon qiladi, shuning uchun iqtisodiyot energiya iste'molining jadal rivojlanishi energiya sarfini oshirishda muhim rol o'ynaydi.
Energiya ishlab chiqarish va iste'mol qilish milliy iqtisodiyotning ajralmas qismi bo'lib, energiya ishlab chiqarish iste'molning asosidir. 2019-yilda Xitoy 2719,21 million tonna neft ekvivalenti (Mtoe) energiya ishlab chiqardi, bu global energiya ishlab chiqarishning 18,44 foizini tashkil etdi[3], dunyoda birinchi o' rinni egalladi.
Stan islohot va ochilishdan so'ng, Xitoyda energiya iste'moli o'sishining sekinlashishining asosiy sababi energiya samaradorligini oshirish, deb hisoblaydi.
Umuman olganda, boshqa o'zgaruvchilar doimiy bo'lib qolsa, energiya samaradorligi qanchalik yuqori bo 'lsa, energiya sarfi shunchalik yuqori bo 'ladi.
Energiya iste'moli tuzilmasi bo'yicha Xitoy asosan ko'mirni iste'mol qiladigan dunyodagi kam sonli davlatlardan biridir. 2020-yilda Xitoyning umumiy energiya iste'moli 4,98 milliard tonna ekvivalent ko 'mirni tashkil qiladi, shundan ko 'mir iste'moli umumiy ko'mirning 56,8% ni tashkil qiladi. Tegishli mutaxassislarning tadqiqotlariga ko'ra, Xitoyda ko'mirning samarali energiya konvertatsiya qilish darajasi 27% ni tashkil etadi, bu neftning 50% va tabiiy gazning 57% dan ancha past va past samarali energiya konvertatsiya darajasi o'sishiga olib keladi. Xitoy Milliy statistika byurosi[3] tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlarga ko 'ra, sanoat va ishlab chiqarish ustunlik qiladigan Xitoyning ikkilamchi sanoati tomonidan iste'mol qilinadigan energiya umumiy energiya iste'molining qariyb 75% ni tashkil qiladi, birlamchi va uchinchi sanoat esa atigi 25% uchun. Milliy iqtisodiyotda ikkilamchi sanoat ustunlik qiladigan sanoat tuzilmasi Xitoyning energiya iste'moliga ham ta'sir qiladi.
1911-yilda avstriyalik amerikalik iqtisodchi J. A. Scheumpeter "Tadbirkorlik, uslub va qarash" nomli monografiyasida iqtisodiy taraqqiyot nazariyasiga texnik taraqqiyot kontseptsiyasini kiritgan edi. Texnologik rivojlanish energiya iste'moliga ikkita asosiy ta'sir ko'rsatadi. Bir tomondan, texnologik taraqqiyot energiyadan foydalanishni sezilarli darajada yaxshiladi. Xitoyda ko 'mirdan foydalanishga asoslangan samaradorlik va yaxshilangan energiya iste'moli tuzilmasi energiya sarfini kamaytiradi. Boshqa tomondan, texnologik taraqqiyot Xitoy iqtisodiyotining jadal rivojlanishiga ham hissa qo'shadi, bu esa energiya talabining oshishiga va energiya iste'molining oshishiga olib keladi. Shu bilan birga, fan va texnika darajasining oshishi mavjud energiya turlarining ko 'payishiga va energiya iste'moli strukturasini diversifikatsiya qilishga olib keladi. Qayta tiklanadigan energiya va yangi energiyaning rivojlanishi fotoalbom energiyaga qaramlikni kamaytiradi va shu bilan an'anaviy energiya iste'molini kamaytiradi.
G'arb iqtisodchilarining ta'kidlashicha, narx mexanizmi bozor iqtisodiyoti sharoitida resurslarni oqilona va samarali taqsimlashga majbur qilishi mumkin, kapital va energiyaning optimal nisbati uchun zarur shart-sharoitlar quyidagilardan
iborat: = Pk / PE Boshqacha qilib aytganda, kapitalning marjinal energiya
ishlab chiqarishga nisbati kapitalning energiya narxiga nisbatiga tengdir. Faktorlarni almashtirishning chegaraviy tezligining kamayishi qonuniga ko'ra, energiya sarfining kamayishi uning marjinal chiqishining oshishiga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, energiya narxining oshishi energiya talabini kamaytiradi va shuning uchun energiya sarfini kamaytiradi.
