CC BY
114SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 ISSN: 2181-1601
XALQARO-SIYOSIY MUNOSABATLAR DOIRASIDA O'ZBEKISTONNING SIYOSIY KAPITALINI RIVOJLANTIRISH BOSQICHLARI
Sirojiddin Yuldosh o'g'li Azimov
Qibray tumani 37-maktab o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Xalqaro siyosiy va iqtisodiy munosabatlar sohasida yagona davlat siyosati yuritilishi O'zbekistonning xorijiy davlatlar, xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va moliyaviy institutlar, boshqa xalqaro huquq sub'ektlari bilan o'zaro manfaatli asosda iqtisodiy va moliyaviy hamkorligini yanada rivojlanishini ta'minlaydi. Shu bois, mamlakatimizda o'tkazayotgan iqtisodiy islohotlar O'zbekistonni qisqa muddatlarda jahon xo'jaligi tizimida o'z o'rniga ega bo'lishini va dunyoning barcha mamlakatlari bilan teng huquqli hamkorligini ta'minlashga qaratilgan. Ushbu maqolada muallif siyosiy kapitalning rivojlanish bosqichlaridagi ayni xususiyatlari haqida batafsil bayon qiladi.
Kalit so'zlar: Siyosiy kapital, Xalqaro munosabatlar, Xalqaro investitsiyalar, iqtisodiy barqarorlik, xalqaro korporatsiyalar, moliya resurslari va h.k.
STAGES OF DEVELOPMENT OF POLITICAL CAPITAL OF UZBEKISTAN IN THE FIELD OF INTERNATIONAL POLITICAL RELATIONS
ABSTRACT
The pursuit of a unified state policy in the field of international political and economic relations will ensure the further development of economic and financial cooperation of Uzbekistan with foreign countries, international economic organizations and financial institutions and other subjects of international law on a mutually beneficial basis. Therefore, the ongoing economic reforms in our country are aimed at ensuring that Uzbekistan in the short term will have a place in the world economic system and equal cooperation with all countries of the world. In this article, the author details the same characteristics of political capital at different stages of development.
Keywords: Political capital, international relations, international investment, economic stability, international corporations, financial resources, etc.
O'zbekiston dunyo uchun ochiq mamlakat bo'lib, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslikka amal qiladi. Bulardan tashqari, tashqi aloqalarning barcha sohalari bo'yicha turli vazirliklar, muassasalar, idoralar tashkil etilgan. Davlatimiz o'zining tashqi siyosatida yuqoridagi tamoyillarga to'la amal qilib kelmoqda. 1992-yil 2-martda O'zbekiston Respublikasi o'z tarixida birinchi bor xalqaro
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 ISSN: 2181-1601
hamjamiyatning teng huquqli sub'ekti sifatida Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) a'zoligiga qabul qilindi. 1993-yil fevral oyida Toshkentda BMT vakolatxonasi ta'sisi etilib, ish boshladi. Bugungi kunda BMT ning O'zbekistondagi vakolatxonasi respublikada BMTning taraqqiyot dasturi, sanoat taraqqiyoti dasturi, qochoqlar ishi bo'yicha vakillari Oliy komissari, jahon sog'liqni saqlash tashkiloti, aholi joylashish jamg'armasi, narkortiklarni nazorat qilish bo'yicha dastur, bolalar jamg'armasi singari ixtisoslashgan muassasalarni o'z tarkibiga birlashtiradi. Bugungi kunda O'zbekiston xalqaro iqtisodiy munosabatlarning sub'ekti sifatida jahon xo'jaligi aloqalariga tobora keng jalb qilinmoqda, dunyoning o'nlab rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlari bilan mustahkam xalqaro iqtisodiy munosabatlarga kirishgan, uning tashqi savdo aylanmasi hajmi yildan-yilga ortib bormoqda. Iqtisodiyotimizning real sektoriga kirib kelayotgan to'g'ridan-to'g'ri chet el investitsiyalar salmog'i oshmoqda, o'nlab xal-qaro iqtisodiy tashkilotlar bilan hamkorligi kuchaymoqda. Ayniqsa, tashqi iqtisodiy faoliyatning turli sohalari bo'yicha mala-kali kadrlar tayyorlashga katta e'tibor berilmoqda.