Bizning tadqiqotimizda Xitoyda energiya iste'moli samaradorligiga ta'sir qiluvchi omillarni aniqroq aniqlash uchun biz Chjao Jianhui "Asosiy komponent regressiya modeli asosida mening mamlakatimning energiya iste'moliga ta'sir qiluvchi omillar tahlili", Chu Tyanli "Asosiy komponentlar tahliliga asoslangan Xitoyning fotoalbom energiya ta'minoti bo'yicha tadqiqotlar" va Lu Feng "Energiya narxlari o'zgarishining mamlakatimning makroiqtisodiyotiga ta'siri bo'yicha tadqiqotlar" tadqiqot natijalariga murojaat qildik va 7 ta asosiy ta'sirni umumlashtirdik. omillar va 13 ta o'zgaruvchi. Keyin o'zgaruvchilar miqdori aniqlandi. Quyidagi jadvalda ko'rishimiz mumkin:
1 - jadval.
O'zgaruvchilar miqdori [4]
Omillar O 'zgaruvchanlik
iqtisodiy o'sish x1 YaIM ( 100 million yuan) x2 Aholi iste'mol darajasi (yuan) x3 Sanoat ishlab chiqarishining yalpi qiymati (100 million yuan)
energiya ishlab chiqarish va x4 Jami birlamchi energiya ishlab chiqarish (10 000 tonna ekvivalent ko'mir) x5 Energiyani aylantirish samaradorligi (%)
undan foydalanish
demografik x6 Umumiy aholi (10 000 kishi) x7 Aholining tabiiy o 'sishi (%o) x8 Yo'lovchi tashish (10 000 kishi)
energiya tuzilishi x9 Ko'mirning umumiy energiya iste'molidagi ulushi (%) x10 Ikkilamchi sanoatning YalMga qo 'shgan hissasi (%)
texnologiya darajasi x11 Tadqiqot va eksperimental ishlab chiqish xarajatlari (100 million RMB)
energiya narxlari x12 Sanoat xarid narxlari indeksi
yoqilg'i va energiya ishlab chiqaruvchilari to 'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar x13 Xorijiy kapitaldan foydalanish ($10 000)
Asosiy komponentlar tahlili (Principal Components Analysis, PCA) birinchi marta 1933 yilda Hotelling "Statistik o'zgaruvchilar majmuasini asosiy komponentlarga tahlil qilish" tomonidan taklif qilingan. Asosiy g' oya quyidagicha: o'zgaruvchan korrelyatsiya koeffitsienti matritsasining asl strukturasini tahlil qilish asosida asl o'zgaruvchilar yangi korrelyatsiya qilinmagan asosiy komponent o'zgaruvchilarni hosil qilish uchun o 'lchamlarni kamaytirish yo ' li bilan chiziqli ravishda o'zgartiriladi va asosiy komponent qancha ma'lumotni o'lchash uchun dispersiyadan foydalanadi. Ushbu usul vazifalarni qayta ishlashni soddalashtirish va ma' lumotlarning signal-shovqin nisbatini yaxshilash uchun foydalidir. Amaliy
masalalarni o'rganishda bir nechta o'zgaruvchilar nafaqat hisob-kitoblarni murakkablashtiradi, balki ba'zi mustaqil o'zgaruvchilar bir-biri bilan bog'liq bo'lganligi sababli muammolarni hal qilishni qiyinlashtiradi. Asosiy komponentlar regressiya tahlili asosiy komponentlar tahliliga asoslanadi va yangi ortogonal omil o'zgaruvchilarni olish uchun regressiya modelida multikollinearlik bilan o'zgaruvchilar omillarini ajratib oladi, so'ngra omil o'zgaruvchilari bo'yicha regressiya modelini quradi.