Xalqaro maydonda O'zbekiston o'zining keng ahamiyat kasb etgan tashabbuslari bilan chiqmoqda. Masalan, Markaziy Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish, Afg'oniston atrofidagi muammoni hal qilish, narkobiznes va narkotrafik xalqaro terrorizm va ekstremizmga qarshi kurash masalalari va boshqalar. 1998-yili O'zbekiston prezidenti I.Karimov taklifi bilan Toshkentda «6+2» formulasi bo'yicha (Eron, Pokiston, Turkmaniston, O'zbekiston, Xitoy, Tojikiston shuningdek, Rossiya va AQSh) uchrashuv o'tkazildi, unda Afg'onistonning qarama - qarshi turgan kuchlari vakillari ishtirok etdi. Uchrashuvda mamlakatga qurol- yarog' olib kirishni to'xtatish g'oyasi ma'qullandi. O'zbekistonning tashqi siyosatida uning MDX davlatlari bilan siyosiy, iqtisodiy va madaniy hamkorliklari alohida o'rin egallaydi. MDH oldida turgan muammolarni yechish uchun hamdo'stlik mamlakatlari davlat va hukumat boshliqlari tez-tez uchrashib, muhim xujjatlar va tadbirlar ishlab chiqadilar. MDH doirasida Markaziy Osiyodagi hamsoya davlatlar Qozog'iston, Tojikiston, Qirg'iziston va Turkmaniston bilan ham siyosiy, iqtisodiy va madaniy aloqalar rivojlanib bormoqda. 1993-yilning yanvarida Prezident I.Karimov tashabbusi bilan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Toshkent uchrashuvi tashkil etildi. Oliy darajadagi bu uchrashuvda Markaziy Osiyo Hamdo'stligiga asos solindi. Besh davlat rahbarlari Hamdo'stlik haqidagi bitmga imzo chekishdi. Shu tariqa jahon siyosiy leksikonida «Markaziy Osiyo» degan yangi atama paydo bo'ldi. Dunyo taraqqiyotining hozirgi sharoitida hech bir mamlakat, hatto eng qudratli hisoblangani ham yakka hokim bo'lishga qodir emas. Faqatgina mustahkam uyushma sifatida rivojlanayotgan mamlakat-larni shu uyushma irodasiga bo'ysundirgan holda ushlab turishi mum-kin. Hozirda bunday siyosiy kuch sifatida AQSh davlatini ko'rsatish mumkin.
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 _ISSN: 2181-1601
Xalqaro korporatsiyalar XX asming so'nggi choragidagi jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar rivojlanishining muhim elementi va xalqaro iqtisodiy aloqalarning bevosita ishtirokchilari bo'lib hisoblanadi. Xalqaro korporatsiyalar, bir tomondan, tez rivojlanayotgan xalqaro iqtisodiyot munosabatlarning mahsuli bo'lsa, ikkinchi tomondan, ularning o'zi xalqaro munosabatlarga ta'sir etuvchi qudratli kuch hisoblanadi. Sanoat korxonalarini jahon miqyosida rivojlanishi asosida eng muhim omil bo'lib tashqi iqtisodiy operatsiyalar-tovar, xizmatlar eksporti va importi, xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlik qilish yotadi. Hozirgi kunda tadbirkorlik kapitalining mamlakatlararo harakatiga asoslangan xo'jalik birlashmalarini yaratish jahon iqtiso-diyotining asosiy omili bo'lib qolmoqda. Kapitalning harakati moliyaviy oqimlarning kreditorlar va debitorlar, mulkdorlar va ularning firmalari o'rtasidagi harakati ko'rinishida yuz beradi. Kapitalning xalqaro harakatidan ko'riladigan samara tashqi savdo yoki ishchi kuchi migratsiyasidan farq qilmaydi. Qayerda investitsion loyihalarning qaytimi ta'minlansa, kapital oqimlari o'sha yerda mujassamlashadi. Hozirgi vaqtda kapitalning xalqaro harakatida transmilliy korporatsiyalarning o'rni tobora ortib borayotganligini ko'rishimiz mumkin.