Asosiy komponent regressiyasini hisoblashning aniq bosqichlari: 1) i namunalar mavjud, har bir namunada p ko'rsatkichlar mavjud va dastlabki ma'lumotlar matritsasi tengdir x = (x1x2x3xp) Manba ma'lumotlarini normallashtirgandan so 'ng biz quyidagi ma'lumotlarni olamiz
2) Korrelyatsiya matritsasini hisoblaymiz R= (rnj)pxp R ning xarakterli ildizini olamiz: R = > Az > ■■■ > Ap > 0 , Keyin uning xos vektorlarini
topamiz 0=(9i, 92, ... 9p). Nihoyat, biz p asosiy komponentlarni olamiz Fn= çin X1+ Ç2n X2+... + ÇpnXp (n=1,2, ...,p)
3) Biz standartlashtirilgan qaram o'zgaruvchi Y va mustaqil o'zgaruvchi F1, F2,...,Fmuchun regressiya modelini yaratamiz: Y=a0+ aF+ ... + amFm
Asosiy komponentlar F1, F2,...,Fm standartlashtirilgan o'zgaruvchilar bilan ifodalangan tenglamalar bo'lgani uchun Xi, X2,...,Àp, u holda m asosiy komponentlar /Îga aimashtiriladi. Y=po+pi X+Pp Xp
shu jumladan P0= a0Pn= a1 Çni+ a2 Çn2+... + amÇnm (n=1,2,...,p)
4) Yakuniy regressiya tenglamasini olish uchun formuladagi X_1, X_2, ..., X_p va
Y ni dastlabki x_ 1, x_2, ..., x_p va y o ' zgaruvchilarga tiklaymiz :
y=b0+b1x1+... + bpxp
Birinchidan, biz o'zgaruvchilar orasidagi korrelyatsiya koeffitsientini hisoblaymiz va quyidagi jadvalda ko'rishimiz mumkin:
2- jadval
O'zgaruvchilar orasidagi korrelyatsiya koeffitsienti
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8 x9 x10 x11 x12 x13
x1 1.000
x2 0.998 1.000
x3 0.991 0.983 1.000
x4 0.942 0.923 0.972 1.000
x5 0.831 0.813 0.853 0.869 1.000
x6 0.993 0.990 0.991 0.945 0.860 1.000
x7 0.472 0.479 0.397 0.328 0.218 0.391 1.000
x8 0.498 0.531 0.402 0.270 0.232 0.476 0.553 1.000
x9 0.979 0.986 0.948 0.866 0.795 0.966 0.532 0.616 1.000
x10 0.810 0.838 0.766 0.624 0.527 0.822 0.301 0.621 0.844 1.000
x11 0.996 0.996 0.980 0.928 0.822 0.983 0.515 0.541 0.984 0.797 1.000
x12 0.446 0.440 0.441 0.506 0.473 0.474 0.179 0.287 0.387 0.278 0.462 1.000
x13 0.946 0.929 0.973 0.980 0.898 0.955 0.344 0.259 0.882 0.660 0.927 0.423 1.000
Jadvaldan ko'rinib turibdiki, o 'zgaruvchilar o'rtasidagi korrelyatsiya kuchli. Agar regressiya koeffitsientini hisoblash uchun oddiy eng kichik kvadratlar (OLS) ishlatilsa, taxmin qilingan qiymatning dispersiyasi juda katta bo 'ladi. Shuning uchun multikollinearlik muammosini hal qilish va baholashning aniqligini oshirish lozimdir.
3- jadval
Asosiy komponentlarning o 'zgaruvchanlik darajasi
Asosiy boshlang'ich xos qiymat Kvadratlarning yuklanish summasini chiqarib olish
komponent Umumiy Dispersiya % Umumiy natija% Umumiy Dispersiya % Umumiy natija%
1 9.786 75.280 75.280 9.786 75.280 75.280
2 1.353 10.410 85.689 1.353 10.410 85.689
3 0.815 6.270 91.959
4 0.649 4.990 96.949
5 0.236 1.816 98.765
6 0.115 0.887 99.653
7 0.032 0.246 99.898
8 0.006 0.043 99.941
9 0.004 0.033 99.975
10 0.003 0.020 99.994
11 0.001 0.004 99.999
12 0.000 0.001 100.000
13 7.181E-06 5.524E-05 100.000
Ushbu ishda ma'lumotlarni tahlil qilish uchun SPSS 26 dasturiy paketidan foydalanildi.
Birinchidan, KMO qiymati 0,714 va 0,6 dan katta ekanligi aniqlandi va Bartlettning sharsimon testi ehtimoli statistik jihatdan asosiy komponent tahlili uchun mos deb hisoblangan 0,01 ahamiyatlilik darajasidan past. Keyin biz asosiy komponentlarni 3-jadvalda ko'rsatilgandek ajratib olamiz, o 'z qiymati 1 dan katta bo'lgan prinsipga asoslanib, biz ikkita asosiy komponentni ajratamiz, birinchi asosiy komponentning xos qiymati 9,786 ga teng, bu umumiy dispersiyaning 75,28% ni tushuntiradi. 13 asl o'zgaruvchi, ikkinchi asosiy komponentning o'z qiymati 1,353 ga teng, bu asl o'zgaruvchining umumiy dispersiyasining 10,41% ni tushuntiradi, dispersiyaning jami ulushi 85,69% ni tashkil qiladi.
4-jadvaldan ko'rinib turibdiki, ikkita o 'zgaruvchidan tashqari, qolganlarning barchasi birinchi asosiy komponentning nisbatan yuqori yuklanishiga ega, bu birinchi asosiy komponent o 'zgaruvchilari Xitoyda energiya samaradorligiga eng katta ta'sir ko'rsatishini ko'rsatadi. Ikkinchi asosiy komponent asosan ikkita o'zgaruvchidan ma'lumotni aks ettiradi: umumiy aholi va aholining tabiiy o 'sishi. Shunday qilib, dastlabki 13 o'zgaruvchi 2 komponentga aylantirildi, bu o'lchovlilikni kamaytirishda rol o'ynadi, bu esa natijalarni tahlil qilishning ishonchliligi va murakkabligini oshirdi.
4 - jadval
Asosiy komponentlarning yuklanish darajasi
asosiy komponentlar
1 2
YaIM (100 million yuan) 0.996 0.011
Aholining iste'mol darajasi (yuan) 0.995 -0.03
Sanoat ishlab chiqarishining yalpi qiymati (100 million yuan) -0.979 0.139
Jami birlamchi energiya ishlab chiqarish (10 000 tonna ekvivalent ko'mir) 0.984 0.129
Energiyani aylantirish samaradorligi (%) 0.851 0.354
Umumiy aholi (10 000 kishi) -0.528 0.748
Aholining tabiiy o'sishi (%o) -0.478 0.632
Yo 'lovchi tashish (10 000 kishi) 0.943 0.273
Umumiy energiya iste'molida ko'mirning ulushi 0.938 0.282
(%) 0.995 -0.041
Ikkilamchi sanoatning YaIMga hissasi (%) 0.994 0.074
Tadqiqot va eksperimental ishlanmalar uchun harajatlar (100 million yuan) -0.808 0.238
Sanoat yoqilg'i-energetika ishlab chiqaruvchilarining xarid narxlari indeksi -0.497 -0.122
Har bir asosiy komponentdagi har bir ko'rsatkichning koeffitsientlarini olish uchun yuqoridagi jadvaldagi ma' lumotlarni mos keladigan o'z qiymatlarining kvadrat ildiziga ajratamiz va keyin F1 va F2 asosiy komponentlarining ifodalarini olish uchun har bir koeffitsientni standartlashtirilgan ma'lumotlariga ko 'paytiramiz:
Fi =0.318ZXi+0.318ZX+ 0.315ZX3+ 0.3ZX++ 0.272ZX5+0.318ZX6-0.153 ZXj-0.169ZX8-0.313ZXg-0.258 ZX10+0.318 ZXn+0.159 ZXn+0.305 ZX13 F2=0.009ZXi-0.026ZX2+0.111 ZX3+0.242ZX4+0.304ZX5+ 0.064ZX6-0. 543ZXj-0.643ZX8-0. 119ZXsr0.205ZX10-0.035ZXn-0.105ZX12+0.235ZXU Ular orasida ZXi(i = 1,2, ...,13) standartlashtirilgan ma'lumotlar mavjud. Biz mustaqil o'zgaruvchilar sifatida F_1 va F_2 ni va qaram o'zgaruvchi sifatida standartlashtirilgan umumiy energiya iste'molini (ZY) olamiz va regressiya tahlili uchun eng kichik kvadratlar usulidan foydalanamiz. Natijalar 5 jadvalda keltirilgan.