Siyosiy kapital - bu siyosiy nazariyada siyosatchilar, partiyalar va boshqa manfaatdor tomonlar o'rtasidagi munosabatlar, ishonch, xayrixohlik va ta'sir orqali qurilgan resurslar va kuchlarning konseptualizatsiyasi uchun ishlatiladigan metafora. Siyosiy kapitalni saylovchilarni safarbar qilish, siyosatni isloh qilish yoki boshqa siyosiy maqsadlarga erishish uchun ishlatiladigan valyuta turi deb tushunish mumkin. Garchi kapitalning so'zma-so'z shakli bo'lmasa-da, siyosiy kapital ko'pincha kredit turi yoki bank sifatida ishlatilishi, sarflanishi yoki o'tkazib yuborilishi, sarmoya qilinishi, yo'qolishi va saqlanishi mumkin bo'lgan manba sifatida tasvirlanadi. Ba'zi mutafakkirlar obro'li va vakillik siyosiy kapitalini bir-biridan farqlaydilar. Nufuzli kapital siyosatchining ishonchliligi va ishonchliligini anglatadi. Kapitalning bu shakli izchil siyosiy pozitsiyalar va mafkuraviy qarashlarni saqlab turish orqali to'planadi. Vakillik kapitali siyosatchining siyosatni belgilashdagi ta'sirini anglatadi. Kapitalning bu shakli tajriba, ish tajribasi va rahbarlik lavozimlarida ishlash orqali to'planadi. Shunday qilib, siyosiy kapital-obro'si va vakili-bu fikr (jamoatchilik taassurotlari), siyosat (qonunchilik mukofotlari/penalti) va siyosiy hukm (oqilona qaror qabul qilish) o'rtasidagi munosabatlar mahsulidir. Siyosiy kapitalni uning mahalliy, mintaqaviy, davlat, milliy va xalqaro siyosatga ta'sirini tahlil qilish usuli sifatida o'lchash uchun siyosiy nazariyada turli xil yondashuvlar mavjud. Siyosiy kapital, ba'zida ob'ektivlashtirish yoki boshqacha mavhum tushunchaga aniq shakllarni qo'llash nuqtai nazaridan nazariylashtiriladi. Ba'zi nazariyotchilar ovozlar soni, yig'ilishda qatnashgan odamlar, yurish qatnashchilari, siyosiy kampaniyaga xayriya qilingan pullar, jamoatchilik fikrini o'rganish natijalari va boshqa omillarni ob'ektiv yoki siyosiy kapitalning moddiy va o'lchovli elementlari kabi narsalarni hisoblashadi. Nazariyotchilar, shuningdek, siyosiy
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 _ISSN: 2181-1601
kapitalni instrumental va tarkibiy elementlar doirasida ko'rib chiqadilar; instrumental siyosiy kapital moliyalashtirish kabi mavjud resurslardan tashkil topgan bo'lsa, tizimli siyosiy kapital qarorlarni qabul qilish jarayonlarini shakllantiradi.
REFERENCES
1. Абдуллаев P., Асташев А. ЕБРР расширяет финансирование частного сектора в Узбекистане. //Б В В , № 102 (1211). 24.12.2009.
2. Андрианов А.Ю ., Валдайцев СВ., Воробьев П.В. Инвестиции: учебник. М.: Проспект, 2007.
3. Баранов А. О. Платежний баланс России: от кризиса до кризиса. //Е К О, № Ц , 2011.
4. Вахабов А.В., Разыкова Г.Х., Хажибакиев Ш.Х. Иностранные инвестиции и модернизация национальной экономики / Под ред. д.э.н., проф. АВ.Вахабова - Т.: Молия, 2011. - 300 с.
5. Vaxabov A.V., Xajibakiyev Sh.X., Muminov N .G.. Xorijiy investi-tsiyalar. 0 'quv qo'llanma. / i.f.d., professor A.V. Vaxabovning umumiy tahririostida. - Т.: «Moliya», 2010, 330 bet.