5- jadval
Regressiya tahlili natijasi
Model
a
standard
t
Sig.
constant -1.174E-17 0.024 0.000 1.000
1 0.313 0.008 39.651 0.000
2 0.154 0.021 7.265 0.000
Regressiya modelining sifat testi shuni ko'rsatadiki, ^=0,996,ß2=0,992 va sozlangan ß3=0,991, modelni moslashtirish effekti yaxshi. Shu bilan birga, ahamiyatlilik testi P < 0,001 ni ko'rsatdi, bu regressiya modelining statistik ahamiyatga ega ekanligini ko 'rsatadi. Biz asosiy komponentlar uchun regressiya tenglamasini olamiz:
Zr=0,313Fi+ 0,154F2
Xulosa va takliflar.
Ilmiy ishimizda Xitoyda energiya iste'moliga ta'sir qiluvchi omillarni miqdoriy jihatdan o 'rganadi va asosiy komponent regressiyasidan foydalangan holda tanlangan ko 'rsatkichlarni tahlil qiladi. Regressiya tenglamasi R, F, P va boshqa testlardan o 'tdi va moslik yaxshi va statistik ahamiyatga ega. Ular orasida yalpi ichki mahsulotning sanoat ishlab chiqarishining umumiy qiymatining birlamchi energiya ishlab chiqarish samaradorligi energiyani qayta ishlash va konvertatsiya qilishning ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik harajatlari xorijiy kapitaldan haqiqiy foydalanish energiya iste'moli bilan ijobiy bog'liqdir.
Ular orasida energiyani qayta ishlash va konvertatsiya qilish samaradorligi, birlamchi energiya ishlab chiqarish, keyin esa xorijiy kapitalning haqiqiy ishlatilishi, to'g'ridan-to' g'ri xorijiy investitsiyalar, sanoat ishlab chiqarishining umumiy qiymati va umumiy aholi soni eng ko 'p ta'sir qiladi.
Bu shuni ko'rsatadiki, Xitoyda 2005-yildan 2022-yilgacha energiya iste'moliga ta'sir qiluvchi omillar orasida energiya ishlab chiqarish va undan foydalanish asosiy omil hisoblanadi. Energiya samaradorligini oshirish nafaqat energiya sarfini samarali ravishda kamaytirdi, balki texnologik taraqqiyotni
rag'batlantirdi, iqtisodiy o'sishni yanada rag'batlantirdi va butun jamiyatning jadal energiya iste'moli energiyani qayta tiklash effektini keltirib chiqardi.
Milliy iqtisodiyotning ustuni bo'lgan ishlab chiqarish yuqori iste'mol qilinadigan sanoatdir. Xitoyning ishlab chiqarish sanoatida energiya iste 'moli Xitoyning umumiy energiya iste'molining taxminan 60% ni tashkil qiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Soytas U., Sari R. Energy consumption and GDP: causality relationship in G-7 countries and emerging markets. Energy economics, №25(1), 2003. -P. 33-37.
2. Fatai, K., Oxley, L., & Scrimgeour, F. G. Modelling the causal relationship between energy consumption and GDP in New Zealand, Australia, India, Indonesia, The Philippines and Thailand. Mathematics and Computers in Simulation, №64(3-4), 2004. - P. 431-445. // DOI: 10.1016/S0378-4754(03)00109- 5
3. "China Statistical Yearbook 2021" https://www. stats. gov. cn/sj/ndsj/2021/indexeh.htm
4. "China Energy Statistical Yearbook 2021" // https://www.chinayearbooks.com/china-energy-statistical-yearbook-2021.html
5. Jumayev G.I. "Audiomanuscript" - a project on the study of oriental manuscript sources. // Journal of Social Research in Uzbekistan, 2023. P. 50-52.
